Dagur - 03.08.1933, Page 1

D A 0 U R
kemur út á hverjum íimtu-
degi. Kostar kr. 6.00 irg.
Gjalddagi fyrir 1. júli.
Gjaidkeri: Árni Jóhanns-
son í Kaupfél. Eyfirðinga
Afgreiðslan
er hjá Jáni Þ. Þ6r,
Uppsögn, bundin rið ára-
mót, sé komin tii af-
greiðslumanns fyrir 1. dee.
Norðurgötu 3. Talsimi 112.
• • •-•• ♦•*-* • • •••• • • • •* ♦**♦ ***• *• *»♦♦♦»*• • • •♦ ♦♦
XVI. ár, } Akureyri 3. ágúst 1933.
♦ t • • tt^O ♦ •- • ttt • • • t-tt-t-f f • • • • t-t-tttVt • • f tt f • t t- t f > f
tt f t f tt • • <
ár. í
Eítir kosningarnar.
Mikillæti íhaldsins.
Síðan kosningaúrslitin urðu kunn,
kunna íhaldsmenn sér ekki læti fyrir
sjálfshóli. Svo mjðg miklast þeir af
kosningas'grinum, Eftir kosninga-
ósigurínn 1931 báru þeir sig svo
illa, að sumir þeirra reyndu að gera
sig minnislausa um stundarsakir.
Nú ieitast þeir við að örva gleðina
með sömu aðferð. R tstjórar íhalds-
blaðanna sitja með sveitta skallana
og reikna og reikna út, hvað sigur-
inn sé stórkostlegur. Peir reikna út,
að íhaldsflðkknum hafi fallið í skaut
fuli 17 þús. atkv., Framsókn tæp 9
þús., A’þýðuflokknum hátt & 7. þús.
og Kommúnistaflokknum yfir 2lh
þús. atkv. Út af þessu leggja svo
íhaldsblöðin um vaxandi fylgi sfns
flokks, en þverrandi fylgi Framsókn-
ar, einkum f sveitunum. Sum þeirra
ganga jafnvel svo langt að stað-
bæfa, að Framsóknarfiokkurinn sé
»alveg að missa allt traust« í sveit-
unum.
Að mestu leyti er hér um að
ræða staðiaust grobb og blekkingar
íhaldsblaðanníi
Pað er rétt, að frambjóðendur í-
baldsins hlutu samanlagt full 17
þús. atkv. nú við kosningarnar, en
við kosningarnar 1931 varatkvæða-
tala íhaldsins tæpl7þús. Aikvæða-
talan nú er með öðrum orðum hér
ura bil sú sama og þá. Hvar erþá
grundvöllurinn undir mikillæti í-
haldsmanna út af stórvaxandi fylgi?
Hann er enginn til.
Hér um bil helmingurinn af at-
kvæðamagni fhaldsins nú er fengið
úr kaupstððunum, sem eru sérstök
kjördæmi. íhaldsflokkurinn hefir
fengið færri atkvæði úr sveitunm
núen við kosningarnar 1931. Er þetta
sönnun þess, að íhaldinu er ekki að
aukast fylgi í sveitum landsins, eins og
blöð þess halda fram. Pað fer þvert
á móti þverrandi.
»Sigur« sinn á þvf fhaldsflokkur-
inn ekki að þakka vaxmdi fylgi f
sveitunum. Hann stafar nær ein-
göngu af illri sókn Framsóknar-
manna. Að ástæðunum til þessa
var nokkuð vikið f síðasta blaði.
Pyngst á metunum um daufan áhuga
fylgismanna Framsóknarflokksins
mun hafa verið samstarf Framsókn-
armanna við íhaldsflokkinn um stjórn
landsins. Pvf er ekki að ieyna að
Framsóknarflökkurinn á þingi hefir
skemmt fyrirsérmeð þvf samstarfi.
Pá má og bæta þvf við það, sem
áður hefir verið sagt, að T’ramsókn
armenn munu vfða hafa verið of
bjartsýnir um sigur sinna frambjóð-
enda. Sú bjartsýni geturverið mjög
varasöm. T. d. er enginn vafi á þvf,
að hér í Eyjafirði sátu margir heima,
af þvf þeir þóttust vita að ekki
þyrfti á þeirra atkvæðum að halda,
því að þeir B rnharð og Einar Árna-
son væru vissir samf, sem og reynd-
ist. En ef allir hugsuðu svona,
hvernig færi þá?
