Dagur - 24.05.1945, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Fimmtudagur 24. maí 1945
Köld eru kommúnistaráð
Þegar Hitlers-Þýzkaland hó£
yfirráða- og kúgunarstefnu sína
í verki sumarið 1939, var frelsi
og sjálfstæði annarra Norður-
landaþjóða mikil hætta búin og
þá fyrst og fremst smáþjóðunum.
Það kom og brátt í ljós, að þýzku
nazistarnir fóru með grimmd og
yfirgangi á hendur minnimátt-
arríkjum. Það hefir og ekki leik-
ið á tveim tungum á þeim 5—6
árum, sem árásarstríð Þjóðverja
hefir staðið yfir, að skefjalaus
hnefaréttur og villidýrsleg
grimmd hefir ráðið öllum gjörð-
um þeirra undir yfirráðum Hitl-
ers og nánustu nazistaklíku hans,
en öll réttlætiskennd og mann-
úðartilfinning hefir vendilega
verið útilokuð.
Tvö stórveldi í Norðurálf-
unni, Bretland og Frakkland,
gátu ekki horft á það aðgjörða-
laus, að villidýrið, sem skapast
hafði í Þýzkalandi, træði hverja
smáþjóðina af annarri undir
járnhæl sínum. Þau skárust því
þegar í leikinn og sögðu Þýzka-
landi stríð á hendur, þó að þau
væru lítt viðbúin að mæta mesta
herveldi álfunnar á vígvöllum.
Eftir nokkra mánuði var Frakk-
land gjörsigrað af Þjóðverjum,
og stóðu þá Bretar einir uppi
gegn þeim og héldu baráttunni
áfram með miklum fórnum og
frábærri þrautseigju. Það skipti
mkilu fyrir þá að halda yfirráð-
um á Norður-Atlantshafi. Þess
vegna hertóku þeir ísland og
urðu fyrri til en Þjóðverjar, sem
höfðu leitað hér leyfis um flug-
vallagerð og flughafnir fyrir
stríðið. Sem betur fór neituðu Is-
lendingar þeim um þessi hlunn-
indi, því nú vitum við í hvaða
tilgangi þessa var leitað.
„Drottinn rétttrúaðra manna",
Stalin hinn rússneski, fór öðru-
vísi að en Bretar. Hann hafði
skap til þess að horfa rólega á
villidýrsaðfarir nazista, enda
hafði hann látið sér þau orð um
munn fara, að hann ætlaði ekki
að brenna á sér fingurna fyrir
fórnarlömb nazista og lýðræðis-
þjóðirnar. Hann lét sér meira að
segja sæma að gera vináttusátt-
mála við böðla smáþjóðanna og
óvini menningarinnar og lýð-
ræðisins gegn því, að hann fengi
óáreittur af nazistum að her-
nema hálft Pólland og ráðast á
Finnlendinga og afsakaði það
níðingsverk með því að segja
„mannkyninu ævintýrið um
litlu blóðþyrstu Rauðhettuna,
sem legst á meinlausa úlfinn til
þess að gleypa hann.“
Það var um þessar mundir að
Rússadindlarnir á íslandi fluttu
þá kenningu, að það væri bara
„smekksatriði“, hvort menn
væru með eða móti-nazistum.
•
íslendingar hörmuðu það, að
land þeirra skyldi vera hernumið
1940, en úr því ekki varð hjá því
komizt, var það mikil hamingja,
að það var vinveitt og göfuglynd
lýðræðisþjóð, sem hernam land-
ið, en ekki miskunnarlausir yfir-
gangsseggir. Reyndin varð líka
sú, að sambúð setuliðsins, fyrst
Breta og síðan Bandaríkja-
manna, við landsmenn var yfir-'
leitt góð og misfellulaus og alls
ólík því, sem gerzt hefir í her-
numdum löndum Þjóðverja. Þar
ríkti hatur og hefndarþorsti. Hér
fór allt fram með friði og spekt
öll hernámsárin. íslendingum
var það Ijóst, að Bretar og
Bandaríkjamenn voru í stríði til
þess að vernda tilveru og rétt
smáþjóða gegn ofbeldi illvígra
einræðisherra, og því óskuðu
þeir frá upphafi stríðsins til enda
eftir sigri bandamanna og vildu
síður en svo leggja nokkurn
stein í götu þeirra, þó að þeir
hefðu getað. Að vísit mótmæltu
íslendingar hernámi Breta, þar
sem þeir höfðu lýst yfir ævarandi
hlutleysi sínu, annað gátu þeir
ekki gert, en á hinn bóginn fögn-
uðu þeir yfir því, að það vorti
Bretar en ekki Þjóðverjar, sem
hernámu land þeirra og höfðu
hér setulið.
