Dagur - 21.11.1951, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 21. nóv 1951
Dágskrárraál lándbúnaðariris:
Eru til frostþolín kartöfluafbrigði ?
Kartöfluppskeran á þessu
hausti mun vera töluvert fyrir
neðan meðallag, þegár alit landið
er tekið. Grænmetisverzlunin
hefur á:ætlað, að öll uppskeran
hafi verið um 70 þúsund tunn-
ur. Orsakir lítillar uppskeru voru
fyrst og fremst af völdum næt-
urfrosta, sem komu í fyrstu viku
ágústmánaðar og svo aftur í
fyrstu viku september. Hér við
Eyjafjörð urðu miklar skemmdir
í hvoru tveggja skiptið. Þó varð
það svo, að ýmsir fengu ágæta
uppskeru úr öllum sínum görð-
um, aðrir fengu góða uppskeru
úr einum garði eða jafnvel hluta
úr garði og svo lélegt éða ekkert
úr öðrum görðum. Sumir tóku
ekki upp úr görðunum, enda
ekkéi-t upp að taka, þótt þeir
væru með fleiri dagsláttur eins
og t. d. Jón Guðmann í Skarði,
sem verður að kaupa allt útsæði
að vori, vilji liann halda áfram
með kartöfluræktina. Sams kon-
ar sögu hafa margir fleiri fram-
leiðendur að segja hér um slóðir.
Hér í Tilx-aunastöðinni var kar-
töfluuppskeran mjög misjöfn,
hvergi góð, en í sumum görðum
í meðallagi. í einni dagsláttu
fékkst álíka mikið upp og sett
var niður, var það Skán, nema
hvað uppskeran var smærri .f
anriarri dagsláttu var ékki tekið
upp, því að uppskeran hefði ver-
ið sama og engin, og því langt frá
því, að það svaraði kostnaði að
taka upp.
Mér viröist að frostskaðinn hafi
yfirleitt verið. mestur, þar sem
seint var sett niöur og grasvöxt-
ur lítill, bæði vegna þess, og
einnig hins, að sum afbrigði hafa
í. eöli sínu litla grasmyndun, eins
t. d. Skári, Gullauga o. fí. Aftur á
móti virðist frost.ið í ágúst ekki
hafa megnað að drepa allt, grasið,
þar sem það var orðið mikið, t. d.
eins og á Rauðum íslenzkum,
sem voru settar nokkuð snemma
í góða garða. Hér í Tilraunastöð-
inni hafði kartöflugrasið á Rauð-
um ísl. náð sér verulega um
mánáðamótin ágúst og september
eftir frostin í byrjun ágúst. En i
septemberfrostinu féll það svo
til algjöx-lega.
*
Eins og flestum er kuixnugt, er
kai'töflujurtin ein af alli'a þýð-
ingarmestu nytjajurtum hins
menntaða heims. Kartaflan (sol-
ánum tubei-osum) er þó ein
yngsta nytjajurtin, bæði hjá okk-
ur íslendingum og öðrum. Iiing-
að til lands voru kartöflur fyrst
fluttar 1759 af Birni prófasti i
Sauðlauksdal.
Þegar Spánvei'jar komu til
Suður-Ameríku á öndverðri 16.
öld jkomust þeir fljótlega i kynni
yið kartöfluna, því að Indiánar
höfðu þá ræktað kartöflur sér til
matar í meii-a en 1500 ár, að því
er fræðimenn telja og kölluðu
hana „Papas“. Um 1560 er talið
að Spánverjar hafi flutt fyrstu
kartöflurnar til Evrópu. Þær
bx-eiddust svo smátt og smátt út
cg komu m. a. hingáð til lands
fyrir 192 árum, eins og þegar ér
getið. Skal saga kartöflunnar
ekki rakin frekar að þessu sinni.
Kartaflan héfur einn megin-
galla, eða réttara sagt ókost, hún
þölir ekki frost. Er þessi veikleiki
kartöflunnar mjög hvimleiður
fyrir okkur íslendinga og aðrar
þjóðir, sem byggja norðlæg lönd,
svo sem Noi'ðmenn, Svía, Finna.
Rússa o. fl.
Dráumur írrargra vísindamanna
og ti'raunamanna, hefur því ver-
ið að fá fram kartöfluafbrigði,
sem gæti þolað frost, þ. e. a. s.
kartöílugrasið félli ekki, þótt
einstakar frostnætur kæmi ura
vaxtartímann. Kunnugt er, að t.
d. túngrösin sakar ekki, þótt ein-
stakar fi'ostnætur komi á sumrin.
