Dagur - 23.12.1943, Blaðsíða 1

Vikublaðið DACUR
RJOfjðtw: INGIMAR KVDAl,
JÓHANN ntÍMANM.
Atgrr-'N.'i, augiýfingar mnheiiuci
Sigurður JóUaiiucoKm.
sUtfftofa *ið Kaupvangalurg
Slmi 96.
Argangurínn koctar kr. 8,00.
PrcntTerk Oddt Bjömaaonar.
B
.. i •a
GUR
XXVI. átfi.
Akureyri, fimmtudaginn 23. desember 1943
53. tbl.
BOKAFREGNIR
SIGRID UNDSET: Hamingju
dagar heima í Noregi. Brynjólf
ur Sveinsson þýddi. Bókaútgáfa
Pálma H. Jónssonar. Prentverk
Odds Bjömssonar. Ak. 1943.
yNDISLEGA hlý, hljóðlát og ein
föld er þessi síðasta bók Nóbels-
verðlauna-skáldkonunnar norsku,
frásögnin um leiki barna hennar,
daglegar annir á stóru, norsku sveita-
heimili, heilög jól, seytjándi maí og
sumarleyfi heima í Noregi á hinum
góðu, gömlu dögum, meðan friður og
ár var enn í landi, ógnir og villi-
mennska miskunnarlausrar og ósvif-
innar styrjaldar álíka fjarlæg og
óraunveruleg eins og vondur og ólík
legur draumur. Einhver mild og
ástúðleg birta, — einhver varfærin
og kyrrlát fegurð ljómar yfir hverri
línu þessarar frásagnar, — hverju
orði þessarar einföldu lofgerðar um
friðinn, heimilisunaðinn og ástina
milli móður og bama og milli hús-
ráðenda og góðra og dyggra hjúa. Og
þó lesum við um allt þetta með
trega og klökkva í hjarta, því að við
minnumst þess, að litla stúlkan, sem
segir frá í bókinni, er dáin, — hún
dó í tæka tíð, svo að hún þurfti ekki
að horfa upp á aðfarir þeirrar þjóð-
ar, „sem lagði land okkar undir sig,
og telur barni eins og henni ofaukið
á leikvelli lífsins, — bami, sem
einskis biður nema óstar og um-
hyggju, og hefir ekkert að bjóða
heiminum nema blíðu og við-
kvæmni." „Það er gott, að hún er dá-
in“, segir móðir hennar í formála bók-
arinnar. — „Aldrei hefði hún skilið,
hvers vegna allt er svo breytt“. — Og
við minnumst þess, að eldri drengur-
inn, sem við kynnumst, hraustum og
glöðum, að leikum, íþróttum og
störfum á síðum þessarar bókar, er
fallinn í viðureigninni gegn innrás-
armönnunum, sem réðust á land hans
að óvömm, og yngri bróðir hans
berst nú einhvers staðar á vígvöllum
heimsins gegn þessum sömu kúgur-
um og ræningjum, — og ef til vill er
hann fallinn líka. Og loks minnumst
við þess, að móðirin sjólf, öldruð og
þreytt, dvelur nú landflótta í fjar-
lægri heimsólfu og berst þar þessari
sömu baráttu með penna sínum, —
að heimili rósama er brunnið til
ösku, — að nú eru ekki lengur
„hamingjudagar heima í Noregi“,
heldur dagar mikillar reynslu og
þungrar sorgar.
Ritskýrendur hafa bent á, að hér
sé ekki um stórbrotið skáldrit að
ræða. Vera má að svo sé. — Vöggu-
vísa Brahms er ef til vill ekki mikil-
fenglegt tónverk ó borð við hljóm-
kviður Beethovens. En er slíkur sam-
anburður og bollaleggingar sérlega
fróðlegur eða frjósamur? Eða er
bann yfirleitt leyfilegur? — Við
syngjum ekki hljómkviður við vöggu
bama okkar. Og ekki heldur yfir
moldum þeirra. Önnur tónlist er bet-
ur til þess fallin að túlka tilfinningar
okkar á slíkum stundum.
