Dagur - 03.12.1966, Page 5

4
9
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Súnar 1-1166 og 1-1167
Bitstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
SÍÐBÚIN SIÐABÓT
RÍKISSTJÓRNIN og verkalýðsfé-
lögin sömdu um hóflega kauphækk-
un og verðstöðvun. Þetta var nefnt
júnísamkomulag og þótti vel hafa
tekizt í þeim samningum. Hátt á
annað ár er síðan og hafa verkalýðs-
félögin stillt kröfum sínum í hóf,
m. a. til þess að barátta ríkisstjóm-
arinnar við verðbólguna yrði sem
árangursríkust. Margsinnis lýsti rík-
isstjómin því yfir, að hún mundi sjá
um verðstöðvun, og halda þannig
samningana að sínum hluti. Átti það
að vera auðveldara vegna þess, að
kauphækkanirnar vora hóflegar og
þurfti ekki að velta þeim inn í verð-
lagið.
En í þessu máli brást ríkisstjórnin
og er það öllum kunnugt, og þar
með var forsendum viðunandi kjara-
samningum raskað. Staðfesting þess-
ara orða er m. a. að finna í yfirlýs-
ingu margra stuðningsmanna ríkis-
stjómarinnar. Má í því sambandi
minna á 1. maí ávarpið í vor, undir-
ritað af Guðjóni í Iðju, Óskari Hall-
grímssyni, Jónu Guðjónsdóttur o. fl.,
en þar stendur orðrétt:
„V E R K A LÝÐSSAMTÖKIN
LÍTA ÞAÐ ALVARLEGUM AUG-
UM, AÐ MARGÍTREKUÐ LOF-
ORÐ RÍ KISST J ÓRN ARINN AR
UM STÖÐVUN VERÐBÓLGUNN
AR HAFA REYNZT MARK-
LAUS“.
En trúin á „frelsið" og „samkeppn
ina“ á sem flestum sviðum, svo sem
ríkisstjómin orðar stefnuleysi sitt og
óstjóm varð öllum heitum yfirsterk-
ari. Verðbólgan magnaðist af meiri
þunga en nokkru sinni fyrr, eftir
verðstöðvunarloforð stjómarinnar.
Hættumerkin sem ríkisstjórnin og
hennar stuðningsflokkur hefur neit-
að að horfa á og fullyrt, að ekki væm
til, hafa risið hærra og hærra. Tog-
araútgerðin, iðnaðurinn og báta-
flotinn, sem bolfiskveiðar stundar,
eru stærri þættir atvinnulífsins en
svo, að framhjá þeim verði gengið
og erfiðleikar þessara atvinnuvega
afgreiddir með slagorðum.
Hið nýja „stöðvunarfrumvarp“
stjórnarinnar kemur, því miður,
tveim ámm of seint, og það, sem
verra er, að í því felast engar ákvarð
anir um stöðvun, heldur aðeins
heimildir til að grípa til ýmissa stöðv
unarráðstafana. Flestar þær heimild-
ir voru til í eldri lögum, en ónotað-
ar. Forsætisráðherra hefur í öngum
sínum viðurkennt í umræðum um
„verðstöðvunarfrumvarpið“, að hér
sé um bráðabyrgðaráðstafanir að
ræða mikilsverðar að vísu og geti
gert gagn engu að síður. Munu flest-
ir skilja þetta svo, að hér sé fyrst og
fremst miðað við að láta fljóta fram
yfir kosningar. □
Um lilbúinn áburS 1967
Krisfinn
Sigurgeirsson
Kveðja frá
barnabörnum
Við brottför þína byrgir sólu ský,
því brosmild ástúð þín var Ijós á vegi.
Og raildu vori líktist lund þín hlý
og líf þitt fegurð gaf, sem gleymist eigi.
Við sælustundir áttum afa hjá,
þá arinloginn brann og ljósin skinu.
Og hvernig, sem að lífsbók sköpin skrá
ei skugga dylst þín mynd í hugskotinu.
Til skapadægurs skjöldur þinn var hreinn.
í»ú skyldu hverja trútt af höndum inntir
og veg þinn gekkstu ljúfur, bjartur, beinn
og beztu manna dyggðir jafnan kynntir.
Þú horfinn ert og kveðjan verður klökk,
er hvílu þína mjallarbreiðan hylur.
Við flytja viljum heita hjartans þökk
og hugi styrkir minninganna ylur.
Þú siglir yfir haf við blíðan byr
og birtist veröld ný á næsta leiti.
Tif lífsins inn um ljóssins fögru dyr
þig Ieiði englar guðs og blessun veiti.
J. Ó.
NÝTT TÍMARIT - MÚLAÞING
ÁBURÐARVERKSMIÐJAN hf
hefur sent þeim, sem með til-
búinn áburð verzla, eftirfarandi
upplýsingar. Blaðinu voru send
ar þær með ósk um birtingu.
Fara þær hér á eftir:
„Að því er nú komið að þeir,
sem með áburð verzla, þurfi að
gera sér ljósa þörf, og koma á
framfæri pöntunum fyrir tilbú
inn áburð, sem nota skal á ár-
inu 1967.
