Dagur - 11.04.1929, Page 1

DAOUR
kemur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Árni Jóhanns-
sen í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
Xll
. ár. |
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Akureyri, 11. Apríl 1929
15. tbl.

Um uppeldismál.
Eftir
Jón Sigurðsson kennara.
Uppeldismálin.
F*að mætti teljast
undravert, hve sjaldan
blöð vor Akureyringa
ræða með sér uppeldismál, því að
langt er nú síðan að hinn mentaði
heimur viðurkendi uppeldismálin þýð-
ingarmestu og vandasömustu mál
mannkynsins. Þagmælska blaðanna um
þetta efni getur því ekki verið af því,
að hugsandi menn þjóðar vorrar telji
það lítilsvirði, en hitt mun sannara að
menn álíta það ^slíkt vandaefni að með
varúð og gætni beri að ræða það. Þó
er engin skynsemi í þvf að láta það
órætt eða drepa niður áhuga uifi
uppeldi barna og menningu æskunnar.
Og séu uppeldismál efcki rædd þá er
jafnan hætta á, að farið verði að skoða
uppeldismálin sem ónauðsynjaeftii og
uppeldið svo vandalaust og þýðingar-
lítið að eigi þarfnist það rökræðu. En
hitt mun þó sannast, að hverju foreldri
verður uppeldi barna sinna mesta
vandamál og ábyrgðarefni lífs síns. Og
holt væri þar að njóta ráða og aðstoðar
þeirra, sem betur vita og lengra sjá,
enda er skilningur á barnseðlinu skil-
yrði fyrir skynsamlegu uppeldi. Engum
er þó meiri þörf uppörfunar og
fræðslu á uppeldismálum en okkur
kennurum barnanna. Við finnum glögt
hve hætt okkur er við að trénast upp
og staðna í starfi okkar • við hina
afskektu íslenzku barna- og unglinga-
skóla. Og þó þarf enn meira en þetta,
að gefa forelijrunum holl ráð og
uppörfa kennarana. Pað þarf að rækta
hugi almennings. Allir sem umgangast
börn og unglinga eru kennarar þeirra
svo lengi sem þeir umgangast þau.
Það er því mikið undir því komið,
hvernig framkoma hvers og eins er
sem umgengst börn.
Þegar eg kom frá út-
löndum í vetur, fór for-
maður skólanefndar þess á
leit við mig, hvort eg væri ekki fús á
að flytja opinberan fyrirlestur í bænum
um erlendar nýungar í skólamálum og
álit mittá því, hvernig þær yrðu helzt
notfærðar hér eða samrýmdar okkar
fræðslufyrirkomulagi. Og stuttu síðar
vakti skólastjóri barnaskólans máls við
mig í sama tilgangi. Eg tók þessu
Ifklega, og kom okkur saman um að
bezt mundi að eg gerði þetta um
miðsvetrar leytið. En þá kom upp hið
margrædda skólastjóramál. Var mér þá
ljóst að bezt mundi að fella niður
fyrirlesturinn, því að allmiklar æsingar
voru í bænum um skólann og upp-
eldismál bæjarins. Annarsvegar hafði
Astœða.
eg hugsað allmikið um fyrirlestraefnið,
og ef ske kynni að athuganir þessar
gætu frætt einhvern eða orðið-að liði
þá læt eg þær nú birtast, og verður
það þó aðeins útdráttur og aðeins
drepið lauslega á hvað fyrir sig, því
að efnið er mjög fyrirferðarmikið og
lítt tæmandi. Eg mun hér fyrst lýsa
áliti mínu á uppeldi yfirleitt, giidi
heimilis og skóla. F*á mun eg reyna
að gera grein fyrir hinum nýrri skóla-
hugmyndum og kenslukerfum og þá
fyrirkomulagi kenslu í frumgreinum:
skrift, lestri og fl. Og þá loks bera
fram athuganir um hvernig íslenzk
heimili og skólar fái á beztan hátt hag-
nýtt þessar nýungar uppeldismálanna.
