Dagur - 12.01.1966, Blaðsíða 5

4
5

Skrifstofur. Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍBSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
FALLANDI KRÓNA -
FALLVÖLT STJÓRN
NÝTT ÁR er upprunnið með fiski-
gnægð á miðum, fallandi krónu og
fallvalta ríkisstjórn, sem [>ó stritast
við að sitja. Stjórnin hefur uppgefizt
á því að vinna gegn verðbólgunni
og hefur viðurkennt það. Dýrtíðar-
draugurinn hefur tekið fram fyrir
hendur hennar.
Ólafur Tliors sagði einhverntíma
á stjórnartímabili sínu hinu síðasta,
að ef ekki tækist að halda stöðugu
verðlagi, væri viðreisnin svonefnda
„unnin fyrir gýg“. Bjarni Benedikts-
son viðurkennir það nú um áramót
in, að ekki hafi tekizt að halda verð-
laginu stöðugu, enda hverjum manni
auðsætt. En hann vill ekki fallast á
þá skoðun Ólafs Thors, að ríkis
stjórnin hafi „unnið fyrir gýg“.
Hann segir nú, að aðaltilgangur „við
reisnarinnar“ hafi verið að auka
frelsi í viðskiptum og framleiðslu. En
„frelsi“ Bjarna Benediktssonar er
stjórnleysið, og stjórnleysið leiðir af
sér höft, svo sem lánsfjárhöft, sem
ríkisstjórnin og Seðlabankinn hafa
þegar boðað nú um áramótin. Bænd-
ur mega ekki einu sinni byggja fjós
og lilöðu sama árið! Stjórnleysið í
innflutningum hefur þegar liaft
alvarlegar afleiðingar í iðnfram-
leiðslunni innanlands. Fiskurinn í
sjónum hefur verið til staðar — ekki
vegna „viðreisnarinnar", heldur
þrátt fyrir hana og haldið þjóðar-
fleytunni uppi. En Ólafur Thors
hafði réttara fyrir sér en Bjarni Bene-
diktsson. „Viðreisnin er unnin fyrir
gýg“. Um það her hraðvaxandi dýr-
tíð gleggsta vitnið, því miður.
Ríkisstjórnin hefur nú á ný grip-
ið til hinna gömlu, ömurlegu við-
reisnarúrræða, að hækka vextina og
auka frystingu sparifjár í Seðlabank-
anum. En auðsætt er að forsætisráð-
hena kvíðir því nú mjög, að dagar
stjómarinnar séu brátt taldir. Drjúg-
um hluta af áramótaboðskap sínum
varði hann til að reyna að koma
höggi á Sigurð Líndal, sem í full-
veldisræðu 1. des. sl. hélt fram þeirri
skoðun, að íslendinga skorti forystú.
Það hefur ráðherranum sýnilega þótt
illa mælt. Ráðherrann gaf ennfrem-
ur í skyn, að einhverjir — sennilega
llokksmenn hans sjálfs — váeru nú
að ræða nauðsyn á þjóðstjórn og sam
starfi allra þingflokka til að ráða bót
á stjómleysinu. Þetta hafði ráðherr-
anum bersýnilega ekki fallið vel í
geð og taldi á því mörg tormerki.
Ojiinberlega hefur að öðru leyti
ekki verið um þessa leið rætt í seinni
tíð — svo að Dagur muni — en auð-
sætt er, að forsætisráðherranum staf-
ar ótti af henni. □
Dýrtíðardraugurinn víkur ekki frá sfýrinu en „við
reisnarráðherrarnir" sitja undir árum og róa
Ýmisle«t um
almannatryggingar
„FYRIR allmörgum árum héldu
Sjálfstæðismenn þeim áróðri
mjög á lofti, að lítil fyrirhyggja
væri í því, að þjóðin fæli öðrum
fjármálaráðherrastörf en éin-
hverjum framámanni úr þeirra
flokki. Til stuðnings þeirri kenn
ingu bentu þeir á, að enginn
stjórnmálaflokkur æ'tti innan
sinna vébanda eins marga og
þrautreynda fjáraflamenn og
Sjálfstæðisflokkurinn. Þetta var
reynt í nokkrum samsteypu-
stjórnum. Kom þá í ljós, að ann-
að var að vera búmaður fyrir
sjálfan sig en aðra og þ. á. m.
fyrir ríkissjóð".
