Dagur - 11.07.1962, Blaðsíða 5

4
rr..... . . ..^
Daguk
Jökulsárfundurinn
SUNNUDAGINN 8. júlí var sólskinsdag-
ur á Akureyri. Hann var einnig í öðrum
skilningi einn a£ sólskinsdögum fólksins
á Norður- og Austurlandi. Hann var sögu-
legur sólskinsdagur í augum allra þeirra,
sem vilja að þjóðin haldi áfram að byggja
landið og að dreifbýlið til sjávar og.sveita
sameini krafta sína til að berjast fyrir til-
veru sinni og byggð landsins.
Þennan dag voru samankomnir í húsa-
kynnum menntaskóla Norðlendinga hér
á Akureyri umboðsmenn byggðanna á
Norður- og Austurlandi, fulltrúar sýslu-
nefnda og bæjarstjórna og alþingismenn
kjördæmanna, allt vestan frá Húnaþingi
suður í Skaftafellsþing hið eystra, til þess
að ræða liið mikla sameiginlega framtíð-
armál hinna tveggja landsfjórðunga,
virkjun Jökulsár á Fjöllum og hvernig
þeirri framkvæmd megi til vegar koma.
Samkvæmt ráðstöfun undirbúnings-
nefndar fundarins, en í henni voru þessir
alþingismenn: Karl Kristjánsson, Jónas
G. Rafnar, Bjöm Jónsson og Friðjón
Skarpliéðinsson, voru mættir á fundin-
um að sunnan, þeir Jóhannes Nordal,
seðlabankastjóri, fomiaður hinnar svo-
nefndu stóriðjunefndar, er núverandi
ríkisstjórn hefur skipað og Jakob Gísla-
son, raforkumálastjóri, ásamt aðstoðar-
maimi hans, Eiríki Briem, verkfræðingi.
Á öðram stað í blaðinu er sagt frá ræð-
um þeim, er tveir þeir fyrrnefndu fluttu,
en samkvæmt dagskrá voru þeir í raun-
inni frummælendur um fundarefnið og
höfðu þannig aðstöðu til að setja svip á
umræðumar og hafa áhrif á hugi fundar-
manna, áður en annað væri fram komið.
Frummælendur þessir virtust leggja á
það nokkuð mikla áherzlu, og að því er
sumum þótti ,meiri en við átti á þessu
stigi málsins, að gera samanburð með áð-
ur óbirtum tölum milli fallvatna hér á
landi og að dæma Dettifossvirkjun úr
leik með þeim samanburði. í stað þess
að gera fundarefnið, Jökulsárvirkjunina,
°» þýðingu hennar að meginumtalsefni,
snerist mál þeirra að verulegu leyti um
Þjórsá og hin ágætu stórvirkjunarskil-
yrði, er þeir töldu þar vera og sem ríkis-
stjórnin nú lætur rannsaka af miklu
kappi, í stað þess að Iáta framkvæmd á-
lyktunar Alþingis um rannsóknir við
Jökulsá sitja fyrir, svo sem skylt var.
Enda þótt sérfræðingar þessir íæru
með fjölda af tölum, sem síðan hafa ver-
ið birtar í útvarpi og Reykjavíkurblöð-
um, var viðurkennt af þeirra hálfu, að
hér væri aðeins um „grófar“ bráðabirgða-
áætlanir að ræða. Sérstaklega aðspurður,
sagði raforkumálastjóri, að rannsóknir,
er nú fara fram, gætu breytt áætlunar-
tölunum. Frá fræðilegu sjónarmiði mátti
því teljast hæpið, að birta á þessu stigi
útreiknuð dæmi á þann hátt, sem gert
var. Og eftir stendur óhrakið það, sem
sérfræðingar hafa þegar sagt opinber-
lega, að verð á orku úr Jökulsá muni
vera svipað stóriðnaðarorkuverði erlend-
is og að við þetta verð eigi orkufrekur
iðnaður að geta sætt sig.
En þótt sunnanblærinn væri svalur að
þessu sinni, þ.e.a.s. inni í fundarsalnum,
tókst fulltrúunum að standa saman og
samþykkja í einu hljóði þá skorinorðu á-
Iyktun, m. a. uni „órjúfandi samstöðu“
sem birt er á fyrstu síðu blaðsins í dag.
v—________________________________
- JÖKULSÁRFUNDURINN
(Framhald af 1. síðu.)