íslenzka þýðingin er ágæt. — /. Fr.
Jólahugsanir.

W*$*Q*^*Q*$*Q*&*&*&*&*<$*$*$*<$*$*$*$*^

KÁRl TRYGGVASON:
Fuélinn tljúéandi. Kvæði
handa bömum og öðmm
fuglavinum. — H.f. Leift-
ur, Reykjavík. Prentverk
Odds Bjömssonar 1943.
Bókin er sérstæð meðai ljóðabóka
og prýdd 40 góðum myndum. Öll em
kvæðin um fugla og böm.
Höfundurinn er meira en snjall
hagyrðingur; hann er skáld, þótt ekki
hafi onn birzt ttórbrotin ljóð eftir
h*nn.
rnmh. i ). iflfa
At því myrkrið undan snýr,
oíar tærist sól,
því eru heilöé haldin
hverri skepnu jól.
Gr. Th.
Fræðimenn kenna, að jólin
hafi upphaflega verið haldin há-
tíðleg til að fagna hækkandi sól-
argangi. Þau eru líka venjulega
nefnd ljóssins hátíð. Rétt áður
en jólin renna upp, eru vetrar-
oólhvörf. Þá ber sólina, þenna
lýsandi og vermandi hnött, yfir
ayðri hvarfbaug jarðarinnar, sem
einnig er nefndur hvarfbaugur
Jteingeitarinnar. Þá hefir myrkr-
Ið náð æðstu völdum á norður-
hveli jarðar, en úr því fer veldi
þess að réna smátt og smátt, þar
til birta sólarinnar nær þar yfir-
höndinni. Mennirnir elska ljós-
ið í ríki náttúrunnar, en hata
myrkrið. í skammdeginu þrá
þeir því vaxandi ljós og fagna
vaxandi ljósi, og þess vegna
blessa þeir hinn mikla ljósgjafa,
*ólina. Allir menn eru í raun og
veru sóldýrkendur. Þorkell máni
ét bera sig út í sólargeislann á
deyjanda degi og fól sál sína
þeim guði á hendur, sem sólina
hefði skapað. Margan blessunar
og þakkaróð hafa skáldin sungið
þessum mikla ljósgjafa. Jónas
Hallgrímsson kveður m. a. um
hann:
„Frelsari, frjóvgari,
fagur guðs dagur,
blessaðar, blessandi,
blíður röðull þíður“.
Bjarni Thorarensen, hið djúp-
sæja skáld, bendir aftur á móti
á sambandið milli myrkurs og
birtu, er liann telur hið síðar-
nefnda afkvæmi hins fyrr-
greinda. Eitt kvæða hans hefst á
þessa leið:
„Móðir dags er myrkva nóttin,
myrkurs birtan sjálf er dóttir,
sólu fyrri sóllaust var“.
Skáldið gefur hinu hataða
myrkri sitt mikla gildi með því,
að sjálft Ijósið eigi upptök sín í
myrkrinu. Þetta er djúpt og
djarflega kafað 1 hafi skáldskap-
arins.
Enn á ný er hátíð ljóssins og
friðarins að renna upp. Kristnir
menn um heim allan halda jólin
sem fæðingarhátíð frelsarans.
Við fæðingu hans var boðaður
friður á jörðu, og síðan hefir
friður verið prédikaður um alda-
raðir í nafni hans. Hvernig er
nú umhvorfs í mannlífinu? Er
ljóssins eða myrkursins ástand
þar ríkjandi? Hvaða árangur
tefir boðskapur friðarins í
Jesú nafni horið?
Æðandi heiftareldur logar um
heim allan, og jörð og sær eru
ötuð blóði frá einu heimskauti
til annars. Ófriðarþjóðirnar búa
við þær kvalir og rogast með
svo þungar sorgir, að engin orð
fá lýst. Viðurstyggð eyðilegging-
ar og tortíming verðmæta á landi
og legi eru daglegir viðburðir.
