Dagur - 01.07.1964, Page 4

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1166 og 1167
RÍtstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Stjórnin lærði
á landsins kostnað
ÞEGAR Hermann Jónasson mynd-
aði vinstri stjórnina árið 1956, var
það eitt af aðalstefnumálum hennar
að vinna að lausn efnahagsmálanna
í samráði við stéttarsamtökin í land-
inu. Hermann Jónasson gerði hvað
eftir annað um þessar mundir grein
fyrir þeirri skoðun sinni, að nauðsyn
bæri til þess, að stjórnarvöld höguðu
vinnubrögðum sínum á þann hátt.
Hér var um nýmæli að ræða, og eng-
inn gekk þess dulinn, að byrjunar-
örðugleikar yrðu miklir — jafnvel að
þessi fyrsta tilraun til slíks samstarfs
milli stéttarsamtaka og ríkisvalds
yrði farin út um þúfur mjög fljót-
lega. En á þennan hátt vann vinstri
stjórnin um rúmlega tveggja ára
skeið að þeim ráðstöfunum, sem gera
þurfti í efnahagsmálum á þeim tíma.
En þegar vinstri stjórnin fór að
ræða við stéttarfélögin um ráðstafan-
ir þær, sem hún taldi sig eða Alþingi
þurfa að gera til að trvggja rekstur
útflutningsatvinnuveganna og koma
í veg fyrir verðbólgu, kom hljóð úr
homi. Forystumenn og blöð Sjálf-
stæðisflokksins gerðu hróp að vinstri
stjórninni og kölluðu það firn mikil
og f jarstæðu, að veita stéttarfélögun-
um hlufdeild í meðferð löggjafar-
mála eins og nú væri gert. Um slík
mál ætti Alþingi eitt að fjalla, og
væri því ríkisvaldinu óvirðing ger
með því að fara að eins og vinstri
stjómin gerði.
Jafnframt gerði flokksforysta Sjálf-
stæðismanna allt, sem í hennar valdi
stóð, til að spilla samstarfinu milli
ríkisstjórnarinnar og verklýðssam-
takanna. Blöð hennar og útsendarar
hvöttu til ótímabærrar kröfugerðar
og verkfalla, og áttu margir óbreyttir
liðsmenn Sjálfstæðisflokksins erfitt
með að átta sig á slíku atferli í þessa
átt. Þá gerðust m. a. þau undur, að
sjálft Morgunblaðið bar Hannibal
Valdimarssyni á brýn, að hann héldi
niðri kaupi verkamanna.
Þar kom, að oddvitum Sjálfstæðis-
flokksins tókst að ná samstarfi við
Einar Olgeirsson og áhangendur
hans í Sósíalistaflokknum, svo og Al-
þýðuflokksmenn þá innan verkalýðs^
hreyfingarinnar, sem litu vinstri
stjórnina hornauga. Þetta samstarf
bar árangur á Alþýðusambandsþingi
í árslok 1958, er vinstri stjórninni
var neitað um mánaðarfrest til að
semja um ráðstafanir gegn yfirvof-
andi verðbólgu, sem stjórnarand-
stæðingar höfðu komið af stað. Þeir
gerðu ráð fyrir, að ráðherramir
myndu sitja, þótt þeir kæmu ekki
fram þeirri stefnu sinni, að gera
efnahagsráðstafanir í samráði við
stéttarsamtökin. □
UM STÓRIÐJU Á ÍSLANDI
Magnús Jónsson alþingismaður svarar spurn-
ingum Dags frá í vor
Kjördæmisþingið
í Norðurlandskjördæmi vestra
í ÍSLENDINGI birtist 10. apríl
s.l. löng grein eftir Magnús Jóns
son alþingismann, með fyrir-
sögninni, „Stóriðja á íslandi." í
tilefni af þeirri grein, og sér-
stakri kveðju, sem M. J. sendi
Degi undir lokin, taldi blaðið
rétt að spyrja hann nokkurra
spurninga í sambandi við þau
mál, sem um var fjallað, og þá
einkum í sambandi við virkjun
Jökulsár á fjöllum og orkumál
Norðlendinga og Austfirðinga.