Jóhann Hermannsson, Húsavík.
Fundinum bárust erindi frá
Sambandi austfirzkra kvenna,
sýslunefnd Norður-Þingeyjar-
sýslu og sýslunefnd Skagafjarð-
arsýslu, þar sem mjög var hvatt
til einarðrar sóknar í Jökulsár-
málinu og rafvæðingarmálum.
Á fundinum voru mættir til
ræðuflutnings Jóhannes Nordal,
bankastjóri, og Jakob Gíslason,
raforkumálastjóri.
Bankastjórinn, sem einnig er
formaður stóriðjunefndar ríkis-
stj. gat þess meðal annars, að
áhugi fyrir aluminíumfram-
leiðslu hér á landi hefði komið
fram hjá erlendum aðilum hvað
eftir annað um margra ára
skeið, en að alvarlegar viðræð-
ur hefðu verið upp teknar á síð-
asta ári við svissneskt og síðan
franskt fyrirtæki, sem bæði
hefðu hug á því að kanna mögu-
leikana til hlýtar. Hann sagði
ennfremur, að aðeins væri um
könnunarviðræður að ræða og
ekki lægju fyrir neinar fullnað-
rannsóknir við hin íslenzku
fallvötn, þótt rannsóknir hefðu
staðið yfir um skeið, og að allar
framkvæmdir í þessu efni hlytu
að byggjast á því,að takast megi
að afla erlends fjármagns til
þeirra. En gengið er út frá því á
þessu stigi málsins, að erlendir
aðilar byggi iðjuverið eða alum-
iníumverksmiðju, en íslending-
ar byggi orkuverið. Stofnkostn-
aður samtals er lauslega áætl-
aður 2300—2700 millj. króna.
Þetta er miðað við minnsta
orkuver fyrir aluminíumverk-
smiðju, sem afkastar um 30 þús.
tonnum (11—1200 milljónir) og
minnstu virkjun, sem til greina
gæti komið við Dettifoss eða
Búrfell (1200—1500 milljónir).
Orkuþörfin við aluminíum-
framleiðslu er geysilega mikil.
Á því byggist áhugi erlendra
manna, þar sem hér eru enn ó-
notuð og öflug fallvötn, sem
gert er ráð fyrir að gætu f ramleitt
ódýra orku, svo ódýra, að vegið
gæti upp önnur þau atriði við
þessa framleiðslu, sem óhag-
kvæmari þættu. Ræðumaður
sagði, að í Noregi mætti nú fá
raforku á 2 norska aura hvert
kilovatt (um 13 ísl. aura). En í
stærstu iðnaðarsvæðum Evrópu
og Ameríku kostaði kilovattið
21—26 aura íslenzka.
Ræðumaður hélt því fram, að
raforka yrði dýrari frá Detti-
fossvirkjun en Búrfellsvirkjun.
Við stöðvarvegg 11.3 aurar kilo-
vattstundin, miðað við 104 þús.
kilovatta orkustöð, er myndi
kosta 953 millj. króna, á móti
9.7 aurum á kilovattstund frá
Búrfelli, miðað við 150 þús. kw.
virkjun þar, er kosta myndi
1171 millj. króna. Ymsum atrið-
um ®rannsóknanna er enn
ólokið. Áætlanir munu hins
vegar liggja fyrir í haust. Unnið
er að miklum rannsóknum við
Þjórsá í sumar. Fyrr en þeim er
lokið og fullnaðarrannsóknum
við Jökulsá, eru áætlanir mjög
„grófar“ og geta að sjálfsögðu
breytzt.
Jakob Gíslason, raforkumála-
stjóri, flutti erindi á fundinum,
sem ei'nnig var á ýmsan hátt
mjög fróðlegt, þótt ekki sé rúm
ajð rekja efni þess hér í blaðinu
að sinni. Meðal annars gerði
hann samanburð á nokkrum
vatnsföllum, sem til greina geta
komið til virkjunar. Er þar mið-
að við orkuvinnslugetu í kwst/
ári.
