Dagur - 09.06.1927, Síða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Innheimtuna annast Jónas
Sveinssoti bóksali, Eyrar-
landsveg 3 (Sigurhæðir).
Af g r e i ð s lan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, só komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
X. ár.
Akureyri, 9. júní 1927.
24. tbl.
Stefnumál.
Ekki öreigar, heldur bjarg-
álnamenn. Ekki auösöfnun
einstaklinga, bygð á fé-
flettingu og yfirtroðslum,
heldur samstarfandi menn,
sem hlíta skipulagi sið-
menningar og bróðernis.
Framsóknarflokkurinn aðhyll^st
úrlausnarráð samvinnustefnunnar á
skipulags- og félagsmálefnum
mannanna. í smáletursgreininni hér
að ofan eru dregnir höfuðdrættir
borgaralegs samfélags, eins og sam-
vinnumenn hugsa sér það í framtíð-
inni. Samvinnumenn vilja ekki hefta
einstaklingsframtakið, en þeir vilja
sporna við yfirtroðslum. Þeir hafa
ekki trú á að vel blessist öreiga-
menskan, jafnvel þó fjárráð og at-
vinnuráð væru í höndurn ríkisvalds-
ins, meðan þeir, sem með féö og
völdin fara, eru ófullkomnir menn.
En fullkomnir menn munu vera svo
torgætir, að eigi sé hugsandi að
mega byggja háar skipulagsvonir á
tilvist þeirra.
Aftur á móti telja samvinnumenn
auðkúgun fjárvaldsins í heiminum
og æðisgengna samkepni villimann-
legt böl, sem hefta beri með samtök-
um og félagsmentun. I stuttu máli
sagt, byggja þeir allar vonir sínar
uin skipulagsumbætur og aukna far-
sæld mannanna á uppeldi og aukn-
um siðgæðislegum og félagslegum
þroska.
Þessi lífsskoðun og lífsstefna er
að sumu leyti samhljóða og að sumu
leyti andstæð_ skoðunuin og stefnu
hvors af hinum tveimur flokkum,
sem keppa á tvær hendur samvinnu-
tnönnum, íhaldinu og _ jafnaðar-
mönnum. Fyrir því sitja Framsókn-
arflokksmenn fyrir ádeilum úr
tveim áttum. Jafnaðarmenn núa
þeim því um nasir, að þeir séu ekk-
ert annað en ein tegund af íhalds-
mönnuin, sem þykist vera uinbóta-
menn, en séu það ekki. íhaldsmenn
aftur á móti leggja alla stund á að
draga Framsóknarmenn f dilk með
Jafnaðarmönnum, tortryggja for-
ingja þeirra í augum bænda; telja
þá sitja á svikráðum við bændur og
vera að ofurselja þá byltingaseggj-
um og ránsmönnum, sem muni svifta
þá eignarréttinum o. s. frv. Mynda-
blað fsafoldar nú fyrir kosningarnar
er dágott sýnishorn af þessari bar-
dagaaðferð íhaldsins.
En öll afskifti Framsóknarflokks-
ins af þjóðmálunum hljóta sað verða
innan þeirrar umgerðar, sem hér er
mörkuð; sérhver viðleitni miðuð við
það, að málefnum mannanna þoki
nær en áður siðmennilegu og bróð-
ernislegu skipulagi.
Stefnuskrármál flokkanna, bygð á
höfuðstefnum og sögulegutn rökum,
eiga að koma einungis til greina nú
um kosningarnar en ekki getgátur
og staðlaus rógur um forystumenn í
landsmálum, eins og íhaldsblöðin
fylla nú dálka sína með. Verður hér
á eftir litið á lielztu málin, sem
Framsóknarflokkurinn ber fyrir
brjósti:
1. Sjálfstæði landsins. Allar ráð-
stafanir í þjóðmáhun þarf að miða
við það höfuðtakmark, að géra þjóð-
ina fjárhagslega og andlega sjálf-
stæðá, svo að hún verði, í náinni
framtíð, fær um að taka öll málefni
sín i eigin hendur. Af þessum ástæð-
um ber að hrynda erlendri ásælni
til fjár og yfirráða, skapa þjóðlegan
smekk, þjóðlega mentun og sterk-
ari þjóðerniskend.
