Dagur - 14.05.1925, Page 2

78
DAOUR
20. tbl.

^^tP^tP^t^^^t^t^^HJHP'tP'tP'tP'T^t^tJHP'^'TÍHP'TJHP'^E
Kaupfélag Eyfirðinga.
Posíulínsvörur-
bollapör,
könnur,
sykurker,
rjómakönnur,
brauðdiskar o. fl.
Nýkomið
Kaupfélag Eyfirðinga.
^iP^'^TP,'tP^P^Tp'áHP’TP^P’TP''^’TP-áHP-áHP-tP-'^-tPiP-tP'*
skólarnir hafa meiri kenslu í ýmsum
greiaum heldur en farskólar, en þó
ekki miklu meiri, og ekki sem svarar
hversu námstfminn er þar miklu lengri.
Er mér þó vel ljóst, að ákjósanlegt
væri að fastir skólar mynduðust f
sveitum af heilsufarslegum ástæðum.
Er ekki um slfkt að tala nema smátt
og smátt vegna efnahsgs, en með
hinni mjög ólíku styrkveitingu sýnist
mér föstu skólarnir vera alt of mikið
viðurkendir um fram farskóla.
Eg er sannfærður um, að ef börn
fengju þriggja mánaða fræðslu á far-
skólum, væri það langt til eins mikil
kensla, með heimilisfræðslu, eins og
sex mánaða kensla f föstum skólum f
kauptúnum. Slfkt þyrfti heldur ekki
að vera aukin byrði fyrir sveitirnar ef
rfkissjóður styrkti farskólana f hlut-
falli við fasta barnaskóla, og betri
kennarár myndu þá og fást, þegar
fsrkennaralaun væru hækkuð.
Hvað því viðvfkur, að sveitirnar
megi betur við þvf að bera kostnað-
inn af barnafræðslunni, þá sýnist það
ekki vera þegar litið er til atvinnu-
veganna f landinu.
A þingi 1919 var litið stórum aug-
um á gróða bændanna, sýna það
ýmsar gerðir þingsins þá. Hefír senni-
lega átt að hlaupa undir bagga með
hinum illa stæðu þorpum og kaup-
stöðum, með þvf að rfkissjóður greiddi
bróðurpartinn nf kostnaðinum við
barnafræðsluna. Hafí svo verið þi, er
aðstaðan breýtt nú, og hefir mér
fundist eg raddir frá sjávarsfðnnni,
sem hafa ekki mikla trú á landbúnað-
inum. Er þvf mál til komið að iaga
þetta misrétti.
Niðurstaðan er þá þessi:
Híð opinbera bjilpar mönnum f
kaupstöðum og kauptúnum miklu
meira til að veita börnum sfnum
fræðslu heldur en f sveitum.
Árið 1919 fá farskólar 3064S 00
minni styrk hlutfallslega heldur en
fastir skólar. Tölurnar hafa eitthvað
breyst sennilega sfðan, eða sú uppbæð
sem varið er til barnafræðslunnar, en
grundvöllurinn er hinn sami ennþá
sem farið er eftir.
Er hér illa launað hinni gömlu sveita-
menningu, sem íslendingSr eiga tiiveru
sfna að þakka sem fslenzk þjóð, og
þar sem fjárhagur sveitanna er nú
yfirleitt frekar örðugur, styrkir >hið
opinbera* þvf minna fræðslu f sveit-
unum, sem þörfin er meiri, og skyld-
ara áð styrkja.
Að minnsta kosti sýnist það sjilf-
cögð sanngirniekrafa, að um rétt hlut-
föll sé að ræða með úthlutun á styrk-
num til barnafræðslu. Önnur leið
kemur mér til hugar, til að bæta
nokkuð úr þessu misrétti, sem eg
skal nú gera grein fyrir.
Allir vita, að það, sem einkennir
alþýðu f sveitum hér á landi, er lestrar
og fróðleikslöngun. Þessari þörf er
orfið erfitt að fullnægja, þar sem fjir-
hagur er frekar örðugur alment, en
bækur mjög dýrar. Einstaklingar eiga
því slment rojög erfitt með að kaupa
tfmarit og bækur, sem út koma árlega.
