Dagur - 15.12.1927, Blaðsíða 1

J3AGUR V
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Innheimtuna annast Jónas
Sveinsson bóksali, Eyrar-
landsveg 3 (Sigurhæöir).
A'fgreiðslan
•r hjá Jóni P. Þór,
Norðurgötu S. Talsími 11f-
Uppsögn, bundin riö ára-
mót, sé komin tll af-
greiöslumanns fyrir 1. dag.
X. ár.
Akureyri, 15. Desember 1927.
‘ 52. tbl.
K vittu n.
(Framh)
Þegar ritstj. >ísl.« fer að kynna
mönnum þekkingu sína á meðferð
þingmála síðustu árin, og ræða «um
frumkvæði flokkanna að þeim, þá
fer nú skörin loksins upp í bekkinn.
En það verður líklega að taka
þessari framhleypni hans með þol-
inmæði og reka öfugmælin aftur,
á þann hátt að drepa lauslega á
gang málanna.
Jón Porláksson átti engin frum-
kvæði að iögum til breytinga á
Rœktunarsjóðnum. En haustið 1924
sendi hann Búnaðarfélagi íslands
frumvarp um stofnun nýrrar banka-
vaxtabréfadeildar við Landsbankann.
Að frumkvæði Tryggva Þórhalls-
sonar, skipaði Búnaðarfélagið nefnd,
til þess að athuga meðal annars
þetta frumvarp, og koma fram með
tillögur um lánsstofnun fyrir Iand-
búnaðinn. í nefndinni voru Sigurður
Sigurðsson, Halldór Vilhjálmsson
og Thor Jensen. Nefndin samdi
sjálfstætt frumvarp um »Ræktunar-
sjóð hinnnýja«, og sendi stjórninni
það.
Stjórnin breytti frumv. í ýmsum
atriðum, feldi úr því margt af því,
sem til gagns og kosta mátti telja
og lagði það svo fyrir þingið 1925;
en Tryggvi Þórhallsson flutti frv.
nefndarinnar á þinginu óbreytt.
Verkefni landbúnaðarnefndar Neðrid.
varð svo það, að setja aftur inn í
stjórnarfrv. ýms atriði úr nefndarfrv.
sem J. Þ. hafði felt úr því.
íhaldsmennirnir í nefndinni, og
þar á meðal Árni Jónsson, gengu
þó lítið lengra í því efni, en Jón
Porl. leyfði þeim.
Peir beittu sér því á móti ýmsum
breytingartill. frá Tryggva Pórh., sem
horfðu til mikilla bóta á frumv. og
gátu felt margar þeirra. Meðferð
stjórnarinnar og þingsins á frumv.
Búnaðarfélagsnefndarinnar spilti þvi
í flestum atriðum, að undanskildum
tveimur til þremur greinum. —
Þessvegna verður það nú eitt af
fyrstu verkum nýju stjórnarinnar á
næsta þingi, að flytja breytingar á
Ræktunarsjóðslögunum, sem miða
að því að víkka starfsvið sjóðsins
og bæta lánskjörin frá því sem nú
er og jafnframt auka stórum rekst-
ursfé sjóðsins. — Það er því
hastarlegt, að heyra þeim þingflokki
þakkað fyrir Ræktunarsjóðinn, sem
spyrnt hefir gegn flestum umbótum
á lánskjörum landbúnaðarins, meðan
hann sá sér fært. Og haft að
flokksforingja mann, sem á því
sviði hefir hagað sér eins og
rammstaður hestur. — Ekki batnar
málstaður »ísl.« þegar komið er að
kœliskipinu. Það er öllum kunnugt
að minnihluti þeirrar undirbúnings-
nefndar, er um málið fjallaði,
Tryggvi Þórh. og Jón Árnason,
bjuggu málið í hendur stjórnar og
þings. Hinir þrír nefndarmenn úr
Ihaldsfl. vildu ekkert aðhafast. Og
það var eftir uppástungu Jóns
Árnasonar að stjórnin leitaði samn-
inga um byggingu kæliskipsins við
Eimskipafél. fsl. Jón er í stjórn
Eimskipafél., hann undirbjó þessa
lausn á málinu þar og benti Magn-
úsi Guðmundssyni á að fara þessa
leið. Önnur umbótamál í sambandi
við kæliskipið, frystihús, nýtt strand-
ferðaskip og fleira, hafa verið
undirbúin af Framsóknarmönnum.
