Dagur - 08.02.1923, Síða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimludegi.
Kostar kr. 6.00 arg. Gjalddagi
fyrir 1. júlí. lnnheimíuna annast
ritstjöri blaðsins.
Vi. ár.
AFOREIÐSLAN
er hjá Jónl l>. I>ór,
Norðurgötu 3. Talsími 112,
Uppsógn, hundin við áramót
sé komin til afgreiðslumanns
fyrir I. des.
6. bbö.
Fækkun ráðherra.
I.
Fjölgun ráðherra úr einutn í þrjá
er eitt aí einkennum íslenzkrar eítir-
hermusýki í stjórnmálum. Mun um
þá ráöstöfun hafa meiru valdið ófor-
sjálni lítt þroskaðrar stjórnmála-
mensku, að sníða stjórnarhætti kot-
ríkis eftir dæmi stærri þjóða, heldur
en að nauðsyn þess hafi verið svo
brýn og augljós. Að vísu hlóðust
meiri störf á stjórnarráðið á stríðs-
tímunum en áður og eldir nokkuð
eftir af þeim vanda enn þá.
Þó mun það aö mestu vera órann-
sakað og lítt hugsað mál, hvort
einum manni væri það ofraun, að
hafa æðsta vald í öllum málum
%
þjóðarinnar. Þó umfang málanna sé
stærra tiítölulega við fólksfjölda í
fámennu ríki en fjölmennu, munu
einstakar stjórnardeildir stórþjóðanna
hafa meira með höndum en alt það,
er stjórnarráði íslands berst á hendur.
Það er tæplega hægt að hugsa sér,
að þjóð, sem er ekki fjölmennari
en lítili borgarskiki erlendis, þurfi
á margbrotnu ráðuneyti að halda,
ef málurn væri skynsamlega fyrir
komið, né geti veitt sér það fyrir
vanmegnissakir.
II.
Tæplega mun það verða með
rökum sýnt,. að röggsamlegar hafi
verið stjórnað í Iandinu, síöan ráð-
herrum fjölgaði. Á síöustu árum
hefir mönnum virzt, að fremur færi
þverrandi en vaxandi íöggsemi
æðslVi stjórnar Iandsins yi fylgi við
þau tnál, er hún hefit þózt vilja
gera að sfnum málum. Dýrtiðarráð-
'ítafaþir ýmsar og Mmkvæmd þeirra
frá stjór.iarinnar hendi hefir sýnt
einna Ijósast, hversu v«ð íslendingar
höfum búið við veikt og vesæl-
mannlegt stjórnarfar. Uppþotsfundir
í Reykjavík og annar eiginhags-
munablástur manna í Iandinu hefir
reynst stjórninni nógu sterkur mót-
byr, til þess að taka vind úr seglum
þeirra mála, er hún hefir haft í
framkvæmdum.
í greinunum: „Nokkur rök um
íslenzka stjórnarhætti" hefir blaðið
leitast við að færa rök að því, að
með núverandi fiokkaskipun í land-
inu og aðferö við myndun ráðu-
neytis, væri ekki að vænta sterkrar
stjórnar. Á aöra hönd verður hver
ráðherra háður sínum stuðnings-
flokki svo að ráðuneytið alt kemst
undir gagnstæð áhrif úr fleiri áttum
en einni, svo að mestar Iíkur eru
til, að þar verði einskonar kyrra-
belti. Á hina hönd getur enginn
ráðherranna farið sínu fram móti
vilja hinna, án þess að ráðuneytiö
klofni og stríð hefjist innan veggja
í stjórnarráðsbyggingunni og er
vandséð, hvað af þvi gæti hlotist.
AHir munu sjá, að tæplega mundi
það reynast jafnörðugt að mynda
stjórnina, ef um einn ráðherra væri
að gera, eins og nú reynist um
þrjá, jafnvel þó flokkaskipun í land-
inu tæki hægum umbótum til gleggri
skifta. Og vafalaust má teija að
einn maður yröi djarfari til fram-
kvæmda en nú reynast þrír menn,
sem eru háðir hver öðrum og háðir
óþroskuðum flokkum í landinu, þar
sem hver riðlast um annan.