Á þessa leið fórust Halldóri
Ásgrímssyni alþingismanni orð
í upphafi ræðu sinnar við 2. um-
ræðu fjárlaga, 2. des. sl. En Hall
dór er nú meðal elztu og reynd-
ustu þingmanna og hefur átt
sæti í fjárveitinganefnd Alþing-
is um nálega tveggja áratuga
skeið.
í þessari ræðu gagnrýndi
Halldór fjármálstjórn þeirra
„viðreisnarmanna“ og kom víða
við.
Hann minnti á hið fræga rit,
„Viðreisn“, sem dreift var um
land allt á kostnað ríkisins árið
1940, þar sem lofað hefði verið
hófsemi um hverskonar skatt-
heimtu, gætni og samvizkusemi
um meðferð rikisfjár og niður-
skurði á eyðslu. Reynslan væri
hins vegar sú, að „skattabrjál-
æði“ stjórnarinnar ætti sér enga
hliðstæðu í fjármálasögu lands-
ins, og væri nú svo komið, að
innheimtar tekjur ríkissjóðs
væru nálega 400% hærri en þær
hefðu verið 1958. Sumir skattar,
sem lögfestir hefðu verið vegna
einstakra atvinnugreina, væru
nú horfnir inn , í ríkishítina.
Hann sagði, að innheimtar ríkis
tekjur á árunum 1962, 1963 og
1964 hefðu orðið samtals rúm-
lega 7,6 milljarðar króna eða
um 1000 millj. kr. hærri en ætl-
að hefði verið. En afgangurinn
af þessum 1000 millj. kr., um-
framtekjum þriggja ára hefði
ekki verið nema 80 millj. kr. í
árslok 1964, enda 220 millj. kr.
greiðsluhalli á því ári.
Ferli fyrrverandi fjármálaráð
herra (G. Th.) lauk þannig,
sagði Halldór Ásgrímsson, að
ráðherrann hefði gefið Alþingi
og alþjóð nokkra tugi sparnað-
arloforða, sem ekki voru efnd.
Núverandi fjármálaráðherra
(M. J.) var mjög við þessi sparn
aðarloforð riðinn, sagði ræðu-
maður. Magnús Jónsson fullyrti
að spamaður í ríkisrekstrinum
þyrfti að eiga sér stað og skyldi
framkvæmdur.
Halldór vék að því, að 'marg-
ar tillögur um framlög til bráð-
nauðsynlegra framkvæmda
hefðu a undanförnum árum ver
ið felldar á Aljjingí fyrir atbeina
stjórnarinnar. Hún hefði kosið
þá aðferð, að greiða út stórfé
án heimilda í fjárlögum. Á þess
um árum hefði hún óspart ásak-
að stjórnarandstæðinga fyrir
ábyrgðarleysi í sambandi við
löglegan flutning tillagna. Hitt
bæri þó gleggri vott um ábyrgð
arleysi, að eyða ríkisfé á þann
hátt, sem hún hefði gert án þing
heimildar, enda þótt meirihluti
væri fenginn til að samþykkja
eyðsluna eftirá í fjáraukalögum
og ríkisreikningum.
Halldór Ásgrímsson sagði, að
fjárlögin fyrir 1966 myndu
verða 270 millj. kr. hærri en
. fjárlög ársins 1965. Samtímis
væru verklegar framkvæmdir
skornar svo mikið niður í þess-
um nýju fjárlögum, frá því, sem
verið hefði 1965, að aukning
þess fjármagns, sem nú gengi
inn í ríkisreksturinn, þ. e. tolla-
hækkun og niðurskurður verk-
legra framkvæmda, væri sam-
tals um 500 millj. kr. Hann
nefndi þess mörg dæmi, hve
ýmiskonar uppbyggingarstarf-
semi væri nú vanhaldin, vegna
þess að dregið væri úr nauðsyn
legum fjárframlögum á næsta
ári (þ. e. því ári, sem nú er
byrjað), samtíniis því, sem út-
gjöldin í heild hækkuðu. All-
langur kafli ræðunnar fjallaði
um Skipaútgerð ríkisins og
strandferðirnar, og kvað hann
stjórnina lengi hafa haft hom
í síðu þeirrar starfsemi. M. a.
