Dagur - 05.02.1921, Blaðsíða 3

5. tbl.
DAGUR
19
er reit.tur á þeirri kröfu, að menn
þori að leggja hluti sína saman og
standa eins og bræðrafylking, þegar
á bjátar. Af þeirri kröfu getur hann
ekki slegið, nema að'bregðast köllun
sinni um leið. Svokallaðir efnaðri menn,
sem þykir gott að njóta félagsins og
hagsmuna viðskiftanna meðan alt leikur
f lyndi, en vilja draga sig í hlé, þegar
þörf þess kynni að kalla, eru engir
samvinnumenn. Það nær engri átt, að
ætla sér að umsteypa félögunum til
hæfis slfkum grútarsálum. Félögin verða
að krefjast þess, að þeir komi upp
til 3fn en þau ekki niður til þeirra.
Að öðrum kosti verða þeir að hafa
viðskifti sfn annarstaðar, þar sem þeim
geðjast það betur.
Til þess að tryggja féíagsskapinn
og losna um leið við samábyrgðina
vill hr. B. L. auka stofnsjóði félags-
manna miklu bráðari fetum en nú
gerist.
Samvinnumenn munu yfirleitt vera
hr. B. L. sammála um, að nauðsyn
beri, til þess að auka sjóðina sem
örast, ekki til þess að lo3na við sam-
ábyrgðina, sem er langt um öruggari
og vfðtækari trygging, heldur en sjóð-
irnir gætu orðið, — heldur til þess
að hafa f höndum nægilegt veltufé.
Hitt verður álitamál, hvort fært sé að
auka þá bráðar en nú gerist. Það er,
ef til vill, örðugra viðfangsefni en hr.
B. L. hefir gert sér ljóst. Væri allur
ársarðurinn tekin til aukningar sjóðn-
um um nokkurra ára bil, mundi það
gera viðskiftin örðug fyrir allan þorra
manna og einkum fátæklingana. En
að bægja þeim frá með of slröngum
kröfum, væri þvert á móti eðli og til-
gangi félaganna. Þar sem hr. B. L.
segir að ákvæðin um stofnsjóð K. E.
séu óaðgengileg og óhyggileg, er hon-
um vorkun, því honum hefir ekki verið
kunnugt, að með yngri lagaákvæðum
hefir verið bætt úr göllum eldri á-
kvæða. Sjóðurinn getur nú ekki mink-
að, en heldur áfram að vaxa og því
hraðari fetum, sem lengur lfður, unz
hann nær því takmarki, sem félags-
mannatal og viðskiftamagn setur hon-
um.
Ekki get eg verið hr. B. L, sam-
mála, þar sem hann segir, að stofn-
sjóðirnír séu lánsfé kaupíélaganna og
litlu skifti, hvort þau starfi með því
lánsfé eða öðru, fengnu hjá opinber-
um lánsstofnunum. Fyrst og fremst
orkar það tvímæla, hvort stofnsjóður
félagsins getur kallast lánsíé eða ekki.
Félagið og fjelagsmenn eru ekki í
raun og veru tveir sundurgreindir að-
ilar, heldur eitt og hið sama. Stoín-
sjóðirnir eru íé sjálfra félagsmanna,
sem þeir nota í verzlunarveltu tii eigin
þaría. Vöxtum af því þurfa þeir ekki
að svara til annara en sjálfra sín.
Tapist það, er þeim ekki þar með
lögð skutd á herðar, heldur er skarð
höggvið í eign þeiira. Öðru máli er
að gegna með aðfengið lánsfé. Þeir
þurfa að svara vöxtum af því til ann-
ara og tapist það, tc þeim lögð á
herðar samsvarandi skuld. í öðru lagi
verða stofnsjóðirnir ekkert síður láns-
fé, þó þeir séu auknir samkvæmt til-
lögum hr. B. L.
Þeirri uppástungu hr. B. L., að
gera einhvern hluta af stofnsjóði,
þegar stundir líða, að nokkurskonar
hlutafé á þann hátt, að gefa út skulda-
bréf, sem yrðu innleyst eftir ákveðn-
um reglum, verður ekki svarað hér
til hlftar. Hann hefir ekki, samkvæmt
eigin ummælum, gert fullnægjandi
grein fyrir þvf, hvernig hann hugsar
sér tilhögunina. í fljótu bragði virðist
liggja svona f málinu: Þegar stofn-
sjóður hefir aukist svo, að hann gerir
meira, en að fullnægja veltufjárþörf
félagsins má halda vexti hans f skefjum
á þenna hátt, sem hr. B. L. stingur
upp á, að gefa út innlausnarkræf
skuldabréf. Þessi skuldabréf ganga
svo kaupum og sölum milli manna
utan félags sem innan. Nú hlýtur það
fé, sem er fast f stofnsjóði, að bera
hærri vexti en innlánsfé. Þá rfs sú
spurning, hvort ekki muni hagkvæm-
ara að takmarka vöxt sjóðsins neðan
frá, heldur en að svara háum vöxtum
af því fé, sem umfram verður til ut-
anfélagsmanna jafnt og félagsmanna.