Pá mun og mðrgum hafa fundist
litlu máli sk'fta hvernig um þessar
kosningar færi, þar sem vitanlegt
var ad aðeins var kosið til eins
þings. En vitanlega er þetta skamm-
sýni. Eitt þing getur haft stórvægi-
lega þýðingu fyrir framtfðina til ills
eða góðs.
Við kosningarnar 1931 var heild-
aratkæðatala Framsóknar tæp 14
þús., nú tæp 9 þús. Pað er um
5000 atkv, munur. Pvf verður ekki
neitað, að þessi munur er mikill.
Árið 1931 hafði Framsóknarflokkur-
inn frambjóðendur í Reykjavfk, Ak-
ureyri, Vestmannaeyjum og N jrður-
ísafjarðarsýslu, og voru atkvæði
Fiamsóknar f þessum kjördæmum
samanlögð hátt á 2. þúsund. Nú
koma þessi Framsóknaratkvæði ekki
fram, af þvf að flokkurinn hafði
enga frambjóðendur í þessum kjör-
dæmunii Auk þess var frambjóðandi
Framsóknarnianna í Strandisýsiu
sjálfkjörinn, af því að íhaldsménn
treysiust ekki til að hafa mann i
kjöri þar, svo rakið er Framsóknar-
fylgið f þvf kjördæmi. Koma 'þar
þvi engin atkvæði fram. Af þessu
er það Ijóst, að staðhæfingar and
stæðingabiaðanna um það, að hid
raunverulega fylgi Framsóknarflokks-
ins f heild hafi minnkað slðan 1931,
eru alveg út i bláinn. Pað mun
sýna sig við næstu kosningar, þegar
tii fullrar alvöru kemur og Fram-
sóknarmenn hafa áttað sig á og
lært af reynslunni að það hefnir
sfn að vilja ekki eitthvað á sig
leggja til þess að neyta kosninga-
réttar síns.
Pegar íhaldsblððin eru að reikna
út aðstöðu flokkanna til uppbótar-
sæta i framtiðinni, þá leggja þau
til grundvallar atkvæðatölu Fram-
sóknar, er fram kom við kosning-
arnar 16. júlf s. I. Sá grundvðllur
er auðvitað villandi eins og hér
hefir verið sýnt fram á og stórlega
andstæðingum Framsóknar i vil.
En eftirtektarvert er það, að þrátt
fyrir þessa blekkjandi hagkvæmu
aðstöðu íhaldsflokksins, komast
blöð hans að þeirri niðurstöðu, að
fiokkurinn fði ekfci meirihluta-vald á
Alpinoi. Hvað mun þá verða i reynd-
inni, þegar blákaldur sannle'kurinn
kemur í Ijós og öllum blekkingum
er burfu svift?
Kosningarnar 16. júlí hafa gert
nokkrar breytingar i flokkaskipun
þingsins í bili. Breytingar þessar
eru þó minni en f fljótu bragði
virðist. Framsóknarflokkurinn hafði
áður hreinan meirihluta á þingi, en
sá meirihluti notaðist ekki vegna
skipunar efri deildar. Á næsta þingi
hefir enginn flokkur út af fyrir sig
meirihluta. A íkning íhaldsflokksins
kemur honura þvf ekki að verulegu
liði f þinginu, nema með þvf móti
að hann geti komizt að samkomu-
lagi við Alþýðuflokkinn um stjórn-
armyndun. En til þess munu litlar
eða engar lfkur.
Krafa um sumarpino og
liíioar.
Miðstjóni íhaldsflokksins hefix’
gert þá kröfu til foi’sætisráð-
herra, að kallað verði saman Al-
þingi hið bráðasta, til þess að af-
gi’eiða stjórnarskrána og sam-
þykkja kosningalög í skyndi, og
að kosningar fari síðan frarn þeg-
ar á íxæsta hausti.
