Dagur - 28.07.1927, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Innheimtuna annast Jónas
Sveinsson bóksali, Eyrar-
landsveg 3 (Sigurhæðir).
Af g r e i ð s lan
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 8. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, só komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. daa.
X. ár.

Ákureyri, 28. júlí 1927«
32. tbl.

]
Sk agf ir ð inga r.
Á fyrra hluta 19. aldar var
Skagafjörður bezt mentur allra
héraða á Norðurlandi. L&rdóms-
menn gat að líta í embættismanna-
stétt, og nægir í því efni að minna
á Espólín, sr. Jón Konráðsson á
Mælifelli, sr. Pétur á Víðivóllum
og sr. Einar Thorlacius í Goðdöl-
um. Fræðimenn í bændastétt voru
margir í héraðinu á þeim tíma og
skáldmiæltir vel. Voru fremstir í
flokki Gísli Konráðsson sagnarit-
ari, Einar Bjarnason á Starra-
stöðum, Sigurður Guðmundsson á
Heiði, Tómas á Hvalnesi, Daði Ní-
elsson hinn fróði, Egill á Völlum
o. fl.
Jafnfjörugt andlegt líf var þá
hvergi norðanlands sem í Skaga-
firði, og það var engin hending, að
þrír af þeim fimrn mönnum, sem
fyrstir íslendinga á 19. öld beittu
sér fyrir sjálfstæði og framsókn
þjóðarinnar út á við og inn á við,
voru Skagfirðingar. Það voru þeir
Baldvin Einarsson frá Hraunum
og tveir Fjölnismenn, Konráð
Gíslason frá Löngumýri og Bryn-
jólfur Pétursson frá Víðivöllum.
Höfðingjadjarfir voru þá Skag-
firðingar og stóðu fast í ístaðinu
gegn embættismannavaldinu, svo
sem hin merkilega Norðurreið
þeirra að Grími amtmanni sýnir.
Það var vorið 1849, að 40 bændur
úr Skagafirði riðu norður að
Möðruvöllum, í því skyni að fá
Grím Jónsson til þess að láta af
amtrnannsembætti. Er þetta fyrsta
tilraun, er gerð hefir verið á síðari
Öldum, til að fá embættismenn til
að láta af embættmn sínum. Her-
óp þeirra var: Lifi þjóðfrelsið!
Lifi félagsskapur og samtök!
Drepist kúgunarvaldið!
Það er eins og þessir skagfirzku
bændur hafi verið innblásnir af
anda Febrúarbyltingarinnar
frönsku, er rúmu ári áður brautst
út suður í Parísarborg. — Til voru
menn í Skagafirði, sem fordæmdu
Norðurreiðina. Það voru fylgi-
sveinar höfðingjavaldsins vík-
verska, t. d. Einar klausturhald-
ari á Reynistað og embættismenn
sumir í héraðinu.
Þingvallafund sóttu Skagfirð-
ingar vel sumarið 1849. Segir svo
í Gísla sögu Konráðssonar um
Reykvíkinga þá, er á fundintt
komu: »Margir voru þar Reykvík-
ingar, og höfðu hinir heldri menn
látið flytja sængur og rekkjuvoðir
að hvíla í, svo voru Reykvíkingar
vanir sældinni, þó að eigi þyrfti
þeirra lengur við en til tveggja
nátta.«
Sveinbjörn Hallgrímsson ritstj.
»Þjóðólfs« var þá einn hinn frjáls-
lyndasti miaður hér á landi, og var
hann því í fjandaflokki konung-
kjörna liðsins í Reykjavík og-
kaupmannanna. Þennan mann
vildu Skagfirðingar kjósa fyrir
forseta Þingvallafundarins, en
Pétur var kosinn Pétursson, síðar
biskup, og gerði hann sitt til að
svæfa mál íslendinga. — Jón
Samsonarson, er þá var þingmað-
ur Skagfirðinga, hinn þjóðrækn-
asti maður, og Skagfirðingar er
honum fylgdu, riðu suður af Þing-
velli. Spurðu þeir þá af lestamönn-
um á Mosfellsheiði, að illa gætist
höfðingjum í Vík að þeim, og var
það auðvitað vegna Norðurreiðar.
Margir eru þeir enn í dag,
Skagfirðingar, sem djarfir og ó-
trauðir vilja hrista af sér harð-
stjórn og óþjóðlegt vald. Andi
feðranna, er riðu að Grími
amtmanni, er ekki vikinn frá þeim
öllum, en furðu margir hafa þeir
samt verið um hríð, sem kapp-
kosta við kosningar, að vel getist
íhaldshöfðingjum í Vílc að þeim.
Þessum er þó óðuín að fækka.
Það sýnir hið vaxandi fylgi Fram-
sóknar í Skagafirði. Kosningarn-
ar 9. þ. m. eru þar um órækur
vottur, þó að eigi tækist svo giftu-
samlega að þessu sinni, að steypt
yrði höfðingjanum úr Reykjavík,
þeim sem »lsafold« og hennar lið-
ar hampa mest, og félaga hans og
fylgismanni, Staðarbóndanum.
Skagafirði, til að ná meirihlutan-
um, — til þess að brjóta niður
embættismanna- og kaupmanna-