Þá er og þekkt, að kartöfluaf-
brigði, sem vaxa í Suður-Amer-
íku, — í hinum foi'nu heimkynn-
um kai'töflunnar, Chile og Pei'ú,
þola frost. Skal nú sagt í stuttu
rnáli fi'á tilraunum, sem gerðar
hafa verið í Finnlandi, með það
fyrir augum, að fá fram frostþolin
kartöfluafbrigði. Styðst eg þar
við greinargei’ð, sem birt er í
tímariti Noi'i'æna búfi'æðifélags-
ins 1951, Nordisk Jordbru.gs-
foi'skning, eftir Finnann Onni
Pohjakallio, sem unnið hefur að
þessum tilrunum, m. a. á einni
þekktustu tilraunstöð Finna,
Tammisto.
*
Um 1930 var byrjað á tilraun-
um með þetta fyrir augum. Til
tili'aunanna voru valin einkum
tvö villt kartöfluafbrigði (Solan-
um ácula og Sol. demissunx), sem
höfðu mikla mótstöðu gegn
fi'osti og einnig kai'töflumyglu
(Phytophthoi'a infestans). Þessi
afbrigði voru krossuð saman við
ý'mis þekkt kai'töfluafbrigði, m.
a. Alfa, Ostbote, Rosofolia o. fl.
Árangur af þessum tilraunum
varð enginn’ og var þeim hætt
þegar stríðið skall á 1939. Eftir
stríðið voru þær teknar aftur upp
að nýju og var þá einkum unnið
með villta áfbi'igðið, Sol. demiss-
um og fyi'rgreind ræktuð ,.af-
brigði. Onni skýrir svo frá, að
þessar tilraunir séu ýmsum- erf-
iðleikum bundnar. T:_ d. er þetta
villtá afbrigði, Sbl. demissum,
stuttdags-planta og mvndar hví
engar kartiiflur (stöngulhnýði) í
því lancli, þar sem nætur eru
stuttar eða bjartar. Séu Sol.
demissum krossað saman með
Alfa, t. d. og sú villta notuð sem
móðuiplanta (Sol. demissum _þ
Alfa) vei'ður 1. ættliður (F,)
stuttdagsplanta. Afbrigðið e'rfir
það frá móðurplöntunni. Það
myndar því ekki kaitöílur við
langan dag. Frostþolnin ei'fist
einnig í þessu tilfelli.
Þá er ennþá eitt, sem gei'ir
þessar tilraunir vonlitlar til ár-
angui's, en það er ófi'jósemi 1.
ættliðar, svo að ógjörlegt er að
halda áfram með krossun, eftir
því sem Onni telur.
Svo virðist, að ekki sé hægt að
sameina í einu afbrigði eiginleika
til mikillar uppskeru og mótstöðu
gegn frosti.
Onni fai-ast m. a. orð á þessa
leið:
,,Det íáréfaller námligen, som
om hög avkastning och frostresi-
stent blast icke utan vidai'e
kunde kombineras hos en och
samma fördádíingspi'odukt.“
Því miður er það svo, að hér á
norðurhveli jarðar er ekkcrl frost
þolið afbrigði til ennþá, en fjöldi
tilraunamanna glímir við þetta
spursmál ,en e. t. v. kemur sú tíð,
að þessi þraut vei'ði leyst, eins og
svo margar aði-ar, enda þótt ei'f-
iðléilcar vii’ðist mjög miklir.
Á. J.
Bíll til sölu
Til sölu er Bedford-bifreið,
lítið keyrð og vel með farin.
Bifreiðinni fylgir farþega-
byrgi nteð stoppuðnm sæt-
tim fyrir 16 fatþega. Til-
boðum sé skilað til uridir-
ritaðs fyrir 10. des. n. k.
Benedikt Guðmundsson,
\aUisenda.
STUTTU MALI
í UMRÆÐUM um landsmál
í danska þinginu 6. nóv., var
allmikið rætt um 5. lierdeildar
starfsemi og nauðsyn þess, að
í trúnaðarstöðuin í þióðfélag-
inu væru ekki menn, sem
væru albúnir að ganga erinda
erlends herveldis. Bent var á,
að brezka jafriaðarmanna-
stjórnin hefði unnið að því að
fjarlægja slíkar persónur úr
trúnaðarstöðuin.