í Jökulsá er þá samkvæmt áð-
ur sögðu talið hagkvæmt að
virkja kringum 3000 millj. kwst/
ári. Virkjunarstaðir eru tveir.
í Þjórsá, sem er stærsta vatns-
fall landsins, að þverám með-
töldum, er talið hagkvæmt að
virkja fyrir um það bil 8000
millj. kwst. orkuvinnslu á ári.
Virkjunarstaðir eru 10 að tölu,
þegar áin er að lokum fullvirkj-
uð.
Úr Hvítá fullvirkjaðri er
reiknað með að fáist rúmlega
2000 millj. kwst. á ári í 7 orku-
verum.
Sogið fullvirkjað gefur 500
millj. kwst/ári í þrem virkjun-
um.
Aðrar ár á landinu eru minna
athugaðar.
Á öllu Norðurlandi, frá Hrúta-
firði til Húsavíkur og Mývatns-
sveitar, að Siglufirði meðtöld-
um, er raforkuþörfin tæplega
80 millj. kwst/ári, en á Austur-
landi samtals 125 millj. kwst. á
ári, eða kringum 10% af orku
Dettifossvirkjunar. Reiknað er
með að orkuþörfin tvöfaldist á
hverjum 10 árum. Með þeim
reikningi verða íslenzk fallvötn
nægur orkugjafi næstu 50—60
ár.
Raforkumálastjóri gerði margs
konar útreikninga og sérstakan
samanburð á þeim tveim fall-
vötnum, Jökulsá og Þjórsá, sem
helzt eru á dagskrá, sem afl-
gjafar st.órvirkjana.
Hvorugur hinna sunnlenzku
ræðumanna taldi líklegt, út frá
sjónarmiðum töluvísindanna, að
Dettifoss yrði valinn til að knýja
fyrstu stóriðjuna hér á landi.
Gísli Guðmundsson, alþingis-
maður, tók næstur til máls,
og skýrði hin norðlenzku sjón-
armið.
Hann hóf mál sitt á því, að
hann mundi nú fara með tölur,
sem væri af nokkuð öðru tagi
en þær tölur, sem sérfræðing-
arnir hefðu nefnt, en tölur, sem
að sínum dómi og margra ann-
arra skiptu miklu máli í sam-
bandi við það umræðuefni, sem
á dagskrá væri. Hann gerði síð-
an grein fyrir hinum miklu
fólksflutningum suður og vexti
Stór-Rvíkur, sem svo er nefnd,
á árabilinu 1940—1960 og að í-
búatala hennar hefði á þessum
tíma hækkað um 100% og hefði
í árslok 1960 verið um 90 þús.
Ef sama þróun héldi áfram þar
syðra, yrðu íbúar Stór-Reykja-
víkur orðnir 180 þúsund eftir 20
ár og 360 þús. um næstu alda-
mót. íbúar landsins alls yrðu þá
390 þúsund og ef sömu fjölgun
héldi áfram í Reykjavík og var
1940—1960, yrði þá aðeins 30
þúsundir manna annars staðar
á landinu. Hann sagði, að íbúar
Norður- og Austurlands alls
hefðu verið rúmlega 40 þúsund-
ir í árslok 1960 og að, ef þar
yrði um eðlilega fólksfjölgun
að ræða, ætti þeim að fjölga
upp í 88 þúsund fram að alda-
mótum. En undanfarin 20 ár
hefði því farið mjög fjarri, að
eðlileg fólksfjölgun hefði átt sér
stað í þessum landshlutum og
hefðu hinir miklu fólksflutning-
ar suður komið í veg fyrir að
svo hefði orðið.
Þessi fjölgun, úr 40 þúsund
upp í 88 þúsund, er hin eðlilega
fólksfjölgun á Norður- og Aust-
urlandi, á næstu fjórum ára-
tugum, sagði ræðumaður, og
þannig verður hún væntanlega,
ef hægt er að stöðva þá óheilla-
þróun, þá miklu röskun á jafn-
vægi milli landshlutanna, sem
undanfarið hefur átt sér stað.
