Dagur - 30.12.1941, Side 1

D AGUR
kernur út á hverjum
fimmtudegi. Árgang-
urinn kostar kr. fi.Ofl.
Kitstjóri:
Ingimar Eyctal
Prentverk
Odds Björnsonar.
XXIV. ÁRG
í
AFGREIÐSLAN
og innheimtan i skrif-
stofu blaðsins við
Kaupvangstorg.
Simi 96.
Afgreiðslumaður og
gjaldkeri:
Jóhann ó. Haraldsson
Akureyri, 30. desember 1941.
■ •- • > * o
52. tbl.
„Eilífðarmál íslands“.
AAAÁA ▲ .* A. JL AAAAi
í smásögu eítir einn íslenzka
skáldsagnahöfundinn er pólitíkin
nefnd eilífðarmál íslands.
í hljóðfall nafngiftarinnar
smeygir höfundurinn ofurlitlum
háðshreim, sem bendir til þess, að
honum þykja landar sínir binda
hugann of eilíflega við hinn tím-
anlega hag jarðvistarinnar.
Um það eru eflaust allskiptar
skoðanir, hvort almennur stjórn-
málalegur og stjórnarfarslegur
áhugi er þjóðinni til auðnu eða
auðnuleysis.
Auðna þjóðanna! Hver er hún?
Er hún breytingin frá efnahags-
legri kreppu til veraldarauðs? Er
hún nægjusemi þess lítilláta eða
stórhugur umbótamannsins? Eða
er hún kannske eitthvað óskil-
greinanlegt ástand á milli þess
sem er og hins sem aldrei verður?
Um hana dæmir hver eftir viti og
smekk. Einum birtizt hún í skarti
daganna, öðrum í skuggum nátt-
anna.
En hvað kemur þetta pólitíkinnl
við, eilífðarmáli íslands?
Geti nokkuð eitt öðru fremur
talizt auðna þjóðanna, þá er það
stjórnarfarslegt sjálfræði, stjóm
arfarslegur þroski þegnanna.
Hver hugsjón um mannfélags-
umbót fæðist með dauðann
hjartanu, sé ekki reynt að glæða
hinn þegnlega þroska og þýðing
hans metin að verðleikum. Upp'
haf hverrar starfsemi, sem verða
á hagnýt, er endir hennar, sé hún
ekki þjóðnýt. Þannig þarf þjóðar
heillin að vera miðuð, eigi auðnan
að fylgja framsókninni.
Mannfólkið hefir ætíð einhvern
átrúnað. Ýmist er hann ávöxtur
lifsreynslunnar, eða lífsreynslan
er mótuð af honum. Hvort heldur
er, fer jafnan mjög eftir aldri og
aðstöðu, eðli og þroska manna.
Menn trúa. ýmist á öfl, er þeir
hugsa sér að standi utan hins
sýnilega heims, eða kraft síns eig-
in samfélags.
Þar í liggur munurinn á trúar-
brögðum og stjórnmálum.
Eftir báðum þeim skoðanakerfum
sem bæði eru þó mannleg —
mannlegar hugsmíðar — liggja
margar leiðir. Innan þeirra eru
ríkjandi margskonar stefnur.
Ein slík er samvinnustefnan.
Hún er í senn siðalögmál og
hagkerfi. Siðalögmál að því leyti
§em hún ekki er í þjónustu efnls-

hyggjunnar, heldur hugsjón um
mannlegan einkarétt og mannlegt
samlíf.
Hagkerfi, hvað við kemur
skiptingu efnislegra verðmæta
innan þjóðfélaganna.
Eitt það, sem einkennir sam-
vinnusefnuna, eins og raunar
fleiri þjóðmálastefnur, er, að það
eru aðeins menn á vissu þroska-
stigi, sem geta aðhyllst hana og
borið hana uppi. Þeir mega
hvorki vera of heitir elskendur
sjálfra sín né ópersónulegrar ein-
ingar. Lundarfar þeirra þarf að
vera magnað sterkum sjálfsbjarg-
arvilja, ríkri tilfinningu fyrir rétti
samborgarans, og óbifanlegri
festu við málstað sinn og fyrir-
ætlanir.