hefði hún ekki fengizt til að
sinna tillögum forstjóra Skipa-
útgerðarinnar um hagkvæmari
skipakost, en strandferðaskipin
væru nú gömul og úrelt. Hins
vegar hefði liún tekið af Skipa-
útgerðinni eina skipið, sem rek-
ið var með hagnaði þ. e. olíu-
skipið Þyril, og selt það fyrir
furðulega Iágt verð. Hafi sölu-
verð verjð um 5 millj. kr. á
pappírnum, en frá mætti draga
varahluti fyrir 1 millj. kr., sem
hefðu verið með í kaupunum
PRÓFESSOR einn sagði frá því
í útvarpi sl. fimmtudag, að bæj-
arstjóm Akureyrar hefði fyrir
nokkrum árum gert samþykkt
um að stöðva vinnu á einum
stað í bænum í nokkrá daga, á
meðan huldufólk flytti búferl-
um. Ekki finnast heimildir fyrir
þessu og ekki kannast bæjar-
stjóri við slíka samþykkt.
Samt var vinna við grjótnám
og sprengingar stöðvuð í bæjar
landinu einhverja daga, vegna
óska þar um, sem taldar voru
frá huldufólki komnar og menn
með dulræna hæfileika komu á
framfæri við þann, er þar réði
vinnu, og var starfsmaður bæj-
arins. En hann mun hvorki hafa
spurt kóng né klerk og ekki
heldur bæjarstjórn ráða að því
sinni. Sá maður leysti flestan
vanda vel. Um þetta var skrifað
í blöð á sínum tíma og ekki allt
sem nákvæmast. En hvað sem
um það er, liggur sú staðreynd
fyrir_ að vinna við grjótnám á
Akureyri var stöðvuð vegna
huldufólks og er það raunar
merkilegt, ekki síður en þau
orð prófessorsins, sem fyrr var
nefndur, að hann hefði, sem
barn, daglega leikið sér við börn
og nýgreiddan kl'óssunarkostn-
að, 2,5 millj. kr. Raunverulegt
söluverð hefði því varla verið
meirá en 1,5 millj. kr!
Halldór Ásgrímsson sagði það
koma fram í ræðum núverandi
fjármálaráðherra, að hann væri
í raun og veru ráðþrota. M. a.
teldi hann sparnaðarráðstafan-
ir koma til greina, en þó orka
tvímælis hvort rétt væri að
framkvæma þær sakir óvin-
sælda, er slíku kynni að valda.
Hér væru um að ræða heiðar-
lega viðurkenningu getuleysis
en ekki væri sú viðurkenning
uppörfandi. Það væri til marks
um ástand ríkisfjármálanna, að
nú í mesta afla- og markaðs-
góðæri, sem sögur færu af hér
yrðu sveitarfélög að taka á sig
þunga skuldabagga með háum
vöxtum, að því að ríkissjóður
gæti ekki grpitt sinn lögboðna
hluta af framkvæmdafé. Um
stjómina væri nú ástatt eins og
vissa fuglategund, sem „missir
flugið“ við sumar aðstæður. Var
auðheyrt, að Halldóri Ásgríms-
syni finnst „viðreisnarstjórnin"
ekki eins borubrött nú og hún
var fyrir nokkrum árum.
Ræðumaður sagði að lokum:
„Vafalaust hefur ríkisstjómin
viljað gera marga hluti betur
en raun ber vitni, enda haft til
þess bæði meiri fjárráð og tæki-
færi en nokkur önnur ríkis-
stjórn, sem setið hefur að völd-
um hér á landi. Hennar ógæfa
og þá um leið allrar þjóðarinn-
ar er, að hún hefur haft verð-
bólgudrauginn við stýrið á þjóð
arfleytunni. Ráðherrar hafa ró-
ið undir, en hann ráðið ferðinni
og stefnunni. Undir leiðsögn
hans hefur verið stefnt afleiðis
og út í ófæruna, sem við blasir“.
huldufólks hér norður á Akur-
eyri.