Um kjöttollsmálið vill svo ein-
kennilega til, að átök flokkanna um
það fóru að mestu fram á lokuðum
fundum í Alþingi. Þessvegna eiga
þeir hægt með að rífast um þaö
eins og kerlingarnar forðum. En
það er þjóðkunnugt að Framsóknar-
menn knúðu stjórnina miskunarlaust
til þess að láta Ijúka tollsamningun-
um um þinglokin 1924. Festa og
samningalipurð sendimannanna
Sveins Björnssonar, Jóns Árnasonar
og Péturs Olafss. mun og hafa
valdið nokkru um úrslitin.
Það er að seilast um hurð til
tokunnar þegar ritstj. »ísl « fer að
lýsa því hvernig verstöðvarnar um-
hverfis landíð hefðu litið út, ef
foringjar Framsóknarfl. hefðu fengið
að ráða í kjöttollsmálinu. Hann ætti
heldur að lýsa þeim nú eftir »Gull-
öld íhaldsins* í landinu! Það mætti
ætla að síldarútvegurinn íslenzki
stæði í miklum blóma, og að
íhaldsflokkurinn væri búinn að
tryggja honum markað erlendis og
koma skipulagi á reksturinn og
söluna. En í þeim efnum hefir
hann ekkert gert annaðen að semja
ein andvanafædd heimildarlög. Rit-
stj. »ísl.« mun því óhætt að snúa
orðum sínum við og segja, að af
því að íhaldsfl. hefir nú fengið að
ráða undanfarin ár, þá megi heita
»að Norðurland sé nú orðin verstöð
norskra og sænskra síldveiðamanna*
og leppa þeirra.
Já, það er ekki gaman að Guð-
spjöilunum. »Slík var þá fyrirhyggja«
útvegsvina »Fyrir velferðarmálum*
sildarútvegsins.
Utgerðarmennirnir hafa þó haft
bankana og vinnukraft fólksins í
þjónustu sinnú En þá hefir skort
stjórnsemi, samvinnuhneigð og
skipulag. Úr því gat íhaldsstjórnin
ekkert bætt; og þessvegna eru hinir
innlendu síldarútgerðarmenn ver-
stöðvanna í rústum, og innheimtu-
menn bankanna nú á ferli um þeirra
slóðir. Það er lítil von til þess að
þeir reisi útveginn við aftur á sama
grunui og áður; og sá flokkur,
sem nú ræður á þjóðmálasviðinu,
mun að líkindum breyta skipulagi
síldarútvegsins, og að sjálfsögðu
láta síldarafurðasöluna fara fram
undir opinberu eftirliti, eða með
ríkiseinkasölu.
— — Ritstj. »ísl.« víkur að því
seinast í »reikningsskilum« sfnum;
að íhaldsflokkurinn beri ávalt heill
allra stétta þjóðfélagsins fyrir brjósti!
Þetta er sú væmnasta og falskasta
yfirlýsing, sem flaggað hefir verið
með í kosningabaráttu hér á landi.
Hún bar engan árangur í síðustu
kosningum og þessvegna mun nú
vera óhætt að lofa henni að liggja
í gröf sinni um hríð. — íhaldsmenn
hafa með stjórnarstefnu sinni og
skipulagsleysi hvorki getað séð sín-
um mönnum borgið eða öðrum
stéttum, eins og bent hefir verið á
hér í blaðinu, um viðskilnað þeirra
á atvinnuvegunum. Og það vill nú
svo vel til að fyrst um sinn skiftir
það ákaflega litlu máli hvaða þjóð-
félagsstéttir þeir bera fyrir brjósti,
af því að ekki þarf að sækja neina
forsjá til þeirra. Það verður eins og
áður búist við að þeir beri mest
fyrir brjósti verksvið kaupmanna-
stéttarinnar og efnuðustu borgar-
anna í landinu. — Það eru ekki
samvinnumenn, sem »stía stéttun-
um sundur og magna með þeim
fjandskap og siga þeim síðan sam-
an í harðvítuga hagsmunabaráttu til
böls og óhamingju fyrir þjóðar-
heildina«. Það eru ekki samvinnu-
menn eða bændur, sem hafa þá
»viðurstyggilegu hugsun«, eða
stefna að því, »að sjá hagsmunum
sínum borgið á kostnað hinna
stéttanna*; eins og »ísl.« lætur
ótvírætt í Ijósi. Og má ritstjórinn
bera rjóða kinn fyrir þá rakalausu
aðdróttun.