Spurningarnar voru 12 talsins
og birtust í Degi 29. apríl og 6.
maí.
Svör Magnúsar Jónssonar bár
ust Degi fyrir nokkru, og þótt
þau séu ekki eins ákveðin, sum
þeirra, og æskilegt hefði verið,
og sumum spurningum látið
ósvarað, telur Dagur þau fróð-
leg og rétt að birta þau í víð-
lesnara blaði en íslendingi. Eru
þau því hér á eftir birt í heild,
en síðan nokkrar athugasemdir
Dags um einstök atriði.
SVÖR MAGNÚSAR JÓNS-
SONAR ALÞINGISMANNS
f RITST J ÓRN ARGREIN í
„Degi“ fyrir nokkru síðan er
beint til mín nokkrum fyrir-
spurnum vegna greinar minnar
í „íslendingi" um stóriðju á ís-
landi. Fyrirspurnir þessar eru
allar málefnalegar og hefi ég
. því síður en svo á móti því pð
svara þeim, en það hefir þó
dregizt nokkuð vegna mikilla
anna í þinglokin. Ymsum spurn
inganna er þó erfitt að svara í
stuttu máli án þess að villandi
geti orðið, en ég mun þó reyna
að svara þeim í sem fæstum
orðum. Þótt skýrara væri að
taka upp orðréttar fyrirspurnir
„Dags,“ myndi það lengja um
of þessar athugasemdir, en ég
númera þær eins og spurningar
blaðsins og vona, að þær skýri
sig sjálfar, ef menn hafa ekki
fyrirspurnirnar við hendina.
1) í greininni „Þingmenn og
stórvirkjun" í 24. tbl. „Dags“ er
svo komizt að orði: „Sér í lagi
vekur það umtal hér um slóðir,
að þingmenn stjórnarflokkanna
í Norðurlandskjördæmi eystra
skuli taka þátt í því að gera
þennan undirbúning að einka-
máli í stjórnarherbúðunum.11
Þessi ummæli verða naumast
skilin nema sem gagnrýni á
störf mín að þessum málum, því
að ég er eini þingmaður kjör-
dæmisins, sem unnið hef að
undirbúningi stórvirkjunar og
stóriðju, bæði í stóriðjunefnd og
skipulagsnefnd raforkumála.
2) Ég hefi að sjálfsögðu ekki
haft neitt sérstakt samráð við
meðflutningsmenn mína að til-
lögunni um virkjun Jökulsár á
Fjöllum eða nefnd Akureyrar-
fundarins um hvort ég tæki sæti
í stóriðjunefnd eða um störf mín
þar, því að í þá nefnd er ég ekki
skipaður sem sérstakur fulltrúi
Norðurlandskjördæmis eystra,
enda er nefndin auðvitað ekki
skipuð með nein kjördæmasjón-
armið í huga, því að hér er um
sh'kt stórmál að ræða, að þau
verða að metast út frá heildar-
hagsmunum þjóðarinnar, og rík-
isstjórnin verður að sjálfsögðu
að geta treyst því, að athuganir
nefndarinnar séu hlutlausar.
3) Það er mjög torvelt að fá
öruggar upplýsingar um raun-
verulegt raforkuverð alumini-
umverksmiðja, en í Bandaríkj-
unum má enn fá raforku fyrir
um 9 au./kwst. Algengt mun þó
vera að verð þar í landi sé
12—14 au./kwst. í Noregi er
verðið sem næst 13 au./kwst. og
munu bæði þessi lönd gera lít-
inn eða engan mun á erlendum
og innlendum fyrirtækjum,
hvorki um orkuverð né annað.
Grikkland hefir nýlega samið
um ca. 13 au./kwst., en ekki er
fullkunnugt um önnur atriði
þeirra samninga, svo sem
skatta. Ghana hefir samið um
12 au./kwst. og jafnframt mikil
skattfríðindi. — í Frakklandi,
Þýzkalandi og Sviss er verðið
hátt, eða um og yfir 17 au./kwst.