Öllum
Boðskapur upp-
eldisfrœðinnar.
Pað varðar
mest til allra
orða, að undir-
staðan rétt sé
fundin.
Innilegt þakklœti vottum við öllum þeim, sem sýndu samúð
og hluttekningu við andldt og jarðarför móður okkar og
tengdamóður, Kristínar Einarsdóttur.
Börn og iengdabörn.
mann-
légum verum er
það áskapað að
eflast og þroskast.
En aðeins með sjálfsþroskun er hverj-
um einstakling auðið að ná þeirri hæð
í lífi sínu, sem honum er eiginleg
samkvæmt lögum hins ævararandi lífs
og lögum náttúrunnar, sem við skynj-
um sem brot úr al-lífinu.
Eitthvað á þessa leið er boðskapur
uppeldisfræðinnar á vorum dögum
meðal þeirra manna, sem lengst þykja
vera komnir í vizku um fræði þessi
og dýpst þykja hugsa um málin. En
þótt svo sé til orða tekið, að hver'
verði að þroskast af sjálfsdáðum, þá
telja uppeldisfræðingar að hægt sé að
styðja menn uppeftir þroskabrautinni.
Reynsla annara og ráðleggingar geti
leiðbeint, líkt og viti vísi skipi úr
hafvillu í höfn.
Rað er líkt og
því fylgi altaf sér-
stök ábyrgð og
vandi að vera fyrst-
ur. Það er jafnan
svo mikið undir
upphafinu komið.
Rað er ekki lítils vert fyrir hvaða
málefni sem er, stofnun eða félags-
skap, hvernig hin fyrstu kynni af þeim
verða. Rér akureyrisku foreldrar eigið
það mikilsverða hlutverk að inna, að
leggja hyrningarsteininn að skapgerðar-
byggingu hinna uppvaxandi Akureyr-
inga. Þið fylgið börnum ykkar í fyrstu
gönguna út á sjónarhól lífsins og bend-
ið þeim leiðina, sem þau eiga að
ganga, sýnið þeim göturnar, sem liggja
upp eftir mannlífsfjallinu, upp til æ
meiri fullkomnunar. Pað er því mikil
ábyrgð, sem hvílir á herðum þeirra
sem ala upp ungdóminn. En launin
eru líka dýrleg, þegar vel hefir tekist
og sigri er náð, og göfugustu launin
falla jafnan þeim í skaut, sem þyngsta
færa fórnina. Pessvegna má ekkert for-
eldri’ eða fósturforeldri láta hugfallast,
þó að ekki blási byrvænlega með mót-
un þeirrar skapgerðar hjá barninu,
sem það óskar fyrst og fremst að
barnið skuli ná. Fullnaðarsigurinn næst
aðeins gegnum eldvígsluna. Eldvígslu
reynslunnar. Þar sem varanlegur þroski
og göfugar, mótaðar skapgerðir koma
líkt og skírður málmur úr afli allffs.
Það mætti lengi vel harðri andúð
og jafnvel mótspyrnu, þegar kröfurnar
um undirbúning barna undir lífið voru
auknar svo mjög, og fjöldinn allur af
íslenzkum foreldrum voru lengi vel
sáróánægð yfir því, að landstjórn, sveita-
og bæjarstjórn skyldu skifta séraf því,
hversu þeim kröfum var framfylgt. Það
þótti mörgu foreldri að óþörfu gert og
ófyrirsynju. Þeim þótti það vottur tor-
tryggni til foreldranna. Og eigi þótti
þeim> sýnt, að aðrir kynnu því betur
•skil, en foreldrarnir sjálfir. Þetta ætti
líka að vera svo. Enginn getur kom-
ist í eins náið og innilegt samband
við barn og góð móðir þess, og eng-
an tekur barnið sér eins til fyrirmynd-
ar og eftirbreytni og sannan föður.