Slík reynsla er að vísu ekkert
einsdæmi, en þó mun fátítt að
menn með háa lærdómstitla
kveði svo fast að orði, sem gert
var að þessu sinni, og í áheyrn
alþjóðar. Virði ég manninn
meira en áður fyrir að halda
þessu fram, jafn erfitt og það
er, að styðja slíkt rökum, en
bæði auðvelt og algengt, að hafa
í flimtingum.
SKATTÞEGN LEGGUR
SPURNINGAR FYRIR
BÆJARSTJÓRN
„Enn á ný erum við búin að
syngja „Árið er liðið í aldanna
skaut“, sem sagt við erum búin
að kveðja árið 1965 og búin að
fagna komu nýs árs, ársins 1966
með verkefnum þess og önn.
Við erum líka búin, (sjálfsagt
flest okkar) að inna af hönd-
um skatta okkar og skyldur til
ríkis og bæjar. Minnstakosti er
allmjög búið að minna okkur
á að gera það, bæði með skatta-
ívilnana gylliboðum og lögtaks
hótunum. Verður tæpast annað
sagt en nokkuð fast sé eftir
gengið. Nú þegar nýtt skattár
Tímarit almannatrygginganna.
Tryggingastofnun ríkisins hef
ur byrjað útgáfu tímarits, sem
nefnist „Félagsmál" og á að
koma út 3—4 sinnum á ári.
Kemur það í stað árbókar stofn-
unarinnar sem fáir menn hafa
lesið, og er að þessu mikil bót.
Seint á árinu, sem leið, komu
út tvö hefti af tímariti þessu.
Ritstjóri er Guðjón Hansen,
tryggingafræðingur.
í ritinu eru skýrslur um
starfsemi almannatrygginganna
og tryggingarsjóða í vörzlu
þeirra, sem stofnaðir hafa verið
með lögum. Sjóðirnir eru þess-
ir: Atvinnuleysistryggingasjóð-
ur, Lífeyrissjóður starfsmanna
ríkisins, Lífeyrissjóður barna-
kennara, Lífeyrissjóður ljós-
mæðra, Lífeyrissjóður hjúkrun-
arkvenna, Lífeyrissjóður togara
sjómanna, Lífeyrissjóður al-
þingismanna og Erfðafjársjóður.
En af tekjumErfðafjársjóðs eru
veitt lán og styrkir til að koma
upp vinnuheimilum, vinnustof-
um og vinnutækjum fyrir gam-
almenni og öryrkja. Eignir hans
í árslok 1964 voru nálega 28
millj. kr., þar af nálega 11 millj.
kr. í verðbréfum.
Starfsemi samkvæmt almanna
tryggingarlögunum skiptist í
þrjá megin þætti: Lífeyristrygg-
ingar sjúkratryggingar og slysa
tryggingar ' Iðgjöld til slysa-
trygginganna eru greidd af at-
vinnurekendum einum og voru
nálega 38 millj. kr. á árinu 1964.
Tíu tegundir bóta.
Lífeyrissjóður almannatrygg-
inga (lífeyristryggingarnar)
greiða tíu tegundir bóta. Þær
eru þessar:. Ellilífeyrir, örorku-
lífeyrir, örorkustyrkur, maka-
er gengið í garð og skattakröf-
urnar eflaust endurtaka sig, er
ekki úr vegi að skyggnast um
garða í byggingaframkvæmd-
um bæjarins, og þá hljóta að
vakna í huga spurningai' varð-
andi fjárreiður bæjarsjóðs, og
hvernig gjöldum okkar er var-
ið. Skyldi vera ódýrara fyrir
bæjarsjóð að hita upp lögreglu-
stöðvarbygginguna nýju, með
því móti að hafa þak vesturálm
unnar óeinangrað? Skyldi það
vera rétt að á síðastliðnu sumri,
hafi staðið í margar vikur á
teikningum frá bæjarverkfræð-
ingi varðandi þakniðurföll og
hitalögn í fjölbýlishús bæjarins
í Glerárhverfi? Þessa vinnu
mun verkfræðingurinn' hafa tek
ið að sér, án þess honum bæri
skylda til sem bæjarverkfræð-
ing, hcldur gert sér til tekju-
auka!
