Dagur - 12.03.1921, Blaðsíða 2

42
DAGUR
11. tbl.
gengið fram hjá neinu atriði, sem
getur komið til greina honum til
málsbótar. Hann á jafnvel heimtingu
á þvf, að góðgiinin sé teygð út í
yztu æsar. En skynsemin setur henni
takmörk. Það má ekki ganga fram
hjá umsögn hr. B. L sjálfs um
tilgang sinn og hvatir til árásanna.
Umsögn hans er í stuttu máli sú, að
foringjarnir séu að leiða samvinnu-
menn út á einhverja óheillabraut, til
þess að efla sfna eigin hagsmuni.
Góðgirni manna tekur þetta til greina.
Hér er, ef satt er, um mjög alvar-
legt mál að ræða, að samvinnumenn
séu orðnir leiksoppar f höndum ó-
hlutvandra manna, sem séu að auðga
sig á kostnað þeirra og allrar þjóð-
arinnar. En skynsemin mótmælir þessu.
Hún leggur fram og svarar eftirfar-
andi spurningum:
Mundi nokkur samvinnumaður hefja
umbótastarfsemi sfna á þann hátt, að
gera opinbera árás á samvinnuforingj
ana, með þvf að leitast við að æsa
upp tortryggni almennings gegn þeim,
þar sem sú hætta væri f baksýn, að
foringjarnir, riðnir niður fyrir æsingar
sjálfra féiagsmanna, drægju allan fé-
lagsskapinn með sér í fallinu?
Mundi nokkur maður, sem bæri
heill samvinnufélaganna fyrir brjósti,
leitast við að æsa þjóðina upp gegn
þeim, á þann hátt að telja henni trú
um, að samvinnufélögin væru að stofna
hættulegar skuldir í landsverzluninni,
sem komið gæti til mála að (é’!u á
alla þjóðina ?
Mundi nokkur samvinnumaður gera
slfkar árásir og á þeim tfma, sem öll
tortryggni og sundrung innan sam-
vinnufélaganna sem utan gæti haft
stórhættulegar afleiðingar f för með
sérí
Mundi nokkur samvinnumaður, sem
þættist vera að vinna f þarfir mál-
efnisins, gera slfkar árásir, án þess
að geta eða hafa jafnvel nokkra við-
leitni um, að byggja þær á nokkurri
einustu röksemd eða sönnunargagni.
Mundi hann telja slíkar árásir, gerðar á
þessum tfma, nauðsynlegar málefnisins
vegna, ef ekkert árásarefni Iægi fyrir f
Þetta alt hefir hr. B L gert. En
heilbrigð skynsemi svarar öllum þess-
um spurningum afdráttarlaust neitandi.
Samvinnumaður heiði farið alt öðruvfsi
að. Hr. B L getur þvf ekki orðið
álitinn samvinnumaður þrátt fyrir það,
sem mælir með þvf og áður er talið.
Hitt væri sanni nær, að álíta hann
nú hreinan og beinan andstæðing.
Jafnvel er hugsanlegt, að einhver kynni
að spyrja um það, hvort nokkrir aðrir
en mjög óhlutvandir æsingamenn, sem
lftið hugsuðu um afleiðingar orða sinna
mundu haga sér svona. Það væri
óþarfi að svara þeirri spurningu hér.
Sú spurning mund', ef hún kæmi
fram, ganga fyrir dyr almennrar á-
byrgðarmeðvitundar og fá þar það
Bvar, 8em henni nægði.
Bilið frá »Kaupfélagshugleiðingum«
hr. B. L og að fyrirlesttinum er ekki
langt. Aðeins ein e?a tvær vikur.
En því styttra sem bilið er frá því,
að vera mjög hlyntur samvinnustefn-
unni, leitandi að umbótum á sviði
hennar og til þess að vera orðinn
rararaur andstæðingur hennar, sera er
með dylgjum og margvfslegum spurn-*
ingum, að vekja geig innan félaganna
og utan félaganna gagnvart þeim —
þvf hallfleyttari verður aðstaða hr. B
L. frammi fyrir augum þeirra manna,
sem vilja lfta á hann sem mann, full-
komlega samkvæman sjálfum sér.
Menn vita ekki til, að neitt hafi kom-
ið fyrir á þessari stuttu leið, annað
en þingmálafundurinn, þar sam hann
— þessi samvinnumaður, sem hann
virtlst þá vera—beitti sér mjög gegn
samvinnumönnum, én bar lægra hlut
f úrslitum mála. Það virðist þvf liggja
nærri að ætla, að þessi fundur hafi
orðið merkileg tímamót í lífi hr. B. L.
—nokkurskonar opinberunarstund, sem
hafi orsakað snögga stefnubreytingu.
