Dagur - 05.05.1927, Qupperneq 1

J
DAGUR
Remur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Innheimtuna annast Jónas
Sveinsson bóksali, Eyrar-
landsveg 3 (Sigurhæðir).
A f g r e i ð s lan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu S. Talsími 112.
Uppsögn, bundln við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
X. ár.
Akureyri, 5. maí 1927.
19. tbl.
í; Utgerðarhorfur.
Af um 70—80 stærri og minni
fleytumj, sem hafa legið í höfn og á
landi hér á Ahureyri í vetur, eru
um 2—3 þilskip gengin til hand-
færaveiða og nokkrir vélbátar eru
farnir og á förum til Grímseyjar
í fiskileit. Meginflotinn liggur kyr,
þangað til kemur langt fram á
sumar og síldveiðiskipin, sem eru
stærstu tækin og dýrustu, ganga
til veiða aðeins 2—3 mánuði árs-
ins. Hinn tímann liggja þau ó-
hreyfð og arðlaus. Að baki flotans
eru engir veltufjársjóðir, engir
varasjóðir, engir fyrningasjóðir.
Atvinnuvegurinn er gersamjega
ótrygður fyrir veiðileysi og mark-
aðsbrigðum. Hann er bygður á
kviksandi happa og glappa. Með-
an vextir hlaðast á útgerðarskuld-
irnar, vinnur fúinn og eyðingin
verk sitt í kyrþey.
Og þeim, sem vinna að þessari
framleiðslu, falla þessi verk úr
höndum 6—9 mánuði ársins. I
landi er eklci rekin nein teljandi
atvinna í sambandi við atvinnu-
veginn, önnur en bátasmíði og
netabætingar; — ekki færasnún-
ingur, ekki netagerð, ekki niður-
suða eða neins konar viðleitni til
framleiðslubreytinga og fram-
leiðslubóta. Alt er látið drasla í
sama fari. útgerðin er á frumstigi
sérhverrar nýmyndunar. Hún er
gersamleg rányrkja eins og ný-
bygðin á sléttum Ameríku.
Langur atvinnuleysistími og
stuttur tími til framleiðslu veldur
því, að sérhvert verk sem er unn-
ið, og um leið öll framleiðsla, verð-
ur dýrara en samsvari markaösá-
stæðum. Þar við bætist, að flestir
þeir, sem fara með sölu sjávarafla,
eru sundraðir keppendur, sem
stangast innbyrðis, undirbjóða
hverjir aðra, leika hverjir á aðra,
svíkja hverjir aðra og gleðjast
jafnvel yfir óförum hvor annars
— alt með heiðarlegum undan-
teknihgum).
út af þessu misvægi skapast
stöðugur ófriður og stympingar
um atvinnu og kaupgjald. íslend-
ingur 16. f. m. skýrir svo frá, að
þá hefðu um 50 manns ráðist á
skip þau, er farið hafa til veiða nú
á vorvertíðinni. Og af þessum 50
mönnumi hafi aðeins 4 verið bú-
settir hér á Akureyri og þar af
einn liáseti. Hinir hafi sótt þessa
atvinnu úr öðrum héruðum. Blað-
ið ámælir sjómannastétt bæjarins
mjög út frá þessum forsendum.
Ekki skal hér lagður neinn dómur
á það atriði. En þettti er eitt af
stærri ' sjúkdómseinkennum at-
vinnuvegarins. Virðist augljóst að
þeir aðilar, sem standa að útgerð-
inni, eigendur og umráðamenn út-
gerðartækjanna annarsvegar og
sjómennirnir hinsvegar geti eltki
lengur unnið saman svo í lagi
fari.
Því verður ekki neitað að út-
gerðarhorfurnar eru með óvæn-
legasta móti. Vaxandi útgerðar-
skuldir, sífeld óhöpp með aflasölu,
viðvarandi óeðlileg dýrtíð um
kaupgjald og lífsviðurværi verka-
lýðsins, virðist ætla að bera út-
gerðina gei'samlega upp á sker.
Nýrra ráða verður því að leita.
Nýjar aðferðir við sölu aflans,
verkun vörunnar, f jölbreytilegri
atvinna í sambandi við útveginn
verður að koma. En einkum ber þó
nauðsyn til að breyta viðhorfi
vinnulýðsins til þess atvinnuvegar,
sem á að veita honum lífsuppeldi.
Verður komið síðar inn á þessi
mál.
----o---
Iðnaðarframfarir.
iii.
íslenzk ölgerð.
Skömmu eftir síðustu aldamót,
hófust í Rvílc tilraunir að koma á
fót innlendri ölgerð. Stóðu þó fjár-
skortur og fleiri vanefni í vegi
fyrir framkvæmdum. Þó kom þar
að í Rvík var safnað % hlutum
þess fjar er til þurfti. Það sem á
vantaði ætlaði þýzkt ölgerðarhús
að leggja fram enda eiga hlut að
fyrirtækinu. Þá stöðvaðist málið á
óvæntan hátt. Frá stjórnarráðs-
skrifstofunni í Khöfn kom fyrir
alþingi frv. þess efnis, að mestur
hluti ágóðans af (vœntanlegri öl-
gerð, skyldi renna í ríkissjóð. Mál-
ið rann í gegnum Nd. en var drep-
ið í Ed„ einkum fyrir þá sök, að
frv. þótti koma í bág við stjórnar-
skrána. Var þess til getið og ekki
ólíklega, að frumv. hefði verið
runnið undan rífjum dönsku öl-
gerðarhúsanna. Við þessar aðfar-
ir þingsins sló óhug á þá, sem fyr-
ir stóðu málinu og féll þar með
þessi ráðagerð niður. Síðar var
leitað samvinnu við ölgerðarhúsin
dönsku, um stofnun einskonar út-
bús hér á landi. En við þær til-
raunir kom í ljós, eins og vænta
mátti, að þau vildu hafa óskorað-
an hagnað af ölframleiðslu sinni
og vera ein um þá hitu og sölu öls-
ins hér á landi.