Nú er Evrópustríðinu lokið
með fullum sigri bandamanna
og frelsun hinna undirokuðu og
þrautpíndu þjóða úr klóm naz-
ista. íslenzka þjóðin hefir frá
sinni hendi kunnað að haga því
svo til á undanförnum stríðs-
tíma, að hún hefir að stríðslok-
um fullt vinfengi sigurvegar-
anna.
Nýlega lét yfirmaður setuliðs-
ins hér svo um mælt:
„Seta bandamanna á íslandi
hefir haft eigi lítil áhrif á vel-
gengni bandamanna í stríðinu í
Evrópu. Bandamenn héldu sigl-
ingaleiðinni um Atlantshaf af
því að Þjóðverjum var meinað
að hafa hér bækistöðvar. Hin
mikilvæga staða landsins hafði
mikil áhrif í stríðinu og mun
hafa það fyrir samgöngur og við-
skipti eftir stríðið. Að mínu áliti
fer gengi hins unga lýðveldis að
miklu leyti eftir áframhaldandi
samvinnu við friðsamar þjóðir.
Ekkert land getur staðið lengi,
ef það fylgir einangrunarstefnu."
•
Endir stríðsins fyrir okkur ís-
lendinga myndi hafa orðið nokk-
uð á annan veg, ef ráðum komm-
únista hefði verið hlýtt. Þeir
lögðu til að málstað banda-
manna í stríðinu yrði sýndur
fullur fjandskapur í orði og
verki. Þeir kröfuðst þess að
brezka hernum yrði gert allt svo
erfitt fyrir sem í okkar valdi
stæði. Þeir kröfðust þess að lagt
yrði blátt bann við því, að lands-
menn ynnu nokkurt verk í þjón-
ustu Breta. Þeir kröfðust þess, að
íslendingar gerðu sitt til að
svelta brezku þjóðina, þegar hún
hélt ein uppi baráttunni gegn
nazismanum, með því að hætta
að flytja fisk til Bretlands. Loks
leituðust kommúnistar við að
koma á stað uppreisn í hernum
og ráku það stárf svo freklega,
að nokkrir forkólfar þeirra voru
handteknir og útkoma blaðs
þeirra bönnum af Bretum.
Ekki þarf að efa, að öll þessi
iðja íslenzkra kommúnista hafi
fallið -nazistum Þýzkalands
mætavel í geð. En þá voru naz-
istar líka í vinfengi við Sovét-
stjórnina.
Þegar stjórn Hermanns Jónas-
sonar gerði herverndarsáttmál-
ann við Bandaríkin 1941, eina
hyggilegustu og merkustu stjórn-
arframkvæmd, sem gerð hefir
verið í stjórnmálasögu landsins,
vildu kommúnistar láta neita
því að gera þenna samning. Allir
aðrir sáu, að hér var um þýðing-
armikla framkvæmd að ræða til
stuðnings og tryggingar fyrir
framtíð landsins og frelsi þess.
Kommúnistar túlkuðu þessa
framkvæmd á þá lund, að Banda-
ríkjaauðvaldið ætlaði að nota .ís-
land sem fremsta virki sitt í styrj-
öldinni og stimpluðu alla þá,
sem litu á þátttöku Bandaríkja-
manna í stríðinu sem stuðning
við frelsi smáþjóðanna, land-
ráðamenn, sem ekki verðskuld-
uðu að fá að ganga á tveimur
fótum og nefnast menn.
Þenna munnsöfnuð höfðu
kommúnistar um Bandaríkja-
menn, áður en nazistar rufu
griðasáttmálann við Stalin.
Kommúnistar greiddu síðan
atkvæði gegn herverndarsáttmál-
anum og vildu fá aðra til að gera
slíkt hið sama.
