Dagur - 17.12.1925, Blaðsíða 2

206
DAQOR
54. tbl.
^....... ........
Bezt kaup til jólanna

Ouðbjörn Björnsson.
^----------------—
*
gera menn í verzlun undirritaðs.
Skulu hér taldir helztu vöruflokkarnir:
Kaffi óbrent kr. 3.80 kg., einnig brent og malað.
Tóbaksvörur allsk. Kex, margar teg.
Sælgætisvörur margsk. Jóla- og nýjárskort.
Ávextir ferskir og Jólatrésskrauf, þar á
þurkaðir. meðai sykurmyndir.
mr LEÐURVÖRUR, vandaðar og ðdýrar. ~Wa®
Ýmiskonar smávörur
hentugar til jólagjafa.
Samskonar vorur fást í Soluturninum á Oddeyri.
♦
*
>
*
Hér meö tilkynnist vinum og
vandamönnuín’ að Björn Jónsson
frá Grenivík andaðist áheimilt sfnu
hér i bænum aðfararnótt 13 þ m.—
Jarðarförin er ákveðin laugardagtnn
19. þ. m og hefst frá kirkjunni
kl. 1 e. h.
AQstandendur.
hversu margir af nýtustu þjóðmála-
mönnum landsins eru kjöitubörn
baupstaðamenningarinnar? Eru ekki
nær allir kjarnamenn þjóðfélagsins
komnir beint úr sveitum? Nokkrir
þeirra eru að vísu orðnirsvo gagn-
teknir af eriendri menningarupp
þembu kaupstaðanna, að þeir kepp
ast um að smá og fyririíta uppruna
sinn og foreldri.
5. Ritstjóri Verkam. telur að
„Dagur vitððst vera hræddur við að
gefa verkalýð i kaupstöðum og
sjómönnum rétt til að hafa nokkra
teljandi ihlutun um gang máfanna
á þingi." Þetta er ósönn getsök
A hitt er að líta, að áhrifavald kaup
staðanna í þjóðmálum er ekki í
hönduen verkamanna og sjómanna
heldur í höndum burgeisa og fé-
púka, sem ráða yfir atkvæðum meiri
hlutans í bæjum landsins og þar á
meðal yfir mjög mörgum af atkvæð-
um verkamanna eða svonefndra
jafnaðarmanna bæjanna. Samheldni
verkamannanna við síðustu kosningar
hér á Akureyri og víðar i bæjunum
var ekki svo mikil, að hún sé til að
gorta af, eða að ritstjóra Vetkam.
farist að liggja bændum á hiisi
fyrir skort á samtökum við síðustu
kosningar. Björn Ltndal lýsti yfir
þvi nýiega á fundi hér í bænum að
hann muni hafa verið kosinn af
helmingi alls verkafólks hér i bæ.
Sennilega eru slikt að einhverju
Ieyti hreystiyrði en þó ot sönn. —
Meðan verkamenn í bæjunum eru
svo slippifengir og svo hamingju
lausir, að þeir beita atkvæðum sínum
gegn sínu eigin málefni, virðist Degi
ekki tímabært að krefjast þess, að
gildi slíkra atkvæða og vald sé
aukið.
III.
Dagur telur nú ritsij. íslendings
og Verkamannsins fullsvarað. Enn
sem komið er hefir Degi reynst,
eftir því sem hann spáöi, að Ijós
magn þessa tvfstirnis vitsmunanna
samanlagt yrði aðeins dauf glæta í
þessu máfi. Getur varla veigaminni
rök, en þeir hafa fram borið. —
En Dagur vili nú að lokum fara
enn nokkrum orðum um sum atriði
málsins.
Dagur telur að jafnaðarmenn og
framsóknarmenn greini ekki á ura
takmark heldur um Ieið að takmatki.
Hvorirtveggja vilja koma til leiðar
almentiri velsœld, bróðurlegum sklftum
mannanna og réltlœtl. Jafnaðarmenn
viija knýja fram umbætur með laga
skípan, samvinnumenn með hægfara
umbótaviðleitni og samstarfi einstakl
inganna innan umgerðar réttlátra
laga. En þrátt fyrir þennan mun á
vinnubrögðum verða hófsamir menn
úr báðum flokkum samtaka gegn
óvin allra umbóta í þjóðskipunar-
málum, íhaldinu. Pvi fer þvessvegna
fjarri, að Dagur sé þvi mótfaliinn
að þroskaður og samheldinn verka
lýður fái fulla ihlufun um þjóðmál.