En til þess að hin eðlilega fólks-
fjölgun geti átt sér stað, þurfa
verkefnin að aukast, atvinnulíf-
ið að eflast, og helzt þarf það
að gerast á þann hátt, að það
veki hina nauðsynlegu athygli,
sem til þess þarf að skapa traust
á framtíð þessara landshluta. —
Gísli Guðmundsson sagði enn-
fremur: Þegar við leikmenn í
Mynd þessa tók St. E. Sig. í hinum glæsilegu húsakynnum Menntaskólans á Akureyri.
raforkuvísindum og hinum
hærri fjármálum flytjum fram
það mál, að virkjun Jökulsár á
Fjöllum verði næsta stórvirkj-
un, sem ráðist verði í hér á
landi, vakir sú framkvæmd fyr-
ir okkur fyrst og fremst, sem
eitt hið áhrifamesta úrræði, sem
völ er á til þess að stöðva fólks-
strauminn úr þessum landshlut-
um suður að Faxaflóa. Við
hljótum að mótmæla því, að enn
verði unnið að því að örva þann
fólksstraum með því að láta það
ganga fyrir, að stofna til stór-
iðju í höfuðborginni syðra, eða
nágrenni hénnar. Við ætlumst
til þess, að á okkur sé hlustað
og sjónarmið okkar virt. Við
vitum, að Jökulsá er a.m.k. eitt
hagstæðasta vatnsfall til stór-
virkjunar hér á landi, svo ekki
sé meira sagt, og að orka þaðan
yrði samkeppnisfær við stóriðn-
aðarorku erlendis. Ræður sér-
fræðinganna og tölur, sem þeir
hafa farið með, hafa ekki breytt
þeirri staðreynd eða upplýsing-
um, sem sérfræðingar hafa áð-
ur látið frá sér fara opinberlega
um það efni, þó að þeir hafi nú
í bili komizt að þeirri niður-
stöðu, áður en rannsóknum er
lokið, að annað vatnsafl kunni
að vera enn ódýrara.
Við bendum á, að hér sé
stæi*sta tækifærið til þess að
sýna það í verki, að jafnvægi í
byggð landsins sé í augum þjóð-
félagsins meira en innantómt
slagorð. Þó að raforkuneyzlan
hér norðanlands og austan sé
ekki talin skipta miklu máli í
sambandi við slíka stórvirkjun,
vitum við, hvers virði það er
fyrir þessa landshluta, ef þeir
eiga kost á,að þeim verði tryggð
næg og ódýr raforka á komandi
tímum, eins og hægt er að gera
og að sjálfsögðu yrði gert með
virkjun Jökulsár á Fjöllum. En
með tilliti til framtíðarinnar
hlýtur það að verða bezta lausn-
in fyrir Norður- og Austurland
í heild, að nota þessa miklu
orkulind, Jökulsá, sem þarna er
í óbyggðunum milli fjórðung-
anna, og tengja hana við þau
raforkukerfi, sem fyrir eru. —
Ræðu sinni lauk hann með þess-
um orðum: Nú, á þessum alls-
herjarfundi sýslunefndanna og
bæjarstjórnanna á Norður- og
Austurlandi þarf að skipuleggja
sóknina í þessu mikla máli. Ég
vona, að það verði gert. Til þess
eru margir hingað komnir um
langan veg, og við skulum vona,
að það eigi eftir að sýna sig, að
þeir hafi ekki farið erindisleysu
til þessa móts.
Næstur talaði Jónas G. Rafn-
ar, alþingismaður, og lýsti hags-
munum byggðanna í sambandi
við virkjunarstað og hvatti til
samstöðu allra íbúa á Norður-
og Austurlandi um, að fylgja
fast fram kröfunum um virkjun
Jökulsár.
Björn Haraldsson í Austur-
görðum fagnaði þessum fundi
mjög, eins og aðrir ræðumenn,
og gerði ýmsar fyrirspurnir og
athugasemdir við ræður þeirra
Jóhannesar Nordals og Jakobs
Gíslasonar. Taldi hann meðal
annars gæta nokkurs ósamræm-
is í þessum upplýsingum, og
þeim, er gefnar voru á verk-
Um skólamál á Norðurlandi
Upplýsingar Stefáns Jónssonar námsstjóra
fræðingaráðstefnu, sem haldin
var í Reykjavík í apríl í vor.