Þess ber hinsvegar að gæta, að
aluminiumverksmiðjur í þess-
um löndum eiga aflstöðvar, sem
eru mikið afskrifaðar. Þær geta
því keypt viðbótarorku á þessu
verði að vissu marki, án þess að
meðalverðið verði of hátt. Auk
þess eru aluminiumverksmiðjur
að jafnaði reiðubúnar að greiða
hærra verð í heimalandi sínu
vegna lægri flutningskostnáðar,
tolla, áhættu við erlenda fjár-
festingu og fleira.
Skæðasti keppinautur íslands
í sambandi við aluminiumverk-
smiðjur er væntanlega Noregur
eins og sakir standa. Þar er
verðið um 13 au./kwst., og þótt
við gætum boðið jafn hagstætt
verð, hefir Noregur ýmsa yfir-
burði á ýmsum sviðum, einkum
vegna stöðugs verðlags og hér
er engin reynsla af erlendri
fjárfestingu. Einnig verður að
hafa í huga, að framangreindar
tölur um orkuverð eru yfirleitt
hvarvetna miðaðar við stærri og
oft margfalt stærri aluminium-
verksmiðjur en hér er ætlunin
að reisa, en það er um 30 þús.
tonna verksmiðja, sem þarf 55
megawatta orku. Gerir það
þörfina á lágu orkuverði enn
meiri. Þar sem fara verður með
fullri varúð í sambandi við er-
lenda fjárfestingu, hefir ekki
verið talið ráðlegt að miða við
stærri verksmiðju.
4) Erfitt er að svara nákvæm-
lega þeirri spurningu, hvaða
verð aluminiumverksmiðja
þyrfti að greiða fyrir orku frá
Dettifossvirkjun til þess að sú
virkjun gæti borið sig. Megin-
vandamálið við þá virkjun er
það, að hagkvæmasta vix-kjun
Dettifoss myndi skila mikilli af-
gangsoiku, sem ekki væri hægt
að afsetja vegna þess, hve hinn
almenni oi-kumai’kaður nyrðra
og eystra er ennþá lítill. Ætti að
jafna öllum oi’kuframleiðslu-
kostnaðinum ofan á orkunotkun
aluminiumverksmiðjunnar og
almenna orkunotkun, yrði um
fráleitt verð að ræða. Þessu til
viðbótar kemur svo nauðsynin
fyrir varaaflstöð.
En til þess að gera sér ein-
hverja hugmynd um hag-
kvæmni hinna tveggja virkjana,
sem helzt hefir vei’ið rætt um,
má setja upp dæmi, og er þá
gengið út frá sölu á allri ork-
unni. Er þá gengið út frá 6%
annuitetsláni til 25 ára, afborg-
únai’laust fyrstu þrjú árin, sem
má nú telja beztu fáanlegu láns-
kjör. Gefur slíkt lán 8,3% ár-
legan kostnað. Er þá ekki reikn-
að með aðflutningsgjöldum, sem
hækka orkuverðið um ca. 20%.
Lítur dæmið þannig út:
210 MW virkj-
un Búrfells full-
nýtt og orkan
flutt til Faxaflóa 11,3 au./kwst.
133 MW virkj-
un Dettifoss full-
nýtt og orkan
flutt til Eyja-
fjarðar 13,8 au./kwst.
Háspennulína frá Búrfells-
virkjun norður eykur auðvitað
verulega kostnað við þá virkj-
un, en líklegt er að orkusala
nyrðra gæti staðið undir þeim
kostnaði. Ekki er heldur í þessu
dæmi í-eiknað með varaaflstöð,
sem nauðsynleg er talin með
Dettifossvirkjunar vegna alum-
iniumvei’ksmiðj unnar.
5) Ef við getum boðið raforku
til aluminiumvinnslu frá Detti-
fossvirkjun á viðunandi verði,
þá þai-f út af fyrir sig ekki að
sannreyna það, að engin leið sé
til að framleiða orku hér í öðru
orkuveri við lægra vei’ði. Hér
kemur aftur á móti það til
gi’eina, að við eigum undir al-
þjóðlegar peningastofnanir að
sækja með fjáröflun til orku-
vei’sins, sem ætlunin er, að ís-
lendingar einir eigi, því að vafa-
laust ei’u allir sammála um
nauðsyn þess, að íslendingar
einir eigi orkulindir landsins.
