Dagur - 23.02.1955, Síða 5

Miðvikudaginn 23. febrúar 1955
DAGCR
5
Komið verður á hvert heimili í
söfnunarskyni
í nýútkomnum Félagstíðindum KEA skýrir fræðslufulltrúi félags*
ins, Jóhannes Óli Sæmundsson, frá því í grein er hann ritar, <3
•Kaupfélag Eyfirðinga hafi ákveðið að hefjast handa um skipulega
skráningu örnefna í héraðinu og söfnun ljósmynda.
Bretar framleiða 2 millj. kw. rafmagns
með kjarnorku innan fárra ára
Stórfellda 10 ára á^tlun brezku stjórnarinnar
má kalla upphaf nýju atómaldar í Evrópu
Er ætlunin að koma á hvert
heimili á þessu ári í þessum til-
gangi. I greininni segir svo m. a.:
Varðveizla menningarverðmæta.
„Á yfirstandandi öld hafa flest-
ir bæir í sveitum landsins verið
byggðir upp í breyttri mynd en
aðrir lagzt í eyði. í þessu umróti
hefur mikið glatazt af gömlum
verðmætum, sem nýi tíminn hef-
ur kastað, án þess að athuga, að
það væri einhvers vert. Sums
staðar hafa þó verið gerðar heið-
arlegar tilraunir til bjárgar, en
margt hefur farið forgörðum.
Hér í Eyjafirði hefur fátt verið
gert til varðveizlu slíkra hluta.
Vísir að minjasafni hefur þó
verið myndaður, en söfnun forn-
gripa hefur þó eiginlega stöðv-
azt á því, að viðunandi húsnæði
og umbúnað vantar, til bess að
menn vilji láta af hendi sína
beztu muni. Söguritun er
skammt á veg komið. Meðan
svona sakkar í sama farinu eyði-
leggjast forn mannvirki, örnefni
týnast og gamlir bæir eru jafnað-
ir viS jörðu.
Við þetta verður ekki unað
lengur. Svo gálauslega megum
við ekki ganga á hönd hinum
nýja tíma.“
KEA hefst handa.
„Kaupfélag Eyfirðinga hefur
lagt mörgum góðum málum lið,
einkum þeim ,sem miðað hafa til
heilla og menningar fyrir þetta
hérað. Nú vill það stuðla að því,
að þegar í stað verði undið að
sönfnun mynda og örnefna við
Eyjafjörð, einkum mynda af bæj-
um og býlum og að teknar séu á
þessu ári ljósmyndir af öllum
sveitabæjum og gömlum bústöð-
um í héraðinu. Einhver slæðingur
mun vera til af myndum af þeim
bæjum, sem fallnir eru og þær
þarf alveg sérstaklega að vai-ð-
veita Myndirnar þarf ekki að láta
af hendi nema til láns, taka má af
þeim eftirmyndir, en skila frum-
myndum til þeirra, sem ekki vilja
'farga þeim Þetta er vel hægt á
einu ári, ef fólk almennt fæst til
að líta með sanngirni og alvöru á
málið. Það er ekki til mikils
mælzt, þó að til þess sé ætlazt að
hver taki mynd af sínu býli,
enda myndavélar og Ijósmyndar-
ar á hverju strái. Jafnhliða þessu
ættu menn að rita niður hjá sér
forn örnefni og fróðlegar upplýs-
ingar um þau. Einkum ætti að
leggja kapp á Ijósmyndirnar. Þær
eru sannfróð vitni um það, sem
til hefur verið og hvernig það leit
út. Myndum af mönnum og
skepnum, bátum og skipum þarf
að safna á sama hátt, áður en allt
verðr ofurselt hirðuleysinu og
gefið glötuninni." ,
Komið á heimilin.
