Dagur - 07.08.1930, Side 1

DAGUR
semur út á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Gjalddagi fyrir 1. júlí.
Gjaldkeri: Ámi Jóhanns-
son í Kaupfélagi Eyfirð-
inga.
XIII
I t • t-t-t-t
Afgreiðslan
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Talsfmi 112.
Uppsögn, bundin við ára-
mót, sé komin til af-
greiðslumanns fyrir 1. des.
Akureyri, 7. Ágúst 1930.
46. tbl.
Ræða
Guðmundar Ólafssonar forseta
efri deildar, er Vestur-íslending-
um var fagnað að Lögbergi
föstud. 27. júní.
Háttvirtu Vestur íslendingar. Kæru
samlandar frændur og vinir.
Pað hefir orðið mitt hlutverk að
ávarpa yður sérstaklega fyrir hönd
Alþingis á þessari 1000 ára afmæl-
ishátíð þess.
Mér er það sönn ánægja, aðgeta
í nafni Alþingis fært yður þökk al-
þjóðar fyrir komu yðar hingað til
föóurlandsins til að taka þátt í þess-
ari einstæðu afmælishátíð með oss
og leggja þannig yðar skerf til þess
að gjöra hana sem hátiðlegasta.
Þegar eg stend nú hér og mæli
til yðar á þessum merku timamót-
um í þjóðarsögu vorri, verður hug
minum reikað rúmlega hálfa öld
aftur i timann, er vorri ástkæru
móðurjörð blæddi mest fyrir útflutn-
ing margra ötulustu sona hennar og
dætra. Vér þekkjum sjálfsagt flest
að þá var ástand þessa lands ekki
betra en svo og atvinnuskilyrðin
ekki glæsilegri en það, að út leit
fyrir, að það ekki gæti fætt öll börn-
in sín og veitt þeim sæmileg lífs-
skilyrði. Svo var þá komið eftir
margra alda baráttu við »ís og hung-
ur, eld og kulda* og margskonar
áþján, að blóðtaka virtist mörgum
nauðsynlegt meðal. — Eg ætla ekki
að fara að rifja upp veruiega þá
sorgarsögu þjóðlífs vors. Hún er
og verður skuggi yfir því tímabili,
enda þótt, að ýmsu leyti væri þá
farið að roða fyrir nýjum degi.
Vér þekkjum„það, að úr mörgum
fátæku foreldrahúsunum hafa börn-
in orðið að leita burt, ef þau hafa
verið mörg, og ekki getað notið
þar framíærslu, eða unnið sér þar
lífsbrauð. Pau hafa þá leitað út i
heiminn, orðið að leita burt eftir
lifsmöguleikum og gæfu, fé og
frama. Og þó svo hafi orðið að
vera, hefir burtförin aldrei verið
gleðidagur móðurinnar.
Þessi saga, er svo margsinnis
endurtekur sig, hún var að gjörast
með vorri fámennu þjóðarfjölskyldu
aðallega á 3 siðustu áratugum næst-
liðinnar aldar.
Og synirnir og dæturnar, sem burt
fluttust, burt frá móðurlandinu fá-
tæka, reyndust flest vél. Pau urðu
að heyja harða baráttu í nýja land-
inu, baráttu við hina margvíslegu
erfiðleika landnemans. í þeirri bar-
áttu urðu þau sigurvegarar, sem
lærðu að vera sjálfum sér nógir.
»Löngum var eg læknir minn, lög-
fræðingur, prestur, smiður, kóngur,
kennarinn, kerra, plógur, hestur«,
segir Klettafjallaskáldið, og lýsir
þannigskýrt lífi hinna fyrstu íslenzku
útflytjenda til Vesturheims.