Orkuver, sem kosta mun 11 til
12 hundi’uð milljónir ki’óna er
svo stói’kostlegt fyrii’tæki á
mælikvarða okkar, að hinar
alþjóðlegu fjái-málastofnanir
leggja á það höfuðáherzlu, að
við veljum hina hagstæðustu
leið til orkuvinnslunnar til þess
að ti-yggja sem bezt fjárhag
orkuversins. í sambandi við það
mál hafa að undanföi’nu farið
fi’am ítarlegustu rannsóknir og
útreikningar -um -orkuvinnslu-
möguleika á fslandi, sem gerðar
hafa verið. Ég myndi innilega
fagna því, ef þær athuganir
yrðu Dettifossvii’kjun hagstæð-
astar, en því miður eru ekki
miklar líkur til þess. Og það
þýðir ekkert að vera að blekkja
sig með draumsýnum heldur at-
huga þá aðrar leiðir til að
úyggja norðlenzka hagsmuni.
6) f samningum við alumin-
iumverksmiðjur getur tveggja
au./kwst. munur ráðið úrslit-
um. Mörg önnur aðstöðuatriði
þax-f auðvitað einnig að athuga,
en þar sem raforkan er einmitt
sá kostnaðarliður aluminium-
fx-amleiðslunnar, sem semja má
um fyrirfram til langs tíma, þá
en á hann lögð mikil áherzla.
7) Það er ekki á valdi stór-
iðjunefndai’manna einna að
ákveða þá stund, er auðið verði
að segja, hvoi’t aluminiumverk-
smiðja vei’ði staðsett nyi’ði’a eða
ekki. Mál þessi eru enn á við-
í-æðustigi, bæði við Alþjóða-
bankann og hin ei’lendu alum-
iniumfyrirtæki, og það leiðir
ekki til neins góðs að vei’a með
ótímabærar staðhæfingar.
8) Hvort eðlilegt sé, að þing-
mennirnir, sem stóðu að álykt-
uninni um vii’kjun Dettifoss til
stóriðju, greiði atkvæði með
virkjun Þjórsár, án skilyi’ða um
orkulínu norður fx’á þeirri virkj-
un, er erfitt að svara á þessu
stigi málsins. Persónuleg skoð-
un mín er að vísu eindi’egið sú,
að þjóðhagslega séð væri æski-
legt að virkja Búrfell, leiða
orku norður og staðsefja alum-
iniumverksmiðju við Eyjafjörð,
og að sú skipan mála yrði lík-
legust til þess að Dettifoss yrði
fyrr virkjaður en ella myndi.
Hitt er annað mál, að áður en
öll kurl eru komin til grafar
geta gerzt ýms atvik, sem kynnu
að breyta bæði viðhorfi mínu og
annarra til eins og annars i
þessum málum, og því vil ég
ekki á þessu stigi málsins full-
yi’ða neitt um endanlegt at-
kvæði mitt. Það er yfirleitt ekki
hyggilegt að sýna öll spil sín
áður en spilinu er lokið.
Magnús Jónsson.
NOKKRAR ATHUGASEMDIR
DAGS
ÞESS skal getið, að spurning-
arnar, sem Magnús svarar ekki
eru:
1) Um rétt landshlutans til að
fá bætt úr rafmagnsskorti o. fl.
2) Um Búi’fellsáætlun, hvort
breytt hafi vei’ið síöan 1962 og
þá hvex-nig og hversvegna.
3) Um það hvernig skilja beri
ummæli M. J. í íslendingi um
„hi’eppapólitík“ í þessum mál-
um.
Við svöi’in telur blaðið nægi-
legt, á þessu stigi málsins, að
gera eftirfaiandi athugasemdir:
1. svar. Tilvitnunin sannar, að
ummæli Dags í 24. tbl. voru
rangfærð í íslendingsgrein
Magnúsar Jónssonar 10. apríl.