Líf þeirra má hvorki vera fyll-
ing þess metta né sátt þess bug
aða, heldur ólga, átök, kapp, þar
sem framtíðarríkið rís sem fögur
hilling í framsýn handan við
hindranir langrar baráttu fyrir
óunnum félagslegum sigrum.
Fyrir íslendinga var samvinnu-
hreyfingin hið sama og ylurinn
sólargeislanum. Gaf þeim lífs—
máttinn.
Þjóðin var hrakin og þjóðlífið
kalsært. Hin unga hreyfing bylti ^
fargi af bældri þrá fólksins eftir
sjálfstjórn og réttlæti. Hún gaf
því ný sjónarmið, nýjan metnað, J
nýtt líf. í stað þess að svíkja
kaupmanninn sem mest, var að
vanda vöru sína sem bezt, í stað
þess að krjúpa yfirboðaranum,
var að vinna sjálfum sér, 1 stað
þess að fá skertan hlut, hlauzt
heill.
Það hófst nýr þáttur í sogu
landsins, þáttur félagslegrar
menningar.
Þótt þessi þáttur sé og verði
skráður af söguriturum, var hann
skapaður af bændafólki og öðrum
vinnandi almenningi. í glóð hug
sjónar og í samvirku starfi mætt
ust dalamenn og strandbúar til að
hefja félagsbundna menningar-
sókn, svo að hér á íslandi mætti
verða frjálst og sjálfstætt lýðríki
Engin múgblekking eða múg-
trylling átti sér stað. Almenningur
sá og skildi aðstöðu sína. Hann
vissi, að eina færa leiðin fram
við var sú að eflast sjálfur að
framtaki og þekkingu, og að þá
(Framþ. á. 2. síðu.)
4
i
i
i
i
•
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
4
i
t
i
i
i
i
•
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
<
i
i
i
i
fiar á hún sitt.
/ ólakv ed j a
til frú
Margréiar Ásmundsdóttur
frá Húsavik.
Þar á hún sitt, er stórar stjörnur blika,
hin stillta kona, er engir sáu hvika,
Þá hrundu fjöll og grænar eikur grófu,
og glæstar vonir sig frá jörðu hófu
í landaleit.
í rústum liggur skrúðgræn skógarhöllin,
í skýjum hulin ljósblá vonafjöllin,
en hin, er yfir gróðri dæmdu dóminn,
und döprum urðum hylja visin blómin
í þagnar þögn.
En hún, sem átti anganbjarkir fríðai’
og indæl grös og dalsins skjól og hlíðar
ei flýr né æðrast, en við stjörnur mælir
um auðlegð sína: er renna upp dagar sælir
við ljóssins lind.
Þar á hún sitt — og enn á jörð vill dvelja,
því allan skóginn braut ei fjallsins Helja,
enn stendur lundur eftir — og má gróa
og ástum vorsins trúa á jörð og fróa
þér, sára sorg.
Hver öðlast meira en hún, sem hlaut allt lífið:
stórt harms og gleði pund — og flúði ei kífið,
en stóð í blóma sælu og sorgar stunda
og sönn og sterk má vænta endurfunda
við lífsins líf.
Hún liíir sæl — og sæl hún loks má deyja,
ei sorg né dauði jarðar hana beygja.
Sem álftin hvíta yfir tinda stefnir
hún ung og sterk og sérhvert loforð efnir
við örlög öll.
Þar á hún sitt, er stórar stjörnum ljóma,
og stundir jarðar sveipast fögrum blóma,
því göfug sál æ göfgi meiri vinnur,
því ■ geistara sem skapanornin spinnur
sinn þráða þráð.
— Heil allar aldir sé hin sanna kona!
Hún söngur lífsins er og fylling vona.
Heil allar aldir sé hin milda móðir!
er mæt og þögul treður harmsins glóðir
og elskar allt.
Heil perla dýr, sem breytist ei né brotnar
í báli harms — né hvað sem jarðneskt þrotnar.
Þú mikla þrá, sem ár og aldir lifir
og öllu bjargar hafsjó dauðans yfir
í ljóssins ljós.
Hulda.
>
►
►
►
►
►
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
►
>
>
>
>
>
>
>
>
>
►
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
►
►
►
►
m"rr t t rvTynri'Trf **•*•*'*■ •■•> vnrwvwQvvm vwwwmnm rf