Dagur - 30.05.1924, Blaðsíða 2

82
DAOUR
21. tbl.

• •• 2 •••• • •••• i •••• t •• •
.................................••••«
••• •••
• • • •
• • • •
Ef þið vissuö hve marga
sjúkdóma má rekja til tann- :.:
*./ Ieysis og tannskemda, þá *..f
::: mynduð þið hirða tennurn- :::
::: ar ykkar betur, og láta gera :::
; : viö skemdir í tíma. ; :
••• •••
• • • • • •
• • • •
i:: Friðjón Jensson. /:
/: :::
• • • • • •
'.*• Z •• •• r •• •• ! •• •• .1.
•••• •••••••••*••••«••••'••••••••* ••••
1 sprekamó.
Guðmundur á Sandi hefir í grein
ainni »Til beggja handa«, sem birt-
ist f Morgunblaðinu 29. marz s. 1.,
laumað inn tvöföldum, vfsvitandi 6-
sannindum um Dag. Hann veit að
Degi verður ógreitt um andsvörin
meðal lesenda Mbl. í Rvík og víðar,
og þykir þvf ráðlegra, að renna af
hólmi, út fyrir takmörk þess vfða
svæðis, þar sem framkoma hans f
þjóðmálum hefir lagt álit hans f sand-
auðn. G. F. farast orð á þá leið, að
sfðan ritdómurinn um ljóðabók Þor-
steins Gfslasonar birtist hér blaðinu
hafi »Dagur flutt frá ritstjóra sfnum
lofsamlega ritdóma um Æfintýri Sigur-
jóns JónsBonar og »Silkikjóla og vað-
málsbuxur* — en varla minst á aðrar
bókmentir.* G. F. hefir efalaust verið
ljóst að hann fór með ósatt mál.
Hann hefir leaið D. g. í fyrsta lagi
hefir Dagur, að því er snertir BÍðar-
nefnda bók Sigurjóns Jónssonar, aðeins
lofað frásagnarstfl, en lastað byggingu
sögunnar, stefnu og niðurstöðu. Sfðari
bókina, Æfintýrin, hefir Dagur að
engu leyti viðurkent, heldur fremur
vftt. í öðru lagi vita það allir lesendur
Dags, þeir sem hafa fylgst með blaða-
mensku hér á landi sfðustu árin, að
Dagur hefir, eftir stærð sinni og að-
stöðu, gert sér langmest far um allra
íslenzkra stjórnmálablaða, að ritdæma
bækur.
Mætti ef til vill minna á það, að
með leyfi G. F. birtist eitt sinn f
Degi svo hljdðandi þakkarávarp frá
honum til ritstj. Dags.
»Jónas minn.
Eg má til að senda þér hýru mína, fyrir
ritdómana um þá Jón Bj. og Davíð — kvæði
þeirra. Þar var svo margt verulega. vel sagt
að mér var ánœgja að.<
Nú telur hann að varla hafi verið
á þessar bækur minst.
Þessi gffurlegu ósánnindi G. F.
hljóta að Btafa af gremju út af því,
að þvf, sem hann hefir lagt til bók-
mentanna, hafa aldrei verið gerð nein
skil f Degi. Þessvegna þykir honum,
sem þar hafi varla verið minst á bdk-
mentir. Væri þvf ástæða til að gera
honum lftilsháttar úrlausn. Hér getur
þó ekki orðið lagt út f gagnrýni á
einstökum atriðum f sagnagerð G.
F., heldur gerð grein fyrir aðal-
dráttunum f fari hans. Ef þeir-
aðaldrættir verða vel ljósir, er nægi-
legt að leBa 1—2 af sögum G. F. til
þess að vita, hvert allar hinar stefna
og hver eru meginatriðin í byggingu
þeirra.
Gttðm. Friðjóasson er talsverður
»lyriker«. Hann hefir oft vald á góð-
um samlíkingum. Einkum er það þó <
ljóðagerðinni. Til eru kvæði eftir hann,
sem verða lengi talin fengur fyrir
bókmentirnar. En með fáum undan-
tekningum munu sögur hans þykja
lftilsverðar. Orsökin er sú, að Guðm.
Fr. er f raun réttri ekki sagnaskáld,
heldur orðhagur ádeilumaður, sem
hefir tekið fotm sögugerðarinnar á
ádeilur sfnar. Þess vegna hefir hann
raunar gerst spellvirki f heimi listar-
innar og brotist inn á þau svið, sem
hann var ekki til borinn.