Svarið'er fullnægjandi.
5. svar. Hér segir M. J. fyrst,
að útaf fyrir sig þurfi ekki að
sannreyna það vegna alumini-
umvinnslu, að hvei’gi sé hægt
að framleiða hér ódýrari orku
en við Dettifoss, ef verðið á
henni sé samkeppnisfæi’t. Síð-
an segir hann, að alþjóðlegar
fjái-málastofnanir leggi áherzlu
á, að „við veljum hina hagstæð-
ustu leið.“ Þetta tvennt getur
vai’la samrýmst.
6. svar. M. J. segir að tveggja
aui-a vei’ðmunur pr. kwst. geti
ráðið úrslitum í sambandi við
aluminiumvinnslu. Ex’lenda
oi-kuverðið, sem hann tilgrein-
ir í 3. svari er lægst 9 aurar og
hæst 17 aurar (Dettifoss samkv.
áætlun M. J. 13,8 aurar). Erlend
ar aluminiumverksmiðjur búa
því við mjög mismunandi verð.
7. svar. Svarið er glöggt á þá
leið, að hér sé engu hægt að
svara. Óvíst hvort orka frá
Búrfelli yrði flutt norður og
óvíst hvenær úr því verði skoi’-
ið. Staðhæfingar um sh'kt,
„ótímabærar."
8. svar. Þetta gefur því miður
lítil fyrirheit um stuðning Magn-
úsar Jónssonar við noi’ðlenzk
sjónai’mið í þessu máli, svo að
ekki sé meii’a sagt. Hann virð-
ist ekki telja það útilokað, að
norðlenzkir þingmenn greiði at-
kvæði með Búi’fellsvirkjun án
skilyrða um oi’kulínu norðui’,
enda þótt hann segist telja það
, þjóðhagslega æskilegt" að
Þjórsá vei-ði virkjuð og lína
lögð norður. Að lokum segir
hann svo, að það sé „yfirleitt
ekki heppilegt að sýna öll sín
spil áður en spilinu er Iokið.“
Blaðið þakkar svörin, og mun
ræða það nánar þegar bví þykir
tímabært. Þau bera það með
sér, að M. J. og meðnefndar-
menn hans ætla að halda áfram
að „spila“ án þess að almenn-
ingur hér nýrðra fái að vita,
hvað þeir hafi á hendinni. □
Komin 65 þúsund mál
Vopnafirði 29. júní. Þennan dag
í fyrrasumar hófst síldarbræðsl-
an. En nú er búið að bræða hér
65 þús. mál. Verksmiðjan var til
búin mjög tímanlega í sumar og
kom það sér vel að hún gat tek-
ið á rnóti hinni snemmveiddu
síld. □
Frostastöðum 24. júní. Sunnu-
daginn 14. þ, m. var aðalfundur
Kjördæmissambands Framsókn
armanna í Norðui’landskjöi’-
dæmi vestra haldinn að Héðins-
minni í Blönduhlíð. Fundinn
sátu 48 fulltrúar auk stjórnar
sambandsins, þingmanna Fram-
sóknarfloksins í kjöi’dæminu og
nokkui-ra gesta. Fundurinn
ræddi og samþykkti ýmsar
ályktanir bæði um landsmál,
sérmál kjördæmisins og félags-
mál sambandsins. og fara nokkr-
ar þeirra hér á eftir:
„Aðalfundur Kjördæmissam-
bands Framsóknarmanna í
Norðui’landskjördæmi vesti’a,
haldinn að Héðinsminni 14. júní
1964, ályktar eftirfarandi:
1) Fundurinn fagnar því, að
ríkisstjórnin skuli nú loks hafa
látið undan kröfum Framsókn-
armanna um að stuðla að því,
að teknir væru upp samningar
við verklýðshreyfinguna um
HELGI í LAUGASELI
áttræður
Á MORGUN, 2. júlí, er Helgi
Ásmundsson bóndi í Laugaseli
í Reykdælahi-eppi átti’æður.