En þessi harða lífsbarátta, ásamt
ástinni til íslands, gerði þá að
þroskuðu þjóðarbroti, eyju, sem
lýsir af í hinu margbreytta þjóðar-
hafi Vesturheims. íslendingar vestan
hafs hafa eignast marga ágætismenn;
vísindamenn, skáld og stjórnmála-
menn, sem hlotið hafa frægð og
og frama víða um lönd. Nægir að
nefna i því sambandi þá Vilhjálm
Stefánsson, Stefán O. Stefánsson og
Thomas Johnson, sem fyrstur var
þar ráðherra allra íslenzkra manna
og eru' þó margir fleiri. Hefir há-
skóli vor hér heima leitast við að
sýna þess nokkra viðurkenningu með
þvi að gera nú á þessum merkilegu
tímamótum 8 þeirra að heiðursdokt-
orum sínum.
En hvort sem var í erfiðleikum
eða upphefð hafa Vestur-íslending-
ar aldrei gleymt ættjörðinni. Þeir
eru sjálfsagt margir, sem með Ste-
fáni O. Stefánssyni hafa af alhug
getað tekið undir þetta, ef til vill,
fegursta og háfleygasta vers, sem
ort hefir verið með ísland í huga:
Ylir heim eða himin,
hvar sem hugar þín önd,
skreyta lossar og tjallshlfð
öll þin iramtíðarlönd,
ijarst í eilífðar útsæ
vakir eylendan þín,
nóttlaus voraldar veröld,
þar sem viðsýnið skin.
Ræktarsemin og ástin til íslands
veldur því hve margir þeirra heim-
sóttu oss og munu þeir þó vera
margir, sem ekki hafa haft ástæður
til þess ýmsra hluta vegna, en sem
sjálfsagt munu nú engu síður hugsa
hlýlega heim á Frón til þess forn-
helga staðar, er vér nú stöndum á.
Eg er þess fullviss, að engum
getur Alþingi og þjóðin öll látið
innilegra þakklæti í té fyrir komu
sína á Alþingishátíðina heldur en
Vestur-íslendingum sambornum
systrum heimar og bræðrum. Há-
tíðargestir vorir hafa engir lagt meira
í sölurnar, en Vestur-íslendingar,
hvað fé og fyrirhöfn snertir, til að
heimsækja ísland og heiðra það með
nærveru sinni á þessari minnisverðu
hátíðarstundu og kemur það heim
við fornmælið »röm er sú taug,
er rékka dregur föðurtúna tiW.
En það bróðurþel og þann vel-
vilja, sem Vestur-ísl. sýna Alþingi
og íslenzku þjóðinni í heild með
komu sinni nú vænti eg, að þeir
fái að nokkru endurgoldinn, er þeir
kynnast högum lands og þjóðar og
bera þá saman við það, sem áður
var, er þeir fluttu burt af lahdinu
fyrir nokkrum tugum ára, margir
að eg hygg, eins og eg áður sagði,
af þeirri ástæðu einni, að þeir sáu
ekki framtíð sinni borgið hér á ætt-
landinu, því að Vestur-íslendingar
hafa jafnan sýnt það, að þeir unna
íslandi eins og eigin börn og gleðj-
ast þvi af bættum hag þess og
framförum og hafa við tækifæri
drengilega stuðlað að því.
Sameiginlegt fagnaðarefni fyrir
Vestur- og Austur-íslendinga á þess-
ari hátíðastundu, má það vera að
Vestur-Islendingar eru nú búnir að
yfirstíga hina miklu örðugleika land-
nemans í ókunnri heimsálfu og
orðnir þar kunnur og virtur þjóð-
flokkur með góðar framtíðai horfur
fyrir sig og afkomendur sína.
En mikinn kjark og þrek hafa þeir
lagt fram til að afla sér þessara gæða,
enda hlotið að verðugu fyrir það
gott álit hvarvetna. — Hefir dæmi
þeirra að sjálfsögðu hvatt Austur-
íslendinga til meiri dugnaðar og
framkvæmda en áður, og orðið með
því báðum þessum bræðraþjóðum
til hagsældar og blessunar.
Eg vil því fyrir hönd þings og
þjóðar færa Vestur-íslendingum heið-
ur og þökk fyrir drengilega fram-
komu sína jafnt gagnvart bræðra-
þjóðinni »austan hafs« og nú sér-
staklega fyrir þá ræktarsemi, sem
þeir hafa sýnt föðurlandinu, hinni
»eldgömlu ísafold« á þessum minnis-
verða heiðursdegi Alþingis ísiend-
inga.
