Dagur - 28.07.1938, Page 3

33. tbl.
DAGUR
135
Merkileg skýrsla.
Oft er um það deilt manna á
meðal, hvort hinum eða þessum
menningarþættinum í þjóðlífi
voru aukizt stykrur eða hann
hrörni og verði haldminni, hvort
hinu eða þessu fari fram eða aft-
ur. Eru þá oft dæmdir sleggju-
dómar vegna vantandi yfirlits og
þekkingar á staðreyndum. Það er
því ávallt gleðilegt, þegar úr
þessu greiðist svo, að ekki verður
um villst.
Þráfaldlega er um það talað,
og stundum með sannfæringar-
hita, að skólar séu með öllu óþanf-
ir, að ekki sé meira sagt, fólkið
hafi áður verið betur læst, betur
skrifandi, betur reiknandi og hafi
yfirleitt kunnað og getað mikið,
meir en nú. Og svo er vitnað í
eitthvað sérstakt þessu til sönn-
unar, eitthvað sem fjarri er því
almenna, því um hið almenna
ástand, eins og það var, eru ekki
til nógu glöggar staðreyndir. Að
vísu hafa lengi farið fram próf
barna að vori til, er segja skyldu
til um ástandið. En þeim prófum
var þannig háttað, að hvorki var
hægt að byggja á þeim ástandið í
einstökum skólahéruðum né hið
almenna ástand, vegna þess að
enginn var mælikvarðinn til að
miða við annar en sá, er hverjum
og einum fannst. Einn gerði þess-
ar kröfur og hinn aðrar, á einum
stað var kannske gefið 6 fyrir
frammistöðu, sem á öðrum stað
var mæld með 3 o. s. frv., þannig
að ómögulegt var að átta sig á
því raunverulega ástandi.
Hitt var mönnum að verða
ljóst, að lestrinum hafði frá byrj-
fram í ýmsum myndum. Hann
kom fram fyrir allmörgum árum
í níðriti um kaupfélögin eftir
þjóðkunnan mann. Höfundurinn
var dæmdur í sekt og níðið dautt
og ómerkt. Nú síðast birtist þessi
fúli andi í greinum gamalmennis
í Alþm., meðal annars í slettum
til K. E. A. fyrir það, að félagið
gi'eiði verkafólki við iðnfyrirtæki
sín óhæfilega lágt kaup, en eink-
um birtist þó þessi fúli andi í ó-
geðslegum rógi í garð forystu-
manna samvinnufélaganna um
það, að þeir fái óhæfilega há laun
og hugsi ekki um annað en að
hirða hálaun sín. Mun hér átt við
forstjóra og framkvæmdastjóra S.
í. S., framkvæmdastjóra K. E. A.
og ef til vill einhverja fleiri, sem
falin hafa verið ábyrgðarmikil
trúnaðarstörf í samvinnufélögun-
um.
Öllum þessum lævíslega róg-
burði hefir þegar verið svarað á
viðeigandi hátt. Honum er svarað
á þann veg, að jatfnt og þétt fjölg-
ar þeim, sem skipa sér undir
merki samvinnunnar. Nú eru þeir
orðnir 14 þúsundir. Allar þessar
þúsundir eru lifandi sönnun og
mótmæli gegn fýlunni, sem legg-
ur frá blaði eins minni háttar
kaupfélagsstjóra í garð samvinnu-
ptarfseminnar á íslandi.
un skólaskyldunnar verið mjög
ábótavant, og að skólarnir höfðu
lítil tök á að bæta mikið úr því
ástandi vegna þess hve skólaárin
voru fá og stutt. Og til að fá
nokkuð skorið úr um þetta ástand,
fór hér fram mjög ýtarlegt próf
1930 í lestri og reikningi, þar sem
sama verkefni var lagt fyrir öll
börn í landinu á aldrinum 10—14
ára, og öll dæmd eftir sama mæli-
kvarða.
Það próf var mjög vel undirbú-
ið og úr því samvizkusamlega
unnið. En þá kom í ljós sú sorg-
lega staðreynd, að ástandið hjá
okkur, að því er snerti bæði lest-
ur og reikning, var mjög lélegt og
mun verra en hjá nágrannaþjóð-
unum flestum.