Síðan kom að því að Þjóðverj-
ar sviku Rússa í tryggðum og
réðust á land þeirra. Rússar
vörðust af mikilli hreysti, og sú
vörn varð að lokum að sókn og
þeim tókst að reka sína fyrrver-
andi vini af höndum sér. í vörn
og sókn Rússa höfðu allir íslend-
ingar samúð með þeim að und-
anteknum nokkrum íslenzkum
nazistum, sem óðu í sömu villu
gagnvart dýrkun á Hitler eins og
kommúnistar gagnvart Stalin.
Við þessa atburði breyttist af-
staða kommúnista til Breta og
Bandaríkjamanna, Á meðan þeir
börðust fyrir frelsi og lýðræði án
Rússa, var landráðasök að mæla
baráttu þeirra bót eða veita þeim
nokkurt liðsinni, en eftir að
Rússar lentu í stríði við Þjóð-
verja, féll landráðaskraf komm-
únista niður og svo enduðu þeir
feril sinn með því að vilja, að ís-
lendingar færu í styrjöldina á
síðustu stundu, þegar fullkom-
lega var séð fyrir um sigur
bandamanna yfir nazismanum.
Þeir skeyttu ekki um það, þó að
íslendingar yrðu sér til háðung-
ar með stríðsyfirlýsingu sinni
frammi fyrir öllum heiminum
fyrir það eitt, að þeir töldu það
vilja Rússa, að íslendingar lýstu
sig stríðsaðila. Loks gugna þeir
fyrir andstöðu mikils meirihluta
þjóðarinnay, lilaupa í öðru orði
frá yfirlýstri stefnu sinni og
aeita, að þeir hafi nokkurn tíma
viljað láta íslendinga fari í
Uríðið.
•
Það þarf ekki skarpskyggni til
að sjá hvar málum íslands væri
nú komið, ef fylgt hefði verið
hinum köldu ráðum kommún-
ista á undanförnum árum. I stað
þess að við njótum nú að stríðs-
lokum virðingar og vináttu eng-
ilsaxnesku þjóðanna, sem mestu
munu ráða í samskiptum okkar í
framtíðinni, hefðum við átt í
fjandskap við þær okkur til óum-
ræðilegs tjóns og vanvirðu. Á
okkur hefði verið litið með fyrir-
litningu sem illgjörn úrþvætti,
er ekki vissi fótum sínum forráð.
Menn geta gert sér í hugarlund,
hvernig okkur hefði gengið að fá
stuðning Breta og Bandaríkja-
ríkjamanna við lýðveldisstofnun-
ina, eftir að hafa sýnt þessum
þjóðum margs konar móðgun og
megnustu andúð, eins og komm-
únistar gerðu og réðu öðrum til
að gera, þó að þeir vilji nú
sleikja sig upp við þær, þegar
þeir reka sig á að í skömmina er
komið með allan þeirra málstað
fyrr og síðar.
Hver óspilltur íslendingur
hlýtur að fyllast hryllingi við
umhugsunina um, hvar þjóðin
væri á vegi stödd, ef vélræðum og
veilræðum kommúnista hefði
verið fylgt á undanförnum stríðs-
árum. En þrátt fyrir allt eru þeir
svo bíræfnir að ætlast til, að
þeim verði framvegis falin völd í
landinu og veitt vaxandi áhrif á
Alþingi.
Sfaðreyndirnar um sjúkrahúsmálið
JAKOB ÁRNASON hefur enn
skrifað grein og er sjúkra-
hússbyggingin nefnd í fyrirsögn,
en að öðru leyti fjallar greinin
að meira um hafnarmannvirkin
á Oddeyri heldur en lausn þess
vandamáls, að koma fyrirhug-
aðri stórbyggingu fyrir á spild-
unni, sem bæjarstj. hefir ætl-
að henni. Er það raunar eðlilegt,
að hann velji sér þann kostinn
að ræða um allt öntiur atriði, en
þau, sem máli skipta í þessu
sambandi, því að auðséð er að
maðurinn hefur enga þekkingu
til að bera í sambandi við þau.