Þá hafa menn tekið það rið að
stofna lestrarfélög, og leggja þannig
það fé, sem þeir ætluðu til bókakarpa,
og lesa svo bækurnar f félagi. Reynslan
kennir, að þesBÍ þörfu félög eiga
mjög erfítt uppdráttar vegna fjárskorts,
þvf ekki gefst vel að hafa tillögin
mjög há. Lestrarfélögin geta þvf ekki
keypt nema lftið eitt af bókuro, og
veslast oft upp sökum þess, að með-
limir þeirra fá þar lftið af góðum
bókum að lesa.
Nú sýnist rétt að ef styrkurinn til
farskóla f sveitum er ekki nálægt þvf
( hlutfalli við styrkinn til fastra barna-
skóla sem eins og áður er sagt eru
mest f kaupitöðum og þotpum lands-
ins, þá styrki iíkissjóður með vissu
árstillagi lestrarfélög til sveita sem
hefir einbverja lágmarkslölu meðlima.
Hægt er og að tryggja, að tillag
frá meðlirounum lækki ekki, roeð þvf
að setja það skilyrði fyrir r'kissjóðs-
tillagi, að tillag fri fé'aesroönnum fari
ekki ofan fyrir ikveðið lágmark. Einnig
væri hægt að tryggja gott val bóka,
með þvf að láta skólastjóra alþýðu-
skólanna f landinu benda á bækurnar
sem keyptar væru fyrir tiltagið úr
rfkissjóði. Hreppstjórar gætu aftur
haft eftirlit með, að þetta væri fram-
kvæmt réttilega. Eg hygg að ekkert
fé, sem rfkíssjóður leggur fram til
fræðslu f landinu, kæmi að meiri
noturo, beldur en ef með hans bjá'p
gætu komist á fót almenn, góð lestrar-
félög með aðhaldi.
Lestrarfélögin gætu þáverið dálftill
skóli, sem næði til margra, og hann
hefði margt fram ýfir aðra skóla.
Hann væri údýr, og hægt að nota
hann f minstu frftfmum, auðgandi anda
manna f kyrðinni og f samverunni við
níttúruna. Menning sveitanna á að
vera að nokkru sérstæð. Þá væri vel
ef alþýðuBkólarnir væru sem fýrirmýnd-
ar sveitaheimili, með hugsjónir og
takmark ágætis-bónda fyrir leiðarljós,
og lestrarfélögin gætu verið sfar
sterkur þáttur f þvf mikla velferðar-
máli.
Við þurfum að byggja okkar sveita-
menningu upp sjilfir — eiga hana
sjálfir, og vera varkárir f að fá hana
að láni. Kaupstaðamenningin getur að
ýmsu leyti verið góð en hún á ekki
mikið erindi til sveitanna á ídandi.
Eg hefi fjölyrt svo um þetta mál,
af þvf að mér rýnist þetta alvörumá),
og sveitirnar megi ekki dragast aftur
úr með fræðslustarfsemi. Er ekki
heldur ástæða til að láta þær verða
fyrir óréttí, eins og eg hefi leitast
við að sýna. Vil eg aðeins treysta
þvf að nú bráðlega myndist það almenn-
ingsálit, sem nauðsynlegt er, til að
knýja þetta mál fram, þvf það er
sterkur þáttur f landnámi íilsnds.
Magnús Guðmundsson
Sleðbr jótsseli.
Austur og Vestur.
í 12. tbl. Dags þ. á. er stutt at-
hugasemd við grein mfna f 6. tbl.
Dags, eftir skólastjórann á Eiðum.
Telur skólasfjórinn mig fara með
rangt mál, þar sem eg segi f nefndri
grein minni: »vegna þess að hún (c.
kensla mfn) færi f öfuga átt við aðra
kenslu f skólanum « Það er rétt, að
skólaBtjórinn notaði ekki þessi orð f
samtali við mig um þetta mál, heldur
sagðist hann verða að samræma kensl-
una f skólanum, þvf það gæti ekki
gengið, að einn færi f austur og annar
f vestur f kenslunni. En mér hefír
ávalt skilist, að sá, sem fer f austur,
færi f öfuga átt við þann, sem fer f
vestur.
Benedikí Blöndal.