Þannig ættu á hverju heimili að vera
allmikil skilyrði fyrir því, að barnið
með uppvextinum geti orðið að góð-
um og þroskuðum manni. En þessi
öld samkeppni og framfara í vísindum
og verklegum efnum krefst fólks, sem
er vel útbúið í baráttu lífsins. Fólks
með fasta skapgerð; og þó engu síð-
ur manna og kvenna, sem kunna skil
á hlutum, eru samkeppnisfær og hæf
til að takast vandasöm störf á hendur.
Eg segi þó ekki með þessu, að vanda-
sömustu sförfin séu altaf fengin þeim í
hendur sem hæfastir eru. En beiskt
hlýtur að vera fyrir foreldra að kingja
sopanum þeim, er þau sjá börnum
sínum bolað frá í samkeppni lffsins,
vegna þess að þau eru ekki samkepn-
isfær. Og ekki verður hann óbeiskari
sopinn, ef þau geta ásakað sig sjálf
um það, að vera völd að því, að upp-
eldi barnanna og undirbúningur þeirra
undir lífið hefir. ekki heppnast eða
stefnt að nógu háu og göfugu marki.
Eg veit það vel, og hef allmikið af
því séð, að márgir foreldrar eiga örð-
ugt með aga á börnum sínum, og enn
örðugra er þó fyrir mörgum að hafa
nægilega sterk og göfgandi áhrif á
skapgerð barna sinna. En þó að svona
fari má samt ekki leggja árar í bát.
Og hafi foreldrarnir engin ráð, þá er
það siðferðis skylda þeirra, að reyna
að fá þau utan að. Margir foreldrár
hafa jafnan átt ráða að leita hjá presti
sfnum í þessu efni, og vel mætti svo
verða ennþá. Nú ætti einnig skóla-
stjóri og kennarar barnanna að geta
orðið hjálparhella, og allmikils ættu
þeir að geta verið megnugir, vegna
náins kynnis af barninu í námi þess
og skólavist.
(Frh.).
Alþingisfréttir.
Enn flytur E. F. frv. um heim-
ild handa bæja- og sýslufélögum
til þess að taka í sínar hendur all-
an innflutning og sölu á nauð-
.synjavörum. Er þetta tryggingar-
ráðstöfun vegna hafíshættu.
Ingvar Pálmason flytur, eftir
ósk 'stjórnarinnar og samið að til-
hlutun hennar, frv. um breyting
á berklavarnarlögunum. Sámkv.
því eru vinnufærir sjúklingar
skyldir til að taka þátt í þeim
störfum á heilsuhælum, hressing-
arhælum og sjúkrahúsum, sem
þeir að dómi læknis eru færir um
að inna af hendi. Þá er og ætlast
til, að stjórnarráðið nefni til sér-
staka lækna í hverjum lands-
fjórðungi, til þess að meta og
gefa vottorð um það, hvort sjúkl-
ingur þarfnist sjúkrahúss- eða
hælisvistar og sé styrkhæfur
vegna sjúkdóms síns. Ennfremur
skal. stjórnarráðið kveða á um
það, hverjar ljóslækningastofnan-
ir taki til'meðferðar þá sjúklinga
er Ijóslækningu þurfa og styrks
njóta úr ríkissjóði.
Af skýrslu ríkisstjórnarinnar,
er fylgir frv. þessu, má sjá, að
kostnaður við berklavarnimar fer
sívaxandi. Hafa árleg útgjöld til
berklavarna vaxið um hér um bil
100 þús. kr. síðustu árin, og árið
1927 voru útgjöldin komin yfir
950 þús. kr. og af þeirri upphæð
greitt úr ríkissjóði rúmlega 860.
þús. kr. »En hver hefir svo ára,ng-
urinn orðíð af öllum þessum
kostnaði«, segir í skýrslunni.
»Eftir heilbrigðisskýrslunum að