Myndi sá orðrómur réttur, að
byggingafulltrúi hafi fyrir hönd
bæjarstjórnar, keypt og fengið
sendar, hljóðeinangrunarplötur,
fyrir um fimmhundruð þúsund
krónur, til að setja í loft skrif-
stofubyggingarinnar nýju
(gömlu) við Geislagötu, en þeg-
ar plöturnar h'afi komið, þá hafi
(Framhald á blaðsíðu 7.)
bætur, fjölskyldubætur, barna-
lífeyrir, mæðralaun, fæðingar-
styrkur, ekkjubætur og ekkju-
lífeyrir og sjúkrasamlagsiðgjöld
lífeyrisþega.
Auk þess greiðir sjóðurinn
mæðrum meðlög barnsfeðra til
bi'áðabirgða, ef óskað er og skil
ríki sýnd, en innheimt síðar hjá
barnsföður eða sveitarsjóði.
Tekjur og gjöld lífeyristrygg-
inganna.
Lífeyrissjóður almannatrygg-
inganna veltir árlega miklu fé.
Utgjöld hans á árinu 1966 eru
áætluð 937,5 millj. kr. Af þeirri
upphæð fara 18,6 millj. kr. í
kostnað og í varasjóð 18,4 millj.
kr. Áætlað er að útgjöld að
öðru leyti skiptist þannig: Elli-
lífeyrir 450 millj. kr., fjölskyldu
bætur 220 millj. kr„ örorkulíf-
eyrir og örorkustyrkir 115,9
millj. kr. og aðrar bótategundir
samtals 114,6 milljónir króna.
Af tekjum sjóðsins koma
36% frá ríkissjóði, 32% frá hin-
um tryggðu, 18% frá sveitar-
sjóðum og 14% frá atvinnurek-
endum.
Sjúkrasamlögin.
Sjúkratryggingar eru sem
kunnugt er í höndum sjúkra-
samlaga undir umsjón Trygg-
ingarstof nunarinnar. U tgj öld
(bætur og annar kostnaður)
allra sjúkrasamlaga á lartdinu
árið' 1966 eru áætluð nálega 320
millj. kr. Á móti hverjum 100
krónum í iðgjöldum samlags-
manna greiðir ríkissjóður 110
krónur og hlutaðeigandi sveitar
sjóður 50 krónur. Hæsta árs-
iðgjald, sem tilgreint er í Félags
málum, eru 1560 krónur (í Hafn
arfirði), en lægst 360 krónur (í
Beruneshreppi).
Atvinnuleysistryggingar-
sjóðurinn.
Atvinnuleysistryggingarsj óð-
urinn var stofnaður með sér-
stökum lögum árið 1955. Tekj-
ur sínar fær hann frá ríkissjóði
sveitarfélögum og atvinnurek-
endum, helminginn frá ríkis-
sjóði og fjórðapart frá hinum
aðilunum, hverjum um sig.
Tekjur sjóðsins, sem fengnar
eru á þennan hátt, voru á árinu
1964 nálega 83 millj. kr„ en auk
þess fast að 40 millj. kr. vaxta-
tekjur, því að sjóðurinn hefur
litlar bætur greitt. Hefur þann-
ig safnazt í hann mikið fé und-
anfarin áratug, sem að verulegu
leyti hefur verið varið til þess
að veita föst lán til ýmissa fram
kvæmda, en að öðru leyti er féð
geymt í Seðlabankanum. Fjár-
magn sjóðsins mun nú senni-
lega nema um 750 milljónum
króna.
Tryggingafjármagnið.
Alls verða sennilega greiddar
til almannatrygginganna, At-
vinnuleysistryggingarsj óðs og
lífeyrissjóðanna sex, sem nefnd-
ir voru hér að framan, 1500—
1600 millj. kr. samtals. Aðilarn-
íslenzka afiranakið aukið að efni
ir, sem greiða þetta fé af hendi
eru ríkissjóður, sveitarfélög,
atvinnurekendur og hinir
tryggðu. Til slysatrygginga, at-
vinnuleysistryggingar og trygg-
ingar togarasjómanna, greiða
hinar tryggðu þó, eins og fyrr
var sagt, engin iðgjöld, en fá
bótaréttinn án þess að persónu-
leg greiðsía komí í staðinn. Eign
ir almannatrygginganna og líf-
eyrissjóðanna, eða fjármagn,
sem safnast hefur saman hjá
þessum stofnunum, virðist nú
vera um 1700 millj. kr. og er þá
áætluð auknjng á árinu 1965,
því að ekki liggja fyrir efna-
hagsreikningar frá því ári.