,,í ráði er að koma á hvert
heimili héraðsins á þessu ári í
þessu söfnunarskyni, og til þess
að þá safnist sem mest með
sæmilega auðveldum hætti, vil eg
leyfa mér að hvetja alla, sem
þessar línur lesa til samstarfs við
Fræðsludeild KEA um þetta
nauðsynjamál. Byrjið strax og
eigið tiltækt sem mest af mynd-
um og rituðum örnefnum, þegar
komið verður til að hóa þessu
saman . . .“
Sovjet-fiskiflotinn horfinn af
Færeyjamiðum.
Þegar Finnur Devold hóf síld-
arleit sína á „G. O. Sars“ rétt eft-
ir áramótin vestur á Fæ'-eyja-
miðum, lá þar stór rússneskur
síldveiðafloti fyrir norðan eyj-
arnar. En er hann nýskeð kom
þaðan að vestan og var spurður
frétta, sagðist honum þannig frá,
að nú hefði flotinn allur verið
horfinn. Þar var aðeins eitt
„móðurskip“ eftir og fáeinir
venjulegir fiskibátar skammt
undan landi. En hvert aðalflotinn
hefði haldið, vissi hann ekki, og
hann hefði hvergi orðið hans var
á sveimi sínu upp á síðkastið.
Blaðið „Bergens Tidende“
skýrir svo frá, að rússneska blað-
ið „Isvestia“ hafi nýskeð flutt þá
frétt, að síðastliðið ár hafi 270
rússneskir nýtízku fiskibátar
stundað veiðar á Norður-Atl-
antshafi ásamt birgðaskipum
(móðurskipum flotans). Segir
blaðið að áætlað sé að auka flota
þennan allmikið á næstunni.
Níu Ósló-strákar stálu 21 bíl.
Víðar er bílum stolið en í
Reykjavík! — Nýleg Ósló-trétt
skýrir frá því, að nú sé fengin
lausn á torráðinni gátu um hina
tíðu bílaþjófnaði um jólaleitið.
Kom þá upp úr kafinu, að stráka-
hópur, 16-18 ára að aldri hafði
stolið 21 bíl og 2 bifhjólum frá
nóvemberlokum og fi-am að jól-
um. Höfðu tveir af forsprökkun-
um verið teknir fastir.
Venjulega höfðu þeir ekið bíl-
unum, meðan bensínið entist, og
voru þá oft búnir að stórskernma
bflana eða jafnvel algerlega að
eyðiléggja þá. Fækkaði brátt
bflaþjófnaði í Ósló, er strákar
þessir voru „teknir úr urnferð."
Bílaþjófum gert örðugt um vik.
Nýtt aðvörunar-áhald (þjófa-
fæla, sbr. ,,fjandafæla“) hefir
undanfarið verið sýnt og íeynt
víðsvegar í Noregi. Er það til þess
gert, að vara við bílaþjófnaði eða
tilraunum í þá átt, Rekur áhald
þetta upp gjallandi blásturhljóð,
sé reynt að opna bílhurðina án
þess að rofið sé samband tækisins
við rafgeymi bílsins
Svefnpurkur
má með sanni nefna feðga þá,
sem fréttir hafa nýskeð bcrizt
af frá Hobart í Ástralíu. Bfll
rendi á fullri ferð á húsvegg
þeirra, og fór vatnskassinn og
hreyfill gegnum vegginn og inn
í svefnherbergi og þeytti rúmi
með tveim sofandi drengjum yfir
í hinn vegginn þvert yfir gólfið.
Annar bróðir svaf sér í rúmi
og vaknaði ekki, þótt kalkflögum
úr lofti og veggjum rigndi niður
yfir hann. Allir bræðurnir þrír
sváfu jafn sætt og rótt eftir sem
áður.
- (Framhald á 7. síðu).
Nú um miðjan febrúar birti
brezka ríkisstjórnin svokallaða
hvíta bók um orkumál landsins
og eru þar gefin fyrirheit um
risavaxnar framkvæmdir á næstu
10 árum.
