Dagur - 24.05.1945, Qupperneq 4

4
BAGUR
Fimmtudagur 24. maí 1945
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðslu og innheimtu annast:
Marinó H. Pétursson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 87. — Sími 166.
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi.
Árgangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Björnssonar.
Dýr reynsia - en nauðsynieg
CJÚ VAR TÍÐIN — nokkrum árum fyrir upp-
haf heimsstyrjaldar þeirrar, sem nú nálgast
endalok sín — að kommúnistar áttu allmiklu og
vaxandi fylgi að fagna í Noregi og höfðu þeg-
ar hlotið meirihluta í nokkrum sveita- og
bæjarfélögum landsins, yfirráð ýmissa þýðingar-
mikilla stofnana og félaga og þar með fram-
kvæmdavaldið og ábyrgðina. Reynsla sú, er norsk
alþýða hlaut af ráðsmennsku þessara hávaða-
sömu og digurbarkalegu manntegundar, var með
þeim hætti, að fylgi kommúnista þurrkaðist
næstum alveg út í Noregi á næsta kjörtímabili.
Þetta er rifjað hér upp sem dæpii og aðeins sök-
um þess, að svo virðist, sem alveg sams konar fyr-
irbrigði í félagsmálum séu nú að gerast hér á
landi. Kommúnistar seilast hér æ víðar til valda
og áhrifa og verður sums staðar allvel ágengt í
bili, þótt víðast verði þeir að beita til'þess ýmis
konar bolabrögðum, sem áður voru ókunn í fé-
lagslegum viðskiptum þegnanna á landi hér. Sú
íitla reynsla, sem þegar er fengin af athöfnum
þeirra og úrræðum, eftir að þeir eru setztir í
valdastólana, virðist og benda ótvírætt í þá átt, að
uppskeran muni ennlánastmjögeftirsáningunni.
C^VO SEM KUNNUGT ER náðu kommúnistar
nú nýskeð yfirráðum yfir Kaupfélagi Reykja-
víkur og nágrennis. Auðvitað þurftu þeir að
beita til þess sínum alþekktu einræðis- og ofbeld-
isaðferðum, enda leiddu tiltektir þeirra þegar til
þess, að félagið klofnaði og nokkrar blómlegustu
deildir þess sögðu skilið við það.heldur en að lúta
boði og banni ofríkisseggjanna., Þessi tíðindi eru
naumast um garð gengin, þegar þær fregnir ber-
ast út, að á einu ári hafi kommúnistum í stjórn
Kaupfélags Siglfirðinga tekizt að draga það félag
niður í svað fjárhagslegs öngþveitis og spillingar.
Þessir oddvitar náðu yfirráðum í félaginu fyrir
aðeins einu ári síðan og beittu til þess aðferðum,
sem áður hefir verið lýst. Sem dæmi um ráðs-
mennsku þeirra í félaginu á þessu eina ári má
nefna það, að uppvíst er orðið um svo stórkost-
lega vörurýrnun þar, að slíkst munu fá dæmi.
Kvað rýrnunin nema um 10% af umsetningu
vefnaðarvörudeildarinnar, en ca. 11% af um-
setningu matvörudeildarinnar^ eða alls um 130
þúsundum króna. Venjulega er talið, að vöru-
rýrnun, sem nemur meira en 2%, sé algerlega
óhæfileg í venjulegum verzlunarrekstri. Jafn-
framt er upplýst, að Kaupfélag Siglfirðinga hefir
stórtapað á árinu — einu mesta yeltiári ísl. verzl-
unar frá öndverðu. — Mun það ekkert greiða í
sjóði né heldur til félagsmanna, að því er talið
er, enda hefir það algerlega þurrkazt út af skatta-
skrá Siglfirðinga. Þá er og talið, að stórkostlegar
misfellur séu á reikningshaldi félagsins, komm-
únistabroddarnir hafa látið það kaupa lélegt
vöruskran af vandamönnum sínum, við upp-
sprengdu verði, keypt fasteignir o'g atvinnutæki
óhæfilega háu verði og leigt þau sjálfum sér eða
leppum sínum fyrir óeðlilega lága leigu o. s. frv.,
o. s. frv. Skal raunasaga þessi ekki rakin hér nán-
ar að sinni, þótt margt sé að vísu ósagt, er til lær-
dómsríkrar reynslu má telja.
