Dagur - 07.06.1923, Síða 2

88
DAOUR
24. tbl.

Innilegar þakkir öllum þeim nær ög fjær, sem sýndu samúð viö
fráfall og jarðarför mannsins míns, Sigurðar Sigurðssonar,
bóksala. Sérstaklega þakka eg temþlurum fyrir góða aðstoð og
vináttuþel auðsýnt hinum látna.
Akureyri, 6. júní 1923.
Soffía Stefánsdóttir.
samlegu viti, en ekki heirnskulegr
hrœðslu.
II
Knn.þá stappar nærri því að sumir
séu álíka hræddir við smitun af berkl-
um eða hvtta dauða, eins og menn
voru íyrrum við smitun af svarta dauða.
Þetta er ekkert nýtt — hræðslan hefir
verið algeng f öllum svcitum f mörg
ár. Þó hefir þetta ekki hjálpað til að
kveða niður tæringu. Hún virðist fara
f vöxt f sumum bygðarlögum. Ef
hræðsla á nokkuð að bjálpa, verður
að veta öllum Ijóst, hvað þutfi að ótt-
asl og hvað ékki. Það duga engin
óhemjulæti, eins og þegar kartöflurnar
voru settar f fangelsi. Menn mega
ekki hræðast mest þá berklaveiku
menn, sem lftit ástæða er til að hiæð-
ast, en ekkert þá, sem geta verið
langtum hættulegri. Þetta á sér þó
oft stað. ‘Og er mönnum vorkun, þvf
til skamms tfma vissu jafnvel ckki
læknarnir betur. Nú er hinsvegar þekk-
ingin orðin meiri og læknar vita nú
cftir samræmar rannsóknir góðra og
athugulla berklalækna. —
i Að menn gela verið berfdaveikir
án þess að sýkja frá sér, og elnkum ef
þeir fara varlega og hafa lœrt að hirða
sig. Ef berklarnir í lfkamanum eru
lokaðir þ. e. engin útferðarrás fyrir
sýklana, þá er að minsta kosti < bráð
loku skotið fyrir, að þeir smiti aðra.
Og varúð- og hreinlæti gerir hættuna
alvcg hverfandi.
2. / öðru lagi vitum vér, að mörg
brjóstveik gamalmenni, sem hefit verið
þungt fynr brjósti og með uppgangi í
mörg ár. — Þeir eru oft miklu hættu-
legri afsýkjendur, cnn t. d. berkla-
veikir menn, sem hafa verið á heilsu-
hæli og lært þær varúðarreglur, sem
mest á ríður. Og það er af því að
undir nafninu brjóstþyngsli og langvint
lungnakvef leynist oít og tfðum lang-
vinn hægfara berklaveiki, sem menn
kunna að g&nga með f mörg ár, án
þess að gruna, að þeir séu berkla-
veikir, þvi veikin fer svo hægt, en ef
hrákar þessara manna eru athugaðir,
kemur oft f Ijós, að f þeim úir og
grúir af tæringarbakterfum.
3. I þriðja /agi vitum vér nú, að
bprnum innan fermingaraldurs (og þó
allra mest incau 8 ára aldurs) er latig—
lang hœttast að smitast af berklurn
Úr því þeim aldri er náð eru allflestir
ej ekki allir, ónœmir orðnir fyrir
berklasmitun. Ef þeir þá eða sfðar
(eins og oft kemur fyrir; veikjast af
berklum, þá er það ekki nýfengnum
sóttkveikjum að kenna, heldur sótt-
kveikjum er leynst hafa f lfkamanum
frá þvf þeir smituðust f æsku. Sýkl-
arnir lokuðust þá inni fyrir góðar
varnarráðstafanir í lfkamanum, en varn-
argarðurinn raufst fyrir einhver atvik
sfðar — svo sem veiklun af öðrum
sjúkdómum, verri aðbúð og fleira.
Venjulega smitast menn af berklum
á barnsaldri og vinna bug á sýklun-
um. Tuberkúlinrannsóknir benda á, að
í flestum löndum, þar sem berkaveikin
er tfð, hafi flestir orðið fyrir smitun
innan fermingaraldurs Og margt bendir
til, að fyrir þá baráttu, sem Ifkaminn
háði í bernsku gegn berklasýklunum,
hafi hann optast fengið ónæmi gegn
seinni árásum sýklanna.
III.
Berklaveikin er eftir þessu með
öðrum orðum barnasjúkdómur, sem
allir eða mikill meiri hluti manna fær.
