Dagur - 10.07.1924, Blaðsíða 1

DAGUR
Keinur úf á hverjum flmtudegi,
Kostar kr. 6.00 árg. Ojalddagi
fyrlr 1. júlí. Innhelmtuna annast
Arnl Jóhannsson í Kaupfél, Eyf.
VII.
ár.
Akureyrí,
10. júlí 1924.
AFOREIÐSLAN
er hji Jónl J>. I>ór.
Norðorgðtu 3. Talsiml H2
Uppsðgn, hundln vlð áramðt
sé komln tll afgretðslumanns
fyrlr 1. des.
j 27. blaö
Mega bændur eiga blöð?
Álit Valtýs „áveitufræðings“.
IV.
Vegna áöur talinna öröugleika
hefir samvinnublöðunum ekki nema
aö nokkru leyti tekist, að ná því
marki, er þau hafa sett sér: — að
koma fuflu lagi á innheimtu bfaða-
gjaldanna. Bændur landsins hafa þvi
um tvent að veija: að eiga á hættu
að engin blöð haldi uppi vörn og
sókn i málefnum landbúnaðarins og
sveitamenningarinnar, ellegar að
halda viö eftir þörfum hóflegri og
sparsamlegri blaðaútgáfu, þar til
blöðin hafa náð því marki, að bera
sig sjálf, sem ætla má að verði í
náinni framtíö.
Sfðasti aðaifundur Sambandsins,
þessa víðtækasta skipuiags bænda,
sem nú hefir náð fótfestu i öllum
landshlutum, hefir sýnt, að hann
skildi ástæðurnar og veikst á réttan
hátt við þessari hlið á þörfum bænda-
stéttarinnan þetta viðvik hefir komiö
mjög óþægilega við kaun andstæð-
inganna, eins og vænta mátti. Upp
af þvf er vaxin grein Valtýs «áveitu-
fræöings" í Mbl. 21. júni s. I., sem
nú skal litiö eitt athuguð.
Oreinin er í sjálfu sér næstum
því alveg ónýt, iika irá sjónarmiði
jafnvel skamsýnna og grunnfærinna
andstæðinga okkar. En hún er við-
leitni eftir þeim kröftum og hæfi-
leikurn, sem til er að dreifa. Hún
verður þvi að metast eftir viljanum
fremur en verknaðurinn. Um Ieiö
knýr hún næstum því, til þess að
lita á höfundinn. Pær meginástæður
liggja og til þeirrar nauðsynjar, að
Valtýr hefir gerst hinn versti svikari
Framsóknarflokksins.
Valtýr er sonur Stefáns skólameist-
ara Stefánssonar. Stefán er þjóökunn-
ur maður, sem vann mjög þjóðnýtt
starf í kenslu og vísindum. Hann
átti mjög veigamikinn þátt f að
leggja grundvöll að visandalegri
rannsókn á gróðrarriki landsins
(Flóra íslands). Honum var ræktun
landsins og þekking á gróðri þess
svo hugarhaldiö mál og svo hjart-
fólgið, að enginn þáttur var jafn
sterkur f lifi hans og störfum, enda
beindi hann orku sinni i þá átt
með slikum alhug, að telja má til
hinna beztu fyrirmyndar. Son sinn,
Valtý, setti Stefán til þeirra menta,
er hann taldi, að helzt mættu veröa
til áframhalds og þrifnaðar þessu
hjartans máli hans. Stefán gerði þvi
það, sem hann gat. Það er naumast
annað hægt, en að finna til með
honum dánura yfir þvf, að vonir
hans um soninn skuli bregðast svo
átakanlega, sem orðiö er. Pvi fylgir
alt af nokkur sársauki, vegna fram-
tíðarvonanna, þegar menn af góðu
foreldri, gerast svo aumir ættlerar.
Valtýr varð, fyrir tilstuðlun föður
síns, áveitufræðingur, sá fyrsti, er
þá nafnbót hefir hlotiö hér á landi.