Helgi er fæddur á Krákár-
bakka, jörð sem byggð var um
9 km suður frá Baldui’sheimi í
Mývatnssveit á vestri bakka
Krákár. Sá bær mun hafa farið
í eyði til fulls 1910. Foreldrar
Helga voru Arnfríður Sigurðar-
dóttir og Ásmundur Helgason.
Þau munu hafa flutt frá Krák-
árbakka 1886 eða 87 og þá að
Engidal í Bárðdælahreppi, en að
Laugaseli komu þau hjón með
böi-n sín tvö árið 1898 og hefir
Helgi verið þar síðan — fyi-st
í sambýli við foreldra sína.
Helgi er kvæntur Margréti
Jóhannesdóttur frá Bii’nunesi á
Árskógsströnd og eiga þau eina
dóttur sem er þeirra stoð í ell-
inni þarna á þessu afskekkta
heiðarbýli. Laugasel er mjög af-
skekkt og eru um 5 km til
næstu bæja.
Helgi í Laugaseli hefir ekki
búið neinu stói-búi, en bú hans
hefir verið notadx’júgt, enda all-
ar skepnur sérlega vel hirtar,
því hjá Helga í Laugaseli ríkir
hirðu- og reglusemi í bezta lagi.
Helgi hefir ekki tekið þátt í
opinberum málum en unað glað
ur við sitt. Guð blessi honum
ókomin ár. Kjartan.
kaup hennar og kjör í stað þess
að svara kaupsamningum um
kjarabætur með endui’teknum
gengisfellingum og tilburðum
til kaupbindingar, sem leitt hef-
ur .ai sér sívaxandi dýrtíð og
ófremdarástand í efnahagsmál-
um.
Vill fundurinn einkum lýsa
ánægju sinni yfir því, að nú
skuli hafa náðst fastir samning-
ar og kaupgjaldstrygging upp
tekin, byggingarlán hækkuð og
vextir lækkaðii’. Jafnfi’amt tel-
ur fundurinn sjálfsagt réttlætis-
mál að bændum verði tryggð
jafn há og ekki óhagstæðari
byggingarlán og skorar á ríkis-
stjói’nina að gera ráðstafanir til
þess þegar á næsta þingi.
2) Fundurinn vekur athygli
á hversu ríkan þátt hin hóf-
lausa skattheimtustefna ríkis-
stjórnarinnar á í dýrtíðinni í
landinu. Fyrir því leggur fund-
urinn áherzlu á lækkun skatta
og tolla og alveg sérstaklega á
lækkun hins illræmda og rang-
láta söluskatts.
3) Fundurinn telur það þjóð-
arháska að svo sé búið að
bændastéttinni sem nú er gert,
þar sem hún er dæmd til til
þess að hlýta öðrum og sfórum
lakari efnahagskjörum en aðrar
þjóðfélagsstéttir. Fyrir því legg-
ur fundurinn m. a. áherzlu á:
A. Að lögin um framleiðslu-
ráð landbúnaðarins verði endur
skoðuð með það fyrir augum,
að bændum verði tryggðar hlið-
stæðar tekjur og þær stéttir
hafa, sem laun þeirra eru mið-
uð við.
B. Að bændum og þeim, sem
hefja vilja búskap í sveit, vei’ði
séð fyrir nægum lánum til langs
tíma með viðhlýtandi vaxta-
kjörum.
C. Að þeim bændum sé veitt-
ur sérstakur stuðningur, sem
hefja vilja tilraunir með sam-
vinnu- eða félagsbúskap.
4) Fundui’inn lítur svo á, að
hrein vá sé fyrir dyrum þjóðar-
innar allrar ef fer fram sem ver-
ið hefur nú um sinn að fólk og
fjármunir sogist í sívaxandi
mæli utan af landsbyggðinni til
Reykjavíkur og næsta nágrenn-
is.
Því lýsir fundurinn fyl-lsta
stuðningi við frumvai’p Fram-
sóknarmanna um ráðstafanir til
aukins jafnvægis í byggð lands-
ins og heitir á þingmenn kjör-
dæmisins að beita sér fyrir sam-
þykkt þess þegar á næsta þingi.