Sveinn Jónsson á Egilsstöðum
tók næstur til máls og þakkaði
sérstaklega, hve óskum manna
á Austurlandi hefði verið mætt
af miklum skilningi, svo sem
þessi fundur sýndi. Rökstuddi
hann síðan kröftuglega kröfurn-
ar um Jökulsárvirkjun og af-
neitaði hinum tölulegu fræðum
sunnanmanna, sem hinum eina
grundvelli, er valið á milli Jök-
ulsár og Þjórsár yrði að síðustu
byggt á. Bað hann menn þess,
að láta ekki stjómmálaflokka
eða aukaatriði málsins draga sig
í dilka í þessu stærsta hags-
munamáli dreifbýlisins norðan-
lands og austan. Hann fullyrti,
að byggðir landsins og þjóðlífið
sjálft þyldi ekki meiri blóðtöku
en þegar væri orðin og benti á,
að alger upplausn ýmsra staða
væri á næstu grösum, ef ekki
væri að gert. — Hann ásakaði
stjórnmálamenn fyrir það, að
sjá ekki þessa hættu, eða loka
augunum fyrir henni.
Karl Kristjánsson, alþingis-
maður, taldi stórvirkjunarmálið
og baráttuna fyrir virkjun Jök-
ulsár, þátt í lífsbaráttunni, gerði
ennfremur nokkrar athuga-
semdir við greinargerðir frum-
mælenda fundarins og benti á
hinn veika grunn, sem sumir
þættir áætlananna byggðust á,
svo sem hafnarskilyrði o. fl.
Magnús E. Guðjónsson, bæj-
arstjóri, bauð öllum fundar-
mönnum til kaffidrykkju á
fundarstað, Heimavist Mennta-
skólans. Var síðan ágætt kaffi
fram borið.
Um kl. 9 sd. hafði Axel Tuli-
nius framsögu fyrir nefnd þá, er
fundurinn hafði fyrr um daginn
kosið til að semja tillögur í
máli því, sem til umræðu var.
Urðu nú enn nokkrar umræður
og tóku þá m.a. til máls: Vem-
harður Bjarnason, Húsavík,
Jakob Gíslason, Áskell Einars-
son, bæjarstjóri, Húsavík,
Gísli Guðmundsson og Ey-
steinn Jónsson. Hann fagn-
aði þeirri ályktun, er fram var
komin og ætti að geta aukið at-
vinnulíf í heilum landshlutum.
En hann kvað ljóst vera, að eft-
ir því sem meira þyrfti af er-
lendu fjármagni, því erfiðara
væri fyrir fslendinga að gæta
þeirrar jafnvægissjónarmiða,
sem kröfur um virkjun Jökuls-
ár byggðust fyrst og fremst á.
— En með því að sam-
þykkja þá tillögu, sem hér ligg-
ur fyrir, erum við að samþykkja
byggðasjónarmiðið og jafnvæg-
isstefnuna í byggð landsins, sem
okkur er full þörf á, sagði Ey-
steinn Jónsson, og síðan gerði
hann nokkrar fyrirspurnir til
frummælenda.
Jón Gauti Pétursson tók næst-
ur til máls og gerði fyrirspurnir
um hina væntanlegu stóriðju í
sambandi við Efnahagsbanda-
lagið. Þá kvaddi Skúli Guð-
mundsson, alþingismaður, sér
hljóðs og talaði um raforkuþörf
landsmanna og ýmis verkefni,
sem úrlausnar biðu. Og enn
tóku nokkrir til máls.
Aðaltillaga fundarins var síð-
an borin undir atkvæði og sam-
þykkt með öllum greiddum at-
kvæðum. Klukkan var farin að
nálgast 12 á miðnætti, þegar
Jóhann Skaptason sleit fundi
með snjallri ræðu.
Bæjarstjórn Akureyrar hafði
kvöldverðarboð að Hótel KEA
fyrir alla fundarmenn og gesti.
Þar ávarpaði Karl Kristjáns-
son bæjarstjóra Akureyrar,
árnaði honum heilla í starfi og
Akureyri allrar blessunar. Tóku
fundarmenn undir það með fer-
földu húrrahrópi, en Magnús E.