Er ætlunin hvorki meira né
minna en að leysa hina gífurlegu
orkuþörf þjóðarinnar í næstu
framtíð með byggingu kjarn-
orkuvera til rafmagnsframleiðslu.
Þetta er fyrsta áætlunin af þessu
tagi, sem fram kemur í Evrópu,
og gefur hún til kynna, að Bretar
séu í fararbroddi í friðsamlegri
hagnýtingu kjamorkunnar. Því
spáð að í framtíðinni muni upp-
haf kjarnorkualdar í Evrópu rak-
ið til þessara framkvæmda í
Bretlandi.
12 kjarnorkustöðvar.
Samkvæmt þessari skýrslu
brezku stjórnarinnar, er ætlunin
að koma á stofn á næstu 10 árum
12 stórum kjarnorkuverum og
eiga þessar stöðvar að framleiða
rafmagn, sem jafngildir þeirri
orku, sem hægt er að fá úr 5—6
milljónum tonna af kolum. Þessi
stórfellda byggingaáætlun er tal-
in muni kosta um 300 milljónir
sterlingspunda í framkvæmd,
eða um 14 milljarða króna. Skýrt
er frá því, að þessi nýtízku raf-
orkuver muni framleiða allt að 2
millj. kw. þegar árið 1965, og
innan 10 ára frá þeim tírna, muni
framleiðslan geta orðið 10—15
millj. kw. Samkvæmt' útreikn-
ingum vísindamanna mun eitt
tonn af kjarnorkubrennsluefni
gefa jafn mikla hitaorku og
10.000 tonn af kolum.
Fyrstu kjarnorkustöðvarnar
eiga að vera fullgerðar árin 1960
—61, tvær til viðbótar árið 1963
og síðan verða 8 fullgerðar á
næstu tveimur árum.
í skýrslunni er tekið fram að
kjarnorkustöðvarnar eigi að reka
sem arðbær fyrirtæki. Ekki er
talin stafa meiri hætta af þeim
en Öðrum verksmiðjum. Þó er
ekki ætlað að byggja þær í mesta
þéttbýli. Uraníum telja Bretar
nægilegt fyrir hendi til að tryggja
reksturinn.
Ríkið byggir ekki sjálft.
Athyglisvert er, að ríkið sjálft
ætlar ekki að standa fyrir bygg-
ingu stöðva þessara, heldur eiga
fyrirtæki að gera það i umboði
brezku r af orkumálast j órna rinn -
ar. En öll nauðsynleg tæknileg
leiðbeining verður veitt af kjai’n-
orkuvísindastöðvum ríkisins.
í skýrslunni er tekið fram, að
áætlunin geti væntanlega breytzt
með aukinni þekkingu á næstu
árum, og verður framkvæmdum
hagað í samræmi við nýiustu
þekkingu á hverjum tíma.
Ör framþróun.
Það kemur í ljós í umræðum
brezkra blaða um þessi efni, að
framþróun atómvísindanna er ör.
,,News Chronicle“ segir t. d. frá
því, að hin fyrsta raforkustöð af
þessu tagi, sem Bretar byggja, en
hún er byggð í Calderhall í Cum-
berland, sé þegar úrelt áður en
byggingu hennar er að fullu lok-
ið. Önnur mikil kjarnorkustöð er
að rísa í Dounreay, nyrzt á Bret-
landseyjum. En þessar stöðvar
báðar eru tilraunastöðvar og
undir umsjá kjarnorkuvísinda-
manna í þjónustu ríkisins. En
vísindarannsóknir þessar eru
undir umsjá „atóm-háskólans“
svonefnda í Harwell. „í News
Chronicle“ er svo tekið til orða í
tilefni af útkomu hvítu bókar-
innar, að börn nútímamanna og
barnabörn muni innan tíðar tala
um kola- og gufuöldina sem
löngu liðna tíð líkt eins og við
tölum um tíð hesta og kerru. En
áætlanir þessar hafa í rauninni
meira gildi í Bretlandi en rnörg-
um öðrum löndum. Iðnaður
landsins er knúður með afli, sem
fæst úr kolum, og kol ganga óð-
um til þurrðar á Bretlandi. —
Aukning iðnaðar krefst sífellt
meiri kola. Til þess að standa
undir þeim framförum, sem fyr-
irsjáanlegar eru, þarfnast Bretar
20 milljón tonna af kolum til við-
bótar 11960, nema annar kraftur
leysi kolin af hólmi, og sá kraftur
er kjarnorkan, segir hvíta bókin.