Vér gerum ráð fyrir, að sem
næst 25% af áætlaðri heildar-
þörf landsins fyrir köfnunar-
efni til grasræktar muni þurfa
að flytja til landsins, en að Á-
burðarverksmiðjan muni sjá
fyrir um 75% af þörfinni með
Kjarna.
Svo virðist sem áburðarnot-
endum hafi almennt ekki þótt
slíkur fengur í að fá það köfn-
unarefni, sem inn var flutt á
síðastliðnu vori, í 26% N. Kalk
ammon, eins og við hafði verið
búizt, og að margir hefðu kosið
að fá tvígildan áburð eins og á
boðstólum var 1964 og 1965.
í haust var leitað til Búnað-
arfélags fslands, Stéttarsam-
bands bænda og Rannsóknar-
stofnunar landbúnaðarins, og
þessar stofnanir beðnar um til-
lögur um það hvort það köfn-
unarefni, sem flytja þyrfti til
landsins skyldi flutt inn í ein-
gildum áburði (26% N Kalk-
ammon) eða í þrígildum á-
burði. Samtímis voru gefin upp
væntanleg verðhlutföll milli
eingildrá tegunda annarsvegar
og fáanlegrar þrígildrar blöndu
hinsvegar. Ofangreindar stofn-
anir voru allar sammála, og
mæltu með innflutningi bland-
aðs áburðar.
Samkvæmt þessu verður flutt
ur inn á næsta ári blandaður
áburður, sem inniheldur 22%
N, 11% P205 og 11% KoO, og
-að auki c. a. 2.7% af brenni-
steini. Blanda þessi inniheldur
ekki kalk í slíkum mæli að
neinu verulegu nemi.
Þessi blandaði áburður, 22—
11—11, verður á boðstólum fyr
ir allt landið og geta því áburð-
arkaupendur reiknað með að
allt að 25% köfnunarefnisþarf-
arinnar verði afgreitt í slíkum
áburði.
Þrífosfat 45% PoO,- og klór-
súrt Kalí 50% K20 verður á
boðstólum eins og að undan-
förnu, en þar sem ofangreindur
blandaður áburður inniheldur
forfórsýru og Kalí í því hlut-
falli, sem sérfræðingar telja
sem næst réttu lagi, miðað við
köfnunarefnisinnihald þessa
blandaðá túnáburðar, þá þurfa
pantanir fyrir Þrífosfat og Kalí,
að miðast við þörf fyrir þessi
efni í hlutfalli við 75% köfn-
unarefnisþarfarinnar, þ. e. mið
ast við notkun Kjarna.
Á boðstólum verður lítilshátt
ar magn af Noregssaltpétri
15.5% N., sem ætlað er að dreift
verði sem jafnast milli þeirra,
sem með áburð verzla, svipað
og verið hefir. Er áburðarpant-
endum í sjálfsvald sett, hvort
þeir vilja panta köfnunarefnis-
áburð, þannig að pöntunin mið-
ist öll við Kjama og verði svo
umreiknuð' af oss í blandaðan
áburð, Kjama og smámagn af
Kalksaltpétri, eða að panta
hverja þessara tegunda út af
fyrir sig. Hafa ber í huga að
hlutfallið milli köfnunarefnis,
fosfórs og Kalí er bundið í hin-
um blandaða áburði, og þarf því
aðgæzlu við í pöntunum á
Þrífosfati og Kalí, umfram það,
sem í blandaða áburðinum er.
Brennisteinssúrt Kalí mun
verða til reiðu eins og á síðast-
liðnu vori, og eins mun garð-
áburður 9—14—14, sem inni-
heldur brennisteinssúrt Kalí,
verða á boðstólum eins og verið
hefir.
Ymsar tegundir áburðar, sem
notaðar hafa verið í mjög litlu
magni munu og verða til staðar,
auk áburðarkalks.
Sérstök athygli skal vakin á
því nú, eins og fyrr, að áburðar
kalk frá Sementsverksmiðjunni
á Akranesi mun verða til af-
greiðslu frá Gufunesi eins og á
undanförnum árum, en hins
vegar skal einnig á það bent, að
e. t. v. væri kaupendum hægast
að gera kalkpantanir sínar
beint við Sementsverksmiðj-
una.
Innkaupasamningar hafa nú
verið gerðir fyrir áætlaða áburð
arþörf næsta árs eins og að ofan
greinir. Nauðsynlegt er hins
vegar að hinar raunverulegu
þarfir komi sem fyrst í ljós,
með pöntunum allra þeirra, er
með áburð verzla, svo unnt sé
að gera lokaráðstafanir um end
anlegt magn og flutning áburð-
ar til landsins í tæka tíð. Til
þess að svo megi verða óskum
við eftir að þér útfyllið með-
fylgjandi pantanaeyðublöð sam
kvæmt þörfum yðar og endur-
sendið oss svo tímanlega að
pantanir hafi borizt oss eigi síð-
ar en 15. desember n. k.
