Dagur - 04.04.1946, Qupperneq 2

2
D AG U R
Fimmtudaginn 4. apríl 1946
„RáSandi vald á Alpingi
„Hafðu, bóndi minn, hægt um þig ....
Dýrðin vor þegar sýnir sig.u
Fyrir nokkru komu eyfirzkir
samvinnumenn sér saman um að
reisa gistihús á Akureyri fyrir
sitt eigið fé og komu síðan þessu
máli í framkvæmd.
Enginn hefir borið brigður á,
að þessi framkvæmd samvinnu-
manna í Eyjafirði væri mikið
nauðsynjamál. Reynslan hefir
líka sannað að svo var.
Þó að undarlegt kunni að
virðast, hafa nokkrir menn í
„nýsköpunarliði" stjórnarinnar
þykkst mjög við þessa gistihús-
byggingu Kaupfélags Eyfirðinga,
farið um hana háðulegum orð-
um, kallað hana „lúxus-hótel“
fyrir bændur og þar fram eftir
götunum. Þeir, sem lengst hafa
gengið ,hafa látið í það skína, að
bændur í Eyjafirði ættu skilið
einhvers konar hýðingu fyrir
þetta óheyrilega tiltæki. Keng-
á I uriddaranum þótti þaðsitja illa
á bændum að monta sig með lúx-
us-hóteli; þessum svefngjörnu
mönnum væri nær að núa stír-
urnar úr augum sér og taka þátt
í ,,nýsköpun“ stjórnarinnar.
Þessum sofandahætti bænda lýsir
Páll Kolka m. a. á þenna hátt í
Mbl.grein sinni, „Hólastóll og
hundaþúfu."
„Nú vilja flestar stéttir þjóð-
félagsins taka höndum saman
um nýsköpun atvinnuveganna
Bændastéttin ein er eins og
milli svefns og vöku í því máli.
Bændastétt 19. aldarinnar var
vakandi stétt, en bændur 20. ald-
arinnar eru stétt, sem gengur í
svefni.“
Jón ,,forseti“ hefir fyrir
skömmu lýst yfir því í forustu-
grein í Mbl., að það' sé bara
„lygi“ úr Degi, að Kolka hafi
nokkurn tíma brígslað bændum
um „sofandahátt.“ Með hin til-
færðu orð Kolka fyrir framan
sig er Jón Pálmason svo blygð-
unarlaus að neita því, að Kolka
hafi brígslað bændastéttinni um
sofandahátt, það sé bara lygi úr
Degi.
Hér er fengin sönnun fyrir
því, að það Jón „forseti" er hald-
inn þeirri lygahneigð, sem hann
ræður ekkert við.
Að þessu leyti m. a. sker hann
sig úr fulltrúum bænda á Al-
þingi.
Þessu næst skal horfið að bún-
aðarsamtökum bænda. Þeir hafa
stofnað sjóð af sínu eigin fé, er
nefnist Búnaðarmálasjóður. Til-
gangurinn með sjóðsstofnuninni
er að efla og styrkja búnaðarsam-
tökin með því að veita fé úr
sjóðnum til sameiginlegra þarfa.
Ein af þeim jrörfum var að áliti
búnaðarþings bygging vistlegs
og ódýrs gistihúss í Reykjavík
handa sveitafólki, sem dvelur
þar um stundarsakir í erinda-
gjörðum eða sér til skemmtunar
og hressingar. Þess vegna ákvað
búnaðarþing að reisa gistihús
|)etta í sambandi við húsakynni
Búnaðarfélags íslands, og skyldi
j>að rúma 50—100 gesti.
Þegar hér var komið sögu, rak
„nýsköpunar“-lið st jórnarinnar á
Alþingi upp stór augu. Hvað
höfðu mennirnir með „rnosann
í skegginu" við það að gera að
byggja hótel hánda sér og það í
sjálfri höfuðborginni? Öll hers-
ingin var á einu máli um, að hér
joyrfti að bregða fæti fyrir. í aug-
um allra stjórnarflokkanna var
hin fyrirhugaða framkvæmd
búnaðarj)ings beinlínis hneyksli.