Margir fá hana svo, að greinilegt er
f ýmsum myndum kirtlaveikinnar (sem
er oítast berklaveiki) eða einnig sem
augljÓBa berkla f lungum, eitlum eða
annarsstaðar og batnar stundum. En enn
þá fleiri smitast og verður ekki meira
um það en svo, að hvorki sjá aðrir
nein merki þess og heldur ekki finna
þeir til þess sjálfir. Með tuberkúlin-
rannsókn má þó ganga úr skugga um
að berklasmitun hafi átt sér stað.
Það eru einkum þrfr læknar, sem hafa
getið sér nafn fyrir að hafa komið
orðum að þessari kenningu og fært
rök fyrir henni. Það eru norski lækn-
irinn Antvord,, þýzki læknirinn Römer
og austurrfski læknirinn Hamburger.
Með réttum skilningi á þessu hátta-
lagi berklaveikinnar var það að
berklaveikisnefndin (Guðm. próf. Magn-
ússon, Sig yfirlæknir Magnússon og
Magnús læknirPétursson alþingismaður)
samdi fumvarp til berklaveikislaga fyrir
land vort, sem sfðan varð þvf nær
óbreytt að lögum. Eftir þeim lögum
er öll áheizla lögð á að vernda börn
innan fermingaraldurs gegn smitun og
það þess rækilegar, sem börnin eru
yngri.
Pað eru börnin, sem verður að
verja gegn hóstandi sjáklingum og ötl-
um, sem hafa opin berklakaun• Börn
og smitandisjúklingar mega ekki vera
saman á heimili. ,
Það er að vfsu langt sfðan ýmsir
læknar héldu því fram, að berklaveikin
væri ekki nærri eins smitandi og al-
ment væri trúað.
Það er meira en hálf öld sfðan
enskur læknir við berklaspftalann f
Brompton (eitthvert stærsta tæringar-
sjúkrahús Englendinga) sýndi fram á,
að læknar og hjúkrunarkonur, sem þar
höfðu starfað um margra ára skeið
sýktust ekki meira enn fólk flest þrátt
fyrir það þó þau væru stöðu sinnar
vegna á hættulegri stað hvað smitun
snerti, enn alment gerist.
Berklalæknirinn nafnkunni próf.
Saugmann (sem nýlega er dáinn), afl-
aði sér vitneskju um berklalækna (sér-
fræðinga f lungna- og hálssjúkdómum)
vfðsvegar um Norðurálfu. Hann leitaði
sér upplýsinga um hcilsufar þeirra frá
því þeir byrjuðu starf sitt. Flestir
þéssara lækna höfðu dagleg mök við
mjög smitandi berklasjúklinga t. d.
sjúkl. með berkla f barkakýli, sem
daglega hóstuðu framán f þá og vit-
anlegt er, að þeir eru einhverjir allra
hættulegustu afsýkjendur. Það mætti
nú ætla, að einmitt þessum læknahóp
stæði mikil hætta af að sýkjast öðr-
um fremur af berklaveiki. Svo rcynd-
ist þó ekki, heldur kom f ijós, að
meðal þeirra voru ekki tiltölulega fleiri
með berkla, en meðal manna áf öðrum
stéttum, sem Iftil mök hafa við smit-
andi sjúklinga. Samskonar niðurstaða
varð um hjúkrunarkonur á heilsubæl-
um. — Berklaveikin er með öðrum
orðum ekki nándar nœrri eins smit-
andi fyrir fullorðna eins og áður var
haldið eða fólk alment hyggur.
IV.
Nýlega hefir verið birt rannsókn
lækna f Noregi um berklasmitun hjóna.
Hún kemur alveg beim við rannsóknir
þær er nú voru nefndar og sýnir þó
enn betur, að jafnvel mjög núiðsam-
líf við smitandi berklasjúklinga sé ekki
verulega hœttulegt fullorðnum.
Það voru læknarnir Arent de Betche
og F. O. Jörgensen, sem íyrir skömmu
gerðu þessar sfðustu rannsóknir.')
Þeir félagar öfluðu sér nákvœmra
upplýsinga um 742 norsk hjón og
athuguðu heilsufar þeirra. En þessi
742 hjón völdu þeir af þvi, að þeir
vissu á undan, að annað hjónanna
i þessutn 742 hjónaböndum hafði
um hrið haft berkla i lungum. Mátti
þvl fyrirfram halda, að hitt hjón-
anna hefði sýkst i sambúðinni við
sjukan ektamaka sinn.
Niðurstaðan varð nú sú, að þetta
hafði ekki oft ótt sér stað. Pvert á
móti. Pað voru aðeins 11 hjóna-
böndin þar sem bceði hjónin voru
sjúk orðin.—P. e. 1.48°la af 742;—
aðeins hjá þessum 11 bentu nokkuð
sterkar likur til að smitun hefði átt
sér stað innah lijönabands. En nota
bene aðeins llkur, þvi vel gat hugs-
ast, að berklar frá barnsaldri hefðu
brotist fram og valdið veikinni.