Fyrsta sigurvænlegt spor í þessu
máli var stigið 17. apríl 1913. Þá
var stofnuð ölgerðin Egill Skalla-
grímsson, í Reykjavík.- Stofnand-
inn var Tómas Tómasson ættaður
úr Rangái-vallasýslu, sjálfmentað-
ur dugnaðarmaður. Fyrstu tækin
voru 65 lítra suðupottur og öhnur
tæki eftir því. Framleiddi hún
roestmegnis maltextrakt-öl fyrst í
stað, en eigi þótti pilsner-öl það,
er hún framleiddi standast saman-
burð við gott erlent öl sömu teg-
undar. En Tómas Tómasson nam
ekki staðar eftir fyrsta áfangann.
Hann hafði farið tvisvar utan og
kynt sér ölgerð og komst þá að
þeirri niðurstöðu að óhjákvæmi-
legt væri að breyta ölgerðinni
mikið. Árið 1917 lét hann reisa
nýtt ölgerðarhús við Njálsgötu. Og
1924 tókst honum að fá stórt lán
og reisti ölgerð mikla á sama stað.
Réði hann jafnframt til sín þýzk-
an ölgerðarmann, Edvard Meister.
Er nú rekin þarna nýtízku ölgerð
með öllum þeim tækjum og aðferð-
um, sem tryggja fylstu vörugæði.
Er þessi ölgerð mjög við vöxt.
Skýrslur sýna, að innflutt öl sömu
tegundar og ölgerðin framleiðir
hefir orðið mest 3000 hl. á ári. Eh
ölgerðin Egill Skallagrímsson get-
ur framleitt 10.000 hl. árlega.
öl það, sem hér um ræðir, er nú
orðið þékt um alt land og má telja
að það hafi útrýmt að mestu leyti
dönsku öli í Reykjavík. Hefir ís-
lenzk viðleitni unnið þar eitt vígi,
sem áður var á valdi erlendra
manna, til fjármunatjóns fyrir
þjóðina. Ýms skilyrði fyrir góðri
ölgerð, eru hér fyrir hendi. Vatnið
er fyrirtaksgott og loftslagið er
hentara til ölgeymslu en víða ann-
arstaðar. Mun þess skamt að bíða,
að hætt verði að flytja vatn frá
öðrum löndum til hins ríkasta
lands af góðu vatni, eins og telja
má að ísland sé, þar sem upp er
risin í landinu frambúðarstofnun
í alla staði vönduð að gerð og verk-
Jarðarför AxelsWilhelmssonar
bókhaldara fer fram á morgun,
föstudaginn 6. maí. Hefst með
húskveðju kl. 1 e. h.
Aðstandendurnir.
Þakka auðsýnda samúð við and-
lát og jarðarför móður minnar,
Bjargar Júlíönu Flóventsdóttur.
Akureyri 3. maí 1927.
Eiður Benediktsson.
brögðum til þess að breyta ís-
lenzku vatni í öl, beztu tegundar.
En við niðurfall innflutnings á
erlendu öli missir ríkissjóður toll-
tekjur. Enda sáust þess merki í
frumv. stjórnarinnar um þetta
efni nú á þinginu. En varlega ættu
fjárheimtumenn ríkisins að fara í
því efni, meðan slík nýmyndun í
landinu, sem á við að etja sterka
samkepni, er að komast úr barn-
dómi og greiða nokkuð af stofn-
kostnaði fyrirtækjanna.
-----o-----
Víðvarpið. '
Þess er getið í íslendingi 22. apr.
síðastl., að Þjóðverjar tveir dr.
Telise og dr Vogler hafi í vetur
gert víðvarpstilraunir í húsi Fr.
Berg, við Oddeyrargötu. Þar seg-
ir: »Hafa þeir með litlum krafti
(10—20 watt) og stuttum bylgju-
lengdum (31—34 m.) náð góðu’
sambandi við:
Belgíu vegalengd um 2000 km.
Suður-Þýzkal. vegal. um 2600 km.
ítalíu vegalengd um 30Q0 km.
Spánn vegalengd um 3300 km.
Argentínu vegal. um 11000 km.
Auk þess hefir fengist full vissa
fyrir því, að heyrst hefir til þess-
arar fyrstu loftslceytastöðvar á
Akureyri. frá stöðvum í Stóra-
Bretl., írlandi, Þýzkalandi, Hol-
landi, — og Indlandi (Indochine).
— Vitanlega hefir stöðin hér alt
af haft beint samband við Reykja-
vík«. — Virðist hér vera um að
ræða merkilega reynslu í meðferð
útvarps á stuttwn bylgjulengd-
um. Var minst á þá nýbreytni ný-
lega hér í blaðinu.