Málið verður hins vegar ekki
leyst með pólitísku rifrildi eða
góðmótlegri tilfinningasemi.eins
og fram kom í grein í ísl. s. 1.
föstudag, heldur með raunhæf-
um aðgerðum. í áliti, sem þrír
nefndarmenn úr bygginganefnd-
inni sendu bæjarstjórninni í
apríl og enn hefur ekki verið
tekin ákvörðun um segir:
Eins og bæjarfulltrúum er
kunnugt, hefur orðið breyting á
um skipulag sjúkrahúss-mála í
landinu á síðastliðnu ári. Al-
þingi hefur samþykkt lög um
fjórðungssjúkrahús, og er nú
hafinn undirbúningur um að
reisa eitt þeirra hér á Akureyri.
Þegar byggingarnefndin ásamt
þeim aðilum sem falið hefur
verið að vinna að hinni nýju
sjúkrahússbyggingu, hóf starf
sitt, taldi hún sér skylt að miða
allar athuganir og undirbúning
að framkvæmdum við breyting-
ar þær, sem hljóta. að leiða af 4.
hinum nýju sjúkrahússlöggjöf.
Til athugunar kom þá fyrst
stærð hins fyrirhugaða sjúkra-
húss. Spítalanefndin hafði lagt
til að það rúmaði 90—100 sjúk-
linga og húsanleistari gert frum-
drætti að húsi af þessari stærð.
Við töldum að þessu atriði væri
mjög í hóf stillt og að húsið
mætti sízt vera minna. En þá
kom í ljós að grunnflötur þess
er ca. V4 stærri en grunnflötur
þess húss, er bærinn hafði áður
haft til athugunar að byggja.
Eftir nána athugun á lóðinni,
súnnan við gamla spítalann, höf-
um við komist að raun um að
svona stórt hús verður ekki
byggt þar nema með ærnum
kostnaði, miðað við byggingu á
sléttri flöt og í nægu rúmi.
Helztu annmarka við lóðina
teljum við annars þessa:
1. Aðalinngangi í húsið verður
ekki komið fyrir annars stað-
ar en í kjallara, móti norðri,
sem við teljum mjög óhag-
kvæmt.
2. Umferð til og frá húsinu
verður mjög miklum erfið-
leikum bundin, vegna þess,
hve landrými er lítið og allt
í brekku.
3. Austan á fyrirhuguðu húsi
eru tvennar dyr, sem vafa-
samt er að hægt verði að
komast að, sökum þess að
austurhlið hússins stendur
svo naumt á brekkubrún-
inni. Kostnaður við að leggja
akveg austur fyrir húsið yrði
svo mikill að við getum ekki
mælt með því, en þetta yrði
þó að gerast ef byggt verður
á staðnum.
Sökum þess hversu landrými
þarna er lítið, verður mjög
erfitt að koma fyrir þeim
byggingum, sem. búast má
við að byggja þurfi í fram-
tíðinni í sambandi við
sjúkrahússstofnunina, t. d.
fæðingardeild, sóttvarnar-
deild, starfsmannabústaði o.
fl. En við teljum að nauðsyn-
legt sé að sjá fjórðungssjúkra-
húsinu fyrir svo miklu land-
rými, að hægt verði að koma
fyrir á því, þeim byggingum,
sem því eru nauðsynlegar nú
og í framtíðinni.
5. Það er álit okkar, að það
verði mjög mikið ódýrara að
byggja sjúkrahúsið á sléttu
landi heldur en í brekkunni,
sem því hefur verið fyrirhug-
aður staður.
Síðar í álitinu er gerð grein
fyrir kostnaðarhlið málsins og er
niðurstaðan sú, að það muni
sízt vera til skaða fyrir bæinn, að
breyta til um staðinn.
Engin frambærileg svör hafa
enn komið fram við liðum 1—5
í áliti nefndarinnar. Er hér með
skorað á Jakob Árnason að gera
grein fyrir því í næsta Verka-
manni, hvernig hann vill láta
leysa þá erfiðleika, sem þar er
bent á. Verður að vænta þess, að
hann treysti sér til þess, svo dig-
urbarkalega sem hann hefir talað
um þekkingu sína á bygginga-
málum.
TIL SÖLU
rúmstæði og servant. Uppl.
gefur Ásgeir Halldórsson,
Kornvöruhúsi KEA.
Gott verzlunarpláss
við eina aðalgötu bæjarins
óskast til leigu nú þegar. —
Tilboð ásamt leiguskilmál-
um og stærð, sendist blað-
inu fyrir 31. maí. ( Merkt:
Hreinlegt, M. J.).