»Dagur« hefir aldrei lýst því, að
aðalmarkmið Framsóknarflokksins
væri að reka hagsmunabaráttu
bændasféttarinnar á þann hátt.
Hann hefir sagt, að skipulagsstefna
samvinnumanna og framfaramál
landbúnaðarins, væru aðal stefnu-
mál flokksins; og það er nokkuð
annað. »Dagur« hefir einmití hald-
ið þvi fram, að hlutverk Framsókn-
arfl. væri að halda stéttabaráttunni
í skefjum hér á landi. Samviniru-
skipulagið veitir öllum viðtókur, úr
hvaða stétt sem þeir koma. —
Minna má á það, að Fiamsóknarfl.
hefir á Alþingi stöðvað mesta hita-
málið, sem þar hefir risið á milli I-
haldsmanna og verkamanna — rík-
islögreglufrumvarp íhaldsstjórnar-
innar, og svo niætti lengi telja.
Fer nú ritstj. »ísl.« að ráða í það,
hversu mörg ómerk ómagaorð hann
hefir látið sér um munn fara, í garð
Framsóknarfl., í »reikningsskila«-
ritsmíð sinni.
Hann endar mál sitt á því, að
vitna í grein eftir ungan kommún-
ista í Reykjavík, og munu húsbænd-
ui hans álíta, að þá fari »ísl.« í
geitahús til að leita ullar. En litlu
verður Vöggur feginn. Hin tilfærðu
um-mæli eru víst engum öðrum mat-
ur, en ritstj. »íslendings« og and-
legum afætum. Þetta er líklega í
fyrsta sinn, sem »ísl.« viðurkennir
kommúnista og finnur gullkorn í rit-
um þeirra. — En orð þessa lcomm-
únista benda nú raunar til þess, að
bræðralagið muni ekki vera eins
ástúðlegt á milli kommúnista óg
Framsóknarfl., eins og fhaldsblöðin
halda fram.
------o-----
Á viðavangi.
S jóðþurðarmálið.
Reykjavíkurblöðin hafa ný-
skeð rætt um sjóðþurðina í
Brunabótafélaginu, og ágreiningur
risið um gang þess máls. Síðasti
íslendingur birtir eins og vænta
mátti framburð Mbl. í málinu, en
hann fjallar aðeins um síðasta þátt
málsins nú í haust. — Dómsmála-
ráðh. hefir í Tímanum skýrt frá
meðferð brunabótasjóðsins frá upp-
hafi; og íllaldsblöðin hafa ekki
treyst sér til að gera neina athugas.
við þá sögu málsins. — Þar er bent
á, að íhaldsmenn og forstjórar
Brunabótafélagsins hafi tvisvar áð-
ur stöðvað opinbera rannsókn á
fjárhvarfi úr sjóðnum — sem uppvíst
hafði orðið um. — Þrátt fyrir það
fer engin úttekt fram á sjóðnum
eða eignum fél. við síðustu for-
stjóraskifti, en þá er talið að 40
þús. kr. sjóðþurð hafi verið orðin,
og í tíð núverandi forstjóra eykst
sjóðþurðin að minsta kosti um 30
þús„ kr., af völdum gjaldkerans.
Forstjórinn hefir ýmsum aukastörf-
um að gegna, sinnir lítið embættinu,
svo að gjaldkerinn er þar mest ráð-
andi. í Aprílm. síðastl. vor upp-
götvar skrifari, sem fyrir skömmu
var ráðinn á skrifstofu fél., mein-
semdina og^upplýsir um sjóðþurðina
hjá gjaldkera. Forstjórinn skýrir
fyrv. stjórn skömmu síðar frá mála-
vöxtum. Gjaldkerinn neitar í fyrstu
að vera valdur að allri sjóðþurðinni;