Frelsi smáþjóða er troðið undir
fótum miskunnarlausra Irarð-
stjóra. Frændþjóðir okkar, ís
lendinga, sem búa í nágranna-
löndunum, eru sviftar frelsi og
umráðum yfir löndum sínum og
eignum, kvaldar og kúgaðar,
rændar og ruplaðar á hinn sví-
virðilegasta hátt. Aragrúi sak
lausra barna eru svift umhyggju
foreldranna, sem annaðhvart
hafa týnt lífi eða sitja í fangels-
um. Eymd margra þessara litlu
munaðarleysingja tekur engum
tárum, svo er hún hryllileg.
Svona er ástandið um mikinn
hluta hins kristna heims þrátt
fyrir jólaboðskapinn um frið á
jörðu í nafni frelsarans. Mönn-
um er vorkunn þó að þeirri
hugsun skjóti upp, hvort allt
jólahald sé ekki hið naprasta
háð, á meðan þjóðirnar skapa sér
og eiga við að búa slíkt ástand.
íslenska þjóðin má sannarlega
vera þakklát fyrir kjör sín á liðn-
um ófriðarárum. íslendingar
geta haldið sín jól f friði og ró
vegna utanaðkomandi áhrifa.
En kunna þeir að meta þetta
eins og vera ber? Hefir hið
gegndarlausa kapphlaup um
stríðsgróðann, dansinn í kring-
um gullkálfinn, blindað svo
augu þeirra. að þeir sjái ekkert
annað?
Þýðing jólanna fyrir mennina
er undir því komin, hvernig þeir
veita þeim viðtöku. Á meðan
einhverjir geta ornað anda sin-
um við frásögnina um fæðingu
frelsarans og endurlausnarverk
hans, þá á jólahaldið fullan rétt
á sér. Og víst er um það, að þeir
eru margir, sem þetta geta og
gera. Að sönnu halda margir því
fram, að fyrirburðir þeir, er fjár-
hirðarnir á Betlehemsvöllum
voru sjónar- og heyrnarvottar að
sé helgisögn eða skröksaga, sem
enga stoð eigi í virkileikanum.
Boðskapurinn um frið á jörðu
og lofsöngur hinna himnesku
hersveita sé einungis skáldskap-
arlegur tilbúningur. Vitanlega
, er hverjum og einum í sjálfsvald
sctt að trúa því, er honum sýnist j
í þessum efnum. En á það skal
hent, að umrædd fyrirburðasaga
er á engan hátt ótrúlegri en
margvíslegar opinheranir, sem
gerzt hafa á vorum dögum og
eru sannaðar og vottfestar. Það
er því engin ástæða til að hafna
sannleiksgildi frásagnar jólaguð-
spjallsins, af því að hún sé svo
ótrúleg. Opinberun er í því
fólgin, að augu manna opnast og
sjá eitthvað nýtt, gott og göfugt,
sem áður hefir verið hulið. Sum-
ir þykjast spekingar, sjá allt og
skilja og þurfa því engan nýjan
skilningsauka. En þeir tímar
munu koma fyrr eða síðar, að
þeir reka sig á sina eigin fávizku.
Opinherun er ekki aðeins
veitt spámönnum og postulum,
heldur engu síður hverjum þeim
-mælingja, sem gæddur er sálar-
þorsta og þrá eftir einhverju
æðra og göfugra, en hversdagslíf-
ið hefir að bjóða. Þetta getur
hafa átt við fjárhirðana, sem
jólaguðspjallið skýrir frá.
