Dagur - 09.06.1931, Page 2

114
DAGUR
30. tbK

BWIIHHHffffmiffflli
m Spariðyður 3
verk og efni við húsa og verkstæðis-
smíðar með því að kaupa og nota
KROSSVIÐ og MASONIT.
Verðtilboð og upplýsingar fúslega
látnar í té. — Pantanir af-
greiddar um land allt.
Kaupfélag Eyfirðinga
]árn- og glervörudeildin.
mamáimmmmmm
tíma, að enginn menning þrífst
meðal þeirra, sem aldir eru á ölm-
usugjöfum«.*)
Að lokum farast honum svo orð:
»Eg kem ekki með neina uppá-
stungu, af því eg á ekki sæti í
þessari hv. deild. En hitt dreg eg-
engar dulur á, að það teldi eg
bezt farið, að frv. þetta ætti sér
sem skemmstan aldur«.
Frv. var vísað til 2. umræðu
með 9 gegn 4 atkv. Nei sögðu
fjórir íhaldsmenn. Björn Kr. var
fjarstaddur.
Nefndarálit kom aldrei og mál-
ið ekki tekið á dagskrá framar.
Á þingi 1926 ber J. J. aftur
fram sama frv. í tvennu lagi:
Frv. um Byggingar- og landnáms-
sjóð og frv. um gróðaskatt. Eru
öll hin sömu ákvæði og áður í
frv., nema nú er gengið út frá að
til mála geti komið að lánin séu
ekki nema til 25 ára, og að ein-
hverjir vextir séu í sumurrl tilfell-
um reiknaðir af þeim.
Engar umræður urðu og frv.
vísað til 2. umræðu og fjárhags-
nefndar.
Meiri hluti fjárhagsnefndar (3
íhaldsmenn) leggja til, að frv.
verði fellt og fer um það svofelld-
um orðum meðal annars:
»Það fyrst (á móti að samþ.
frv.), að nú sem stendur er ekk-
ert fé fyrir hendi, er myndað geti
sjóðinn og ekkert útlit fyrir, að
fé finnist til þess. Hitt annað er
það, að þótt sjóður yrði stofnað-
ur, eins og frv. gerir ráð fyrir,
þá verður ekki betur séð en á-
*) í úmræðum um raforkuveitu utan
kaupstaða, árið 1929, segir J. Þ.:
»Hitt aðalákvæðið er um framlag
ríkisins til framkvæmdanna sjálfra.
Tvær ástæður mæla með slíkum
framlögum. 1 fyrsta lagi er það al-
títt, að ríkið leggi fram fé til fyrir-
tækja einstaklinga og héraða, ef á-
litið er að það muni koma almenn-
ingi að gagni, en hlutaðeigandi á
erfitt með að koma því af stað í
byrjun. í öðru lagi stendur alveg
sérstaklega á um þau fyrirtæki, sem
hér ræðir um, vegna þess að óvenju-
lega miklir örðugleikar eru á að
koma þeim í framkvæmd«.
Lítur út fyrir að þessi þingm.
hafi verið fljótur að skifta um skoð-
un á »ölmusugjöfunum«.
kvæði frv. um hlunnindi þau, er
sjóðnum er ætlað að veita, gangi í
öfuga átt við það, er til hagsbóta
mundi horfa fyrir þá, er sjóðn-
um er ætlað að styrkja. En þótt
svo yrði að fé væi'i fyrir hendi, þá
er ekki annað sýnna en að þeim,
sem vaxtanna nytu, ef frv. þetta
yrði að lögum, yrði fremur ógagn
en gagn að því. Skilyrðin, sem
frv. setur, eru svo mörg þess eðl-
is, .að sé undir þau gengizt, verð-
ur tæplega frjáls maður athafna
sinna, eða fjárráða. Bf. ísl. eða
fulltrúi þess, hafa öll ráð þeirra í
höndum sér«.
Síðar segja þeir:
»Að sjálfsögðu er gert ráð fyr-
ir, að flutningsmaður frv. hafi
viljað hafa hag bænda fyrir aug-
um, þá er hann samdi frv. þetta.
En því miður virðist hann ekki
hafa athugað það, að ákvæði frv.
horfa beint og óbeint til hnignun-
ar þeim, sem styrksins mundu
njóta, eða þeim, sem tækju á móti
vaxtahlunnindunum. Þeir virðast
tæplega geta átt sér viðreisnar
von vegna þeirra kvaða, sem þeir
yrðu undir að gangast......