Af þessu má drsga þá ályktun,
að sjaldgœft sé að fullorðnir smitist
af berklum, hvort sem það er af þvf,
cins og margir ætla og jeg áður gat
um, að smitunin á barnsaldri gjöri
menn ónæma, eða það er af þvf, að
menn vaxa frá berklunum og herðast
með aldrinum gegn þeim. En svo
mikið er víst, að jafnvel þar sem
samlífið er nánast, og skilyrdi mest
fyrir að sýklarnir berist á milti, þar
er aðeins hverfandi smitunarhœtta.
Þessi niðurstaða rannsóknanna er
mjög eftirtektarverð og ekki nóg að
læknar einir fái vitneskju um þctta.
Alla alþýðu varðar miktu að vita alt
sem vitað er sannast um háttu berkla-
veikinnar. Og þessvegna fremur, að
hér er mesti faraldur af slúðri um
hvað berklaveikin smiti jafnt fullorðna
>) (SjáNorsk MagazinforLægevidenskaben:
Dec. 1922. Ritgerðin heitir: En statistisk
hygienisk undersökelse fra Kristjania
over forekomsten af lungetuberkulose
hos ægtefolk.)
sem börn. Mér hefir t. d. oftar en
einusinni borist til eyrna að fullorðn-
ir hafi smittast og sýkst á Akureyrar-
spftala, af að liggja nokkurn tfma f
sama heibergi þar sem Iftið eða ekk-
ert smitandi herklasjúklingar lágu. Og
eg man f fyrra þegar sumir héldu að
allur Fnjóskadalur, hvað þá heldur
Vaglaskógur, mundi útatast af smit-
andi hrákum og hósta fjögurra hrein-
látra pilta, sem dvöldu þar dálftinn
tfma.
Sumir halda að afar mikið þurfi að
óttast smitun af dauðum munum. Þcir
vilja aosa sóttvarnarlyfjum yfir búr og
bæjargöng, fjós og fjárhús og jafnvcl
brenna bæinn, þar sem sjúklir.gar hafa
átt heima. Smithættan úr þessari átt
er þó hverfandi lítil f samanburði við
hættuna af sjúklingunum sjálfum, svo
að sennilega væri óhætt að sleppa öll-
um sóttvarnarlyfjum en aðeins við-
hafa aimennan þrifnað og aðeins sjóða
eða gufuhreinsa fatnaðinn.
— Það er ekki ætlun mfn með
þessari grein að koma fólki til að halda,
að ekkert þurfi að óttast berkia
smitun, þvert á móti. Varlega
skai ætfð farið þegar grunur er
um berklaveiki, en börnum innan
fermingaraldurs stafar hœtta af
berklasýkingu öðrum fremur, og þess
vegna verður œtíð að vernda þau
eftir föngum. — En fultorðnu fölki
er aðeins lítil hcetta búin. Þessvegna
þatf ekki að óttast, að taka sjúklinga
þö þeim sé ekki algerlega bötnuð
veikin, á heimiii þar sem aðeins eru
fullorðnir fyrir. Þetta segi eg meðal
annars af þvf, að eg — eins og fleiri
læknar — rek mig á það annað veifið,
að sjúklingar, sem um hrfð hafa verið
til lækninga á heilsubælinu eða sjúkra-
húsi, vegna berkla, þeim er útskúfað
öllum frá og fá hvergi að vera, held-
ur verða að dvelja áfram á sjúkrahúsi
og kostast af op>nberu fé, þrátt fyrir
það þó fullyrða megi, að engin eða
aðeins hverfandi Iftil smitbætta stafi
af þeim.
Símskeyti.
Rvík 5. júnf.
Poincare hefir fengiö sampykta
fjárveitingu til athafnanna í Ruhr
meö 505 atkv* gegn 67 atkv.
sameignarmanna.
Tekjuhalli d fjárlögum Þýska-
lands 1923 12,4 biljónir. Áhrif
sameignarmanna fara vaxandi í
Þýskalandi. Óhug hefir slegiö á
aðstandendur stjórnarinnar, Víða
haldnir mótmælafundir út af
gengislækkun marksins. Óeirðir
hér og hvar.
Frú Kollantey skipuð sendi-
herra Rússa í, Krístjaníu.
Landskjálftar í Perísu hafa
orðið 4000 mönnum að bana.
Itölsku facistarnir ætla að gera
Viktor konung að keisara.
Breska flotamálastjórnin hefir
ákveðið að bjarga pýska herskipa-
flotanum, er sökt var i Scapiaflóa.
Pest (svartidauði) hefir komið