Einn sjálfsagður þáttur í bjarg-
ráöaviðieitni þjóðarinnar á næstu
árum. er að finna stjórnarfarinu í
landinu einfaldara og sterkara form,
sem um leið verður ódýrara. Eins
og nú er, stefnir í algert þrot fyrir
þjóðinni að geta risið undir þeim
embættismannagrúa, • sem hún er
búin að skapa og mun, að óbreyttri
stefnu, skapa á næstu árum. Fskkun
ráðherra væri spor í þá átt. Nú má
vitanlega sizt spara, þar sem mest
liggur við að stjórnarsörfin fari vel
úr hendi. Enda er sparnaðurinn við
fækkun ráðherra ekki aðalatriði,
heldur líkur fyrir betri vinnubrögð-
um og sterkari stjórn.
III.
í greinunum: »Nokkur rök um
íslenzka stjórnarhætti" var á það
bent, hversu þjóöinni getur virzt
örðugt, sökum fámennisins, að varð-
veita fjármálasiöferði sitt og réttlæti
í eftiriiti og meðferð misfellumála.
Sú stefna fer í vöxt að þagga niður
allar kvartanir og rannsóknarkröfur
um óviröingar og misfærslu embætta,
þegar frændsterkir menn eiga í hlut.
Sjá allir, að á þeirri leið er stefnt
til siðferðislegrar tortímingar í öllu
opinberu lifi og störfum og það er
eitt af því, sem þjóðin má sízt þola
degi lengur.
Engin ættartengsli og vináttubönd
éru í þessu efni jafn stórhættuleg
eins og þau, sem eiga annan end-
ann í æðstu stjórn landsins, þar
sem á að vera vígi réttlætis og
óhlutdrægni og þar sem eftirlitið á
að fara fram. Með fjölgurt idðherra
var þessi hœtta þrejölduð i landinu.
I þessu fámenna þjóðfélagi verður
aidrei iögð of mikil áherzla á þáö,

Uppsprettu ylur
ættjarðar brjósts,
kominn úr dulins djúpi,
eldi eilifum
eðlisskyldur,
vilja þinn vakti fyrst.
Bros og bjartsýni
og bróöurkærleik
gaf þér á guðsifja stund,
sólrfk sveit,
er sílgræna jörð
iætur í andvara anga.
Oreinar guðspeki
geisli sólar
flytur firði og sveit;
veitist vöggugjöf
varla betri
manni en löggjöf Ijóss.
Arfur þinn allur
var á hugaglóð;
Iöngun til landnáms horfði,
dáð til drengskapar,
dugur til starfs,
fullhugi til friðar.
Bar fyrir brjósti
brautryðjandi
almennings auðnu og gagn,
þess vegna þér
þökk og hlýja
fylgja menn úr hlaði.
Fellur forsprökkum
fast á móti
stormur og straumröst þung.
Engin andviðri
áttavita
vinna þó geig né grand.
30.—i
að gera æðstu embættismenn óháða
f störfum sínum, einkum þá, sem
eftirlit hafa með höndum.
Enginn einn maður yrði skipaöur
ti! æðstu stjórnar i iandinu, að ekki
yrði f hans ættmennahópi og vanda-
manna, nær eða fjær, einhverjir
þeir menn, sem hann, skyldu sinnar
vegna, yrði, ef til vill, að beita hörðu.
Sjá allir, hversu slikt er örðugt og
að það getur brugðist. En séu æöstu
„Eldur er beztur
með ýtasonum,
annað sólarsýn".
Eldur á huga,
aringlóð sú
um þig birtu breiddi.
Verður þér víst
í þeim vafurloga
dagsetur að dögun,
þó að þverúð
og þelamögn
þvergirði þjóðveg hvern.
Oft er á huga
umgjörð veik,
brothætt bezta grip,
framamanns fæti
við falli hætt;
stutt milii skins og skúra;
Vekur þó vonir
vættur heilla:
ráðsvinna rösk og heil —
einlæg árvekni
að efla hag
þeirra sem þreyttir vinna.
Hefir Hallgrími
hlíft i rómu
brjóstvörn sú ’in bezta:
sólskin samvisku,
sefi heiðríkur,
heitstrenging virðingarvönd.
Breiddirðu i búskap
blágræna voð
yfir óöalstöðvar.
Breiðir nú blómpell
á bringu þína
ættjörðin, anganríkt.
—•23.
s. z
stjórnendur fleiri, komast æ fleiri
menn inn fyrir þennan ættmenna
hring.
Hér liggur, að blaðsins dómi,
megin ástæðan fyrir því, að þörf
sé að fækka ráðherrum, ef það
annara hluta vegna, reynist fært.
Virðist Degi að hér hafi verið bent
á ýmislegt, sem séu nægar ástæður,
tii þess að taka mál þetta til uua
hugsunar og rannsöknar.