Degi hefir og aidrei komið ti! hugar
að ekki muni reba að því fyr eða
síðar, að kjördæmaskipuninni verði
breytt í samræmi við breyltar ástæður
í þjóðtifinu. En honum virðist að
breytingin sé ekki timtbær og
meginástæður hans eru i stuttu máli
þessar:
1. Bæirnir hafa á undanförnum
árum vtxið sveitunum yfir höfuð.
Bændurnír eru orðnir minnihluta
stétt. Atvinnuv.egir þeirra hata orðið
afskiftir s stuðningi þeim, er peninga-
búðirnsr veita. Bændamenningunni
er í mörgu áfátt og þarfnast við-
reisnar og umbóta. Bændur eru enn
mjög sundraðir og sljóskygnir á
hiutverk sitt í þjóðlifinu. Tvent þatf
nú að gera: Vekja þá og fylkja
þeim tii samheldni. Sveitirnar eru
þegar orðnar vanhluta gagnvart
kaupstöðunum og þurfa að styrkjast.
Lækningin við þessu öfugstreymi er
ekki sú, að iarna vaid þeirra en meir,
heldur að stæla og hagnýta mátt
þeirra ti! endurreisnar gróandi
menningariifi í sveitunum.
2. Vöxtur bæjanna hefir verið
ofvöxtur. Menning þeirra er ekkert
annað en erlend snikjumenning í
fiestum greinum háðuleg. Atvinnu-
vegir þeitra eru að mestu reistir á
kviksyndi óvissunnar (fiskigöngurn-
ar). Atvinnuvegina hefir ekki skort
aðhlynningu. Þeir hafa haft of mik-
inn atbeína peningastofnanaog þanist
út i vitleysu. Áður en bæirnir megi
krefjast að fá meirihluta ráð i þjóð-
llfinu verður að gera til þeirta tvær
kröfur: Að traustari grundvöllur
verði bygður undir tilvist þeitra og
vöxt og að í bæjunum sjáist veru
legur vottur þjóðlegrar menningar.
3. Svo háttar til að margir af
mikilhæfustu mönnum þjóðatinnar
og þingfuittrúum búa, vegna atvinnu
sinnar, i kaupsföðum. Þó slíkir menn
séu fulltrúar sveitanna f þjóðmálum
er þeim, vegna heimilisfangsins, vel
treystandí til að gæta hagsogsóma
kaupstaðanna.
4 Hörð veður geta fremur hamlað
kjósendum að sækja kjörfundi í
sveitum en í kaupstööum. Myndi
sííkt valda gríðarlegum áhalla eink
um í hlutfallskosningum
5. Fjöldi verkamanna og sjó
manna eru að heita má í klóm
burgeisanna. Meðan svo er háttað
verður Dagur þvf aldrei sammála,
að það vald sé aukið, sem þeir
þannig geta beitt gegnum hinn
sundraða og Htt frædda lýð.
6. Verði teknar upp hlutfallskosn-
ingar er nái yfir stór svæði af land-
inu, verða einstök héruö og lands
hlutar sviftir aðstöðu, til þess að
ráða neinu verulegu um val fullttúa-
efna i kjörlista Þau umrið kæmust
nær eingöngu i hendur fámennra
miðstjórna. Þetta drægi úr réttindum
kjósenda og þroskaskilyrðum.
Eru nú taldar nokkrar meginástæð-
ur Dags í málinu og verður nú
látið staðar numið að sinni. En ekki
mun h«nn telja eftir sér að eiga
frekari orðastað um málið við kunn-
ingja sína, Isl. og Verkamanninn.