Menn verða að athuga, að
helgisögur og skáldskapur hafa
jft hin dýpstu og dýrðlegustu
annindi að geyma, þó að þau
-fni verði fremur að skilja eftir
rndanum en hókstafnum. í
kvæði sínu um Jónas Hallgríms-
:on lætur skáldið dásamleg nátt-
úrufyrirbrigði gerast við fæð-
‘ngu J. H. ,,þar til fjalla
frammi“. Síra Matthías orðaði
?etta svo:
„Þá skein á hausti skær og blíður
dagur,
er skáldið góða fæddist vorri sveit;
á fjöll og dali færðist sumarbragur,
um fjör og yndi dreymdi liljureit,
bá söng í lofti svanahópur fagur
um sól og allt, er hjartað fegurst veit,
jví fæddan vissi frægan svaninn ljóða
við fjörðinn eyja: listaskéldið góða“.
Nú mun tíðarfar á Norður-
!andi hafa verið fremur hart um
bað leyti, er jónas Hallgrímsson
fæddist. En á bak við harðindi
hinnar ytri náttúru, snjóinn og
Frostið, sér skáldaugað fagrar
sýnir: íslenzk náttúra heldur há-
tíðleg jól, til að fagna komu
..listaskáldsins góða“ í þenna
heim. Sumardýrð færist yfir
sveitir, jafnvel liljur vallarins
dreymir yndislega drauma, og
svanirnir syngja fagnaðarljóð í
oftinu Hkt og hinar himnesku
íersveitir á Betlehemsvöllum
íorðum. Allt þetta gerist í hin-
um i n n r a heimi og opinber-
ast þeim einum, sem hafa hæfi-
leika til að veita opinberunum
viðtöku.
Kaldrifjaðri skynsemi er svo
sem velkomið að kalla allar op-
inberanir skröksögur, sem ekk-
ert eigi skylt við veruleikann.
Gildi þeirra gagnvart andlegu
Hfi þjóðanna haggast ekki við
það.
Jólagleðin er lítils virði, ef
hún snýst einvörðungu um fögn-
uð í mat og drykk, en megnar
ekki að lyfta hug og hjarta til
barnsins, sem fæddist hina
fyrstu helgu nótt og lagt var í
jötu. Við það barn eiga hugsanir
vorar og tilfinningar að vera
tengdar á jólunum og raunar
alla tíma. Á jólunum eigum við
að reyna að rótfesta í huganum
þær gullvægu, sígildu kenning-
ar, sem Jesú Kristur lét mönnum
eftir og geta verið þeim leiðar-
Ijós á öllum öldum. Hann fékk
mönnum að vísu engin kenn-
ingakerfi, en hann gaf mönnum
guðshugmynd, skýrari og dýrð-
legri en þeir áður höfðu átt.
Hann kenndi mönnum að
þekkja guð sem föður, er elskaði
alla jafnt. Hann kenndi, að
guðshugmynd og guðsdýrkun
má ekki koma sem valdboð ut-
anað, heldur frjálst og sjálfkrafa
eins og vöxtur blómsins við
íita sólarinnar.
Okkur hryllir við ríkjandi
ástandi í heiminum. Eina vonin
er, að hinn skelfilegi hildarleik-
ur, sem nú er háður, kunni að
vera fæðingarhríðir nýrri og
^etri tíma. En því aðeins getur
^að orðið, ef að þjóðir og ein-
staklingar tileinka sér betur
kenningar Krists en hingað til.
„Þó að vér aðhyllumst þrjósku
°g tál, þá þráir þig, Kristur, hver
einasta sál , segir skáldspeking-
urinn Einar H. Kvaran í einu
tvæða sinna. Ef til vill eru allir
í leit eftir Kristi, líka þeir, sem
yrir mestum grimmdar- og guð-
leysisverkum standa. Hitlersjálf-
ur er jafnvel farinn að ákalla
guð sér til hjálpar. En ertgar lík-
ur eru til, að leit þessara manna
beri nokkurn árangur, fyrr en
augu þeirra opnast fyrir því, að
Jeir hafi verið á herfilegum villi-
götum og snúi með auðmýkt af
vegi ranglætisins inn á guðs vegi.
í smásögu einni er bent á eina
örugga ráðið til bættra sambúð-
arhátta milli þjóða og einstakl-
(Fremhald á 2. »iðu).