Dagur - 20.05.1943, Blaðsíða 1

Vikublaðið DAGUR
Ritstjórar: INGIMAR EYDAL,
JÓHANN FRÍMANN.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Sigurður Jóhannesson.
Skrifstofa við Kaupvangstorg.
Sími 96.
Argangurinn kostar kr. 8,00.
Prentverk Odds Bjömssonar.
iUl
XXVI. árg.
Akureyri, fimmtudaginn 20. maí 1943
21. tbl.
FRELSIÐ ER LANDFLÓTTA, EN ÞJÓÐARSÁLEN ER HEIMA Hákon 7. Noregskonung
Nokkur orð um garðyrkju
(Niðurlag).
í þeim sveitum, kauptúnum
og kaupstöðum, þar sem kál-
maðkurinn hefir gert mestan
usla að undanförnu, vil eg ein-
dregið beina því til garðyrkju-
manna, að þeir nú þegar á kom-
andi vori hefji ræktun á gulrót-
um og það í stórum stíl. Gulræt-
ur eru fjarskyldar káli og gul-
rófum og þvi ekki móttækilegar
fyrir kálmaðkinn. Vildi eg eink-
um, að Akureyrarbúar tækju
þessa bendingu til greina, því að
sandblandaðir moldargarðar eins
og hér eru víða liafa í sér fólgin
einmitt mjög heppileg ræktun-
arskilyrði fyrir gulrætur.
Skal eg geta þeirra hér nokkuð
nánar og einnig hinna algeng-
ustu ræktunaraðferða.
Gulrótin er mikilsvarðandi
matjurt. Hún er við allra hæfi,
hefir að geyma auðmelt næring-
arefni og bætiefni (vitamín). Er
það í rauninni undarlegt að
. henni skuli hafa verið gefinn svo
lítill gaumur hér á landi hingað
til, þar sem vitað er, að hún
þrífst hér mæta vel undir berum
himni og er tiltölulega nægju-
söm jurt. Það mun láta nærri að
hæfilegt áburðarmagn sé 90—100
kg. Ammophos auk 30 kg. af
40% kali á 1000 m2.
Eins og eg gat um hér áður, er
sandblandaður steinalaus mold-
arjarðvegur heppilegastur.
Bezt er að sá gulrótum í mjó
beð, 4—5 röðum eftir endilöngu
beðinu, með 12—15 cm. millibili.
Hæfilegt er að sá 2—3 grömm-
um af fræi í 10 m. langa röð. Sé
sáð með vél, er hæfilegt að nota
400—500 gr. fræ á 1000 m2.
Einnig má búa til lága hryggi
með mjórri götu á milli og sá
einni röð á hvern hrygg. Er
þetta e. t. v. heppilegast, þar
sem arfinn er hvimleiður.
Heppilegast er að sá seinast í
apríl eða fyrripartinn í maí. Gul-
rótarfræið spírar heldur seint,
oft ekki fyrr en eftir hálfan mán-
uð eða 3 vikur, nokkuð eftir því,
hvernig viðrar.
En til þess að flýta nokkuð fyr-
ir spíruninni, er gott að láta
fræið standa í ofurlitlu vatni í
einn sólarhring, áður en sáð er.
Vatnið verður þó að síga úr fræ-
inu aftur að mestu, svo það lím-
ist ekki við fingur manns, þegar
sáð er. Örgrunna rás skal gera
með hrífuskaftinu og nota skal
snúru, svo að röðin verði bein.
Skal svo taka fræið milli fingr-
anna og strá því sent jafnast í
rásina. Moldarlagi skal svo dreift
yfir, er ekki má vera yfir 1 cm.
á þykkt, og þrýsta svo lítið eitt
ofan á,
Fmmh. d h siftu.
- MINNZT SEYTJÁNDA MAÍ -
„AÐ HÆTTI þjófa og ræningja réðst erlent stórveldi — Þýzka-
land — inn í land vort að næturlagi og brenndi og svívirti,
myiti og stal um landið þvert og endilangt. Það hefir rúið landið
að matvöru, klæðnaði og öllu því, sem norska þjóðin þarfnast. —
Irá Líðandisnesi til Knöskaness standa þýzkir hermenn vörð um
ránsfenginn.----
—En eitt er víst: Nazistarnir hafa ekki getað fjötrað hina norsku
þjóðarsál, og því síður hafa þeir getað myrt hana. --“
JOHAN NYGAARDSVOLD, forsætisráðherra.