2. Sjávarútvegurinn. Atvinnu-
stjórn samkepnismanna, sundrung
þeirra og hóflaus samkepni er að
koma sjávarútvegi Iandsins á kné.
Hóflaus fjárbruðlun í framkvæinda-
stjórn og rekstri togaraflotans mæð-
ir, ásamt fleiri ástæðum mjög á hon-
um. Framkvæmdastjórar eru nálega
jafnmargir og togarar. Fram-
kvæmdastj. ásamt togaraskipstjór-
um ganga frá borði með marga tugi
þúsunda kr., meðan félögin teliast
arðlaus og tekjulaus. Nú er svo
komið að stærsta útgerðarfélagið
»Kveldúlfur«, sem hefir 5 togara og
4 framkvæmdastjóra, greiðir engan
skatt ár eftir ár. Átta af 16 félögum
greiða til samans innan við 3000 kr.,
en hin 8 ekkert, ekki grænan eyri í
eignar- eða tekjuskatt.
Nýbygðin við sjóinn og bæir
landsins yfir höfuð hvíla að miklu
leyti í fiskiflotanum. Hrynji hann
ineð bráðum hætti í rústir, sligast
landið alt og við fölluni í fjárhags-
lega ánauð og þjóðernislegan þræl-
dóm. Fyrir því eru umbætur á þessu
sviði allra umbóta brýnastar, eins og
nú er háttað. Gagngerðar breyting-
ar þurfa að verða í stjórn og skipu-
lagi atvinnuvegarins. Skipulags-
bundin sala undir opinberu eftirliti
og hlutarráðning eru fyrstu sporin.
Þar næst kemur samsteypa flotanna
undir sameiginlegri stjórn. Sérstaka
stund ber að leggja á að styðja vél-
bátaútveg landsins með hagkvæm-
um lánum, að tilskildum ákvæðum
um hlutarráðningu og réttlát skifti.
Uinfram alt ber að lögbjóða sjóða-
myndun bak- við atvinnuveginn. —
Stefna Framsóknarflokksins í sjáv-
arútvegsmálum verður sú, að útveg-
urinn sé rekinn á grundvelli sam-
vinnunnar eins og verða má; — að
hann verði rekinn eins og atvinnu-
fyrirtæki almennings en ekki eiifs og
gróðafyrirtæki einstakra manna, eins
og verið hefir.
3. Viðreisn sveitanna. Um leið og
atvinnubyltingin hélt innreið sína í
landið, streymdi fólkið úr sveitunum
til þess að grípa fullar hendur fjár
og taka þátt í hinu nýja landnáini á
ströndum landsins. Jafnramt gerð-
ust bændur flestir einyrkjar og
bygöin tók að falla í dölum, inni.
ÞessarF byltingu hefðu þurft að
verða samfara bættar samgöngur,
til þess að draga úr örðugleikum
einyrkjans, auknar búnaðarfram-
farir, til þess að vélar gætu komið í
stað hinna brottfluttu handa og
aukin og stórbætt lártskjör, til þess
að unt væri að rækta landið og láta
aukna og ódýrari framleiðslu mæta
vaxandi dýrtíð og þörfum. Ekkert
af þessu kom. Þjóðin einblíndi lengi
á sjóinn og sneri þangað huga sín-
um, orku og auði. Þaðan skyldi
koma hjálpráð til handa þessu lang-
þjáða landi.
Blöð Framsóknarflokksins hafa
sífeldlega varað þjóðina viö afleið-
inguin þessara rasfengnu ráða.