valdið í héraðinu. Þetta tekst við
næstu kosningar. Augu æ fleiri
bænda munu opnast fyrir því, að
þeir eiga ekki samleið með hinni
samtvinnuðu klíku hálaunaðra
embættismanna, stórútgerðar-
manna og kaupmanna. Æskulýð-
urinn, sem er að vaxa upp í hóp
kosningabærra borgara, fylkir sér
að iangmestu leyti Framsóknar-
megin,
íhaldið í landinu er að ganga til
grafar. »ísafold«, »Stormur«,
»Vesturland«, »Vörður«, »íslend-
ingur«, »Hænir« eru öll fyrst og
fremst málgögn stórútgerðarinnar
og kaupmannanna, og þetta eru
málgögn íhaldsins.
Vel vitum við, Framsóknarmenn,
spyrjum það vikulega og jafnvel
daglega, að illa getist (íhalds)
höfðingjum í Vík að okkur, eins
og skagfirzku bændunum, er sóttu
Þmgvallaíundinn 1849. Og hvers
vegna? Af því að þeir eru arfþeg-
ar konungkjörna liðsins frá dög-
um Jóns Sigurðssonar forseta, en
við ermn arftakar þess flokks, sem
kom í veg fyrir, að ísland yrði inn-
limað í Danmörku, þess flokks,
sem hér um bil öll kjördæmi
studdu við kosningar til fulltingis
hinum fríða fullhuga, Jóni Sig-
urðssyni forseta, þess flokks sem
mótmælti allur, þegar óþjóðlegt
vald gerðist til þess að meina oss
að láta uppi réttmætar kröfur,
þess flokks, sem hafði að herópi:
»Lifi þjóðfrelsi! Lifi félagsskapur
og samtök! Drepist kúgunarvald-
ið!«
Og eins og það kom fyrir áður,
að örfáir hændur á Alþingi Islend-
inga sveigðust stundum til fylgis
við konungkjörna liðið, eins eru
nú til bændur á þingi, sem
fylgja að málum þeirri sveit , er
andi konungkjörna liðsins gamla
sveimar yfir, en þessi sveit er 1-
haldsflokkurinn. —
Eg bið alla samherja og vini í
Skagafirði að minnast þess, að
mikið hefir unnist á við síðustu
kosningar. En »ekki fellur tré við
fyrsta högg«.
Höldum fram sókninni jafnt og
þétt á hendur íhaldinu, og það
mun innan skamms ganga til graf-
sveitakjördiæmum á Norðurlandi
og á Austfjörðum.
Með félagsskap og samtökum
skal íhaldinu velt niður fyrir
bakkann næst, þegar kosningar
fara fram í héraði Norðurreiðar-
manna.
Við, sem nú vorum í kjöri af
hendi Framsóknarflokksins, þökk-
um drengilegan stuðning og fögn-
um því, hve mikið vanst á.
Jeg, sem skrifa þessar línur,
þak'ka framúrskarandi rausn og
alúð Skagfirðinga í kosningaleið-
angri mínum. Og eg veit, að mínir
kæru sveitungar munu miklu fleiri
næst, er kosið verður, sýna hug-
sjónum Framsóknarflokksins
meiri* gestrisni, heldur en nú.
Enginn veit með vissu daginn
né stundina, þegar næst verður
barist. En munið að standa sam-
einaðir, kæru samherjar, reiðu-
búnir að koma á vettvang, hvenær
sem kallið kemur, til þess að
leggja lóðið í vogarskálina móti
embættismannasamábyrgðinni,
kaupmannavaldinu og stórútgerð-
inni í Reykjavík.
Brynleifur Tobiasson.
------o------
Eftir kosningarnar.
Frambjóðendur til þings voru
alls 92 að þessu sinni, en einn tók
framboð sitt aftur, svo að 91
gengu út í hríðina: 37 íhalds-
menn, 27 Framsóknarmenn, 17
Jafnaðaimenn, 9 frjálslyndir og 1
utan flokka.
Svo fóru leikar, að 24 íhalds-
menn lágu í valnum, þar af 4 fyrv.
þingmenn (Árni Jónsson, Björn
Líndal, Jón Kjartansson og Þórar-
inn Jónsson), en 1 fyrverandi í-
haldsþingmaður bauð sig ekki
fram aftur (Sigurjón Jónsson).
Missir flokkurinn sæti allra þess-
ara fimm þingmanna, og vann
ekkert í staðinn. —
Af Framsóknarmönnum, er í
kjöri voru, féllu aðeins 10, og voru
þar af tveir fyrv. þingmenn (Jón
Guðnason og Klemenz Jónsson),
en 1 fyrv. Framsóknarþingmaður
gaf ekki kost á sér aftur (Péfur
Þórðarson). Nýir þingmenn í
Framsóknarflokknum eru þeir
Bjarni Ásgeirsson, Hannes Jóns-
son og Páll Hermannsson. Auk
þeirra komst einn að, sem áður
hefir setið á þingi, Lárus Helga-
son.
13 Jafnaðarmenn, sem buðu sig
fram, náðu ekki kosningu. Nýir
menn þessa flokks á þingi eru
þrír: Erlingur Friðjónsson, Har-
aldur Guðmundsson og Sigurjón
Ólafsson.
Átta Téllu undir merki »Frelsis-
hersins«, þar af 1 fyrv. þingmað-
Það vantar nú aðeins herzlu-
muninn, samherjar og vinir í ar í Skagafirði, eins og í öðrum

%