Nokkuð er það, að fáum dögum síð-
ar kastar hann hanzkanum, og sýnir
á sér vígasnið gegn öllum foring-
jum samvinnumanna. Hann virðist nú
vera kominn f það umhverfi, þar sem
hann þarf ekki að leggja á sig nein-
ar hömlur. Hann virðist nú standa
nær en áður þeim félagsskap f land
inu, þar sem ofurkapp ber ábyrgðar-
tilfinninguna oíurliði; þar aem ekki
mundi verða hlííst við, ef nokkur
hugsanleg ráð væru fyrir hendi, að
rffa niður til grunna þá stofnun f
þjóðfélaginu, sem á undanförnum ár-
um hefir bygt upp velmegun þúsunda
bænda um alt land og sem ein er
fær um að halda viðskiftamálum þeirra
f sigurvænlegu horfi, gegnum þessa
bráðabirgðarerfiðleika. Þarna hefir þá
hr. B L tekið sér stöðu. Er það vel
farið, að hann er nú þar, sem hann
nýtur ómengaðrar samúðar, Þuð er
sfður en svo, að ástæða sé að harma,
að hver maður sé þar til húsa, sem
hann á heima. Meiri Ifkur ættu þá
að vera til þess, að hann bæri úr
býtum eitthvað annað en pólitikst
harmabrauð.
Enn mun ekki vera komin fram full-
nægjandi skýring f augum manna á þess-
um snöggu umhvöríum í framkomu hr.
B. L. frá »Kaupfé!agshugIeiðingunum«
til fyrirlestursins. B!aðið hefir hér að
framan tekið orð hr. B. L. trúanleg íýrir
þvf, að hann hefir verið hlyntur sam-
vinnustefnunni. Þetta varð blaðið að
gera i óhlutdrægri rannsókn. En þvf
meir sem það^ gerir úr samvinnu-
mensku Björns, þvf örðugra verður
að skilja breytinguna. Því hefir verið,
eins og áður er lýst, reynt að skýra
þetta á þann hátt, að hér hafi orðið
kraftaverk. Ný opinberun og snögt
afturhvarf. En þeir, sem ekki eru trú-
aðir á kraítaverk, láta sér þetta ekki
nægja. Enn síður þeir, sem þykjast
hafa margt það úr íramkomu bans við
sfðustu kosningar og »Kosningahug-
Ieiðingunum,« sem beri vott um það,
að hr. B L hafi aldiei samvinnumaður
verið. Hann muni vera breyskur mað-
ur eins og aðrir Adams synir. Atvikin
hafi hagað þvf svo, að fylgisvon hans
til þingmensku hafi að mikln leyti
verið bundin við samvinnumenn í þessu
béraði. Hann hafi þvf ekki gengið í
berhögg við þá meðan á baráttunni
stóð, en ekki tekist að dylja sinn sanna
mann. Verður það ekki virt honum til
ámælis. En samvinnumenn hafi viljað
frekar, það sem þe:r töldu vera hreinan
lit. Þar með hafi hr. B L, fallið. En
maður með hans skapgerð þoli ekki
þesskonar áföll án þess að láta haggast
eins og »Kosningarhugleiðingarnar«
sýni. Djúp sár verði eftir, sem grói
seint illa. Ný atvik komi til. Ú slita-
barátta á þingmálafundi með nýum
ósigri. Gömul sár ýfist og taki að
b!æða. Augliti til auglitis frammi fyrir
gömlum andstæðingum sé tólfum kast-
að. Inoibirgð gremja brjóti loks allar
stfflur og byltist fram rneð þeim af-
leiðingum sem þegar séu komnar á
daginn.
Þessi skýring hefir það fram yfir
hina að hún er f hæsta lagi mannleg.
Engin kraftaverkatrú er nauðsynleg,
til þess að gera sér grein fyrir þessu
á þenna hátt. Sú skýring hefir senni-
lega vakað'fyrir einum eyfirzkum bónda,
sem sagði um hr. B. L að loknum
fyrirlestri og umræðum:
»Mér virðist að Björn sé nú orðinn
ekki ósvipaður freðfiski. Þú veizt að
freðfiskur gerir ýmist að harðna og
frjósa eða digna, þar til hann er orð-
inn svo, að það þarf ekkert að berja
hann, heldur bara reita hann upp.<
Er nú að mestu lokið návígi við hr.
B L. Andsvör til hans verða mjög
takmörkuð. Hér eftir verða umræðurn-
ar sveigðar inn f farveg hugsjónamál-
anna, sem ráðist hefir verið á. Kemur
þá enn betur f ljós, hversu mjög hr.
B L stendur á öndverðum meið við
samvinnustefnuna. Verður þá leitast
við. að rjúfa blekkingaþokuna sem and-
stæðingarnir þyrla upp fyrir augum
manna. Það verður reynt að glöggva
þeim sýn fram f heiðan dag sigur-
vænlegrar framtíðar.
Akureyri.
Bárður Sigurðssor) sýndi skugga-
myndir sfnar aftur á sunnudaginn fyrir
húsfylli í tvö skifti. Fyrri sýningin var
sérstaklega fyrir skólabörn.