Það var ekkert við það að athuga,
þó að auðmenn í Reykjavík
peðruðu sumarbústöðum sínum
út um sveitir, til þess að hafast
J)ar við nokkra daga af árinu, en
að rétt og slétt bændafólk færi
að ,,flotta“ sig með byggingu
gistihúss í Reykjavík, jrað mátti
ekki eiga sér stað. Út ylir tók þó,
að það voru aðeins Framsóknar-
rnenn, sem beittu sér fyrir þessu
ódæði.
Þetta síðasttalda var nú að
vísu ósatt, því að fulltrúar á bún-
aðarþingi úr tveimur stjórnmála-
flokkur voru sammála urn nauð-
syn bændagistihússins til þæg-
inda fyrir sveitafólkið. Um þetta
mál tóku Framsóknarmenn og
Sjálfstæðismenn höndum saman
á búnaðarþingi eins og flest önn-
ur mál, er horfa til framfara og
J)rifa fyrir landbúnaðinn. En
stjórnarflokkarnir á Alþingi
tóku j)að ekkert. til greina. Þeir
héldu því fram, að búnaðarþing
væri að leiða bændur út á fjár-
glæfrabraut með þessari gisti-
hússbyggingu, og því skyldu þeir
afstýra.
Raunar vita allir, að það, sem
fyrir stjórnarflokkunum vakir,
er að sundra stéttarsamtökum
bænda, svo að Jreir séu ekki að
þvælast fyrir á „fjárglæfrabraut"
ríkisst jórnarinnar, sem Jón
Blöndal nefnir svo. Þess vegna er
gripið til j)ess ráðs að gera bænd-
ur með lögum óntynduga að um-
ráðum fjár síns í búnaðarmála-
sjóði, síðan að tvístra sjóðnum í
smádeildir, svo að hann komi
ekki að notum heildarsamtökum
bænda, og loks að taka ráðin af
bændum um að verja nokkrum
hluta búnaðarsjóðs til gistihúss-
byggingar í Reykjavík.
Um þær mundir er stjórnar-
liðið á þingi gekk af göflunum
út af hugmyndinni um gistihúss-
byggingu bænda, stígur upp úr
sorta og seinlæti Alþingis glæsi-
legt ferlíki, sem er hugarfóstur
ríkisstjórnarinnar og flokka
hennar. Það er lagt fram frum-
varp um hótelbyggingu í Reykja-
vík, sem á að kosta 15 milljónir
króna. — Við landslýðinn í heild
er sagt: Þið eigið að leggja fram
úr sameiginlegum sjóði ykkar,
ríkissjóðnum, 5 milljónir króna
í Jressa „nýsköpun" okkar. Hitt
greiðir Eimskipafélag íslands og
Reykjavíkurbær að jöfnu. Það
kvað ekki vera nógu fínt að láta
íslenzka byggingameistara gera
teikningu af Jressari gistihúss-
höll, heldur eigi að panta hana
frá annari heimsálfu ,en ekki er
upplýst hvort greiða eigi fyrir
teikninguna 300—400 þúsund
krónur eins og teikninguna af
útvarpshöllinni. En um þetta
eru sögð rnikil heilabrot í stjórn-
arliðinu.
Ekki skai því neitað, að þörf
sé á úrbótum gistihússvandræða
í Reykjavík. En hvar er nú
einkaframtakið, sem Sjálfstæðis-
forkólfarnir liafa mest gumað
af? Sýnilega eru Jaeir með öllu
hættir að treysta á það.
En var þó ekki ennþá brýnni
þörf á íbúðum fyrir húsnæðis-
laust verkafólk í Reykjavík? Svo
var að heyra á undan bæjar-
stjórnarkosningunum, en síðan
hefir nú verið allt hljóðara um
það mál.
En hvað sem um það er, eiga
bændur ekki að gleyma því, að í
sömu andránni og stjórnarflokk-
arnir á Alþingi eru einhuga urn
að taka ráðin af bændum í þeirra
eigin máli og gera þá ómynduga
til ráðstöfunar á eigin fé, skylda
Jressir sömu flokkar bændur með
löggjöf til að taka þátt í lúxus-
hótelbyggingu í Reykjavík, sem
reist verður fyrst og fremst
handa útlendum auðmönnum.
Það væri heldur ekki úr vegi fyr-
ir verkamenn í kaupstöðum og
kauptúnum að brjóta heilann
um, hvort þingfulltrúar þeirra
séu að vinna þeim til hagsbóta á
Jíenna hátt.
