Dagur - 23.07.1925, Blaðsíða 2

118
DAOUR
30 tbl.
Dánardægur.
Hjörfur Guðmundsson.
Hann andaðist af völdum krabba-
mdns á föstudagsnóttina í fyrri viku,
73 ára. Hjörtur var verkamaður og
átti heimiii að Norðurgötu 17 hér
i bænum. Hann Iætur eftir sig ekkju
og uppkomin börn.
Hjörtur var greindur maður og
fróðleiksfús og Ias miklu meira, en
gerist um alþýðumenn. Hann var
óhlutdeilinn og prúður i allri fram-
komu, grandvar i dagfari og vinsæll
en pó fastur í skoðunum og engin
höfðingjasleikja. Hann var áhuga-
samur um landsmál og skipaði sér
jafnan framarlega í fylkingar. Hann
var haröger og ósérhlifinn. Gekk
hann að verki sínu iengur en vænta
mátti og hafði fótavist sfðasta dag
Ufs sfns.—Hjörtur var jafnan fátækur
og lá ekki á liöi sínu. Munu þær
stundir hafa verið fáar að honum
slippi úr hendi hvorttveggja verk og
bók. Hjörtur var enginn yfirlætis-
maður. Hann var einn af hinum
hæglátu og nægjusömu mönnum,
sem standa trúir og óbrigðulir á
varðstöðvum skyldunnar.
jóhann Helgason.
( fyrra kvöld vildi til það hastar-
iega slys, að Jóhann bóndi Helgason
á Laugalandi í Eyjafirði druknaði i
Þverá hinni ytri. Hann kom ásamt
verkafófki sinu frá heyverkun ofan
af Garðsárdal. Var áin riðin á broti,
þar sem vanalega er farið yfir hana
i slíkum feröum. Nokkur vöxtur var
i ánni en þó var hún ekki dýpri
á brotinu en i kvið. Brot þetta er
alltæpt og hylur norður af. ( ánni
féll hestur Jóhanns bónda og kast-
aðist á hliðina i strauminn en Jóhann
hvarf þegar i iðuna og lík hans ekki
fundist þegar þetta er skrifað. Óvenju-
legir hroðavextir hafa verið i öllum
ám á þessu vori og grjótflug i
þverám. Eru það getur manna að
framan f brún brotsins, sem þarna
var riðið, hafi i vöxtum safnast
lausagrjót, sem hafi siðan, er á
reyndi skriðnað undan fótum hests-
ins og valdið slysinu.
Jóhann var merkisbóndi. Hann
var frábær'ega duglegur maður enda
með efnuðustu bændum f Eyjafirði.
Hann var bæglátur og enginn áburð-
armaður en fastur fyrir og svo orð-
heill maður og orðheidinn, að
jafngóð þóttu loforö hans sem efndir
væru. Jóhann var nokkuð við aldur,
en er þó of snémma horfinn frá
dagsverki sfnu. Er eftirsjá að slikum
bústólpum, og slíkum félagsbræörum,
sem hann var.
Skip og pósfar tll jafolengdar
næstu viku eiga að koma og fara
þessir: Póstbáturinn á að fara á föstu
dagsmorguninn. Auslanpðstur kemur á
laugardaginn. Island kemur frá Reykja-
vfk á sunnudaginn með viðkomu á
Siglufirði og fer sama dag sömu leið
til baka.
JVIinnisblöð.
E r f ö ! r.
12. Lff þessarar kynslóðar er einn
dagur f sefi þjóðarinnar. Sá dagur
verður þungur starfsdagur fram á
kvöld. Áður óhreyfð verkefni kalla á
athygli okkar og orku. V.ð getum ekki
staðið kyrrir. Straumur hinna mikla
umbyltinga hrffur okkur fram á leið.
Á fjórum áratugum hefir land okkar
og þjóðlff tekið meiri breytingum en
á io öldum áður. Hér er að skapast
nýtt land og að nokkru leyti ný þjóð.
Á þessari öld hefir vérið og verður
gert mikið af mannvirkjum og á rúst-
um aldanna verður bygt til fr&mbúðar.
Það verður okkar hlutverk og nsestu
kynslóða að reisa landið úr rústum,
græða tún og akóga, byggja brýr og
vegi.
13. Á ströndum íslands erað skap-
ast r.ý þjóð með nýjan hugsunarhátt
og ný markmið. Áður ónotaðir hæfi-
leikar okkar eru knúðir þar til starfa.
Þar eru hlustirnar iagðar við æðaslög
heimsmenningarinnar. Þar er háttum
annara þjóða tekið opnum örmum.
Þegar menn nálgast stórborgir erlendís
heyra þeir þungan, óslitinn dyn. Það
er dynur frá umferð og stritandi vél-
nm, það er starfsktiður borganna.