■þAÐ ER SENNILEGT, að ýmsir íslenzkir al-
þýðumenn þurfi að súpa í botn ýmsar all-
beiskar dreggjar þessarar tegundar úr hófsporum
liinna rauðu nazista, áður en þeir átta sig full-
komlega á því, hvers konar manntegund er hér að
verki. Það er ömurlegt, ef greiða þarf framtíðar-
hag og tilveru margra þarfra og ágætra stofnana
sem kennslugjald fyrir slíka tilsögn. Sú reynsla er
sannarlega keypa dýru verði, en þó ekki ofdýru,
ef hún mætti verða til þess að bjarga íslenzku
BÆÐI ERU SKÆÐIN GÓÐ.
Meöferðin á föngum , fangabúðum nazista er nú alheimi kunn, sem grimm-
uðlegasta og siðlausasta athætf, sem um getur í sögu síðari alda. — Færri
fregnir fara af föngum í haldi hjá „gulu aríunum", — Japönum. Þó mun
grimmdin þar e. t. v. engu minni. Myndin sýnir ameríska hermenn ræða við
óbreytta borgara er þeir höfðu frelsað úr hungurvist Japana í Manilla.
„Gustur staðreyndanna“.
gLAÐIÐ „ÍELENDINpUR" hér á
Akureyri segir 18. þ. m. í upphafi
aðalritstjórnargreinar sinnar þá sögu
„um mætan skólastjóra, er uppi var
fyrir skömmu hér nyrðra, að hann
hóf mál sitt við skólauppsögn með
þessum orðum: „Það er vor í lofti,
vinir mínir“. — Um leið og hann
sleppti orðinu, skall hurð skólastof-
unnar upp, kaldur gustur fór um sal-
inn og hríðarmökkur þeysti inn á
gólf, því að úti var hörkubylur. Þá
hrópaðii skólastjóri: „Aftur með hurð-
ina!“ og hélt síðan áfram vorhugleið-
ingum sínum eins og ekki hefði í
skorizt.“-----
J^ITSTJÓRI „ÍSL.“ notar þetta
sögukorn sem eins konar pistil til
að leggja út af, er hann hefir upp pré-
dikun sína um ástandið í heiminum,
heima og erlendis. — „Algerlega
verður það að teljast rangt,“ segir þar,
„að gleðjast yfir öðru en þvx,' sem
raunverulega er fyrir hendi, gleðjast
yfir vori, þegar fannkoma og frost er
úti, en þessa hefir gætt bæði í ræðu
og riti. Það er ef til Vill hægt að
blekkja með því að hrópa: aftur með
hurðina! til þess að ekki sjáist það,
sem úti fyrir er, en það breytir ekki
staðreyndum.“
gNN HELDUR BLAÐIÐ áfram á
þessa leið m. a.: „A Islandi er nú
þannig ástatt, að ríkisstjórn sú, sem
við völd situr, hefir gefið þjóðinni fyr-
irheit um það, að í framtíðinni sé ým-
islegs að vænta, sem verði almenn-
ingi til hags og heilla” .... en „enn
sem komið er hefir tarið heldur lítið
fyrir framkvæmdum.“
„Ríkisstjórnin hefir,“ stendur
þar ennfremur, „sjálfsagt gert
sér það ljóst, að þjóðin lifir
ekki á loforðum einum, og hún
hefir vafalaust áttað sig á því,
að efndirnar verða að fylgja.