Gösfa Berlings saga eítir hína
frægu skáidkonu Selmu Lagerlöf vetð
ur, eins og auglýst er á öðrum stað
f blaðinu, tý.id f Bfó nokkur næstu
kvöld Dagur er ekki fús á að mæla
með sókn fólks á skemtsnir yfir höf
uð, en telur tér fært að roæla með
þvf að menn sækt þessa roynd Selma
er áeætt skild og gö'ug sál og ávinn-
ingur er f þvf að kynnast verkum
hennar. Auk þess er þessi saga talin
með hennar allra fremstu verkum eða
jafnvel fremsta verk. Af ýmsum um-
sögnum blaða má ráða að til mýnd-
Srinnar sé mjög vandað; höfuðpersón-
urnar leiknar af frægustu leikendum
og ýmsir viðburðir og sýningar ógleym-
anlegar og persónurnar forkunnarfagr-
ar. Llklega er þessi mynd með þeim
allra beztu, sem hér hafa verið sýnd-
ar og mun óhætt að telja, að veru-
legur andlegur ávinningur sé f þvf að
sjá hana.
F r é f f i r.
Frá Alþingi. Rœkiunarsjððsfrumv.
er samþykt f Ed. Voru þar gerðar á
því tvær breytingar. Nd. hafði gengið
svo frá þvf eftir tillöguro Framsóknar,
að sjóðurinn sameinist veðbankanum,
þegar hann verði stofnaður og að B in-
aðarfélag íslands skipi gœzlustjóra
sjdðsins. Ed., þar sem íhaidið ræður
öllu, sem það vill ráða, breytti til á
þá lund, að forstaða sjóðsins skuli
vera sérstök staða og að rfkisstjórnin
skuli sk’pa gæzlustjórann. Er orðrómur
um að íhaldið vilji skapa þarna stöðu
handa einum sinna manna og þá stöðu,
sem sé ekki óvfs. — Dýrttðaruppbðt
sveiiapresta hefír verið hækkuð nokkuð.
Studdu Framsóknarmenn það mál til
þess að gera fremur Iffvænlegt þeim
fáu embættismönnum, sem enn byggju
f sveitunum. — Framsóknarmenn báru
fram f Sþ. tillögu tii þingsályktunar
um að skora á rfkisstjórnina að hætta
ekki við einkasölu d stelnolíu. íhalds-
menn Sigurjón, Jón Auðunn, L'ndal
og Magnús J. báru fram tillögu svo-
hljóðandi: »Alþingi ályktar að skora
á rfkisstjórnina að gefa innflutning á
steinolfu frj&lsan frá næstu áramótum,
en láta rfkisverzlun með steinolfu halda
áfram fyrst um sinn áð þvf leyti sem
þörf gerist, til þess að tryggja nægan
innflutning og sanngjárnt verð á olf-
unni«! Þetta var samþykt í Sþ. —
Voru 22 atkvæði með þvf. Hið
merkasta, sem gerst hefir f þinginu
sfðustu daga var það, áð íhaldsmenn
f Ed. gugnuðu á sfðustu stundu við
það að fara fram þeim ránskap á hend-
ur rfkissjóðnum, sem til var stofnað
með skattalagabreytingunni. Verður
vikið að þvf nánar annarsstaðar. Efri-
deild hefir, sem vænta mátti, samþykt
afnám einkásölu á tóbaki. Mentamála-
nefnd Ed. flytur þingsályktunartillögu
um að skora á rfkisstjórnina að láta
gera kostnaðaráætlun um byggingu
htessingarhælis og starfstöðvar fyrir
berklaveika menn. — Afnám tdbáks-
einkasölunnar var f Ed. samþ. með 9
atkv. gegn 5 og afgreitt sem lög.
Ennfremur voru afgreidd sem lög f Nd.
frumv. um breytingar á lögum um
atvinnusiglingar og frumv. um laun
embættismanna. Ennfremur frumv. um
áframhald verðtoltsins. Tillaga um
skipun nefndar til þess að rannsaka
seðlaútg&fa landsins afgreidd til Ed.
Lokið er einni umtæðu um fjárlögin f
Nd. Ó/fst er, hvort þau koroa fyrir
sameinað þing. Helztu breytingar á
fjárlögunum við eina umræðu f Nd.
voru þær að styrkir til sjúkraskýla
voiu aftur hæbkaðir f 30 þús., til
E'mskipafélags íslands f 60 þús., til
Búnaðarfél. ísl. f 200 þús., til Fiski-
félags íslands ( 70 þús. Þingslit verða
á laugárdaginn kemur.
Afli við Grfmsey. Fréttir beraat
um svo mikinn fískafla við Grímsey
að fádæmum sæti. Segja sögur að
Grfmseyingar leggi mótorbátum sfnum
við stjóra skamt undan landsteinum
og losi upp f þá fiskinn úr róðrarbátum
sfnum, sem jafnharðan fyllast. Hafa
margir Húsvfbingar sótt til þessara
veiða,