Þvílíkur kliður berst nú utan úr heimi,
inn yfir strendur íslands og jafnvel
inn til dala. Þjóðin er hrifin úr far-
vegum daglegra h&tta um hugsun og
starf. Hún er knúin til að setja sér
ný og stærri markmið um verk og
framkvæmdir. Nú er unnið og fram-
leitt f heiminum meira en nokkru
sinni áðnr. Þjóðirnar leita sér full-
nægju f auðæfum og efnislegum verð-
mætum. Efnishyggjan er nærtum þvf
einvöld. Við hrffnmst með. Við fáum
ekki spyrnt á móti broddunum og við
teljum okkur ekki vera nauðsyn á þvr,
að spyrna á móti broddunum.
14 Við stöndum á vegamótum, þar
sem gerbreytingar eru að verða f öllu
okkar þjóðiffi. í stórum dráttum skoð-
aðar virðast þær breytingar verða með
þeim hætti, að sveitunum sé að blæða
út, að erfðavenjur okkar séu að farast
i umróti nýbreytinga og að grundvöllur
þjóðmenningar okkar sé að raskast.
15. Það er ekkert furðulegt, þó
þjóðlff okkar taki breytingum. En á
því er hætta, er það tekur bvo snögg-
um breytingnm, að þjóðmenning okkar
slitni upp með rótum úr þeim jarðvegi,
þar sem hún hefir þróast um aldir.
Og þó þjóðmenningu okkar sé f mörgu
áfátt, er hún árangur af tilraunum
þjóðarinnar um meira en t(u aldir. í
sKkri þjóðlffsbyltingu er nokkur hætta
á þvf, að þráður fslenzkrar hugsunar
slitni og að einkunnir fslenzkrar skap-
gerðar þurkist út.
16. ísleczk hugsun og fslenzk skap
gerð er, eins og áður var tekið fram
okkar megin erfð, okkar þjóðlega erfð,
Verkin, sem hið ytra Kggja eftir þjóð-
ina eru lftils verð. Allur okkar þjóðar-
auður frá fyrri öldum liggur í bók-
mentum okkar, hugsunum okkar og
skapgerð Það er þvf að minsta kosti
rökrétt að álykta svo, að þi verði
þverbrestur f okkar þjóðmenningarlegu
viðleitni ef við í umróti gerbreytinga-
tfma glötum þessari okkar innri erfð.
Þvf að svo er iitið á af siðfræðingum
og frömuðum andlegra efna, að árang-
urinn af viðleitni mðnnanna sé ekki
fólginn f hinum ytri og hverfulu hlut-
um heldur fremur f innri þróun, i
vitsmunum og skapgerð einstakra
manna og þjóða..
17. Börn íslendinga hafa frábygðar
á landinu alist npp, þar sem landið
var að gróa, að sumu leyti við rækt-
un jarðar og dýra. Jafnvel þó hinum
lægri lffsmyndum hafi verið fórnað
til viðhalds mannlffinu hefir hið nána
samband við dauða og lifandi náttúru
átt verulegan þátt f að þroska til-
finningalff og gáfur þjóðarinnar.
18. Á ströndum íslandserað skap
ast ný þjóðmenning, sem er mótuð
og knúin fram af erlendum áhrifum,
sem hefir söfnun auðæfa að böfuð-
markmiði, sem er bygð á veiðilffi, á
ránsferðum út á miðin og á stórfeng-
legri vinnubrögðum f mannvirkjagerð
og iðnaði. Það væri óvit að ætla sér
að stöðva þessa hreyfingu, kefja þessa
viðleitni. Hún hlýtur að ganga fram.
Það, sem nú skiítir verulegu máli, er
að við fáum hamlað þvf að sveitunum
blæði út, að við getum enn um nokk-
urt skeið komið f veg fyrir, að þunga-
miðja þjóðlffsins færist úr sveitnnum,
að við fáum enn um stund varðveitt
okkar innri erfð, sem hin aldagamla
fslenzka sveitamenning hefir látið
eftir sig.
19 Ef sú kenning siðfræðinganua
er rétt, að allur árangur mannlegrar
viðieitni sé fólginn f innri þróun vits-
muna og skspgerðar, þá er réttmætt
að spyrja hinnar fornu spurningar og
heimfæra hana til þessarar þjóðar:
Að hvaða gagni kæmi það henni þótt
hún eignaðist allan heiminn ef hún
liði tjón á sálu sinni?
