Dagur - 10.03.1927, Blaðsíða 3

10. tbl.
DÁOUK
37
Útrýming fjárkláða. Þar er gert
ráð fyrir allsherjarútrýmingarböðun,
er fari fram í árslok 1928 og árs-
byrjun 1929. Atvinnumálaráðuneyt-
ið sjái um innkaup eða tilbúning á
baðlyfinu og flutning þess á hafnir.
Þaðan annist sveitastjórnir flutning.
Ríkissjóður greiði allan kostnað við
eftirlit með böðun og % hluta flutn-
ingskostnaðar á hafnir. Annan
kostnað greiði fjáreigendur.
Varðskipin. Stjórnin ber fram
frumvarp, þar senr er lagt til, að
skipin skuli eiga heimili í Reykjavík
og að sarfsmenn þeirra skuli verða
sýslunarmenn ríkisins. Hitt frumv.
fjallar um laun starfsmanna á skip-
unum og eru þar öllum ákveðin árs-
laun. Fleira er i frv. þessum um
starfssvið og aðstöðu þessara
manna. En í stuttu máli er erindið
það, að stofna þarna dálítinn her,
allan fastan í embættum.
Heimavist Mentaskólanemenda.
»Landsstjórninni er heimilt að láta
reisa á lóð Hins alm. mentaskóla
heimavistarhús handa 40—50 nem-
endum skólans og búa að nauðsyn-
legustu húsgögnum, hvorttveggja á
kostnað ríkissjóðs«. Ekkert er á-
kveðið hvenær húsið skuli reist, en
gert ráð fyrir að það muni kosta um
150 þús. kr. miðað við núverandi
verðlag.
Samskólar Reykjavíkur. Samkv.
tillögum Jóns Öfeigssonar og full-
trúa Iðnaðarmanna, kaupmanna,
bæjarstjórnar Rvíkur og Vélstjóra-
félagsins, ber stjórnin fram frv. unt
stofnun samskóla handa Reykjavík.
Á þar að steypa saman Gagnfræða-
skóla handa bænum, Iðnskóla,
Verzlunarskóla og Vélstjóraskóla og
er gert ráð fyrir að Stýrimannaskól-
inn og Kennaraskólinn komi síðar í
þá samsteypu. Skal landsstjórnin
láta reisa hús handa þessum skólum.
Mun það eiga að kosta um 700.000
krónur og er ætlast til að rikissjóð-
ur og bæjarsjóður leggi fram að
jöfnu % þeirrar fúlgu, en iðnað-
armenn og kaupmenn að jöfnu %.
Hlutdeild ríkissjóðs yrði samkv.
því 280.000 kr.
Útlendir verkamenn. Samkv. á-
skorun Nd. í fyrra ber stjórnin fram
frv. uni rétt erlendra manna til þess
að leita sér atvinnu hér á landi.
Samkv. frv. er hverjum manni, félagi
eða stofnun hér á landi óheimilt að
flytja inn erlenda menn í þjónustu
sína gegn kaupgreiðslu annari en
fæði og húsnæði, hvort sem urn
langan tíma er að ræða eða skamm-
an. Þó eru gerðar nokkrar undan
tekningar þegar um er að ræða er-
lenda kunnáttumenn, er teljast
nauðsynlegir og ennfremur má
ráðuneytið gera nokkrar undanþág-
ur t. d. ef ekki fæst nægilegur vinnu-*
kraftur til þess að koma upp nauð-
synlegum mannvirkjum, þó meðj
ýmsum takmörkunum.
Enn ber stjórnin fram ýms smærri
frumvörp og skulu þessi talin: Upp
kvaðning dóma og úrskurða, At-
vinna við siglingar o. fl.
þingmannafrumvörp.
Tryggvi Þórhallsson flytur frumv.
um afnám kennarastóls í klassiskum
fræðum.
Héðinn Valdemarsson ber fram
frumvarp um að bæjarstjórnum og
sveitastjórnum í kauptúnum, er
hafi yfir 300 íbúa, sé skylt að
safna atvinnuleysisskýrslum þris-
var á ári, 1. febr., 1., ágúst, og 1.
nóv. En þar sem eru verklýðsfé-
lög skal leita til þeirra um að
safna skýrslunum.
Þá ber og Héðinn fram frv. um
breytingu á stjórnarskránni. Er
breytingin róttæk. Á alþingi sitji 25
þingm., allir þjóðkjörnir og kosnir
hlutbundnum kosningum um land
alt til fjögurra ára i senn. Þingið sé
ein deild. Kosningarréttur og kjör-
gengi sé bundið við 21 árs aldur.