Jónas Hallgrímsson kvað eitt
sinn í háðvísum um Alþingi, Jrar
sem hann leggur „höfðingjun-
um“ orð í munn á jtenna hátt:
Hafðu, bóndi minn, hægt um
Þig-
Hver hefir skapað þig í kross?
Dýrðin vor þegar sýnir sig,
J)ér sæmir bezt að láta oss.
Þessi sami hugsunarháttur hef-
ir aldrei vaðið meir uppi meðal
„höíðingjanna“ í stjórnarílokk-
unum en einmitt nú. Þeir
heimta að bændur lúti sér í auð-
mýkt og undirgefni. Þeir hafa
vænzt Jress, að ljómi „nýsköpun
ar“-dýrðarinnar mundi blinda
bændastéttina. En þeir hafa orð-
ið Jíess nokkuð varir á síðustu
tímum, að bændastéttin er að
Jroka sér fastar sarnan en nokkru
sinni áður og ætla í lullri alvöru
að krefjast réttar síns til jafns við
aðrar vinnandi stéttir. Bændtir
hafa líka hllbeitt vopn í höndum
einmitt nú, þar sem er atkvæðis-
réttur Jreirra við næstu kosning-
ar. Það er auðséð á aðalmálgagni
stjórnarinnar að það hræðist
J^etta vopn. Mbl. hefir komizt á
snoðir um, að þeim fulltrúum-
sveitanna, sem sitja yfir hlut
bænda til geðfeldrar Jjóknunar
stórlöxunum, sé að afloknum
kosningum ætlað sæti heima, en
ekki á Alþingi. Þá eru tilkynnt í
Mbl. og gegnum útvarpið nokk
ur framboð í sveitakjördæmum,
þar á meðal að „höfðinginn",
Jón Pálmason, verði í kjöri í
Austur-Húnavatnssýslu fyrir
Sjálfstæðisflokkinn, og komm-
únista hefði mátt ba?ta við.
Þessar framboðstilkynningar
munu eiga að skiljast sem stork
un til bænda. En Mbl. lætur ekki
Jrar við sitja. Storkuninni fylgja
hótanir um hefndir, ef nokkrir
gæðingar stjórnarinnar falli við
kosningar í sveitakjördæmum í
sumar, J)ví að á það verði litið
sem „andstöðu við ráðandi vald
á AlJ)ingi,“ og þá fái bændur að
vita, hvað slík „barátta við
meirihlutann" kosti. A þenna
Ingi T. Lárusson
TÓNSKÁLD
In memoriam
Eg lá í orlofi uppi á Gríms-
stöðum á Fjöllum hér um sumar-
ið fyrir nokkrum árum. Þar fór
vel um mig. Eg naut sólskins,
fjallalofts, bóka og bezta atlætis.
Einn daginn kom Hákon Bjarna-
son skógræktarstjóri í bíl sínum,
og var á austurleið. Hann bauð
mér far eitthvað austur á bóg-
inn, minnsta kosti að Möðrudal.
Eg samþykkti, og á Möðrudal
varð eg eftir. Jón Aðalsteinn
Stefánsson, þessi merkilegi,
músikalski öræfabóndi, tók mér
tveim höndum, og setti mig óð-
ara við orgelið, og þar sat eg
nokkurn veginn stöðugt það sent
eftir var dagsins, og fram yfir
skikkanlegan háttatíma. Eg spil-
aði en Jón Aðalsteinn söng. Tím-
anlega næsta dag var eg aftur
seztur á sama stað, og Jón Aðal-
steinn söng, en stundaði nú
söðlasmíðar jafnframt. Lét vor-
annirnar, ullarþvott og þess
konar hégóma eiga sig, en söng
upp á kraft með aðstoð minni,
meðal annars Þorlákstíðireinsog
þær leggja sig og koma fyrir í ís-
lenzkum Jjjóðlögum Bjarna Þor-
steinssonar, með latínutextunum
og öllu tilheyrandi ,og fór aldrei
út af. Laust fyrir kl. 4 síðdegis
renndi bíll í hlað, og kom að
austan. Eg leit út urn gluggann,
og við mér blasti eitt af þessum
furðulegu samgöngutækjum,
eins konar sambland af vöru- og
fólksbíl. Og sá fyrsti, sem út úr
þessu farartæki sté var enginn
annar en Ingi T. Lárusson, breið-
ur og brosandi frá hvirfli til ilja.
Jóni Aðalsteini varð litið út um
gluggann.