5) Fundurinn leggur áherzlu
á, að úrbætur verði gerðar í at-
vinnumálum Norðui’landskjör-
dæmis vestra, m. a. með því, að
stofna og efla ýmiss konar iðn-
fyx-irtæki í kaupstöðum og kaup
túnum kjördæmisins. Telur
fundurinn óhjákvæmilegt að að-
stoð ríkisins komi þar til með
útvegun fjármagns og tækni-
þekkingar.
6) Fundurinn harmar það, að
horfur eru á að ekki vei’ði stað-
ið við gefin lofoi’ð ríkisstjórnar-
(Framhald á blaðsíðu 7).
Tíginn geslur heimsækir fuglaparadísina
Á MORGUN, fimmtudag, ætlar
Hans konunglega tign, Philip,
hertoginn af Edinborg, að skoða
fuglalífið við Mývatn. En hann
er áhugamaður á því sviði og
Mývatnssveit vel valinn staður
til slíkra athugana, vegna þess,
að þar má sjá allar þær anda-
tegundir á einum stað, sem á ís-
landi verpa, að æðarfuglinum
undanskildum. Þar er einnig að
finna tegundir, sem hvei-gi ann-
arsstaðar finnast hér á landi.
Auk þess er márgt um aðra
fugla, svo að samanlagt mxmu
fleiri fuglategundir saman komn
ar í Mývatnssveit og nágrenni
en á nokkrum öðrum stað lands
ins, þótt fuglamergð kunni að
finnast meiri á öðrum stöðum,
svo sem í fuglabjörgum. En þar
er um tiltölulega fáar tegundir
að ræða.
Mikil áta í Mývatni veitir þús
undum fugla hið bezta viðui’-
væri. Og fjölbreytni landsins er
svo mikil, svo sem grashólmar,
kjarr og hraun, og hver fugla-
tegund finnur sér kjöi-stað.
Sagt er, að hvergi í Evrópu
sé annað eins fuglalíf að mergð
og fjölbreytni, eins og við Mý-
vatn. Og víst er um það, að á
síðustu árum er þetta að verða
kunnugt út um heim. Fugla-
fræðingar og áhugamenn um
fugla eru því farnir að hafa
áhuga á þessum sérkennilega
stað. Sá áhugi mun fæi’a Mý-
vatnssveit marga gesti í framtíð-
inni, auk allra þeirx-a, sem
áhuga hafa á öðrum hlutum í
þessari sérkennilegu og fögru
sveit.
Mörg undanfarin ár hafa egg
ýmsra andategunda verið send
úr landi til útungunar víða um
heim, þar sem hinir íslenzkætt-
uðu fuglar hafa síðan auðgao
fuglalífið, sérstaklega í skemmti
görðum og á öðrum friðuðum
stöðum.
Á Mývatn og Laxá ofan-
verða setur fuglalífið séi’stakan
svip. Fyrir hálfum mánuði eða
svo, náði ástalíf fuglanna há-
tindi. Nú stendur útungunin
yfir. Sennilegt ei’, að 16 anda-
tegundir eigi nú hreiður eða
unga við Mývatn og nági’enni.
Húsöndin er e. t. v. einkennis-
fuglinn, og er hvergi til í Evr-
ópu nerna við Mývatn. Aðal-
heimkynni húsandarinnar er í
Klettafjöllum Ameriku og velur
hún sér hola trjástofna til
hreiðurgerðar. Hér er ekki um
slíka hluti að ræða, en fyrir
kemur, að hún rennir sér niður
reykháf í leit að hreiðurstæði
eða fer inn í útihús sömu er-
inda.
