Dagur - 09.06.1931, Page 3

30. tbl.
DAGUR
115
býla. Mér finnst ákvæðin mjög
varhugaverð eins og frá þeim er
gengið, þau geta í ýmsum tilfell-
um orðið beinlínis verðlaun handa
slóðum, sem láta állt reka á reið-
anum og drabbast niður«.
Og enn segir hann: »Er það
gott að fá málið inn í deildina,
svo mönnum gefist kostur á að
gera við það athugasemdir«.
Það tækifæri hafði að vísu ver-
ið til staðar fyrir íhaldsmenn í
Ed. þrisvar sinnum áður, en nú
er farið að færast nær kosning-
um, og gæti verið að þessi um-
mæli hafi mótast af því. Það var
líka hættulaust að mæla með frv.,
þar sem vitanlegt var, að sam-
komulag var að komast á um að
afgreiða málið ekki á þessu þingi,
heldur vísa því til milliþinga-
nefndar í landbúnaðarmálum, sem
þá var ráðið að skipa. Var það
gert og málið ekki útrætt.
Eins og í öðru sambandi er tek-
ið fram, skipaði íhaldsstjórnin
aldrei þessa nefnd. Það varð ekki
fyr en eftir stjórnarskifti sem úr
því varð.
Á Alþ. 1928 ■ ber svo stjórnin
fram frv. um Byggingar og land-
námssjóð. Hafði milliþinganefnd-
in samið frv., sem stjórnin hafði
þar til hliðsjónar.
Undirtektir undir málið voru
góðar að því fráskildu, að Jón
Þorl. taldi ófær ákvæði 9. gr. um
hömlur gegn því, að þeir, sem
byggt hefðu upp jarðir sínar með
tilstyrk Byggingar- og landnáms-
sjóðs, gætu braskað með þær sér
til gróða.
Uro frv. segir Jón ól.: »Það
þarf ekki að fara mörgum orðum
uin frv. sjálft, undirbúningur
þess er bæði mikill og góður, því
að drættir að þessu frv. hafa
komið fram í ýmsum myndum á
undanfömum þingum«.
Einnig segir sami þm.: »Og er
óhætt að fullyrða, að' það sé eitt
af allra merkustu þingmálum á
síðari árum«.
Nokkrar smábreytingar eru
gerðar á frv. og síðan samþ. með
samhlj. atkv. í báðum deildum.
Eins og frv. var samþykkt, er
það á þessa leið í lauslegu ágripi:
1. Tilgangur sjóðsins er að veita
lán.
a. Til að endurreisa sveitabæi. —
Það verkefni kemur fram í
fyrsta frv. J. J.
b. Reisa nýbýli. — Það ákvæði
er einnig í fyrsta frv. J. J.
c. Veita bæja- og sveitafélögum
styrk til að koma upp bygg-
ingum fyrir kúabú. — Gengið
var út frá því í fyrsta frv. J.
J. að veita lán til húsagerðar
og ræktunar í grend við kaup-
staði. >
2. Skilyrði fyrir lánum:
a. Nokkur atriði um dugnað og
ástæður þess, sem lánið fær o.
fl. — Eftir frv. J. J. á Bf. fsl.
að fallast á ráðagerðir þess,
sem lánið fær, og gera tillögur
um þessi atriði.
Annars eru ýms smáatriði þar,
sem ekki eru í upphaflega frv., en
engin sem máli ski'fta.
3. Lánsupphæðin sé verð að-
flutts byggingarefnis og % af
smiðakaupi. — í frv. J. J. það
sama, nema /2 kaup smiða.
4. Lánskjörin: Til endurbygg-
ingar sveitabæja afborgast lánin
á 42 árum með mjög lágum vöxt-
um. — Gert ráð fyrir því sama í
frv. 1926, nema lánstíminn er
ekki ákveðinn.
Til nýbýla á óræktuðu landi:
Þar sé árlegt gjald 2% í 50 ár og
á ræktuðu landi 3'/2% í 50 ár. —
í frv. J. J. eru þessir flokkar ekki
aðgreindir, en gert ráð fyrir 2%
í 50 ár.
5. Ákvæðin um hömlur gegn
því, að hægt sé að braska með
jarðir, sem lán hefir verið veitt
tií húsabóta á, eru mjög lík.
6. Ákvæðin um tekjur sjóðsins,
sem voru í fyrsta frv., voru ekki í
lögunum, en Jónas Jónsson lýsti
því yfir 1928, að það atriði væri
geymt en ekki gleymt.