MÁNUDAGINN var minnt-
ust landflótta frændur vorir,
sem hér eru staddir, þjóðhátíð-
ardags síns, 17; maí, með guðs-
þjónustu l\ér í kirkjunni og á
annan hátt. Fjöldi bæjarbúa tók
að sjálfsögðu einnig þátt í þess-
ari athöfn m. a. með því að fylla
kirkjuna við þetta tækifæri.
Norski fáninn var dreginn að
hún í kórnum, þótt enn sönnuð-
ust þessi orð — í fjórða sinn —
í hinu volduga hetjuljóði Nor-
dahls Grieg:
,,Idag stár flaggstangen naken
blandt Eidsvolls grönnende trær“
En við Eiðsvöll hafa einmitt
hátíðahöldin á þjóðhátíðardegi
norsku þjóðarinnar verið sér-
staklega tengd frá öndverðu. Á
þeim stað sameinuðust Norð-
menn á þjóðfundinum vorið
.1814 um kröfur sínar þess efnis,
að þjóðin skyldi fá frjálslynd
stjórnskipunarlög, og allir norsk-
ir þegnar skyldu framvegis njóta
fyllsta jafnréttis. Og á Eiðsvelli
var frumvarp það að nýrri,
norskri stjórnarskrá, er þjóð-
fundarmenn höfðu samið, sam-
þykkt 17. maí þá um vorið. Síð-
an hefir norska þjóðin lielgað
þann dag minningu þessa at-
burðar.
Óþarft er að rekja hér sögu
hinna ægilegu hörmunga, sem
norska þjóðin hefir orðið að
þola, síðan innrás Þjóðverja
Noreg hófst 9. apríl árið 1940.
Sá harmleikur ætti að vera oss of
hugstæður og kunnur, til þess
að þess gerðist nokkur þörf að
rifja hann hér upp. Mikið vitum
vér nú þegar um þá rangsleitni
og svivirðingar, sem framdar
hafa verið gegn hinni varnar-
lausu smáþjóð, sem ann frelsi
sínu og sjálfstæði um alla aðra
hluti fram, en vissulega á þó
framtíðin eftir að leiða enn
fleira í ljós um þau glæpaverk,
sem framin hafa verið á frænd-
um vorum austur þar þessi síð-
ustu og verstu árin. En hitt vit-
um vér þegar með svo öruggri
vissu, sem verða má, að þorri
.norsku þjóðarinnar hefir staðizt
próf það, sem örlögunum þókn-
aðist að leggja á manndóm lienn-
ar og eðliskosti, með þeirri prýði,
að lengi verður í minnum haft
um Norðurlönd öll. Frelsisást
Norðnianna hefir hlotið ægilega
og stórkostlega eldskím, sem
vissulega hefir göfgað hana og
styrkt til mikilla dáða, því að
— eins og Nordahl Grieg orðaði
það f kvæði sínu:
. .Nettop i denne timen
vet vi hvad frihet er.“
j ÁVARPI því til þjóðar sinn-
ar, er krónprins Norðmanna
flutti 17. maí 1940 frá síðustu
varnarstöðvum norska hersins í
Norður-Noregi, komst hann m.
a. svo að orði:
„Vér heiturn því í dag, að vér
Framhald á 3. síðu.
Fréttir í stuttu máli
Rikisstjóri íslands og Hákon konungur
skiptust á skeytuin í tilefni af þjóðhátíð-
ardegi Norðmanna, 17. maí. Kafli úr á-
varpi konungs er birtur annars staðar í
blaðinu í dag.
N efndaskipun.
í Lögbirtingablaðinu 7. maí
s. 1. er birt tilkynning þess efnis,
að atvinnumálaráðherra hafi
skipað tvær nefndir, skv. 11. gr.
reglug. 24. apríl 1943, til þess að
úrskurða beiðnir um undanþág-
ur frá samfloti skipa. Önnur
nefndin hefir aðsetur í Vest-
mannaeyjum en hin hér á Akur-
eyri. í Akureyrarnefndina hafa
þessir menn verið iskipaðir:
Zophónías Árnason, yfirtollvörð-
ur, form., Leo Sigurðsson, út-
gerðarm., Tryggvi Helgason,
form. Sjómannafél. Ak. og Helgi
Pálsson, erindreki.
Nýtt fiskiveiðahlutafélag. í
Lögbirtingabl. 28. apríl s.l. er
birt tilkynning um stofnun
hlutafél „Ásvör“ í Kaupangi,
Öngulstaðahreppi. — Tilgangur
(Framhald á 4. síðu).