Þetta hefir þó ekki komið eins
greinilega fram út á við og
æskilegt hefði verið. A. m. k.
hefir afstaða sumra málgagna
stjórnarirmar verið með þeim
hætti, að þau hafa lýst vori í
lífi þjóðarinnar, til þess eins að
hrópa hástöfum, þegar gustur
staðreyndanna virðist ætla að
þjóðinni frá þeim ósköpum að
leggja ríkisvaldið allt í hendur
þeirra manna, sem aldrei myndu
skila því aftur eftir lýðræðisleg-
um leiðum, heldur yrði að sækja
það í greipar þeirra með sömu
ofbeldisaðferðum og þeir beita
nú hvarvetna sjálfir til þess að
sölsa það undir sig.
grípa tram í: Aftur með hurð-
ina, og neitað með öllu að taka
tillit til þess, sem raunverulega
•r að gerast.“
(Allar leturbr. hér).
IÐ ÞESSA hreinskilningslegu játn-
ingu stjórnarblaðsins er raunar
engu að bæta öðru en því, að hér er
sannleikanum lýst einarðlega og op-
inskátt, svo að mönnum bregður
næstum því við, sökum óvanans, að
sjá honum skjóta svo óvænt og
skyndilega upp úr kafinu í stjórn-
málaleiðara sjálfstæðisblaðs. Vafa-
laust hefir „gustur staðreyndanna“
orðið að blása allharkalega um and-
legar gættir höfundarins, áður en slík
tíðindi gerðust og ritstjórinn gat ekki
framar orða bundizt. Og tvímælalaust
hefðu stjómarliðar kallað slík um-
mæli vondan róg, illmæli og
„skemmdastarfsemi", ef þau hefðu
birzt í dálkum framsóknarblaðanna.
Brjóstliroði Valtýs.
VÍKUR SÖGUNNI suður til
höfuðstaðarins og inn í skólastofu
„Morgunblaðsins“, þar sem aðal-
kennimaður Sjálfstæðisflokksins á
þeim stað þrumar vorhugleiðingar
sínar yfir hausamótum nemendanna.
Enginn þarf að hrökkva við af þeim
sökum, að „gustur staðreyndanna“
fari um þau salrkynni, né bæri hár á
höfði „skólastjórans", svo að hann
þurfi að hrópa: Aftur með hurðina!
Sú hurð er nefnilega felld fast að
stöfum og ramlæst með slagbröndum
hrokans og lykli heimskunnar. Enginn
fer þar með lyklavöldin utan hús-
bóndinn einn. Sjálfsagt eru ýmsir í
hópi nemenda og jafnvel kennara,
sem gjarnan vildu svipast dólítið um
utan dyra, þótt úti sé hörkubylur, eins
og „ísl.“ kemst að orði. En slíkt brot
á heimilisaganum yrði naumast bóta-
laust þolað. Engin takmörk virðast
því sett, hversu fáránlegar og raka-
lausar fullyrðingar og staðleysur
aðalritstjóra „Morgunblaðsins" helzt
uppi að birta í dálkum blaðsins. í
„Reykjavíkurbréfum“ sínum birtir
hann t. d. þessa klausu 18. þ. m., án
nokkurs minnsta rökstuðnings af
neinu tagi: — „Síðan Tímamenn (þ.
é. Framsóknarmenn) komust í stjóm-
arandstöðu, hafa þeir rekið skipu-
lagða skemmdarstarfsemi (leturbr.
hér) gegn hverri einustu tilraun ríkis-
stjórnarinnar til þess að halda uppi
atvinnu í landinu, gegn því, að henni
megi takast að halda þjóðarbúskapn-
um við“ (sic!). Furðulegt er, að nokk-
ur maður með réttu ráði og óbrjáluðu
bragð- og lyktarskyni skuli koma slík-
um endemis þvættingi út úr sér, án
þess að flökra við sínum eigin brjóst-
hroða. Almenningur mun lítt þykjast
hafa orðið var við slíkar tilraunir rík-
(Framhald á 5. síðu).
Sólin og húsgögnin
Allar þráum við gott sumar og umfram allt
sólríkt.