Bændur gerðu sér miklar vonir um
hann. Forvigismenn Framsóknar-
flokksins og samvinnufélaganna tóku
hann upp á arma sina og veittu
honum þá tiltrú, stuðning og við-
urkenningu, sem unt var (Flóaáveit-
an). Það gefur hugraynd um vald
fjármunanna, sem áður var á minst,
að þrátt fyrir aila þá örlagaþætti,
sem að réttum rökum hefðu átt að
binda Valtý við Framsóknarflokkinn
ræktunarmálin, bændamenninguna,
hefir hann nú á snöggan og óvænt-
an hátt gerst liðhlaupi og yfirgefið
ræktunarhugssjón föður sins, mál-
efni bændanna, tiltrú velgerðamanns
síns og samverkamanna sinna. Hann
hefir nú gengið á málá hjá Fenger,
Berléme og öðrum þeim útlending-
um, er nú vilja gerast drottnar yfir
þjóðarsálinni fslenzku. Og verkefrii
hans er að ofsækja og niða Jónas
frá Hriflu, alpm., Samvinnublöðin og
þann stjórnmálafiokk, er ber málefni
bænda og sveitanna sérstaklega
fyrir brjósti og um leið þann fiokk,
er skilur gerst og beitir sér einkum
fyrir framkvæmdum á hugsjóna-
raálum föður hans.
Það gæti orðið dálítið merkilegt
rannsóknarefni fyrir þá, sem vildu
gera sér far um að skilja slikt, hvað
hefir getað komið Valtý, til þess að
láta sér hugkvæmast, að hann væri
fær um, að ráða stjórnmáialegum
niöurlögum Jónasar frá Hriflu. Fyrst
og fremst hefir hann stórkostlega
mismetið sitt eigið gáfnafar. I öðru
lagi sést honura yfir það, að æska
landsins, einkum í sveitunum og
um leið sú kjarnbezta, sprettur ár-
tega upp til fylgdar við þennan
langmerkasta hugsjónamann þjóðar-
innaíT á siðustu áratugum. Maður,
sem leigir sig aðallega, til þess aö
níða hann, fær eins og nú er háttað
engu áorka. Til þess þyrfti Jónasi
að fara stórkostlega aftur, en þjóðin
að vaxa að hugsjónum. En Jónas
er einn af þeirri tegund manna,
sem verða alt af fremstir í flokki
leiðtoga sinnar þjóðar. Ættlerar eins
og Valtý, sem skortir líka hæfileika,
til þess að rita, svo viöunanlegt
geti talist, er það ofætlun að ætla
sér að vinna honum geig. Þess
vegna verður sú íllkvitnislega grein
Valtýs, sem um er getið, og sem
er einkum stefnt gegn Jónasi frá
Hrifiu, áhrifalaus,
Viö grein Valtýs er þó rétt að
gera eftirfarandi athugasemdir:
1. Valtýr segir það vísvitandi
ósatt, að ritstjórar samvinnublaðanna
hafi borið upp vandkvæði sfn á
Sambandsfundinum. Bóndi einn átti
frumkvæði að og gerðist flutnings-
maður þessa tnáls á fundinum. Bóndi
sá mun vera í hópi þeirra manna,
er hafa fyrir löngu gert sér grein
fyrir því, að bændur landsins, bjarg-
vættir sveitamenningarinnar, geta
ekki verið án biaða. Hann mun vera
nógu greindur, til þess að skilja, að
engir aðrir en bændur muni sjá
fyrir því, að slik málgögn séu til,
og nógu djarfur, til að krefjast þess,
að þeir geri það.
2. Þá reynir Valtýr að draga dár
að tilraunum samvinnublaðanna i þá
átt að koma skipulagi á innheimtu
blaðagjaldanna og útrýma gamalli
óskilsemi manna við biöðin. Hann
hefir enga hugmynd um, hversu
örðugt það er, að sjá borgið blaða-
fyrirtæki hér á landi. Hann er leigð-
ur tii að skrifa nfð og skammir um
vissan mann og vissan flokk manna.