Vestur íslendingar lengi lifi!
-----o———
Dauðinn i Lybek.
Þannig hafa erlend blöð nefnt
slysni, eða öllu heldur hneyksli, er
átti sér stað í Lybek í vor sem leið-
— Læknar þar ætluðu að reyna
hina svo nefndu Calmetta-aðferð að
bólusetja börn til varnar gegn berkl-
um; en svo hörmulega vildi til að
börnin, sem bólusett voru veiktust,
og 55 biðu bana.
Eins og nærri má geta vakti
þetta almenna sorg og gremju; og
þess var janvel getið til, að gerla-
vökvi sá, er kom frá Pasteur-stofn-
uninni í París, hefði verið eitraður
með vilja áður en hann var send-
ur til Þýzkalands. Þessu var þó
strax mótmælt í sjálfu Þýzkalandi,
sem ástæðulausri illgirnis-tilgátu. —
Menn töldu líklegra, aðannaðhvort
hefði vökvinn skemst á sjúkrahús-
inu í Lybek, þar sem hann var
geymdur eða að misgrip hefðu átt
sér stað. Síðán þetta vildi til hefir
verið reynt að rannsaka málið og
komast fyrir sannleikann. En það var
mjög erfitt, einkum vegna þess, að
helzt leit út fyrir, að læknar í Lybek
hefðu mist dómgreind sína og hugs-
un af ótta, þegar fór að verða brögð
að barnadauðanum. M. a. hafði
yfirlæknirinn látið fleygja því, sem
eftir var af bóluefninu, svo ekki var
hægt að rannsaka i hvérju mistökin
eiginlega hefðu verið fólgin.
Nú hefir þó talsvert komist upp;
og er það alt annað en meðmæli
með læknum þeim, er hér hafa ver-
ið að verki. Lítur helzt út fyrir að
hér sé eitthvert hið versta hneyksl-
ismál á ferð. Fyrir það fyrsta er
það fullsannað að bóluefnið var ó-
skaðlegt og að öllu ieyti eins og
það átti að vera þegar það fór frá
París. Þetta hefir sannast á þann
hátt að helmingur þess bóluefnis,
sem hér var að ræða um, fór til
Riga, og hinn helmingurinn til
Lybek. Hefir bóluefnið reynst alger-
lega hættulaust íRiga. — Ennfrem-
ur hefir það komist upp, að bólu-
efnið var geymt í skáp, þar sem einn-
ig stóð drepandi berklavökvi, þar
sem ræktaðir voru mannaberklar.
Er það álit rannsóknarnefndar þeirr-
ar, er þýzka þingið hefir skipað i
málið, að barnadauðinn stafi af þvi
að tekið hafi verið í misgripum af
þessum vökva i staðinn fyrir ung-
barna-bóluefni.
Nefndin kveður upp mjög harðan
dóm yfir Lybek-læknunum, segir
m. a. að það sem hafi vaidið dauða
þessara 55 barna, sé »hið glæpsam-
lega kæruleysi og hneykslanleg deyfð
og aðgerðarleysi frá læknanna hálfu«
— þar sem þeir létu líða þrjár vik-
ur eftir að misgripin voru uppvís,
áður en en þeir hófust handa, eða
reyndu að koma börnunum til bjarg-
ar. — Meira en 5. hluti allra þeirra
barna sem bólusett voru, eru nú
dáin, og í miðjum júií s. I. lágu
ennþá 125 börn mjög alvárlega veik
og var tvísýnt um lif þeirra; jafnvel
þótt sumum af börnunum virtist
batna, þá hefir það þó þráfaidlega
komið fyrir að þeim hefir slegið
niður aftur og þau dáið. Banamein-
ið hefir ávalt sýnt sig aðvera berklar
á hæsta stigi — eða öll líffæri sýkt
af berklum.
Eins og nærri má geta er gremjan
gagnvart læknunum á mjög háu
stigi, og foreldrar, sem mist hafa
börn sin, krefjast þess að þeir séu
látnir sæta ábyrgð, og sömuleiðis