Guðjónsson, bæjarstjóri, þakk-
aði. □
STEFÁN JÓNSSON, námsstj.,
hefur verið á ferðalagi um
Norðurland undanfarnar vikur.
Hefur hann haldið fundi með
skólanefndum og fræðsluráðum
sýslnanna og rætt við forystu-
menn skólamálanna. í sambandi
við frétt úr Húnavatnssýslum
frá sýslumanni Húnvetninga,
leitaði ritstjóri Ðags upplýsinga
hjá námsstjóranum um bygg-
ingarmál skólanna í skólahverf-
um í Norðurlandi.
Námsstjórinn sat báðafræðslu-
ráðsfundina í Húnavatnssýslum,
en til þessara funda var boðað
af fræðsluráði hvorrar sýslu og
sýslumanni, Jóni ísberg, sem
boðaði oddvita hreppanna. Ól-
afur Kristjánsson, skólastjóri
Reykjaskóla, hafði samið glögga
og rökstudda greinargerð um
þetta skólabyggingarmál og
sameiningu skólahverfa. — Var
þessari greinargerð dreift í vet-
ur um sveitahreppana. Voru
fundirnir ágætlega sóttir og
sameiningarmálin rædd af á-
huga, þótt allir væru ekki al-
gjörlega fylgjandi sameiningu,
eins og fram kemur í frétt
sýslumanns.
Skólastaður í Austur-Húna-
vatnssýslu er ákveðinn að
Reykjum á Reykjabraut, en í
Vestur-Húnavatnssýslu er
skólastaður áætlaður að Reykj-
um í Miðfirði, ef jarðhiti reyn-
ist þar nægur.
Ritstjóri Dags spurði þá náms-
stjórann um aðrar framkvæmd-
ir í byggingarmálum barnaskól-
anna í Norðurlandi og svaraði
námsstjórinn þannig:
Að Laugalandi á Þelamörk er
langt komið byggingu heima-
vistarskóla fyrir þrjár sveitir:
Glæsibæjar-, Skriðu- og Öxna-
dals-hrepp. í Mývatnssveit er
verið að Ijúka við aðra álmu af
heimavistarskólabyggingu, og
verður væntanlega hægt að
hefja þar kennslu í haust, þótt
eftir sé að byggja sjálfar skóla-
stofurnar. — í Bárðardal er í
byggingu skólahús og ; félags-
heimili sambyggt, líkt og í
Skúlagarði í Kelduhverfi. — I
Bárðardal er langt komið að
ljúka byggingu þess hluta húss-
ins, er tilheyrir skólanum. — Á
Hvammstanga er verið að ljúka
byggingu skólahúss og .var haf-
in þar kennsla síðla vetrar )ið-
inn vetur.
í sumar á að hefja byggingu
á skóla, bókasafnshúsi og fé-
lagsheimili í Grímsey. — En
Grímseyingar eiga, sem kunn-
ugt er, ágætt bókasafn, sem
upphaflega var gefið af prófess-
or Willard Fiske. — Að lundi í
Axarfirði á að byggja skóla-
stjóraíbúð og heimavist fyrir
börn, en gamla skólahúsið þar
er tæplega íbúðarhæft fyrir
börn og skólastjóra. í Reykja-
dal er áætlað að hefja byggingu
heimavistarskóla fyrir Reykja-
dalsskólahverfi og hefur Dagur
Sigurjónsson, skólastjóri, að
Litlu-Laugum, gefið land undir
skólann. Var skólahúsið stað-
sett í síðastliðinni viku og stakk
fræðslumálastjórinn, Helgi Elí-
asson, fyrstu skóflustunguna. —
Áður hafði Reykjadalshreppur
fest kaup á nægum jarðhita fyr-
ir væntanlegan skóla.
Þetta eru góðar fréttir, en er
þó ekki ennþá eftir að leysa
byggingarmál skóla strjálbýlis-
ins í sumum héruðum?