Honum eru rétt upp f hendurnar
hærri laun, en Búnaðarfélag íslands
var fært um aö gjalda. ‘ Þessi laun
fær hann greidd, þar til eigendum
Mbl. verður Ijóst, aö hann er ekki
hafandi við skriftirnar og honum
verður fylgt út fyrir skrifstofudyrnar.
Hann getur því i fullu ábyrgðar-
leysi nítt og hæðst að öllu, sem
miðar til bóta, eins og hann er
lítill maður til, þar til augljóst verð-
ur, að hann er líka of litiil fyrir
núverandi húsbændur hans.
3. Umrædd tillaga var á, Sam-
bandsfundinum samþykt, eins og
áður er sagt, mótatkvæöalaust og
með því nær öllum atkvæðum. Val-
týr skýrir svo frá, að hún hafi verið
samþykt með »eins atkvæðismun".
Valtýr er leigöur til að blekkja og
segja ósatt, þegar það þykir við
eiga, og frá sjónarmiði Berlémes,
Fengers & Co. er vitanlega nauð-
synlegt að segja vísvitandi ósatt
um félagsskap bænda og blöð þeirra,
til þess að ófrægja hvorttveggja.
Æðardúi)
kaupir
/ón Stefánsson.
Strandgötu 35. Sími 23.
Vitanlega eru nobkrir örðugleikar á
því, fyrir eigendur blaðsins, að finna
menn til slfkra starfa; — þó hefir
það nú tekist um sinn.
4. Valtýr telur það ekki heillaráð
að bændur bindist samtökum um,
að út komi hér á landi blað, sem
sé „stjórnað af manni, er ómótmæl-
anlega er frumkvöðull félagsskapar,
sem stendur á beinum svikaáðum*
við efnalegt sjálfstæði og sjálfsbjörg
þjóðarinnar". í skýringargrein neð-
anmáls er þess getið, að hér sé átt
við félagið, sem sendi Jón Bach til
Englands í fyrra, en það var „Sjó-
mannafélagið». Áldrei hefir heyrst að
Jónas hafi haft ein eða önnur af-
skifti af þeim félagsskap. Sé Vallýr
hér að seilast Iengra eftir einhverju,
er hann telur sínum mönnum henta
sem níð og rógur og vilji enn
hanga á gömlum og slitnum brigzl-
yrðum um þátttöku Jónasar f verka-
manna samtökum, er rétt að benda
honum á, að slikt hefir nú mist
gildi sitt. Jónas hefir f Tfmanum
tekið skýra afstöðu til jafnaðarmann-
anna islenzku. Bændur Iandsins vita
það nú orðið yfirleitt, að maður,
sem hefir átt höfuðþáttinn i, að
byggja upp stjórnmálaflokk þeirra
og höfuðmálgagn hans. veitt sam-
vinnufræöslu þeirra forstöðu í ræðu,
riti og ketislu, verið einn af nánustu
samverkamönnum Hallgrfms Krist-
inssonar og fjölda annara fremstu
manna bændastéttarinnar, og hefir
langtfmum saman unnið dag og
nótt í þágu þessa skipulags og fram-
faraviðleitni, án þess að spyrja um
kaup; — hann situr ekki á svikráð-
um við samtfð sfna. Það er höfuð-
skömm, að aukvisi ættar sinnar og
liðhlaupinn Valtýr leyfi sér að bera
fram þau brigzlyrði.
V.
Vitanlega verður ekki litið á það
með neinni' vinsemd af hálfu Valtýs
og húsbænda hans, að það skuli
nú vera betur trygt en áður, að
einhverjir sitji í andófi gegn þeim
straumi, er stendur af athöfnum óg
* Hingað til htfir islenzk raálvenja veriðs
»að sitja á syikráðum*.