F r é 11 i r
Þjófnaðurínn Dsgur gat þess ný-
lega, að vart hefði orðlð þjófnaður t
bsenum írlendingur á fðstudsginn getur
um þennan þjófnað og greinir ger frá
því, er stolið hefir verið. Auk þess er
Dagur hefir áður getið var brotinn
tpp peningabaBsi bjá Stgr Isekni og
stoiið nm 30 kr., sem f voru. Peninga-
ve%ki með talsverðu af peningum í
vai stolið fiá Jóni Kristjánssyni hótel-
haldara, rúmfatapoka með æðardóns-
aæng f frá ferðamanni og töaku með
fatnaði < frá öðrum. Þykir mönnum
lögreglunni ekki takast liðmannlega að
hón verður einskis vfsari um þjófinn eða
þjófana, þegar svo vfða er stolið. En
íslendingur segir að lögreglan sé
vongóðI
»Borgin við lindina*. Jónas jónB-
son alþm. ritaði nýlega t Timann
giein með þessu nafni. Hón var um
norska myndhöggvarann Gustav Vige-
land Á för sinni um Noreg sfðastl.
sumar febk J. J tækifæri til þess að heim
aæbja listamann þennan og kynnast
veikum hans Er það fárra manna færi.
J J telnr Vigeland vera meðil fremafu
myndhöggvara allra alda. VigelSnd
hefir varið æfi sinni til þesa að reiaa
stórkostleg, listaverk ( Oilo. Er það
goabrnnnur gerður af hinni mestu liat,
og nmkringdur myndastyttum af ótölu-
legri margbreytni, listfengi og skáld-
skap. Teiur J J að þetta listaverk,
þesai lind, verði að öllu svo stór
kostleg, að listamenn spái þvf að
höfnðborg Noregs verði i öðrum iönd
um bölluð »Borginvið lindina*. Þesai
grein J J hefir vakið mikla athygli f
Noiegi. Hefir blaðið Bergens Jidende
21. nóv. afðastl. tekið greinina opp til
birtingar ásamt mynd af höfundinum,
mynd af listamanninum og tveimur af
listsverkum hani.
Frá Haraldi Björqssyni. Þegar
Haraldor Björnsson hóf för sfna til
Khafnar, bað Dagur bann um að senda
aér ifnu. Hefir hann orðið við þeim
tilmælum. Bréf Haraldar er dags. 17.
okt. sfðastl. Ferðin gekk þeim bjön-
um vel. Hötðu þau 3ja daga viðdvöl
í Aberdeea á Skátiandi. Haraldur hefir
fengið inngöngu í leiklistarikólann við
Kgl. leikhúsið. Var honum þar vel
tekið. Ungfrú Anna Borg frá Reykja-
vfk er einnig nemandi f skólanum.
Kennararnir eru leikstjórnecdurnir
Paul Nieisen, Nic Neuendam og Paul
Reumert. Leikdansstjórinn, Bertelsen
kennir látbrigðalist og Farchammer
kennir framburð og iestur. Kennarana
telur Har. vera ágæta og mikla ánægju
í að njóta tilsagnar þeirra. Auk þessa
tekur hann tfma í upplestri bjá kon-
ungiega leikaranum Jerndoiff. Skólinn
starfar alla daga vikunnar nema á
mánudögum. Auk þess hafa nemend-
urnir ókeypis aðgang að öllum leik-
húsum borgarinnar og að fyrirlestrum
vtð háskóiann. — Haraldnr segir að
blöð Kaupmannahafnar hafi talað mjög,
vinsamlega um falenska leiklist, sem
væri hér á æskuskeiði og sem hin
þroskaðri list f Evrópu ætti að styðja.
Telur Hataldur að mjög ólfku se sam-
an að jafna um meðferð iiatarinnar
þar og hér beima, eigi sfzt hvað snertir
alvöiugefni og virðingu fyrir listinni,
— hún verði þar heilagt málefni þeim
er við hana fást. Loki biður Haraidur
Dag að flytja kærar kveójur kunningjum,
samborgurum og leiksystkinum sfnum.
— Haraldur mun vafalaust sækja um
styik af op nberu fé til þess, að stunda
sitt dýra nám. Mun honum verða
veittur slíkur styrkur. Er hin sama
ástæða til þessháttar ráðstafana eins
og til þess að safna sjóði til bygging-
ar þjóðleikhúss.
Slysfarirnar. Nánari fregnir af
slysförunum herma að Ólafur Hjalte-
■ted hafi ekki andast fyr en heimá i
Fornahvammi. Er samferðamönnum
hans legið á hálsi fyrir ódugnað, að
hafa skilið hann eftir. En vandi er að
dæma um slikt fyrir þá, er bökuðust
við ofnhita i rafmagnsljósi meðan ferða-
mennirnir voru að ná Fornahvammi
meira skríðandi, en að þeir fengju
neytt fóta ainna og voru þó sumir