Eitt af þvf, sem G. Fr. er bezt
gefið, er lotning fyrir snillinni f forn-
um bókmentum okkar og skilningur á
henni. Oft hefir hann bent á slfka staði
og opnað öðrum sjónarsvið yfir fegurð
f máli og myndum hinna fornu sagna.
Þó hefir það aldrei getað komið nema
að hálfu gagni, vegna þess að G. Fr.
þekkir enga brú milli þess forna og
nýja. I eðli hans fara saman tveir
sterkir þættir: Annarsvegar næstum
ótakmörkuð lotning fyrir þvf, sem er
löngu liðið og horfið, hinsvegar hófiaus
og gagnrýnislftil lftilsvirðing á þvf
unga og uppvax&ndi. Þess vegna hefir
æskan f landinu verið hans sérstaka
bitbein. Hann hefir sjaldan sett sig
úr færi, að smána hana og spá henni
hrakspám. Þetta kemur tii af þvf, að
næmleik hans sem skálds fylgir ekki
tilsvarandi mentun og fhygli. Hann
verður var brigðanna á yfirborðinu,
en skilur ekki orsakir þeirra, af þvf
að þær liggja dýpra, duldar f fortfð-
inni. Fyrir honum er þjóðlffið sundur-
greint og samhengislaust. Hann virðist
ekki skilja, að rótin að þeim kynstofni,
er ber uppi kvisti nútfðarinnar, hefir
aldrei verið fullkomin. Honum er ekki
gefið það að gerskoða. Þessvegna sér
hann aðeins betri hlið hins liðna, en
lakari hlið hins unga og nýja.
Af þvf sem að Guðmundur á Sandi
er fyrst og fremst ádeilum&ður, þó
bæði sé hann grunnfær og gagnslftill,
verða sögur hans þukl eftir misbrest-
um f fari náunganna. Uppistaða flestra
þeirra, ef ekki allra, eru kviksögur
úr lffi manna f grend við höfundinn.
Sum söguefnin hafa verið bæði djúp-
tæk og eðli skáldsins hentug. Þess
vegna hefir honum stundum, en þó
sjaldan, ekki tekist illa, svo að betur
er skrifað en ógert látið. Þær sögur
munu lifa höfundinn. En vegna áður-
nefndra bresta, er lftil von um að
hann verði að verulegu gagni. FJestar
sögur hans verða kviksettar ásamt
öðrum bókahroða nútfðarinnar. Ef
þjóðinni þætti, þegar stundir lfða, ein-
hverjar af sögum hans og ljóðum
þess vert að geymast, þyrfti að gefa
út úrval af þvf helzta, til þess að
bjarga þvf úr kafinu.
Guðmundur á Sandi hefir alt af
verið f sprekamó. Hina nýju kvisti
hefir hann sjaldan séð öðruvísi en
ormétna. En fauskarnir f sprekamó
fortfðarinnar hafa verið hans hugar-
efni. Skáldsýn hans og ást á landi
og sögu feðra sinna hefir reifað þá f
hillingaljóma þeirrar þrár, sem lifir, en
sem hefir glatað von sinni til fram-
tfðarinnar. Úr þessum sprekum hefir
hann gert verk sfn, meira og minna
ósamstæðar hrúgur af orðum og orða
prjáli, sem bera vott um fágætan
léttleik f máli en jafnframt mikil van-
smfði f fari höfundarins, sem sér en
skilur ekki, finnur en skynjar ekki að
fullu fortfðina, með kostum hennar
og göllum, en stendur jafnframt á
öndverðum meið við samtfð sfna og
sér þar ekkert nema aðsteðjandi ó
farnað.
Sem skáldsagnahöfundur er Guð-
mundur þvf einakonsr óskapnaður með
andlitið á hnakkanum, en hefir ekkert
að bjóða framtfðinni nema kalda og
stirðnaða fyrirlitningu hrakspámanns-
ins.
Símskeyti.
Rvík 22. maí.
Kolanámuverkfallið heldur áfram
í Ruhr, aðeins 5% af verkamönn-
um vinna, framleiðslan 8% af vana-
legri framleiðslu námanna. Fjölda-
margar verksmiðjur orðið að hætta
vegna kolaskorts. — Stærsta stál-
verksmiðja Evrópu, Becker Werke i
Rínarlöndum, orðin gjaldþrota.
Þjóðernissinnar i Þýzka Ríkisþing-
inu reyna að ná bandalagi við Mið-
flokkinn og Þjóðræðisflokkana um
myndun borgarastjórnar.