„Nei, Ingi!“ hrópaði hann
upp yfir sig, og kominn á svip-
stundu í faðminn á honum út á
hlaði. Eg fór að gá að hvort
glugginn væri opinn, og Jón Að-
alsteinn hefði kornizt J)ar út, en
svo var ekki. Mun það verða eitt
af J)ví, sem eg aldrei fæ skilið, hve
stutt stund leið frá því er Jón
Aðalsteinn nefndi nafn Inga
inni í stofu við hlið ntína og J)ar
til hann hvíldi í fangi hans á
laðinu úti. Og með jafnskjótri
svipan voru þeir báðir komnir
inn í stofu. Ingi í hljóðfærið, Jón
Aðalsteinn seztur við hlið hans,
hljóður og hlustandi, og eg eig-
inlega úr sögunni, gleyindur eins
og annar hégómi svo sem vera
bar, og varð eg, satt að segja, feg-
inn hvíldinni. Og nú streyntdi
frá hljóðfærinu hvert lagið eftir
annað. Allt frumsamið, improvi-
serað í stemmning líðandi stund-
að. Raulað undir með knéfiðlu-
kenndri og óvenjuhlýrri lágrödd
meistarans sjálfs. Eg segi meist-
arans, J)ví að þá sannfærðist eg
um, að þessi stóri, fallegi maður
með hrafnsvarta hárið og ástúð-
lega andlitið átti þann titil með
meira rétti en ílestir aðrir, sem
eg hafði kynnst.
Ingi T. Lárusson var undur-
santlegur töframaður af guðs
náð.
Hann sat við hljóðfærið í tvo
tíma. Svo var hann rokinn upp
og þeir félagar komnir út á hlað.
Hann kyssti okkur Jón Aðalstein
að skilnaði og faðmaði okkur að
sér, klifraði svo upp í hið æfin-
týralega farartæki þeirra félaga
og veifaði barðastórum hattin-
um til okkar, sem á hlaðinu stóð-
um, um leið og bíllinn brunaði
af stað. Og við veifuðum á móti.
Eg stóð í sömu sporum lengi
eftir að bíllinn var horfinn og
stari út yfir svört öræfin í
bjartri kvöldkyrrðinni.
hátt á að hræða bændur í Aust-
ur-Húnavatnssýslu til að kjósa
Jón Pálmason og aðra frambjóð-
endur stjórnarliðsins í nokkrum
öðrurn sveitakjördæmum.
Það er hætt við að bændum
J)yki of mikill nazistabragur yfir
þessum hótunum stjórnarblaðs-
ins ,til j)ess að þeir þeirra vegna
gangi frá sannfæringu sinni við
kjörborðið. Auk þess mun
bændur yfirleitt orðið það sæmi-
lega ljóst, að „ráðandi vald á Al-
þingi, sem Mbl. talar um, er
samansett af Reykjavíkurauð-
valdi á aðra hliðina og þrælum
Stalins á hina, og því valdi ætla
bændur ekki að lúta, þó að hót-
anirnar dynji yfir þá, heldtir
brjóta það á bak aftur.
Hið rétta svar bænda og allra
þeirra, er málstað þeirra eru
lilynntir, er að kolfella alla fram-
bjóðendur stjórnarliðsins í
jsveitakjördæmum í kosningun-
um næsta sumar.
Og nú stari eg aftur á eftir
Inga T. Lárussyni. Stari yfir
önnur öræfi og ókunna auðn.
Hugur minn er fullur trega,
saknaðar og hjartgrónu þakklæti
fyrir ógleymanlegar ánægju-
stundir, sent við áttum saman.
Ingi T .Lárusson er einn af
þessum óvenjulegu óskabörnum
listarinnar. Og þó varð hann úti
á öræfum íslenzks skeytingar-
leysis og skilningsskorts. Hann
mun J)ó lifa með þjóðinni með-
an luin kann að meta ljóð og lag.
A vorinngöngudag 1946.
Sveinn Bjarman.
Húsið
nr. 18 A við Lækjargötu, 2 her-
bergi og eldhús ásamt þvotta-
húsi og geymslu, er til sölu.
Laust 14. maí ntestk.
Páll Sigurðsson,
Lækjargötu 18 A.
Tvenn aktygi
til sölu. Lágt verð..
Þorsteinn. Jónsson,
Syðri-Tjörnum.