Þetta er allmikil fjármagns-
myndun, og verulegur hluti
hennar ávaxtaður í föstum lán-
um — hjá lífeyrissjóðunum,
einkum í húsnæðislánum. Þetta
fé bætir við sig vöxtum ár
hvert, en nægir þó ekki til að
hamla á móti dýrtíðíúvextin-
um sem minnkar verðgildi
hverrar krónu jafnt og þétt.
KOMIÐ er út almanak um árið
1966, gefið út af Menningarsjóði
og Þjóðvinafélaginu og prentað
í Ríkisprentsmiðjunni Guten-
berg.
Almanakið á sér orðið langa
sögu, því að það hefur komið út
samfellt síðan 1837, eða í 130 ár,
og er það því meðal elztu rita á
íslenzku, þeirra sem enn eru
gefin út. Lengi framan af var
almanakið samið og prentað í
Kaupmannahöfn, og var það
fyrst eftir 1922, sem íslending-
ar tóku endanlega að sér alla
gerð almanaksins, bæði útreikn
ing þess og útgáfu.
Að útliti til svipar almanak-
inu enn þann dag í dag til út-
gáfunnar eins og hún var fyrir
öld síðan; þannig hefur brotið
haldizt óbreytt frá 1861 og for-
síða og efnisniðurröðun verið
með áþekku móti.
Með almanakinu 1966 verður
sú mikla breyting, að nær allir
stjarnfræðilegii' útreikningar
eru unnir með rafeindareikni
Háskóla íslands og reiknað efni
jafnframt mjög aukið. Er þar
brotið blað í sögu almanaksins,
■/ \ f.
því að með fyrri aðferðum voru
útreikningariiir svo umfangs-
miklir að ekki þótti koma til
mála nein teljandi aukning á
reiknuðu efni fram yfir það,
sem fyrir var í almanakinu.
Þegar rafendareikmr Háskól-
ans kom til landsins síðla árs
1964, var strax hafizt handa við
samningu reikniforskrifta fyrir
almanakið. Getur nú að . ljta
7 f i
fyrsta árangur þess starfs, þvi
að í almanakinu fyrir 1966 hafa
allar töflur um gang sólar,
tungls og reikistjarna á íslandi
verið reiknaðar með raféinda-
reikninum. Það sem áður voru
aðeins reiknaðar tölur um sólar
uppkomu og sólarlag í Réykja-
vík, koma nú miklu ítarlegri
sólargangstöflur, sem sýna birt-
ingu, sólaruppkomu, hádegi,
sólarlag og myrkur á sex stöð-
um á landinu (Reykjavík, ísa-
firði, Akui'eyri, Grímsey; Norð-
firði og Vestmannaeyjum).
Flóðtöflur almanaksins eru
með óbreyttu sniði, en aukið er
við öðru efni, svo sem ýmsum
upplýsingum úr stjarnfræði, töf 1
um um vindstig og vindhraða,
hitastig, loftþyngd, mál, vog
o. fl. Af öðru nýju efni mætti
ennfremur nefna einfalda reglu
til að finna vikudag sérhvers
mánaðardags frá 1700 til 2100
e. Kr. Að blaðsíðutali er alman-
akið nú þriðjungi lengra en und
anfarin ár.
Samningu almanaksins hafa
annazt þeir dr. Trausti Einars-
son prófessor og dr. Þorsteinn.
Sæmundsson.
(Fréttatilkynning um alman-
akið 1966. Sendendur Trausti
Einarsson og Þorsteinn Sæ-
mundssop).
& <?
|Milljónamæringur |
Saga eftir
ARNOLD BENNETT

1.