Brezka stjórnin segir í skýrslu
þessari, að áætlunin sé djörf og
e. t. v. um of bjartsýn, og það
geti e t. v. tekið lengri tlma en 10
ár að byggja stöðvar þessar, og
kostnaðurinn verði enn meiri.
En stjórnin segist ekki hika við
að taka þá áhættu til þess að
freista þess að Bretar verði í faj'-
arbroddi í þessum málum, og
verði fyrstir til þess að hagnýta
orkuna til iðnaðarframkvæmda í
stórum stfl.
Áskriftir að blaða-
umsögnum um
ákveðin efni
Fyrirtækið Blaðaumsagnir tók
til starfa 1. febrúar 1952 og hef-
ur því starfað í þrjú ár. Tilgangur
og starf þess er að safna úrklipp-
um um ýmis efni úr dagblöðum
landsins. Þessu er þannig fyrir
komið, að menn gerast áskrifend-
ur að einhverju vissu efni og fá
þá allt sent, sem um það efni er
ritað í blöðin.
Fyrirtæki, félög og einstakling-
ar safna úrklippum úr blöðum.
Einkafyrirtæki og opinberar
stofnanir safna öllu blaðaefni,
sem fjalla um viðkomandi
stofnanir, störf þeirra og rekstur.
Einstaklingar safna öllu blaða-
efni um hugðarmál sín, en þau
eru eins og íbúar þessa lands.
Blaðaumsagnir vinna úr um
þrjátíu blöðum, sem gefin eru út
víðs vegar um landið. Á hverja
grein, sem klippt er úr blaði og
viðskiptavinur fær, er llmdur
blaðhaus, sem ber með sér úr
hvaða blaði greinin er og hvenær
hún birtist. — Fram til þessa hef-
ur aðeins verið hægt að útvega
úrklippur úr íslenzkum bíöðum,
en nú getur fyrirtækið einnig
boðið viðskiptamönnum sinum
úrklippur úr erlendum blöðum.
Nú þegar er hægt að útvega úr-
klippur úr dönskum, enskum,
norskum og sænskum blöðum. og
innan skamms mun einnig verða
hægt að útvega úrklippur út'
flestum öðrum Evrópublöðum
svo og bandarískum.
LJÓÐ UM DAGINN OG VEGINN
JA EÐA NEI.
Einn þáttur er orðinn þáttur snar,
þar sem efnt er til skemmtunar,
þá er að ýmsu efni spurt,
það efni er jafnan létt og þurrt,
— já, — eða nei.
Eg tek í spurningaþáttum þátt,
þótt eg spyrji á annan hátt,
og alvarlegri, en aðrir menn:
Ætli hafísinn komi scnn —?
Fáum við sól og sunnanþey —?
— Já, — eða nei.
Tekst þeim að semja tryggan frið —?
Tæmast bráðum vor fiskimið —?
Á eg að trúa ef ei eg skil —?
Er annar og betri heimur til —?
— Fer eg þangað þegar eg dey?
— Já, — eða nei.
Vitirðu svo með vissu, um allt,
verðlaun ágæt þú hljóta skalt:
Gull og skóga og góðan mat,
gæruúlpu og benzínfat,
gimsteina, rósir, gleym-mér-ei. —
— Já, — eða nei.
DVERGUR.