Því skal sízt neitað, að bændur
þurfa löng lán og ódýr, þegar þeir
á annað borð taka lán til húsa —
eða jarðabóta. En um leið má
benda á það, að yfirleitt þola
fæstir bændur stórlán......
Yrði nú sjóður stofnaður sam-
kvæmt frv. þessu, þá mætti búast
við því að einhverjir réðust í
framkvæmd með þessi vaxta-
hlunnindi fyrir augum. Ef um
nýbýli er að ræða, þá er vitanlegt
að þau gæfu ekki mikinn arð af
sér fyrstu árin. Oftast mætti gera
ráð fyrir að nýbygginn væri fé-
lítill eða félaus, og yrði þá lítil
von um, að hann gæti greitt af-
borgun af láni, er nokkru munaði
fyrstu árin, jafnvel þó hann fengi
rentu-ívilnun. Hið sama má í
flestum tilfellum segja um fátæk-
an bónda á áðurbyggðu býli. Og
báðum verður þeim það sameigin-
legt, að hvorugur þeirra verður
fjárráði, gangist .þeir undir skil-
yrði þau, sem frv. setur. Sjóður-
inn muhdi eftir því aldrei geta
komið að sönnu gagni, heldur
þvert á móti. Verður og enn á það
að líta, að ekki mundi þykja
glæsilegt að lána þeim manni ‘fé,
er með því að njóta vaxtahlunn-
inda missti að mestu yfirráðarétt
sinn — sölu- og leigurétt — á
eignum sínum. Það er eiginlega ó-
hugsandi, að nokkur maður eða
nokkur lánsstofnun fengist til að
lána þeim, sem þannig væru
bundnir og sem þar til ættu á
hættu að fá aldrei, eða mega
aldrei fá, hið raunverulega verð
fyrir eign sína, ef sala eða leiga
ætti sér stað. Og ekki mundi slík-
um mönnum auðfengnir ábyrgð-
armenn fyrir lánum«.
Svo bollaleggja nefndarmenn
um, hvað þeir vilji láta gera og
farast svo um það orð meðal ann-
ars:
»Ef um það væri að ræða að
bæta húsakynni í sveitum,, byggja
nýbýli og rækta landið, þá virðist
aðeins einn vegur til þess, en
hann er sá, að ríkissjóður leggi
árlega fram fé nokkurt til húsa-
bóta á smábýlum og til nýbýla,
þar sem henta þætti....... Þessi
styrkur mætti ekki skoðast sem
lán, hann ætti aldrei að endur-
greiðast og um rentur væri ekki
að tala. Styrkurinn yrði sem inn-
stæða, sem ábúendur nytu mann
fram af manni. Dánarbú eða frá-
farandi skilaði þessari innstæðu
af sér til næstu ábúenda eða
kaupenda; ef býli væri sel't. Og
aldrei mætti ábúandi eða eigandi
býlis selja þessa innstæðu eða
veðsetja. Hún stæði jafnan tryggð
með fyrsta veðrétti í eigninni«.
Þeir Björn Kr. og J. Jós. skrifa
undir nefndarálitið með þeim fyr-
irvara, »að þeir hallist heldur að
því, að einhver renta, t. d. 3%,
yrði tekin af innstæðum þeim, er
ríkissjóður legði hverju býli.*)
Minni hlutinn vildi láta sam-
þykkja frv. Var það tvisvar tekið
á dagskrá og af henni aftur. Urðu
því engar umræður um það á
þessu þingi.
Á þingi 1927 ber Jónas Jónsson
fram till. til þingsál. um að skora
á landstjórnina að fela Bf. ísl. að
undirbúa fyrir næsta þing frv.
um Byggingar- og landnámssjóð,
óg tekur fram þau undirstöðu-
atriði, sem á skal byggja. Eru
það þau sömu og í frv. þeim, sem
hann bar fram á undanfömum
þingum. Þegar samþykkt hafði
verið að skipa milliþinganefnd í
landbúnaðarmálum, gerir hann
br.till. um að þeirri nefnd sé fal-
ið að undirbúa málið.