MR. JACK HOLLINS sat og las dagblaðið við dagstofu-
gluggann á aðalhæðinni í stórhýsi sínu við Carlos Place,
ekki steinsnar frá Grosvenor-torginu. Þetta var síðdegis vor-
dag einn í Lundúnum, þegar allt umhverfið mókir í mildri
hlýju, hlaðið töfrandi litum, þrungið ósegjanlegum fyrir-
heitum. En mr. Jack Hollins gerði séj; varla grein fyrir öðru
í þessu sambandi en þeim staðreyndum, að Jrað var 21. maí
og stórhýsi hans.stóð á fallegustu lóðinni í West End.
Mr. Hollins var feitlaginn maður um sextugt, hálsdigur,
hvítur fyrir hærum og snöggklipptur. Andlit hans var rauð-
birkið og nauðrakað. Hann var snyrtilega klæddur, að hætti
dreifbýlismanna. VÖXturinn var þannig, að þótt hæginda-
stóllinn væri rúmgóður og maðurinn sæti vel í honum, virt-
ist hann standa eða öllu heldur lafa út af stólbrúninni.
Augnaráð hans var hvasst og vökult. í því brá fyrir bliki af
slægð og Jjótta eins og hann væri að tjá blaðinu, sem hann
hélt á, að ef til vill gæti það blekkt milljónir manna, en.ekki
hann. Hann hafði átt bróður, Herbert Hollins, sem talinn
hafði verið afar harðúðugur og tillitslaus, maður gæddur
óhemju viljakrafti, sem hratt öllum tálmunum úr vegi,
hvort sem J^ær voru frá hinrni, jörð eða bara mannkyninu
einu saman. Eitt sinn veiktist Herbert af lungnabólspi og
o o o
sagði Jrá við lækni sinn: „Það er stjórnarfundur í Birming-
ham á morgun. Þangað fer ég.“ „F.g harðbanna yður að fara
úr rúminu,“ sagði læknirinn. „Ég skal sitja Jrennan fund“
svaraði Herbert nteð geigvænlegri einbeitni. „Gott og vel,“
sagði læknirinn hinn rólegasti. „Ef ]>ér farið út úr húsi,
megið þér vita, að þér Jrurfið ekki að kemba hærurnar.“
Herbert hló, sannfærður um, að liann væri hátt hafinn yfir
öll ómerkileg lögmál um orsök og afleiðingu. Hann fór til
Birmingham, sat fundinn og dó. Mr. Jack Hollins var vanur
að segja Jressa sögu í dálítið hranalegum gamantón sem vott
um aðdáun sína á skaphöfn bróðurins.
Herbert var ekkill eins og hann sjálfur — eiginkonur
beggja hþfðu hvorug staðizt þá eldraun, sem hjónabandið
hal'ði reynzt — og hafði arfleitt Jack að einni milljón punda.
Áður en það gerðist var Jró Jack orðinn rnikill auðmaður af
eigin afla. I fyrstu hafði hann safnað nokkru fé með Jrví að
vinna hörðum höndum ýmis störf. Síðan hafði hann grætt
offjár á hlutakaupum í hlutafélagi, sem átti ódýra gilda-
skála í mörgurn smábæjtim víðsvegar um landið. Eftir Jrað
var hann sjálfur sannfærður um, og einnig aðrir, að hann
væri fjármálasnillingur. Það, sem á eftir fór í viðskiptunum,
styrkti þá skoðun. Jack Hollins, sem trúði á Jrá kenningu
viðskiptafræðanna, að peningar skapi meiri peninga, hélt
sér fast við Jrá skilyrðislausu reglu, að selja aldrei með tapi.
Ef hlutabréf í einhverju fyrirtækja hans féllu, liélt hann
þeim með ósveigjanlegum þráa og í þeirri óskeikulu trú, að
úr Jdví að hann ætti Jratt og snílligáfuna, hlytu þau að stíga
í verði fyrr eða síðar. Og oftast stigu Jaau líka aftur, og drýg-
indi mr. Hollins stigu í sanra mæli. Stundum gat það þó
konrið fyrir, að fyrirtækið færi á lrausinn. Þá skaut kannske
sem snöggvast upp Jreirri hugsun hjá nrr. Hollins, að ef til
vill hefði nú verið hyggilegra að hagræða peningunum en
reyna að kúga þá til að „auka kyn sitt,“ eins og hann gjarna
orðaði Jrað.