20. Og að lokum þetta: Höfum
hugfasta þá skyldu, sem á okkur hvflir
um að varðveita og skila til næstu
kynslóða fslenzkri þjóðarerfð. Af þvf,
sem eg hefi sagt hér að framan,
verður ykkur ijóst, að eg tel vfgi
fslenzkrar þjóðmenningar þurfa að
standa f sveitum landsins. Að við
þurfum að finna ráð gegn þvf, að
sveitunum blæði út. Að ræktun og
gróðurlff í landinu má aldrei verða
minna metið en veiðilíf og ránsferðir
á útmiðin. Að það er skylda okkar
við fortfð og framtfð að skila fslenzk-
um aifi eins og hann hefir skapast f
gegnum aldirnar og þó að vfsu bættum
Að okkur ber með aukinni ræktun,
auknu landnámi, byggingu mentasetra
1 sveitum og öfiugri félagsmenningu
að reisa og tréysta svo að sterk verði
fslenzk menningarvfgi.
Sfldveiðin er að sögn mjög treg
enn sem komið er enda fyritu vonir.
Mörg hundruð eða jafnvel þúsundir
manna bfða nú auðum höndum f veiði-
stöðvunum og bfðá sfldarinnar.
F r é t f i r.
Heilsuhœlissfaðurinn. Guðmundur
Björnson landlæknir, Guðjón Samúels-
son, húsameistari rfkisins og Geir
Zöega, landsverkfræðingur, hafa und-
anfarna daga verið að leita eftir stað
fyrir heilsuhælið faér í Eyjafirði. Land-
læknirinn hefir sýnt mikinn áhuga og
dugnað f þessari leit og hefir hann
akoðað þessa staði: Rcykhús, Kristnes,
Hráfnagil, Brúnhús, Munka-Þverá,
Hraungerði, Finnastaði, Möðrufeil,
Espihól, Kjarna, Hamra, Rangárvelli
og Möðruvelii f Hörgírdal Sfðan hafa
þeir húsameistarinn, landsverkfræðing-
urinn og Árni Pilsson verkfræðingur
skoðað nánar þá staði, sem að dómi
iand'æknisins og heilsuhælisnefndar-
innar koma, af auðséðum ástæðum,
fyrst til greina. Hefir sú rannsókn
einkum verið gerð á Kristnesi og
Hrafnagili. Eru nú horfur í, að f Krist-
nesi verði unt að sameina notkun
tveggja lauga og að meira en nægi-
leg raforka fáist úr Grfsará og Reyká
sameinuðum, þvf að aðstaða til virkj-
unar er talin einkar hentug. Verði af
öðrum istæðum unt að sameina þessa
kosti fær stofnunin lýsingu, herbergja-
hitun, suðu og gufuframieiðslu, — alt
með inniendri or.ku og þarf ekki kolá-
blað. Yiði sllkt einsdæmi hér á landi
og þó víðar væri leitað. í gær sam-
þykti stjórn og framkvæmdastjórn
Heilsuhælisfélagsins að láta reisa hæl-
ið f Kristnesi, ef það kæmi f ljós við
rannsókn á húsgrunninum að þar reynd-
ist byggilegt kostnaðar vegna. Verður
nánar greint fri þessu m&li f næsta
b’aði.
Stúdenfasöngurinn. Eins og áður
var gert ráð fyrir hér f blaðinu kom
löngflokkur dönsku stúdentanna með
Goðafossi á föstudagskvöldið var. Var
þeim fagnað vel af bæjarbúum. Stú-
dentafélag bæjarins sá um móttökuna.
Stóðmaður viðmanu á hafnarbryggjunni
og þar var kominn fiokkur góðra
raddmanna undir stjórn séra Geirs
Sæmundssonar, Þegar Goðafoss rendi
að landi sungu stúdentarnir lagið
>Sjung om Studentens lykkeliga Dir«,
en flokkurinn á biyggjunni tók undir
með laginu >Brösandi land.« Þegar
skipíð var landfast sungu stúdentarnir
>Ó guð vors lands«, en flokkurinn í
bryggjunni söng >Der er et yndigt
L*nd.« Mun mönnum hafa þótt meira
kveða að röddum í hinum litla fsleczka
flokk og meðferðin eftir fremstu von-
um. Enda voru þar samankomnir úrvals
raddmenn eins og Sigurður Skagfeldt,
séra Geir, Ingimundur Árnason, Steffen-
sen læknir, Aage Schiöth, Sigurður O.
Björnsson. Er óhætt að telja að söng-
urinn hafi verið bænum til sóma og
að með honum hafi verið vel fagnað
gestunum. Slðan hófst samsöngurinn
i Samkomuhúsi bæjirins Var troðfult
hús og uiðu margir frá að hverfa.
Stóð fólk f þéttum hóp á götunni úti
fyrir húsinu. Söngur stúdentanna var
ekki ýkja stórfenglegur og mnnu
sumir hafa gert sér vonir um hann
voldugri, en hann var áferðarfagur
og prýðiiega æfður. Var það lærdóms-
rikt fyrir bæjarbúá að heyra tii söng-
flokks, sem var ótvíræðlega samæfður