Jafnframt hafa íhaldsmemx
margskoi’að á þingmenn Alþýðu-
flokksiixs að fylgja sér í þessari
frekjulegu kröfu og hafa bent
þeim á, að með þessu móti gæti
Alþýðuflokkurimx fengið uppbót-
arsæti bi’áðlega; það sé svo gam-
an að fá uppbótarþingmenn
strax!
íhaldsmöixnum hefir verið bent
á, að aukaþinghald í sumar hefði
mikiixix, óþarfan kostnað í för
með sér, en eins og kunnugt er,
létust íhaldsmenn á undan síðustu
kosningum vilja spara ríkisfé á
öllum sviðum.
Þessu hafa íhaldsmenn eða blöð
þeirra svarað á þann uixdarlega
hátt, að miklu ríkisfé hafi verið
eytt að óþörfu að uixdanfönxu, og
þá sé saklaust þó eytt sé dálítið
meii’u!
íhaldsmenn færa þá ástæðu
fyrir kröfu sinni um suixiai’þing
og nýjar kosningar í haust, að
unga fólkixxu liggi svo mikið á að
íieyta þess réttar, sem stjórnar-
skrái’breytingin veiti því, að það
megi alls ekki dragast til næsta
sumars.
Stingur þessi bráðræðisofsi í-
haldsins fyrir hönd unga fólksins
heldur í stúf við fyrri fi’amkomu
þess, því fi’am uixdir síðustu tíma
hafa íhaldsmenn staðið fast á
rnóti því, að unga fólkið öðlaðist
kosixingarétt, og létu ekki undan
með það, fyrr eix þeir óttuðust
fylgistap vegna þeirrar íhalds-
tregðu.
Þó að sumarþing íxú hefði í för
með sér óþarfan aukakostnað,
sem í’étt væri að sneiða hjá, og
margt annað mæli á móti því, svo
sem ei’fiðleikar fyrir þá menn xir
bændastétt, sem sæti eiga á þixxg-
inu, að sækja þingið um hábjax’g-
ræðistímann, þá er þó önnur hlið
á þessu máli öllu alvarlegri. Það
er krafa íhaldsins um haustkosn-
ingar. Kjördagur í október eða
nóvember er afar varasamur fyr-
ir sveitirnar. Þá er allra veðx*a
von. Á þeim tíma getur vond
veðrátta og ófærð hindrað mik-
inn hluta sveitakjósenda i því að
geta tekið þátt í kosningum. Þetta
vita ráðamenn íhaldsflokksins of-
ur vel. Það er ekki óskynsamlegt
af þeim að hugsa sem svo: Vel
getur svo farið, að veðráttan í
haust verði okkur hagstæð í kosn-
ingum. — ihaldsmenn hafa
reynsluna í þessu efni. Þeir mimx-
ast eins og aðrir landkjörsins
fyi’sta veti’ardag 1926, þegar kné-
ófærð var af snjó um allt Noi’ð-
austurland og víða ófært veöur,
nema fyrir hraustustu karlmenn.
óblíða íslenzkrar vetrarnáttúru
gekk þá í lið með íhaldinu, íhalds-
embættismaður komst á þing, en
gáfaður og áhugasamur Fram-
sóknarbóndi féll. Sagan getur svo
sem endurtekið sig aftur haustið
1933. Þettaeríhaldsmönnum ljóst.,
og þess vegna er krafa þeirra um
kosningar í haust lævísleg tíl-
raun í þá átt að útiloka sveita-
rnenn frá þátttöku í kosningum.
Þingmenn Alþýðuflokksins hafa
nýverið gefið úr yfirlýsingu um
þessa ki’öfu íhaldsins. í yfirlýs-
ingunni leggja þeir áherzlu á, að
aukaþing verði kallað saman, til
þess að ganga frá stjórnar-
skránni og kosningalögum. Þeir
leggja áherzlu á, að fjárlagaþing-
hald verði ekki fyrr en að af-
stöðnum kosningum. Aftur á móti
sjá þeir mikil toi’merki á því, að
kosningar fari fram í haust eða
fyrripart vetrar, og viðui’kenna
hættu þá sem því geti verið sam-
fara fyrir dreifbýli sveitanna.
Ennfremur telja þeir tormerki á,
að nýjar kjörskrár verði samdar