ERLEND TÍÐINDI
Stærsta skipi sem nokkru sinni hef ir verið
smíðað á íslandi hleypt af stokkunum á
Oddeyrartanga á morgun
Samtal við Gunnar Jónsson yfirsmið
gLAÐIÐ hafði fregnir af því, að í ráði væri að hleypa hinu nýja
skipi K. E. Á. af stokkunum innan skamms og sneri sér til
Gunnars Jónssonar yfirsmiðs á Skipasmíðastöð K. E. A. á Oddeyr-
artanga og spurðist fyrir um þessar ráðagerðir. Fórust Gunnari
svo orð: M
Ætlunin er að hleypa skipinu
af stokkunum á morgun (föstu-
dag) kl. hálf tólf f. h., ef engin
forföll hamla. Skipið rná heita
alveg tilbúið nú, er verið að
ljúka við að setja „botnramma“
fyrir vélina, sem tekin verður
um borð eftir að skipið er komið
á flot.
— Hvað getur þú sagt lesend-
urn um skipið í heild sinni og
útbúnað þess?
Allar nákvæmar lýsingar á
gerð skipsins verða að bíða
þangað til öllu er lokið og skip-
ið hefir farið reynsluferðina. —
Hitt má segja nú, að það er hið
vandaðasta að öllu leyti, hefir
ekkert verið til sparað til þess að
gera það sem fullkomnast og
traustast. Það er 160 brúttó smá-
lestir að stærð og er því lang
stærsta skip, sem nokkru sinni
hefir verið smíðað hér á landi.
Vélin er 480 hestafla Ruston-
Hornsby'dieselvél.
— Hvenær hófst smíði skips-
ins?
Kjölurinn var lagður fyrir
réttum 2 árurn og hefði smíði
skipsins verið lokið að öllu leyti
(Framhald á 3. slðu).
Hákon Noregskonungur
sendir íslendingum kveðj-
ur - Fregnir af Vestur-ís-
lendingum
FlugherBandamanna sæk-
ir á „Evrópuvirkið“ að
norðan og sunnan
í tilefni af þjóðhátíðardegi
Norðmanna s. 1. mánudag, sendi
Hákon VII. Noregskonungur ís-
lenzku ríkisstjórninni og ís-
lenzku þjóðinni kveðjur sínar.
Segir m. a. í ávarpinu: Þjóðir
vorar hafa byggt menningar- og
þjóðlíf sitt á sömu hugsjónum
og sama grundvelli laga. Þessi
arfur mun og í framtíðinni gefa
oss styrk til þess að starfa í þágu
friðarins. Eg vil votta þakklæti
mitt fyrir alla þá samúð, sem
hinir íslenzku frændur vorir og
fslenzka ríkisstjórnin hafa sýnt
Norðmönnum í þjáningum
þeirra. Þessi afstaða íslendinga
mun styrkja hina þúsund ára
gömlu vináttu Norðmanna og
íslendinga.
Sveinn Björnsson, rfkisstjóri,
hefir þakkað kveðjur konungs
og árnað honum og norsku þjóð-
inni giftu og gengis í baráttunni
* *
í „Heimskringlu" 28. aprfl
eru birtar fregnir af íslending-
um í Ottawa. í blaðinu segir,
að flestir íslendingar í Ottawa
vinni að hernaðarstörfum beint
eða óbeint. í greininni er skýrt
frá því, hvernig.þeir héldu upp
á sumardaginn fyrsta, samkvæmt
íslenzkum venjum. Sá atburður
varð mörgum áhorfendum undr-
unarefni, þar sem óvenjulega
mikið hafði snjóað daginn áður,
en duttlungar veturs gamla virt-
ust ekki hafa hin minnstu áhrif
á íslendingana, sem héldu áfram
hátíðahöldunum alveg eins og
tíðkast í heimalandi þeirra. Um
80 íslendingar voru viðstaddir
hátíðarhöldin og einnig nokkr-
ir heiðursfélagar, annarra þjóða
menn. Meðal íslendinganna
voru Hermann H. W. Melsted,
en hann starfar á hermálaskrif-
stofunni, Lieutenant Thomas
Brandson, úr vara-sjóliðinu
kanadiska, og margir háskóla-
borgarar frá háskólanum í Mani-
toba, er hafa mikilvægum stöð-
um að gegna í Ottawa eða í
kanadiska hemum.
* *
Eftir sigurinn mikla í Norð-
ur-Afríku, þar sem Bandamenn
tóku meira en 150.000 fanga og
ógrynni hergagna, heldur flug-
her þeirra uppi látlausri sókn
(Frmhald á 4, #18«),