Blað það, sem miðstjórn íhalds-
flokksins gaf út sem sitt mál-
gagn, lét þetta mál alltaf nokkuð
til sín taka eins og við var að bú-
ast.
Meðan J. J. var að berjast fyrir
því í Ed., þar sem íhaldsmenn
réðu lögum og lofum, segir það:
»Aldrei hefir nokkur maður
auglýst vantrú sína á íslenzkum
landbúnaði jafn átakanlega og J.
J. í umræðum um þetta mál.
Aldrei hefir verið sýnt meira
metnaðarleysi fyrir bændanna
hönd. Aldrei gerð jafn' hamröm
tilraun til þess að gera íslenzka
bændur að ómögum og ölmusulýð.
Sannleikurinn er sá, að þetta
frv. er eitthvert versta og van-
hugsaðasta mál, sem nokkurn-
tíma hefir fram verið borið á ís-
landi. Með betli og ölmusugjöfum
soginn metnaður og þróttur úr
bændunum. Hugsjónin virðist
vera metnaðar- og ábyrgðarlaus
ölmusulýður í sveitum, trúlaus á
atvinnuveg sinn og afkomu, berj-
andi lóminn og nauðandi um
styrk frá öðrum«. (Vörður 37.
tbl. 1926).
Og eftir að íhaldsmenn voru
komnir í minni hluta við kosning-
arnar 1927, svo þeir gátu ekki
lengur eytt málinu, og það var
orðið að lögum: »Meðal merkari
laga, sem sett voru á síðasta
þingi, má telja lögin um Bygging-
ar- og landnámssjóð. Frv. sam-
nefnd þessu hafði J. J. flutt áður
á tveim þingum. úr þeim frv. er
alls ekkert eftir, nema fyrirsögn-
in og ein grein, 9. gr.« (Jón Þor-
láksson í Verði, 26. tbl. 1928).
Og að lokum, þegar auðsætt var
að lögin ætluðu að verða vinsæl:
»Það er satt, að lánskjörin eru
góð, en hins ber að geta, að ekki
var það Framsóknarflokkurinn
einn á þingi, síðastl. vetur, sem
áhuga hafði fyrir því að koma
þessari lánsstofnun á fót.
Ber að geta þess að íhaldsflokk-
urinn var óskiftur fylgjandi
þessu máli«. (Vörður 30. tbl.
1928)..
BúnaðarbanJcinn.
Á Alþingi 1928 bera íhaldsmenn
í Efrideild fram frv. til laga um
atvinnurekstrarlán. Var það á
ýmsan hátt illa gert, bæði viðkom-
andi útlánakjörum og fyrirkomu-
lagi. Vildu Framsóknarmenn
ekki aðhyllast frv. óbreytt, en
hinsvegar í undirbúningi frv. um
Búnaðarbanka íslands. Geymdu
þeir sér því að gera tillögur til
breytinga á þessu frv., þar sem
rekstrarlánadeild átti að vera við
hann.
Frv. varð ekki útrætt.
Á næsta þingi, 1929, ber svo
stjórnin fram frv. til laga um
Búnaðarbanka íslands. Er þar
sameinað undir einni stjórn:
Ræktunarsjóður, Byggingar- og
landnámssjóður og svo bætt við
veðdeild, bústofnslánadeild og
sparisjóðs- og rekstrarlánadeild.
Er þessari síðustu deild ætlað það
hlutverk, sem íhaldsmenn ætluðu
atvinnurekstrarlánunum árið áð-
ur, en mistókst herfilega smíðið
á því frv.
Búnaðarbanka-frumvarpið var
samþykkt á þinginu og þar með
lokið í bráð baráttu Framsóknar-
manna fyrir bættum og sann-
gjarnari lánskjörum landbúnaðin-
um til handa.
Þetta yfirlit um gang ýmsra
mála á Alþingi, er landbúnaðinn
varða undanfarin ár, verður ekki
haft lengra. Mætti þó á ýmislegt
benda í því efni, sem tekizt hefir
að leiða til giftusamlegra úrslita
fyrir atbeina Framsóknarmanna
og foringja þeirra.
Má þar nefna frá fyrri árum
kjöttollsmálið, sem núverandi for-
sætisráðherra barðizt manna mest
fyrir að yrði leyst á viðunandi
hátt. Þá má telja að baráttan fyr-
ir rétti samvinnufélaganna væri
alveg þrotlaus öll fyrri ár Fram-
sóknarflokksins.