Verður, ef til vill, tækifæri, til þess
að ræða þetta nánar við hr. B. L.
Sú staðhæfing hr. B L., að félagið
hafi sett ógætilega mikið fé fast f
byggingar sfðustu árin, verður að sjálf-
sögðu mikið álitamál. Stjórn félagsins
og sennilega félagsmenn yfir höfuð,
munu líta öðruvfsi á. Þeir líta vfst svo
á, að ekki hafi verið gengið lengra
en brýn þörf krafðist. HÚ3Íð sem var
bygt yfir byggingarefni, hefir sparað
héraðsbúum tugi þúsunda króna innan
félags og utan, þar sem verð á bygg-
ingarefni lækkaði stórum hér ■ á Ak-
ureyri og hefir haldist í skefjum fyrir
innflutning félagsins á þeim vörum.
Um samskonar staðhæfingar á hendur
Sambandinu verður ekki að svo stöddu
annað sagt, en að ekki er óhugsandi
að hr. B. L. bresti kunnugleik á þörf-
um og starfssviði Sambandsins og að
hann geti þess vegna tæplega dæmt
um það mál.
Og að lokum sú ásökun, að félagið
hafi reynt að auka viðskiftaveltu sfna
íremur óvarlega á þessum hættulegu
tfmum.
Þetta sfðasta mun vera að mestu
leyti sagt út f loftið. Félagið hefir
ekki eftir þeim upplýsingum, sem
fengist hafa, reynt til þessa. Um hitt
mætti þá frekar saka það, ef það
verður álitinn ljóður á fél., að það
hefir ekki hrundið af sér ásókn f þessu
efni. Nokkur tálmun hefir verið lögð
á leið nýrra viðskiftamanna, þar sem
trygging hefir verið heimtuð af hverj-
um manni. Til þess að forðast aukin
viðskifti, hefði félagið orðið að bægja
frá nýjum félagsmönnum og loka sér
íyrir utanfélagsmönnum. Þetta hefir
félagið gert einu sinni vegna vöru-
skorts og mæltist það mjög misjafn-
lega fyrir hjá utanféiagsmönnum, eins
og hr. B. L., ef til vill, rekur minni til.
í grein hr. B. L. virðist koma fram
fullsterk hneigð, til þess að skoða
Samvinnufélögin sem sjálfstæðan aðila
gagnvart félagsmönnum. Á þetta
bendir skoðun hans á samábyrgðinni
og uppástunga hans um að gera sumt
af stofnsjóði hlutafé. En þessi spor
væru að mínum dómi stigin úr leið
hugsjónarinnar. Þess vegna ber okkur
hr. B. L. raunar mikið á milli. En
vel er hugsanlegt, að það geti orðið
minna, þegar eg skil hann bcltir og
þegar hann kynnist samvinnumálum
og skilur f samsvörun við löngunina,
sem hann virðist hafa, til þess að
skilja þau.
Ritslj.
Jarðarför
Stefáns skólameistara
var, svo sem búast mátti við, afar-
fjölmenn og viðhafnarmikil. Margir
vildu leggja hönd að því, að gera
útför hans veglega. Némendur Stef-
áns, aðrir en þeir, sem nú eru í
skóla, sáu um söng við útförina.
sem mjög var vandað til, undir
stjórn Sigurgeirs söngkennara Jóns-
sonar. Þeir gáfu á kistuna áletraðan
silfurskjöld kringdan lárviðarsveig,
hvorttveggja greypt í umgerð. Enn-
fremur báru þeir kistu þessa ástsæla
kennara síns og meistara frá garös-
hliði skólans að kirkjudyrum. Kenn-
arar skólans báru kistuna út úr
skólanum. Bæjarfulltrúar báru hana
í kirkju, Odd Fellows út úr kirkju,
núverandi nemendur skólans frá
kirkju upp að kirkjugarðshliði og
Kennarafélagið þaðan til grafar.