Æfinfýri á göngufer er s.ígiidur
leikur. Leikfélagið sýndi hann í fyrsta
skifti á þessu ári á sunnudaginn var.
Yfirleitt má segja að leikurinn tækist
mjög vel og fögnuður áhorfendanna
var geysimikill. Gfsli R, Mrgnússon
mundi verða talinn hlutgengur ieikari,
þar sem meiri kröfur eiu gerðar en
hér. Meðferð hans á hlutverki sfnu
(Srifta-Hsns) er allstaðar góð og víða
ágæt. Jóh Jónasson leikur hlutverk
sín (Pétur og Krans héraðsdómara)
mætavel. Helzt verður það fundið til,
að dómarinn sé á takmörkum, að verða
um of montinn og má vera, að Jóhannes
eigi bágt með að draga úr því. Lfkt
má segja um Tryggva Jónatansson
að hann leikur assesorinn vel en má
gæta þess að spenna ekki bogann um
of. Betur færi, ef rödd þessa stórbokka
væri nokkru fyllingarmeiri og dimmri.
Har. Björnsson leikur Vermund svo
að lýtalaust er, en persónan er dálítið
erfið í meðferð og tilþrifalítil. Sig. Ein.
Hlíðar og Kristján Karlsson leika stú-
dentana. Sigurður leikur einkarvel, svo
að hvergi verður vart við minstu
þvingun f Iburðarmiklum leik. En rödd
Sigurðar er ábótavant. Fasið gerir
hann fljótmæltan en röddina skortir
hreimfyllingu til þess hljóðgreining geti
orðið skýr. Þetta þyrfti hann að laga.
Hann skilst lakast af leikendunum,
jafnvel þó hann tali nógu hátt. En það
er óhæfa, að íslenzka sé töluð svo á
leiksviði, að sjálfir íslendingar eigi bágt
með að skilja. Hlutverk K«istján3
er efiðara, en laglega m'eð það farið.
Frú Þóra Hrvsteen (kona héraðsdóm-
arans) leikur mætavel. Anna Flóvents-
dóttir (Lára, dóttir assesorsins) leikur
ekki ólaglega, en persónan fullnægir
ekki þeim vonum, sem búið er að
gefa um hana fyr f leiknum. Júlfana
Friðriks leikur sitt hlutverk mjög lag-
lega. Meðan á rannsókninni stendur
standa þær sfðast nefndu alt of vand-
ræðalegar og aðgerðarlausar, að vfsu
alvarlegar eins og stundin krefst. En
betur færi á, að þær töluðu alvarlega
sfn á milli. Athygli áhorfandans dregst
um of frá aðalleikendum að þeim per-
sónum, sem eru þannig f vandræðum
með að eyða tímanum. Ekki ber mikið
á þessu annarsstaðar í leiknum. Leik-
endum tekst vel, að gera hann að lff-
rænni söguheild, þar sem hver stund
hefir eitthvað til síns ágætis. Söngur-
inn er misjafnlega góður. Söngur Júlí-
önu er einna fegurstur en tæplega
eins skýr eins og Önnu, sem syngur
lfka mjög laglega. Einnig syngja þeir
vel Gí li og S'gurður. Leikfélagið á
miklar þakkir og samúð bæjarbúa
skilið.
•
Látin er nýlega hér í bænum, Aana
Hjörleifsdótlir móðir Kristjáns Árna-
sonar, kaupmanns. Jarðarför hennar fer
fram að Tjörn f Svarfaðardal 15. þ. m.
Krisfbjörg Jónafansdóffir kenslu-
kona, er numið hefir garðyrkju á sumar-
námsskeiði Ræktunarfélags Norður-
lands, hefir tekið að sér garðyrkju-
störf f listigarði bæjarins næstkom-
andi sumar, gegn 1000 króna þóknun,
Kirkjan.
Sfðdegismessa kl. 2 á sunnudaginn.
Símskeyti,
Reykjavík 10. marz.
Oróði Sameinaða gufuskipa-
félagsms danska s.I. ár var 40°/°.
— Uppreist í Petrograd gegn
stjórn Bolsévíka. — Samningar
Bandamanna og Pjóðverja um
skaðabætur til umræðu á Lund-
únafundi. Pjóðverjar töldu sig
ófæra til að uppfylla kröfur
Bandamánna. Bandamenn sendu
pá Foch marskálk með mikinn
her franskan, til að hersetja mörg
beztu héruð Þýzkalands. Pjóðverj-
ar agndofa. Þykjast sjá fram á, að
gera eigi alla pýzku pjóðina að
vinnuprælum Bandamanna.
Hlutabréf íslandsbanka hafa
nýverið lækkað í kauphöllDana
úr 102% ofan í 80%. — Fjár-
málaráðherra tilkynnir prnginu,
að íslandsbanki greiði málsókn-