Jú, því miður, eru mörg verk-
efni óleyst enn. í Skagafirði eru
enn 10 sveitir, sem ekki hafa
leyst sín byggingarmál fyrir
skólahaldið til frambúðar, en
tveir heimavistarbarnaskólar
eru þó í héraðinu, Steinsstaða-
skólinn í Lýtingsstaðahreppi og
skólinn Sólgarðar við Barðs-
laug í Fljótum. — Óvíst er enn
um sameiningu skólahverfa í
Skagafirði.
I Eyjafirði vantar enn viðun-
andi skólahús í Hrafnagils- og
Saurbæjarhreppum. — Áætlað
er að einn skóli verður reistur
fyrir báða þessa hreppa við
jarðhita að Hrafnagili, en al-
gjör samstaða hefur enn ekki
fengizt um það mál ennþá.
í Suður-Þingeyjarsýslu vant-
ar enn skólahús í Ljósavatns-
hreppi og skólahúsið gamla að
Skógum í Fnjóskadal er orðið
mjög lélegt. Rætt hefur verið
um að þessir hreppar byggðu
skólahús í sameiningu við jarð-
hita að StóruTjörnum, og er
fræðsluráð sýslunnar og
fræðslumálastjórn sammála um
það, en samstaða er ekki enn
um málið í Ljósavatnshreppi.
Á Grenjaðarstað er ágætt
skólahús til heimangöngu, en
við það þyrfti að byggja skóla-
stjóra-íbúð og heimavist fyrir
þau börn, sem ckki eiga kost
heimangöngu, til þess að skól-
inn komi allri sveitinni að not-
um.
Á.Tjörnesi og í Reykjahverfi
eru engin skólahús, en jarðhiti
er nægur í Reykjahverfi. Enn-
þá eru þessir hreppar fámennir,
en vel getur byggðin aukizt í
Reykjahverfi, þar sem jarðhit-
inn er geysilega mikill og jafn-
framt liggur þessi byggð ör-
skammt frá Húsavík, sem er
vaxandi kaupstaður með mikla
framtíðarmöguleika.
Á Raufarhöfn er áætluð
bygging nýs barnaskóla, þar
sem gamla skólahúsið er þegar
langt of lítið. Var hnigið að því
ráði að byggja ekki við gamla
skólahúsið, heldur byggja nýtt
skólahús á öðrum stað í kaup-
túninu. Mun skólahúsinu nú
þegar vera valinn staður, segir
Stefán Jónsson, námstjóri, að
lokum.
Þakkar blaðið fyrir þessar
upplýsingar og vonar að skóla-
mál Norðlendinga verði öll
leyst á viðunandi hátt, sem allra
fyrst. □
Fyrstu heildarrannsóknir á tann-
r
skemmdum Islendinga
í SUMAR fara fram hér á landi
fyrstu vísindalegu rannsóknirn-
ar á tannskemmdum fólks hér á
landi og eru þær jafnframt þær
vísindalegustu og víðtækustu,
sem gerðar hafa verið í nokkru
landi til þessa.
Að öruggri framkvæmd styð-
ur fullkomnari íbúaskrá en
annars staðar mun vera til og
ennfremur viðráðanlegur fólks-
fjöldi. Háskóli íslands og há-
skólinn í Alabamafylki í Banda-
ríkjunum, þ. e. tannlæknadeild-
ir þessara skóla, sjá um fram-
kvæmdina. En hana framkvæma
tveir tannlæknar, John Dun-
bar, og Pálmi Möller honum til
aðstoðar. Báðir eru þessir menn
kennarar við Alabamaháskól-
ann vestra.
Hagstofa íslands valdi fólk
það, sem rannsakað er, tekur
eins konar, „stikkprufur“, en
slysavarnadeildirnar tilkynna
þessu fólki, hvað til stendur
hver á sínum stað. Alls verða
4000 íslendingar rannsakaðir.
Hér á Akureyri nær 200 manns.
Hinn 16. þ.m. verða tannlækn-
arnir hér í bænum og gera sín-
ar athuganir á þessum hópi
manna, sem valinn er úr öllum
stéttum og á ýmsum aldri. —
Rannsóknin er sársaukalaus og
tekur skamma stund. Hvarvetna
bregðast menn hið bezta við
kallinu, og er það mjög þakkar-
vert.
Læknarnir hófu rannsóknirn-
ar í vor, fóru um Suðurland,
síðan Austurland og eru nú á
Vestfjörðum.