Þá vill hann leggja í yald þingsins
að meta hvaða gjald skuli koma fyr-
ir þær eignir, sem teknar yrðu lög-
taki. Þjóðaratkvæði fari fram um
hvaða mál sem er, ef 3500 kjósend-
ur æskja þess. Frumvarp þetta mæt-
ir fullri mótspyrnu allra manna í
Neðrideild annara en flutnings-
manns, en var þó leyft til annarar
umræðu. Helztu ásteytingarefnin eru
ákvæði þess um að gera landið eitt
kjördæmi og ákvæði það er snertir
eignarréttinn.
Jónas Jónsson flytur írv. um að
varðskipin séu jafnframt gerð að
skólaskipum fyrir skipstjórnarmenn
og jafnframt flytur sami þingm. frv.
um breytingu á lögunr um Stýri-
mannaskólann þess efnis, að skylda
nemendur hans til þjónustu á varð-
skipunum. Hvorttveggja frumv. flutt
til þess að draga úr hinum miklu
embættastofnunum, sem stjórnin
hefir með höndum í sambandi við
varðskipin, draga úr kostnaði rík-
issjóðs og sjá skipstjóra og stýri-
mannaefnum fyrir verklegri æfingu.
Klemenz Jónsson flytur frv. um
sérleyfi handa »Titan« til járn-
brautarlagningar milli Reykjavíkur
og Þjórsár og til að virkja Urriða-
foss. Leyfistíminn er alt að 70 árum.
Gert er ráð fyrir að virkjaðar yrðu
alt að 160 þús. hestorkur og að iðju-
ver yrði reist í nágrenni Reykjavík-
ur. Félagið sé undanþegið beinum
sköttum en greiði 3 kr. af hverri
hestorku fyrstu tíu árin en 5 kr. síð-
ar. Ríkið leggi fram 2 millj. kr. til
járnbr.lagningarinnar, sem gert er
ráð fyrir að muni kosta 8 millj.
Ríkið ráði fyrirkomulagi járnbraut-
arinnar og flutningsgjöldum. Lagn-
ing járnbrautar hefjist eigi síðar en
1929 og virkjun eigi síöar en 1934.
Við fyrstu umræðu málsins mælti
forsætisráðherra með frv. en þeir
Jak. Möller, Þórarinn Jónsson o. fl.
á móti.
Halldór Stefánsson og Árni Jóns-
son flytja frumv. um að kjördagur-
inn sé færður frá 1. okt. til 1. júlí.
Ingvar Pálmason flytur frv. um
að Norðurfjörður fái bæjarréttindi.
Tr. Þórhallsson flytur frv. um
varnir gegn sýkingu matjurta.
þingsályktunartillögur
hafa komið fram þessar: Um lækkun
vaxta (flm. M. T., Jör. Br., Tr. Þ.
og J. G.). Er skorað á stjórnina að
vinna að því við lánsstofnanirnar að
þær lækki vexti hið fyrsta.
Um skipun milliþinganefndar til
þess að athuga landbúnaðarlöggjöf
landsins. (Flm. Jör. Br.).
Um að stjórnin tryggi veðurstof-
urmi meiri veðurfregnir frá Græn-
landi en fengist hafa hingað til.
(Flm. Jónas Jónsson og Jóhann Jó-
sefsson).
------o-----
.»
A viðavangi.
Kosningarnar á Alþingi
eru dágott sýnishorn af vinnu-
brögðum Kaupahéðnanna á þinginu.
Við kosningar í Sameinuðu þingi
voru þeir í bandalagi við stjórnar-
andstæðingana og gerðu íhaldinu
mikla skapraun. Sanra varö niður-
staðan i Neðrideild. En er gengið
var til kosningar á manni til Efri-
deildar í stað Eggerts heitins Páls-
sonar, sem Framsóknarflokknum
þótti mestu skifta að hann fengi
ráðið, gengu þeir Ben. Sveinsson og
Jak. Möller yfir í íhaldsfylkinguna.
Magnús Torfason kvað hafa skilað
auðu. Jak. Möller kaus Jón Ólafsson
en Benedikt Sveinsson kaus eins og
íhaldið bað um: Einar á Geldinga-
iæk. Hefir það enn sýnt sig, að þeg-
ar íhaldinu liggur mest á að brjóta
á bak aftur vald Framsóknarflokks-
ins, getur það örugglega treyst á
Benedikt Sveinsson.
Innflutningur á óþörfum varningi.