Odd-Fellows höfðu skreytt kirkj-
una. Kistan var máluð skraut-
blómum, og umhverfis hana stóðu,
meðan húskveðjan var flutt, stór-
vaxnar stofuplöntur þeirra hjóna
eins og þjettvaxinn runnur skreytt'
ur ljósum. Séra Jakob Kristinsson
flutti húskveðjuna. Séra Geir Sæm-
undsson líkræðu, en við gröfina tal-
aði séra Björn f Laufásl
óhætt mun að segja, að þáttaka
hvers og eins, sem að útförinni
studdi, hafi verið til sóma. Mikil
hluttekning hefir gert ekkjunni þess-
ar þungu stundir léttbærari, sem
óneitanlega hefir mist mest af öllum
sem mist hafa við fráfall Stefáns.
Þetta Iokastríð hefir verið sérstaklega
þungt henni og börnunum vegna
fjarveru barnanna. Dagur hefir um-
boð, til aö flytja nemendum Stefáns
alveg sérstakt þakklæti Steinunnar
fyrir hluttekningu þeirra og vináttu-
þelið til hins framliðna. Það hefir
veriö henni bjartasti geislinn í myrk-
ri sorgarinnar vegna þess að samúð
og vinátta nemenda Stefáns var
honum svo mikils verð en andúð
úr þeirri átt sérstaklega þungbær.
Hluttekningarskeyti afarmörg úr
öllum áttum frá nemendum Stefáns
og vinum þeirra hjóna bárust ekk-
junni jarðarfarardaginn og gjafir í
minningarsjóðinn.
Aðvörun.
í tilefni af nýútkominni kostnaðar-
áætlun þeirra Bill & Wijtmark um
rafmangnsstöð, er noti neðsta fossinn
í Glerá, leyfi eg mér að lýsa því yfir
eftir að hafa athugað nefnda áætlun
og lýsingu, ásamt teikningum að eg
tel óráðlegt fyrir bæinn að byggja
raforkustöð samkvæmt þeim, því þær
eru að ýmsu leyti rangar og auk þess
getur stöðin ekki fullnægt bænum á
vetrum til annars en ljósa og Iftillega
til iðju og má þvf ekki kosta yfir
150—200 þús. kr.
S/2 1921.
F. B. Arngrímsson.
Símskeyti
Reykjavík 4. febr.
Málamiðlunartillögur belgiska
fjármálaráðherrans hafa verið
samþyktar af bandamönnum.
Pjóðverjar eiga að greiða í
skaðabætur 226 milljarða gull-
marka, 2 milljarða á ári 1921
og 1922. 3,4 og 5 milljarða
næstu þrjú þriggja ára tímabil
og síðan 6 milljarða þar til
greiðslu er lokið eftir 42 ár.
Ennfremur eiga þeir að greiða
12°/» af útflutningi sínum öll
þessi ár. Þjóðverjar taka þess-
um úrslitum með skelfingu.
Hver íbúi landsins verður að
greiða 1000 mörk árlega. Frakk-
ar eru Þjóðverjum andstæðastir.
Bolsévíkar hafa hafið miklar
æsingar í Finnlandi. Bolsévík-
um í Moskva hefir nýlega ver-
ið veitt banatilræði. 6 dóu, 20
særðust, en Lenin slapp.
^ryggvi glímukappi vann Ár-
mannskjöldinn 1. febrúar. Hér
eru daglegir kjósendafundir.
Akureyri.
Söngur Skagfeldts
fyrra föstudags kvöld mælist mis-
jafnlega fyrir. Dagur telur sig ekki
færan, til að dæma um þá hluti. Rödd
Skagfeldts er ekki eins mikil og
Benedikts Árnasonar, en hún er blæ-
fegri. Enginn verulegur bilbugur var
á háum tónum en lágu tónarnir fyll-
ingarlitlir. Söngmaðurinn sótti sig því
meir sem á leið. Spáir það góðu íyrir
honum á framfarabrautinni, sem hann
er óneitanlega á.
Þingmáláfundurinn
fyrra laugardags kvöld var fjörugur,
en fór þó skaplega fram. Kaupmanna-
liðið haíði engum á að skipa úr sín-
um hóp, en sækendur fyrir hönd
þeirra gerðust þeir Björn Lfndal, lög-
maður og læknarnir Sig. E. Hlfðar og
Vald. Steffensen. Frá vopnaviðskiftum
verður ekki sagt, en leiks lok urðu
þau, sem sjá má sfðar í blaðinu.
Björn Líndal,
lögmaður flutti fyrirlestur á miðviku-
dagskvöldið var, sem hann kailaði
»Frjálsir menn f frjálsu landi«. Hann
hóf ræðu afna með miklum fjálgleik á