Tannlæknarnir litu inn á skrif-
stofur blaðsins í sl. viku.
Þeir sögðu, að tannsjúkdóm-
ar hefðu mjög færzt í vöxt á
síðari tímum. Fylgdu þær hvar-
vetna bættum lífskjörum þjóð-
anna. Þótt tannáta væri sjald-
gæf fyrir 100 árum og lítil um
síðustu aldamót, kann að koma
í ljós, að 90% af ungu kynslóð-
inni sýni merki hennar.
Tannskemmdirnar valda mikl-
um þjáningum og viðgerðir
kosta stórfé. Gegn tannskemmd-
um verður tæpast unnið með
miklum árangri, nema að fyrir
(Framhald á bls. 2)
LOKAÐU BÍLNUM
ÞÍNUM
Við getum með réttu glaðst
yfir því hér á Akureyri, að ýms-
ir þættir bæjarlífsins bera
nokkurn menningarsvip, og
bærinn er enn að mestu laus við
þann sora mannlífsins, sem jafn-
an vill fylgja bæjum og borg-
um.
Svo lítið ber t. d. á hnupli, að
segja má, að peningar liggi á
„glámbekk“ og séu auðgripnir.
En sjaldan kemur slíkt að sök,
en ótal dæmi eru hins vegar um
heiðarleik og lofsverða ráð-
vendi, þótt sjaldnar sé um það
getið.
Og bílaeigendur í bænum,sem
eru orðnir mjög margir, eru svo
óvarkárir og lítið tortryggnir,
að þeir skilja bílana eftir ólæsta
á kvöldin og hafa jafnvel lykil-
inn í. Auðvitað kemur þetta til
af því, hve sjaldan það kemur
að sök. Þetta segir sína sögu,
sem enginn þai'f að bera kinn-
roða fyrir.
En nú er tími ferðalaga, og
samkvæmt reynslunni er mis-
jafn sauður í mörgu fé, og ekki
rétt að freista þeirra manna,
sem tilhneigingu hafa til bíla-
stuldurs (þá oftast í sambandi
við ofnotl^un áfengis) með því
að skilja eftir ólokaða bíla. Ó-
varkárni bílaeigenda af þessu
tagi hefur leitt til hörmulegra
slysa. □
LAX OG LAXVEIÐI-
MENN
Lax og silungur er í háu verði
á erleridum markaði. Sunnlenzk-
ir laxabændur fengu upp í 100
krónur fyrir hvert kg. í fyrra
af laxinum. En á sama tíma áttu
norðlenzkir laxveiðimenn í
nokkrum erfiðleikum með að
losna við sinn lax fyrir sæmi-
legt verð.
Hin dýru veiðileyfi og lágt
verð á laxinum hér norðanlands,
hafa gert laxveiðina „mjög ó-
hagstæða“.
Eins og nú er kaupir Kaup-
félag Þingeyinga á Húsavík ný-
veiddan, nýgénginn og galla-
lausan lax á kr. 70 pr. kg. Þessi
lax er frystur í sérstökum um-
búðum og á sérstakan hátt með
hann farið, og er fluttur út á
vegum Sambandsins, samhliða
ál og öðru góðgæti. Annan lax
kaupir K. Þ. á 35—40 krónur.
Hér á Akureyri kaupir Frysti-
hús KEA lax og greiðir 50 krón-
ur fyrir kg., og þó aðeins 10 pd.
laxa og stærri, en verzlanir
kaupa minni laxinn „eftir hend-
inni“ til að selja hann nýjan, en
frystihúsið reykir þann lax, er
það kaupir.
Silungur er í háu verði til út-
flutnings, miðað við það, sem
áður hefur vei'ið. Bændur við
Mývatn fá t.d. 22 kr. fyrir kg. og
sama verð gildir um sjóbirting
og er þetta þó aðeins áætlunar-
verð, sem búizt er við mikilli
uppbót á.
Samkvæmt því, sem að fram-
an- segir, hafa 30 punda laxarnir
tveir, sem nýlega veiddust í
Laxá í Suður-Þingeyjarsýslu,
„lagt sig“ á 2100 krónur, eða
yfir 1000 krónur hvor. □