Mr. Jack Hollins átti við einn mjög alvarlegan annnrarka
að stríða, galla, senr hann skanrmaðist sín fyrir. Þótt hann
kynni nranna bezt að græða peninga, lét honunr vægast sagt
nrjög illa að losna við þ;i. Honunr lá sífellt við drukknun í
flóðbylgju aðstreymandi auðæfa. Hann viðurkenndi stund-
unr Jrennan galla, svona undir fjögur augu, játaði það lrrein-
skilnislega, að liann væri stakur klaufi í listinni að eyða
peningum. Satt bezt að segja, var lrann afskaplega hug-
nryndasnauður og átti sjálfur sárfáaiy óskir. Hann hafði
keypt stórhýsið við Carlos Place í einlrvers konar duttlunga-
kasti, af hreinni skyndiákvörðun. Það var nrjög ódýrt. Og
úr Jrví að hann hafði keypt það, lét hann búa það húsgögn-
um. Stór húsgagnaverzlun í borginni hafði tekið að sér að
sjá unr þá hlið málsins. Reikningurinn hafði vakið honum
algera skelfingu, Jrví að hann hafði alizt upp við fábreytni
og einfaldleik sveitaþorpsins. En hann hafði dulið skelfingu
sína. Þegar húsgagnaverzlunin hafði lokið við að búa tvær
lræðir húsmunum, hafði lrann stöðvað jressar framkvæmdir,
ekki vegna kostnaðarins, heldur hins, að lrann sá ekki Jrýð-
ingu Jress að kaupa húsgögn í tvær hæðir til viðbótar, hús-
næði, senr hann nrundi aldrei nota til eins eða neins.
Mr. Hollinsdrafði óljósa hugmyncl unr, að stórhýsinu við
Carlos Place hæfði, að Jrar gengi um sali einhvers konar
bryti eða yfirþjónn. Því réð hann til Jress starfa þann bezta
fagmann, senr völ var á. Ilins vegar vissi hann tæpast, hvað
fólk gerir með slíkan starfsmann, og Jress vegrta gat hann
einhvern veginn aldrei lraft full not af [ressunr fyrirmyndar-
þjóni, senr lronum hafði tekizt að ná í. Hann keypti fínustu
vindlana, senr hægt var að kaupa fyrir peninga, og reykti
Jrá, en ósköp klaufalega. Hann keypti dýrustu vínin, en gat
hvorki fundið neinn mun.á glasi af bourgogne og glasi af
bordeaux né kampavíni og freyðandi nrosel. Hann keypti
sér bifreið, senr sómt lref'ði ambassador. Það fróaði lrégóma-
girnd hans að aka kæruíaust fínustu götur borgarinnar, og
Jró varð bíllinn hönum aldrei annað en óskiljanleg og hroll-
vekjandi ófreskja.
Hann fór, aleinn, í ferðalög, senr hann hugði að hæfðu
stöðu sinni. í skrautsölunr skemnrtiferðaskipanna komst
hann í kynni við alls konar fólk, sömuleiðis í reyksölum
stórra, fyrsta flokks gistihúsa Jreirra baðstaða, senr lrelzt voru
í tízku um þessar mundir. Hann átti enga vini og var ekki
í neinni vinaþörf. Hann var nógu hygginn til Jress að láta
vera allar tilraunir til að gerast félagi í einhverjum hina
fínu klúlrba í borginni. Hann hefði bara lent í erjum, ef
hann lrefði reynt klúbbsetur. Jafnvel hinn lrarðskeyttasti
gengur ekki nreð sigur af lrólnri í baráttunni við lreilan
klúbb. En hann rölti stundunr fullur öfundar vestur Pall
Mall. i
Ambassadorabíllinn stóð þarna niðri, beið nreð bílstjóra
við gangstéttarbrúnina. Hann hafði beðið þarna fullar tvær
stundir. Röksemdafærsla nrr. Hollins var Jressi: Þetta er
nrinn bíll. Ég borga bílstjóranunr. Ef til vill langar nrig í
Framhald.