Lánsumleitanir Rússa á Bretlandi
hafa strandað, vegna þess að brezka
stjórnin vill ekki ábyrgjast Iánið.
Atvinnudeilan norska jöfnuð. Vinna
hefst að nýju i byrjun næstu viku
eftir 13 vikna uppihald.
írska frfríkið hefir sent sendiherra
til Bandaríkjanna, i samráði við
brezku stjórnina. Canada og önnur
lýðriki Bretaveldis heimta sömu
réttindi.
Stanley Baldwin, fyrverandi stjórn-
arformaður Breta, hefir ráðist grimmi-
lega á blaðahring lávaröanna Beav-
erbrooks og Rothmere, sömuleiðis
á stjórnmálamennina Austin Cham-
berlain, Birkenhead lávarð, Winston
Churchill og Lloyd Qeorge er allir
hafa verið fylgjandi samvinnu ihalds-
flokksins og frjálslyndra. Telur hann
íhaldsflokkinn eiga að afneita öllum
hálfvolgum flokksmönnum og marka
skýra stefnu (Hoyd George og
Churchili tilheyra frjálslynda flokk-
num).
ítalir og Tékkóslóvakar hafa gert
stjórnmálasamning sin á milli, og er
búist við nánu sambandi milli rikj-
anna.
Heimsflugmenn Bandaríkjanna
lagðir af stað frá Tokio, fengu mikla
hrakninga i Kyrrahafinu.
Stjórn Pólverja hefir bannað út-
flutning á steinolfu.
Hannover hefir hafnað meðþjóð-
aratkvæðagreiðslu viðskilnaði við
Ptússland.
( \
G E R F I- : : : : : :
: : : : TENNUR
töluvert ódýrari en áður. —
Plombur (tannfylling) úr gulli,
silfri eða emaille einnig með
: : : : niðursettu verði. : : : :
Caroline Espholin.
V________________________________
Helmingur allra náma í Efri-SIésíu
hefir stöðvað vinnu vegna kolaskorts.
Togara-aflabrögð afargóð, bæði
fyrir Austur- og Vesturlandi.
Tið orðin góð á Suðurlandi.
Július Halldórsson, fyrv. héraðs-
læknir Húnvetninga andaðist 19. þ. m.
Rvík 2S. maí.
Þýzka stjórnin beiddist lausnar i
fyrrinótt.
Bandaríkjaforseti hefir undirskrif-
að innflytjendalögin, bannaði Jap-
önum innflutning. Forsetinn hefir
lýst yfir að hann telji bannákvæðin
óheppileg.
Marconi hefir gert nýjauppgötv-
un viðvfkjandi loftskeytasendingum,
gert kleyft að senda með Iágri
bylgjulengd og i ákveðna stefnu.
Búist við að uppgötvunin gerbreyti
loftskeytasendingum og geri þær
ódýrari.
Vinnustöðvun eykst f Ruhrhéraði.
Kruppssmiðjurnar mikið til hættar
vinnu.
íbúðarhúsið á Hauksstöðum i
Jökulda! brann á mánudagsmorgun,
innanstokksmunir sömuleiðis, fólk
bjargaðist nauðlega. 7 ára drengur
hvarf i Hafnarfirði á Iaugardag, hefir
verið leitað árangurslaust síðan.
Færeyskir sjómenn hafa gereytt
með skothríð selaver í fjarðarskerjum
við Papós og Hrollaugseyjum.
Fréttastofan.
F r é 11 i r.
Yfirlýsing. Að gefnu tilefni skal
því lýst yfir, að alt það í blaðinu,
sem ekkert nafn er undir og ekki
heldur merki, er eftir ritstjóra blaðsins
sj&lfan.
í sprekamó. í Þingeyjarsýslu og
f öðrum viði vöxnum landshlutum
mun það tfðkast, að menn tfna saman
(únar viðarleyfar, bálka og rætur, til
eldsneytis. Þetta heitir að fara á
sprekamó. Þessa er hér getið, af þvf
að orðtakið er ekki þekt allsstaðar f
landinu'
Gagnfræðaskólanum verður slitið
á laugardaginn 31. þ. m, kl. 2 sfðd.
Nýlega er látin hér f bænum
Marfa Jónsdóttir ekkja Kristjáns
Nikulássonar lögregluþjóns og móðir
Jóns húsgagnasmiðs og þeirra systkina.
Marfa sál. var mesta myndar- og
dugnaðarkona, en var farin að heilsu
sfðustu árin.