★
1 FJÁRLAGAUMRÆÐUM
í danska þinginu nýlega gagn-
rýndu sumir þingménn harð-
lcga útvarpsstjórnina dönsku
og sérstaklega þó fyrirkomu-
lagið í kosningu útvarpsráðs.
Félög útvarpshlustenda hafa
þó í Danmörk rétt til að vclja
fulltrúa, gagnstætt því, sem
hér er. Var þar kraíizt, að allir
þeir, sem afnotagjald greiða,
hafi kosningarétt, en ekki að-
eins þéir, sem eru í útvarps-
notendafélögum.
★
DANSKIR fiskveiðamenn
eiga við mikla efnahagserfið-
leika að ctja um þessar mund-
ir og hafa fiskimannásam-
böndin snúið sér til ríkis-
stjórnarinnar með beiðni um
aostoð .í fyrra var slíkri beiðni
hafnað. í ár er rætt um að
veita útgerðarmönnum frest
til ao greiða afborganir af lán-
uni, er þeir hafa.ferigið til út-
gerðar í Fiskveiðabankanurri.
Um aðra aðstoð verður ekki
að ræða.
★
í DANMÖRK gilda þær
réglur, að ekki má flytja inn
dýrari bíla en þá, sem kosta
450 sterlingspund. Þetta úti-
lokar síærstu og benzínfrek-
iístu gerðirnar. Nýlcga tíaru
sósíaldemókratar frant tillögu
um að færa þctta hámark
mjög niður, þ. e. örva kaup
smábíia en útiloka alveg dýr-
ari gerðir.
★
MORRIS-bíIaverksmiðjurn-
ar brezku hafa kornið fram
með nýjung, sóm athygli vck-
ur í bflaheiminum, það eru
liósskermar úr gúrrimí. Hafa
verksmiðjurnar unnið að til-
raunum á þessu sviði lengi.
Áferðin er sögð sú sama og á
málmskermum, en kostúrinn
er fyrst og fremst sá, að dæld
í slíkan skerm má rétta með
einu handtalú, í stað dýrra
verkstæðisaðgerða, sem nú
tiðkast.
★
UNGVERSKA stjórnin heí-
ur gcfið út reglugerð, sem
bannar ungverskum þegnum
að skrifa flugbréf til útlanda
nema nota til þess sérstök
bréfsefni, sent fást í póststof-
usn landsins. Ekki er hægt að
skrifa nema sem svarar einni
örk á þessi bréfsefni og auð-
velt er að opna þau og lesa.
AHtaf vex frjálsræðið hjá
kommúnistunt!
★
í BRETLANDI er um þcss-
ar mundir undirbúinn leið-
arigur til eyjar einnar undan
Síamsströnd, til þess að leita
fjársjóða, sem ætlað er að
hinn frægi sjóræningi Captain
Kidd hafi fólgið í jörðu í lok
17. aldar. Kicld var hengdur í
London árið 1701 og áætiuðu
samtíniamenn að fjársjóðir
þeir ,sem hann hefði komið
undan væru 60 miíljón króna
vii'ði. Leiðangursmenn lögðu
af stað á seglskútunni „La-
morna“, en koínustekkilengra
en út á Ermarsund, er storm-
ur hrakti skipið á land. Það er
þó ta’ið lítt skommt og er nú
ætlunm að Icggja af stað aft-
ur!
Bréf:
Hættulegt er það
í „Degi“ birtist 5. okt. bi'éf, er
nefndist: „Ljótt er það.“ Vafa-
laust minnast lesendur, ltvað þar
var skráð um danssamkomur,
drykkjuskap og fleira.
Það er alveg satt, er bréfritar-
inn sagði. Það er ljót sjón að sjá
fólk, sem drykkjuskapur og dans
er að afmanna og ómenna. Þetta
er líka meira en ljótt. Það er
hættulegt.
Þau hjónin, drykkja og dans,
hafa stundum getið af sér af-
kvæmi,, sem nefnast sjúkdómar.
Fögur og mannvænleg mær var
á leið heirn af dansleik. Hún of-
kældist. Berklaveikin greip hana.
Smitun komst í heimilið. Nú
hvíla þrjú þeirra systkina í gröf-
um sínum. Dýr vai'ð hann dans-
inn sá.
Kvikmynd var gerð, sem marg-
ir munu kannast við. Hún heitir
«
„Alheimsbölið mikla“. Ham-
ingjusöm eiginkona og móðir
sagði mér þetta: Eftir það, að hún
sá þá mynd, en hún var þá ógift,
leyfði hún piltum aldrei að kyssa
sig í dansi. Hún hafði séð, hvei-n-
ig alheimsbölið mikla, kynsjúk-
dómarnir, geta borizt með koss-
unum.