Tillaga þessi varð ekki útrædd,
en nokkrar umræður urðu um
*) Þetta nefndarálit er glöggt dæmi
um hugsanagraut og óheilindi í-
haldsmanna í landbúnaðarmálum,
þar sem allt er tekið aftur í öðru
orðinu, sem sagt er í hinu, eins og
það að þetta eigi alls ekki að vera
lán, sem þeir stinga upp á, enda
þoli landbúnaðurinn þau ekki, ekki
einu sinni með jafnvægum kjörum
og J. J. leggur 'til. En þó á þessi
»innstæða«, sem þeir tala um, að
vera tryggð með 1. veðrétti í eign-
inni, og 3% vextir að greiðast af
henni. Þeir ætlast heldur ekki til, að
þetta sé tekið sem tillögur, sem taka
eigi til umræðu og ályktana.
hana, og mæltu ráðherrarnir M.
Guðm. og Jón Þorl. á móti henni.
Á því sama þingi ber Halldór
Stefánsson fram í Nd., eftir sam-
komulagi milli hans og J. J., frv.
um landnámssjóð íslands.
Er þeim sjóði ætlað að styrkja
nýbýlastofnanir og ríkissjóði ætl-
að að leggja honum fé. Jón ól.
ber fram br.tillögur við frv., t. d.
að sjóðurinn veiti einnig lán til
bygginga á býlum, sem eru að
fara í eyði, og að sjóðurinn
veiti lán til framkvæmda en
eigi styrk. Skulu þau vera afborg-
unar- og vaxtalaus fyrst í stað, en
síðar vextir 4% og afborgun á 42
árum. Fleiri smábreytingar gerir
sami þingmaður.
Þegar frv. kemur fram, lofa
þeir Magn. Guðm., Jón Sig. og ól.
Thors flutningsmanninn mjög
fyrir að koma þessu máli, »sem
áður hafi verið vafið svo mjög
innan í óhagsýninu, að ekki hafi
verið hægt að sjá neina von um
framkvæmd í málinu, í svo gott
form«. — Síðan er málinu vísað
til landbúnaðarnefndar. Leggur
hún til að samþykkja það. Gerir
hún við það nokkrar breytingatil-
lögur. Færist frv. mjög í þá átt
að líkjast frv. J. J. um Byggi'ng-
ar- og landnámssjóð, svo sem till.
um að fjölga og viðhalda sjálf-
stæðum býlum með því að leggja
fram fé til að byggja nýbýli og
lána fé til að endurbyggja hús á
sveitabýlum.
Skilyrði fyrir framlagi eru: Að
landið, sem býlið er reist á, sé
lagt því til æfinlegra nota. Að það
geti veitt fjölskyldu sæmileg skil-
yrði til framfærslu, þegar það er
komið í sæmilega rækt. Að bygg-
ingar samsvari landinu að stærð
og dýrleika og að hlutaðeigandi
hreppstj. og sveitarstj. mæli með
umsókninni.
Af framlögunum skal greiða
2% ævarandi vexti. Þá kvöð má
innleysa með 50—faldri upphæð
gjaldsins.
Þá eru nokkur atriði um nýbýli,
sem eru ríkiseign. Einnig ákvæði
um söluverð býla, sem reist ei*u
með framlagi úr landnámssjóði,
megi aldrei fara fram úr 25-földu
eftirgjaldi þess, eins og skatta-
nefnd metur það. Um endurbygg-
ing eru ákvæði þau, að lán skuli
veitt til 42 ára og greidd með 5%
vöxtum og afborgunum. Rétt til
láns eiga þeir einir, sem ekki á-
lítast færir efnahags vegna að
byggja sjálfir og að sannað sé
með vottorði hreppstj. eða bæjar-
stjóra að hús þeirra séu fallin eða
að falli komin. Stjórn og reikn-
ingshald hefir Ræktunarsjóður
fslands.
Þá vanta einungis úr síðara frv.
J. J. ákvæðin, sem áttu að hamla
braski með jarðirnar. í umræðu
um málið segir Jón Sigurðsson:
»Eg tel að frv. hafi stórbatnað
við meðferð nefndarinnar«.
Síðar segir sami þingm.:
»Þá kem eg að ákvæðinu um
endurbyggingu á byggðum býlum..
Mér finnst þau ákvæði ekki eiga
heima í þessu frv., því þau snerta
hvorki landnám né byggingu ný-,