Þá eru hrafnsönd og gargönd
mjög áberandi tegundii’. Skeið-
önd verpir hvergi utan Mývatns
sveitar, nema lítilsháttar í Aðal-
dal (Sandi og Sílalæk). Skutul-
öndin sást fyrst á Mývatni fyrir
fáum ár.um en hefur verpt þar
og unnið sér þengrétt. Hún er
skyld duggönd, en blikinn er
með rauðan háls- og haus. Bles-
öndin er skyld seföndinni og
verpir hún a. m. k. öðru hverju
við Mývatn. Hvinönd eða litla-
húsönd er mjög sjaldgæf. Hún
er lík húsönd. Taumönd verpir
þarna líka. Æðarfuglinn kemur
SVO nefnist ritgerð, sem gefin
hefur verið út í Noregi nýlega,
og fjallar um þátt kraftfóðurs,
að miklu leyti innflutts, í fram-
leiðslu búfjárafurða, einkum
mjólkui’, þar í landi.
Höfundurinn, Per Westgaard
ráðunautur, leggur áherzlu á af-
gerandi þátt kjai-nfóðurs í magni
mjólkurframleiðslunnar og
bendir séi’staklega á, hvernig
hafa megi hemil á henni með
því að tákmarka með einhverju
xnóti kjarnfóðui’gjöfina.
Hann drepur á, að núverandi
skipan kjarnfóðurmála sé átta
ára gömul og hafi leyst af
hólmi kjai’nfóðui’skömmtun, —
sem þá hafði staðið í 17 ár. Nú
er hinsvegar innflutningstollur
á kraftfóðri, sem bændasamtök-
in ákveða sjálf og ráðstafa eftir
þöi’fum. Einnig er vei’ðmismun-
ur á fóðurbætinum þannig að
bændur fá visst magn hans á
lægra verði.
Tilgangui’inn með því að hafa
opinbei’a íhlutun um vei’ðlag og
notkun innflutts kraftsfóðurs er
fyrst og fremst sá að geta með
því móti haft áhrif á magn
stöku sinnum í heimsókn en hef
ur litla viðdvöl á vatninu og
verpir nær sjó.
Minkui’inn ógnar fuglalífinu í
Mýyatnssveit og sækir að úr
öllum áttum. Fugl, fiskur og
hraun hefur einnig aðdráttarafl
fyrir hann. Af hans völdum hafa
fuglar flúið varplönd sín og
numið ný. Reynt er eftir megni
að halda skaðvaldi þessum í
skefjum og hefur það tekizt að
miklu leyti, enda allir Mývetn-
ingar samtaka í því efni.
Að sjálfsögðu nýtur hinn
tigni, erlendi gestur allrar þeirr-
ar fyrirgreiðslu, sem Noi’ðlend-
ingar geta í té látið, til að auð-
velda fuglaskoðunina. Endurn-
ar á Mývatni og Laxá hafa ekk-
ert á móti mannafei’ðum heldui’,
því þær hafa fyrir löngu skilið
það, að mennirnir eru ekki óvin-
ir þeirra, hvorki tignir menn
eða ótignir. Q
mjólkurframleiðslunnar og mið-
að hana sem mest við innan-
landsþarfir með því að útflutn-
ingur mjólkurafurða er talinn
neyðarbraúð.
Greinax-höfundur gerir ekki
tillögur um verulegar breyting-
ar á núverandi tilhögun, en tel-
ur þó athugandi að hætt vei’ði
að selja visst magn fóðurbætis
á lágu verði, af því að hætt sé
við að bændur kaupi það og
noti, jafnvel þótt þeir hafi ekki
brýna þörf fyrir það og leggi þá
heldur ekki jafnmikla áhei’zlu á
að framleiða eins næi’ingari’íkt
heimafóður og þeix annai’s gætu.
Því er vakin athygli á þessari
norsku greinargerð hér, að svo
virðist sem sá tími geti verið
skammt undan, að íslenzkir
bændur verði að finna færar
leiðar til að halda aukningu
mjólkurframleiðslunnar innan
viðráðanlegra takmarka. Það er
vafasamt að unnt verði að ná
æskilegum árangri í þessu efni
með einum saman breytingum
á verðhlutfalli mjólkur og sauð-
fjárafurða.
(Framliald á blaðsíðu 7).
Kraftfóður og hæfilegt
magn búfjarafurða