Menn, sem hafa átt við að stríða
andstreymi í hrossaverzlun og öðr-
um viðskiftum í Reykjavík, efndu til
samskota og auruðu saman alt að
tveim tugum þúsunda króna til þess
að flytja Gyðinga frá Þýzkalandi til
Reykjavíkur í von um, að þeim gæt-
ist vel að atvinnu- og viðskiftastjórn
burgeisanna og myndu fúsir til að
stofna hér banka. Gyðingarnir vildu
ekki kosta för sína í þessum erind-
um. Hafa þeir nú ferðast, etið og
drukkið á kostnað þessara ógæfu-
sömu og vonsviknu manna og eru
nú snúnir heim á leið brosandi, —
líka á kostnað sömu manna.
Tóbakseinkasalan.
»Hvað hefir reynslan kent okk-
ur?« spyr »Morgunbl.« 13. febr.
síðastl. og svarar: »Ríkissjóður hef-
ir þannig grætt á fimta hundrað
(410) þúsund krónur á því að tó-
bakseinkasalan var lögð niður.
Þessa upphæð fekk blaðið með þvi
að bera tóbakstollinn sainan við
tekjurnar af tóbakinu eins og þær
voru áætlaðar á fjárlögum ársins.
Ef það hefði tekið til samanburðar
tekjurnar eins og þær reyndust sið-
asta einkasöluárið (1925) hefði
komið í ljós að ríkissjóður beið 3000
kr. skaða við ráðabreytni fhaldsins,
og sem verður væntanlega 300,000
kr. næsta ár. Hvað segir siðavandar-
inn Kristján Albertsson um slíka
blaðainensku?
t
Jónas í Hróarsdal.
Jónas Jónsson, bóndi í Hróars-
dal í Hegranesi andaðist 28. jan.
s 1. í hárri elli. Er hér merkur og
kunnur maður til moldar genginn.
Jónas sál. var fæddur í Hróars-
dal 26. sept. 1840. Var faðir hans
Jón bóndi í Hróarsdal (f. 12. októ-
ber 1801), merkur maður, Bene-
diktsson, bónda sama staðar (f.
1760, d. 15. febrúar 1825), Vil-
hjálmssonar, bónda á Mannskaða-
hóli á Höfðaströnd, Jónssonar,
bónda á Yztavatni og Skíðastöðum
í Tungusveit (f. 1687), Jónssonar.
Móðir Jónasar sál. var Sæunn (f.
22. júlí 1806) Sæmundsdóttir,
bónda á Litluseylu á Langholti,
Jónssonar, en amma hans, kona
Benedikts í Hróarsdal, var Guð-
ný (f. 1764) Sigurðardóttir,
bónda á Reykjavöllum, þess er úti
varð með Reynistaðabræðrum
1780, Þorsteinssonar, bónda á
Nautabúi í Tungusveit, og Guð-
finnu Hjálmsdóttur, bónda á
Keldulandi, Stefánssonar.
Var Jónas, eins og menn sjá,
kominn af kjarnmiklum, skag-
firzkum bændaættum. Hann var
gáfaður maður, eins og hann átti
kyn til, og óvenjulega fjölhæfur,
og mátti telja hann prýðilega að
sér. — Þjóðhagi var hann og hug-
vitsmaður, læknir góður og hepp-
inn yfirsetumaður, bókfróður,
skáldmæltur vel og starfsmaður
hinn mesti.
Margháttuð trúnaðarstörf leysti
hann af hendi, sína löngu æfi, sat
í sveitarstjórn Rípurhrepps um
hríð, átti lengi sæti í sýslunefnd,
í stjórn búðnaðarskólans á Hólum
o. fl.
Jónas sál. var þríkvæntur. Var
fyrsta kona hans Sigurlaug
Sveinsdóttir (kv. 1863), en sam-
, vistir þeirra voru stuttar. Mið-
kona hans var Elísabet Gísladóttir
frá Lóni í Viðvíkursveit, hin
mesta myndar- og dugnaðarkona,
og varð þeim margra barna auðið.
Síðasta kona hans (kv. 1898) var
Lilja Jónsdóttir frá Róðugrund,
og lifir hún mann sinn, mikilhæf
kona og dugleg. Áttu þau hjónin
margt barna.
Eg veit ekki, hve mörg börn
Jónas sál. átti, en mér er nær að
halda, að þau hafi verið nær 30.
Mörg þeirra lifa, og eru þau öll
greind vel, m. a. Sigurbjörg, hús-
freyja á Kárastöðum, Gísli barna-
kennari í Reykjavík,. Jón Norð-
mann búfræðingur, Hróbjartur
ferjumaður, Jónas, heima, o. fl.
Síðustu árin lá Jónas sál. rúm-
fastur, en hafði lítt bilaða sjón og
heyrn til æfiloka. o