Nú var svipað próf með sama
mælikvarða lagt fyrir öll landsins
böi'n 10—14 ára 1935, eða 5 árum
síðar. Skýrsla um það próf er ný-
leg. Hún sýnir að þær ráðstafanir
sem þegar voru gerðar, eftir þá
vitneskju sem prófið 1930 gaf,
haía komið að góðu haldi, en þær
voru krafa um lestrarpróf 8 ára
barna og niðurfærsla skólaskyld-
unnar mjög víða og lenging skóla-
ársins.
Skal nú bent á nokkur atr. úr
þessari nýútkomnu skýrslu, er
lesturinn snerta, en hann er alltaf
og verður undirstaða alls annars
náms. Bæði þessi ár, 1930 og 1935,
var prófað í hljóðlestri, þ. e. börn-
in lásu í hljóði ákveðinn tíma (5
mín.) . og sýndu með merkjum
hvað þau komust yfir og hvað
þau skildu af því sem þau lásu, og
raddlestri, þ. e., börnin lásu hátt í
2 mín. og síðan talið hvað mörg
atkvæði þau lásu rétt á þessum
tíma. Skýrslan sýnir fjölmargar,
fróðlegar skrár um þetta próf
1935. Ein skal hér skráð. Það er
skýrsla um það, hvað mörg börn
af hverjum 100 börnum úr fjór-
um skólaflokkum koma í hvern
„gæða“ flokk, en flökkarnir eru 5,
beztu börnin í 1. fl., næst beztu í
út og hún er mjög merki- 2. fl. o. s. frv.
Hljóðlestur.
l.fl. 2. fl. 3. fl. 4. fl. 5. f
Fastir skólar í kaupstöðum 17 25 40 12 6
Fastir skólar utan kaupst. 10 19 43 18 10
Farskólar . 9 17 44 20 10
Heimakennsla 14 16 32 19 19
Raddlestur.
Fastir skólar í kaupstöðum 32 30 23 11 4
»Fastir skólar utan kaupst. 24 29 27 15 5
Farskólar 26 28 26 15 5
Heimakennsla 31 22 22 17 8
Meðaleinkunn alls landsins er 6 8 (miðað við 100).
Kaupstaðaskólar 71, hinir 66.
Um þessar skrár segir í skýrsl-
unni:
„Skrárnar sýna greinilega að
börn í föstum skólum í kaupstöð-
um hafa staðið sig miklu bezt, þá
börn í föstum skólum utan kaup-
staða, síðan börn í farskólunum,
en lakast þau börn, sem ekki hafa
gengið í skóla, en eingöngu bjarg-
ast við kennslu í heimahúsum11.
En lang athyglisverðust er skrá-
in, þar sem samanburður er gerð-
ur á lestrarleikni barna 1930 og
1935. Hún er á þessa leið:
„I kaupstaðaskólum 1930 voru
15% af börnunum í bezta flokki
en 1935 32%, utan kaupstaða 1930
11%, en 1935 24%, farskólum
1930 15%, en 1935 26%.
í næst bezta flokki 1930 voru í
kaupstaðaskólunum 25%, 1935
30%, utan kaupstaða 1930 23U,en
1935 29%, farskólunum 1930 22'/,
en 1935 28%“. — O. s. frv.
Taflan sýnir að allir flokkarnir
5 hafa stórum breytzt og að fram-
förin er mikil. Um þennan saman-
burð segir skýrslan:
„Engum blöðum þarf um það
að fletta, að lestrarkunnátta barna
hefir fleygt fram þau 5 ár, sem
liðið hafa milli þessara prófa. Og
mun tvennt koma þar til greina,
aukin og bætt lestrarkennsla, og
nðurfærsla skólaskyldunnar.
Munurinn á framförum eftir
skólaflokkum bendir í þá átt, að
lenging skólaskyldunnar eigi sinn
þátt í framförunum, því að börn
hafa verið gerð skólaskyld 7 og 8
innq ,yrir sKömmu tapazt helur.
M Gegn (imm króna fundar-
launum, skilist lljótt tll
Oddis-prentsinillju.