Daginn lengir nú sem óðast, og áður en langt
um líður, vonandi, fer lessuð sólin að gera alvöru
úr því að senda okkur geisla sína í ríkum mæli.
F.n þá kemtir þetta mikla vandamál húsmóður-
innat;: Fínu húsgögnin upplitast og sólbrenna. —
Hvað á lnismóðirin til bragðs að taka? Það er
raunar fleira en húsgögnin.-sem eru í yfirvofandi
hættu allt sumarið, ef ekkert er að gert. Glugga-
tjöldunum (velour) er sama hætta búin og fínu
útsaumuðu sessunum sömuleiðis. Á að draga
gluggatjöldin fyrir og segja við sólina: Hingað og
ekki lengra?
Eða á að þoka tjöldunum eins langt til hliðar
og hægt er og segja: Gjörið svo vel, kæra surnar,
og gakk í bæinn?
Eg held að flestar okkar, langflestar, hljótum
að segja hið síðarnefnda. En þar með er ekki
sagt, að við bjóðum sólinni að gjöra svo vel að
upplita og sólbrenna húsgögnin. Við eigum, að
sjálfsögðu, að hleypa . öllu því sólskini, sem
mögulegt er, inn t íbúðina, en jafnframt eigum
við að gera einhverjar ráðstafanir til þess að verja
húsmuni okkar skemmdum.
Hér skal nú getið nokkurra: Margar húsmæð-
ur nota sérstök gluggatjöld yfir sumarið og hlífa
vetrartjöldunum því mjög vel. Slíkt er afar æski-
legt og gerir stofurnar bjartar og sumarlegar um
leið.
Þetta er vísu dálítill kostnaður í byrjun, en sá
kostnaður borgar sig eflaust, því að vetrartjöldin
verða mun langlífari fyrir vikið. Ef hins vegar
sömu gluggatjöldin eru notuð árið um kring, er
um að gera að draga þau nógu vel til hliðar á
daginn, svo að sólin nái engan veginn til þeirra.
— Þá eru það húsgögnin. — Stoppuð húsgögn eru
afar dýr nii á tímum, og jafnframt að láta klæða
þau að nýju kostar of fjár. Það eru því engin und-
ur, þó að húsmóðurinni sé sárt um þaU og reyni
allt hugsanlegt til þess að halda þeim sem lengst
fögrum og fáguðum.
Ráð er að færa stóla úr stað, þannig, að þeir
viti ekki beint á móti gluggunum. Ef hægt er að
koma því við, getur slíkt hlíft að töluverðu leyti.
En það langbezta og tryggasta í þessum efnum er
að sauma hlífar úr Ijósleitu lérefti eða öðru ódýru
efni og steypa þeim yfir húsgögnin sumarmánuð-
ina. Slíkar ,,hempur“ lilífa afar vel og geta verið
mjög skemmtilegar séu þær smekklega gerðar. —
Sessurnar eða púðana, eins og við köllum þá í
daglegu tali, má einnig verja upplitun og hlífa,
með því að sauma ver úr ódýru efni utan um þá.
Þessi ver má hafa eins og venjuleg koddaver og
smella þeim á einn kantinn. Rykkt ,,pífa“ í kring
gerir þá enn sumarlegri.
Með þessu móti getur þú eignazt sumarlega og
bjarta stofu pg hlíft um leið ýmsum dýrum mun-
um. Eg spái að þér muni þykja þessi fyrirhöfn
þín og kostnaður borga sig, er þú hefir eitt
sinn reynt það.
„Puella“.
•Kappreiðar
© Hestamannafélagið Léttir á Akureyri efnar
•
£ til kappreiða á skeiðvelli félagsins við Eyja-
© fjarðará næstk. sunnudag kl. 4 síðdegis. —
£ Fjölldi nýrra gæðinga. — Veðbanki verður
J starfræktur í fyrsta sinn.
• Stjórnin.
íi#<