Á síðari árum hefir Framsókn-
arflokkurinn átt frumkvæði að
ýmsum málum, sem ýmist eru ný-
afgreidd eða ekki endanlega sam-
þykkt enn. Má þar nefna stuðn-
ing til mjólkurbúa, endurbætur á
búnaðarskólum og tilraunastarf-
semi við þá. Fyrir síðasta þingi
lágu ýms merk mál í þessu efni
eins og áburðarlögin, lög um veiði
í ám og vötnum og ýms fleiri.
En eins má geta að lokum. For-
ingjunum í baráttunni fyrir
framgangi landbúnaðarmálanna
virðist hafa verið það frá byrjun
alveg ljóst hvernig haga átti bar-
áttunni, svo að fullu gagni kæmi
það er ynnist. Fyrst varð að efla
Búnaðarfél. fsl., svo það gæti haft
forystuna og veitt nauðsynlegar
leiðbeiningar. þá var tími til kom-
inn og ekki fyr, að snúa sér að
jarðræktinni með fullum krafti,
og þá komu jarðræktarlögin. En
jarðræktin krafðist áburðar og
jarðyrkjuvéla, og til þess var
styrkur veittur.
Og afurðasölunni var ekki
gleymt; það sýna frystihúsin,
kæliskipið og mjólkurbúin nú síð-
ast. En jafnframt var alltaf unn-
ið að því að bætt yrðu lánskjör
landbúnaðarins, sem líka tókst.
Þetta sýnir það, að þarna hefir
ekki verið unnið af handahófi og
Fundur
í félagi alþýðuskólakenn-
ara verður haldinn á Eið-
um að kvöldi þess 7.
júlí næstkomandi.
Óskað er eftii; því, að
allir kennarar við gagn-
fræða- og héraðsskólana,
sem geta komið því við,
mæti á fundinum.
Laugum, 6. júni 1931.
Arnör Sigurjönsson,
skipulagslaust, heldur byrjað á
grunninum og svo alltaf byggt of-
an á.
------o-.—.
J0RÐ.
Nýtt tímarit.
Á næstunni er gert ráð fyrir, að
nýtt tímarit taki að koma út á
Akureyri, prentað af Oddi Björns-
syni, með undirritaðan að rit-
stjóra og ábyrgðarmanni. Tilætl-
unin með því er að leitast við að
hjálpa íslenzku þjóðinni til að
»trúa fagnaðarerindinu« og öðlast
tímabæran skilning á, hvað í því
felst. — Aðalumræðuefni ritsins
verður væntanlega náttúrlegt,
mannlegt Jíf, hin fábrotnu undir-
stöðuatriði mannlífs og þjóðlífs,
andleg sem líkamleg. Og í því
sambandi ýmislegt •> sérstakara,
svo sem skólamál, vaxtarbroddur
heimsmenningar, listir o. s. frv.
Leyfi eg mér í þessu sambandi að
vísa til efnisskrár 1. og 2. heftis,
sem birt verður í lok þessara lína.
Ritinu er ætlað að koma út í
sumar og haust, alls 300—400
bls., í svolítið stærra broti en
Eimreiðin; og verður prýtt mynd-
um, er sumar er ætlast til að verði
sérprentaðar og litprentaðar.
Fyrsti árgangur gert ráð fyrir að
kosti aðeins 6 kr. þeim, sem sam-
kvæmt póststimpli gerast áskrif-
endur fyrir miðsumar og fylgi
greiðsla 1. árg. pöntun. Skulu
þeir skrifa undirrituðum og yrði
tekið með þökkum, ef að þeir
gæfu jafnframt upplýsingar um
nöfn og heimilisföng annara, sem
þeir teldu eftir ástæðum ekki ólík-
legt, að ritið myndi falla í geð.
Þeim, er seinna gerðust áskrif-
endur, yrði árgangurinn væntan-
lega eitthvað dýrari.
Ásum í Skaftártungu, 1. maí 1931.
Björn O. Björjvsson.
»J ö R Ы 1. hefti.
Efnisyfirlit:
1. »Faðir andanna« (sálmurinn).
2. Heilsun.
3. Trúin í Jesú nafni.
4. Samlíf þjóðar við náttúru lands
síns I.
5. Líkamsrækt I.
6. Fræðslumál íslendinga.
7. Ástii’.
8. lsland í fararbroddi,