Sðormjakkar
vatnsheldir
Reiðjakkar
fást i
Braiais Verzlun
Pall Sigurgeirsson
ára gömul í öllum kaupstöðum
landsins og mörgum héruðum
utan kaupstaða þar sem fastir
skólar starfa, á þeim tíma, sem
liðið hefir milli þessara prófa, en
framfarir eru, eins og áður er
sagt, mestar í kaupstöðum og þar
næst í föstum skólum utan kaup-
staða------------“.
Skýrslan sýnir einnig allmikla
framför í reikningi á þessu 5 ára
tímabili og mesta hjá föstu skól-
unum. Þó er sú framför ekki
nándarn ærri eins áberandi og í
lestrinum. Reikningseinkunn skól-
anna í landinu er meðaltalan 56
(miðað við 100) en heimakennsl-
unnar talan 46. Hæsta eink. mun
vera 79.
Þó að lestrarkunnáttunni hafi
„fleygt fram“ síðan 1930, þá end-
ar þó skýrslan með þessum orðum:
— „Langt er þó frá því, að lestr-
arkunnátta barna sé svo góð sem
skyldi, og verður enn að kosta
kapps um að bæta hana. Væri þá
vel farið, ef hún batnaði álíka eða
meira á næstu 5 árum en henni
hefir farið fram síðustu 5 árin“.
Hér er því miður ekki rúm til
þess að taka meira upp úr þessari
merkilegu skýrslu, enda liggja
höfuðdrættirnir ljósir fyrir, og
þeir eru staðreyndir, sem ekki
verða véfengdar með rökum.
Sn. S.
Næturvörður er í Stjörnu Apóteki
þessa viku. (Frá n.k. mánudegi er nœt-
urvörður í Akureyrar Apóteki).
Fridrik Sigurvinsson,
Völlum.
Fæddur 18. apríl 1921.
Dáinn 10. apríl 1938.
Er vorsins boðun berst um lönd og höf,
er bæn og kveðja flutt við þína gröf.
Sem gróður vors í frostum fölnar skjótt,
þig felldi ungan dauðans kalda nótt.
Þér ástarkveðja ættingjanna er flutt,
sem angrar nú hve skeiðið þitt varð
stutt.
Og leiksystkinin ungu þakka þér
það, sem að liðni tíminn helgar sér.
Sterkur barst þú böl og þrautir vel,
brostir móti sjúkdómi og Hel.
Vonin unga aldrei hjá þér dó,
aldrei kvartað, meðan hjartað sló.
Þeim, sem eiga vor og von í sál,
veitast helg og dýrðleg sumarmál,
þótt leiðin þeirra sé um dauðans dal.
— Dauðans lausn frá þrautum fagnað
skal.
Vorsins blæja er breidd á legstað þinn.
Blessun guðs þér fylgi, vinur minn.
Á meöan hjörtu sorgmædd sakna þín,
þér sól og vor í æðra heimi skín.
B. 1.
Skáld og
skáldskapur.
(Niðurlag)
IV.
Oft er talað um vökumenn
þjóða. Og munu þá af mörgum
fyrst taldir til vökumanna þeir
menn, sem starfa á vettvangi
stjórnmála og þjóðfélagsmála.
Þeir menn, sem mestri orku beita
og öflugast viðnám veita, til þess
að gæta þjóðar sinnar fyrir á-
sælni og yfirdrottnun hins sterka
yfir þeim veika, og verja hana
gegn hinum spillandi og eyðandi
öflum, er sækja að úr mörgum
áttum. Það er rétt; þessir menn
eru vökumenn. — En það eru til
margir flokkar vökumanna, og
hefir hver þeirra um sig mikilla
og margvíslegra hlutverka að
gæta. — Einn þeirra eru skáldin.
Hinir fyrtöldu, stjórnmálamenn-
irnir, sem gæta efnalegrar og fé-
lagslegrar menningar þjóðar sinn-
ar, þeir byggja upp þjóðarlíkam-
ann, viðhalda honum og skera
burtu meinin, sem jafnan vilja
þar vaxa. Hinir síðartöldu, skáld-
in, sem gæta andlegs þroska og
víðsýnis þjóðar sinnar, byggja aft-