Þjóð, sem hættir að hirða um gróð-
urblettina í sveitum landsins en
reisir allar þjóðarvonir á rányrkju
sjávarins, hagar sér eins og bóndi,
sem hirðir ekki um að afla sér vetr-
arfóðurs og treystir eingöngu á út-
beit. Hin gróandi jörð verður forða-
búr framtíðarinnar, meðan daggir
falla og grös gróa, þar sem íslenzk
fiskimið mega teljast vera í hers
höndum og örlög þeirra óviss. Slík-
ur er munur ræktunar og rányrkju.
Eins og það er sjálfsagt að sækja
ötullega en hófsamlega veiðiskap á
íslenzkum fiskimiðum eins fráleit
þjóðarheimska er það, að láta bygð-
ina í sveitum landsins falla í auðn,
svo að þjóðin hafi að rústum einum
að hverfa, ef nauðsyn bæri til að
hún hyrfi að nokkru leyti aftur frá
sjónum og á fornar stöðvar.
Stefna Framsóknarflokksins verð-
ur í þessu máli, að halda á lofti því
merki, sem Jónas Jónsson alþm. hóf
fyrir nokkrum árum um bygginga-
og landnámssjóð, tengja saman
strjálar bygðir landsins með aukn-
um strandferðum og bættum vegum,
auka búnaðarframfarir og efla þjóð-
lega alþýðumentun í sveitum lands-
ins. í stúttu máli verður stefnan sú,
að leggja meira fé á tryggari staði,
í ræktun landsins og gera sveitirnar
og híbýli fólksins vistlegri en kostur
hefir verið á að þessu.
4. Þjóðleg mentun. Sigurður pró-
fessor Nordal hefir látið svo um
mælt, að Laugaskóli sé fyrsta ís-
Ienzka nýungin í mentamálum. Skól-
inn er að vísu frumhugsaður og
mótaður af forgöngumönnum máls-
ins. En Framsóknarflokkurinn hefir
stutt viðleitni þeirra af alefli móti
þunguin andróðri íhaldsmanna á
þingi. Þetta er byrjunarspor á þeirri
leið, sem flokkurinn vill marka, til
þess að færa mentun íslendinga á
þjóðlegan grunn. Næst því að reisa
við atvinnuvegina og hrynda af sér
oki skulda og erlendrar fésælni, er
þetta mest nauðsynjamál í landinu.
Islenzk hugsun er að týnast, bók-
mentir þjóðarinnar að gleymast,
þjóðlegur smekkur enginn. Land og
þjóð liggur marflatt fyrir erlendri
sníkjumenningu, sem leggur undir
sig allar strendur landsins og þokar
áhrifum sínum smámsaman upp í
sveitirnar. Sterk þjóðernisvakning á
grundvelli þjóðlegrar mentunar er
hið eina, sem getur varnað því, að
íslendingar verði máttlausar undir-
lægjur svonefndrar. heimsmenningar
(civilisation).
5. Nýbygð landsins. Fullur helm-
ingur þjóðarinnar hefir tekið sér
bólfestu í bæjum og sjávarþorpum
landsins. Mikill hluti þessa fólks eru
öreigar, gersamlega órygðir um at-
vinnu og svo fátækir, að þeir geta
ekki búið I sæmilegum húsakynnum,
ekki haft viðunanlegt lífsviðurværi
né veitt börnum sínum nauðsynlegt
uppeldi. ÖII er hin hraðvaxna ný-
myndun síðustu ára óþjóðleg og ó-
mótuð af íslenzkri hugsun. Undir
staflið 2 hér að framan eru talin þau
ráð, er að haldi mættu koma þeim
hluta öreigalýðsins, sem fæst við
sjómensku. Undir staflið 4 er bent
á framtíðarráðstafanir, sem eiga
brýnt erindi til hinna ungu bæja.
Samt er ekki alt talið, sem sérstak-
lega þarf að gera fyrir fólkið í bæj-