Maður hélt áfengi að öðrum
manni, ungum. Hann fæi'ðist
undan að bragða það. Ilann var
af drykkfelldri ætt og hafði
kynnzt því nægilega af eigin
raun. Nú vildi hann ekki bragða
það framar. Ilann komst ekki
undan. Ilann drakk. Áfengis-
löngunin logaði upp, og það var
einum ógæfumanni fleira á ís-
landi. Hann varð víðkunnur
áfengisþræll og auðnulaus mað-
ur.
Fólk neyðir hvað annað til að
drekka. Ung stúlka, útskrifuð
héðan frá ágætum skóla, sem
Akureyringar virðast gleyma,
Húsmæðraskólanum, dvaldi síðar
vetrartíma í Reykjavík. Einu
sinni var hún feng'in í „fínt“ hús
til að hjálpa þar við veizluhald.
Áfengið flóði jfrúrnar drukku og
buðu henni vín. Þegar hún neit-
aði boðunum, var henni sagt, að
stúlkur væru stundum teknar
með valdi og víninu hellt í þær,
ef þær vildu ekki drekka með
góðu. Ekki dugðu þær hótanir,
og var hún þá látin í friði. En
hvað ^á að kalla þá menningu,
sem neyðir ungar stúlkur eða
unga menn til að drekka? Er
skrílmenning nógu sterkt orð?
Drykkjuskapur á skemmtun-
um er hættulegur. Hann leiðir
fólk til óskírlífis. Þurrar og kald-
ar tölur hagskýrslnanna um óskil
getin börn sýna það. Þær eru
dómur, sem ekki verður hrakinn.
Þó er annar dómur þyngri. Það
er dómur Guðs, er hljóðar þann-
ig, að saurlífismenn og drykkju-
menn munu ekki guðsríki erfa.
Dýrar verða skemmtanir, sem
kosta manninn sál hans.
Margir leita lífshamingju. Þeir
virðast halda, að dansinn, daðrið
og drabbið séu þær leiðir, sem
liggi þangað, er hamingjan býr.
Hve hrapallega skjátlast þeim!
Lífsgleðin tapast, siðferðið veikl-
ast, manngildið skerðist og til-
Smávörur
Hárnet, margar teg.
Hárspennur
Hár-silkiborðar
Rennilásar,
15 og 17 cm.
Hnappar
Tölur
Títuprjónar
Öryggisnælur
Keklugarn, 20 og 40
og m. fl.
Vefnaðarvörudeild.
Bátiir
Til sölu er 3í/Q smálestá
bátur, með 10—13 hesta
glóðarhausmótor.
Upplýsingar gefur
Lorenz Halldórsson,
Fróðasundi 3,
Akureyri.
Nýr vetrarfrakki
til sölu nteð tækifærisverði
á saumastofu
Valtýs Aðalsteinssonar
klæAsT'éfá.
Elcfri dansa klúbbur
Dansleikur í Lórii laugar-
daginn 24. nóvemh. næstk.
Hefst kl. 10 e. h.
Stjórnin.
Fáein minningarorð
Nýlátin er í Reykjavík frú
Guðrún ísleifsdóttir Briem, kona
Sigurðar Briem, fyrrum póst-
málastjóra. Var hún um hálfátt-
rætt, er hún lézt.
Fyrir mörgum árum var eg svo
lánsámur að kynnast heimili
þeirra hjóna, Guðrúnar og Sig-
urðar, og mér er það í minni æ
síðan ,er eg heyri góðs heimilis
getið. Þar var allt í föstum, heil-
brigðum skorðum, hlýtt, glað-
vært og öfgalaust, húsbóndinn
spaugsamur og ræðinn, húsfreyj-
an miid, broshýr og hjartahlý. Er
nú .þungur harmur kveðinn
manni hennar, sem á nú konu
sína og t.vær uppkomnar dætur í
landinu fyrir handan.
Votta eg vandamönnum samúð
og hinni látnu virðingu mína og
þakklæti.
Örn Snorrason.
gangur lífsins hverfur sýnum, séu
þær brautir gengnár á enda.
Hamingja sú, er innsta eðli
mannsins þráir, finnst hjá Jesú
Kristi, hjá Guði. Þegar æskan
leitar þangað, finnur hún þann
frið, þá sálarsvölun ,sem er ham-
ingjulind lífsins.
Sæmundur G. Jóhannesson.