Að sinni verður ekki unnt að
segja til um endanlegt áburðar
verð, þar sem ekki er vitað um
hugsanlegar breytingar á flutn-
ingskostnaði eða öðrum kostn-
aði samfara uppskipun o. fl.
Hins vegar skal þess getið að
hreyfing á innkaupsverði er-
lendis hefir aðeins miðað til
lækkunar miðað við síðastliðið
ár. Innkaupsverð á blandaða
túnáburðinum er ekki lóhag-
stætt.
q
Að endingu viljum vér mega
vænta hinnar beztu samvinnu
við yður svo sem verið hefir.
Vér munum leggja oss fram
um, að greiða fyrir afgreiðslu
til einstakra aðila, sem óska eft
ir sértegundum ábúrðar, eftir
því sem oss er frekast unnt,
innan þess ramma sem gerður
hefir verið um innflutning, og
lýst hefir verið hér að framan.
Að lokum, athugið að senda
áburðarpantanir í fyrri hluta
desember n. k.“ Q
Tvær trillur sukku
Húsavík 2. des. í norðangarðin-
um um síðustu helgi sukku
tvær trillur hér í höfninni og
þá þriðju rak á land og brotn-
aði hún töluvert. Búið er að ná
upp annarri trillunni, sem sökk.
Veður eru leiðinleg en vegir
eru sæmilega færir ennþá. Þ. J.
SÚ VAR TÍÐIN, að á Austur-
landi voru gefin út merkileg
rit, og blaðaútgáfa stóð þar
með miklum blóma um alda-
mótin síðustu. Skáldin Jón
Ólafsson og Þorsteinn Erlings-
son, koma þar við sögu, meðal
annarra merkismanna. Blaða-
útgáfan hófst á Eskifirði, en
fluttist brátt til Seyðisfjarðar,
sem hélt henni óskorað, þar til
blaðaútgáfa lagðist niður, um
1920. Fyrir nokkrum árum var
Prentsmiðja Austurlands á
Seyðisfirði, þá eina prentsmiðj-
an í fjórðungnum, lögð niður.
Um líkt leyti tók svo til starfa
ný prentsmiðja, Nesprent í Nes
kaupstað. Eru þar prentuð þrjú
blöð, Austurland, Austri og
Þór.
Fáeinar tilraunir hafa verið
gerðar til að gefa út vandað
austlenzkt blað eða tímarit, og
er mánaðarritið Gerpir, senni-
lega sú merkasta.
Nú hleypa austlendingar enn
úr hlaði, í þetta skipti með árs-
rit að nafni Múlaþing. Að rit-
inu stendur Sögufélag Aust-
firðinga, sem stofnað var fyrir
fáeinum árum, en ritnefnd
skipa þessir menn: Ármann
Halldórsson, Eiðum, sem er rit
stjóri, Björn Sveinsson, Egils-
staðakauptúni, Benedikt Bjöms
son, Búðakauptúni, Jón Bjöms
son, Skeggjastöðum á Jökul-
dal og Sigurður Ó. Pétursson,
Skriðubóli, Borgarfirði. — Af-
greiðslumaður er Björn Syeins-
son.
Að því er bezt verður séð, er
það ætlunin með þessu riti, að
bjárgá frá glötun ýmsu í sögu
Austurlands, en auk þess ber
þetta fyrsta hefti með sér, að
bókmenntir muni ekki útilok-
aðar frá þátttöku, og jafnvel
kvæði muni eiga þar innan-
gengt.
Aðalgreinina í þetta fyrsta
hefti ritar Benedikt frá Hof-
teigi, um Krossavík í Vopna-
firði og nokkra ábúendur þar.
Er þetta mikil ritsmíð, sem von
er til, og ættartölur hvergi
sparaðar.
Af öðrum greinum má nefna
merka, næstum vísindalega rit
gerð, um Skriðuklaustursjarð-
ir, eftir Heimi Steinsson, grein
um brúarsmíðina á Lagarfljóti
eftir Indriða Gíslason auk
margra smserri greina, en alls
eru ritsmíðar í heftinu um 25
og heftið alls 184 bls.
Prentun er framkvæmd í
Prentsmiðju Björns Jónssonar
Akureyri, og virðist í alla staði
vel af hendi leyst.
Gott er til þess að vita, að
austlendingar hafa nú aftur
fengið kjark til tímaritsútgáfu,
eftir langt hlé.
Þeir sem vilja veita ritinu
brautargengi, ættu að gerast
áskrifendur að því, með því að
skrifa til afgreiðdumannsins,
Björns Sveinssonar á Egils-
stöðum. Q
Úr „Koss í kaupbæti“, sem búið er að sýna 14 sinnum. (Ljm.: E.S.)
- Verða greidd námslaun
(Framhald af blaðsíðu 8)
þessa. Mun meðallánið vart
hafa verið meira en ca. 20 þús.
á ári.
Eins og fyrr er á minnzt, legg
ur ríkið einnig fram óaftur-
kræfa beina námsstyrki, sbr. 14.
gr. fjárlaga. Sér menntamála-
ráð um úthlutun þeirra. Styrk-
ir þessir eru tvenns konar, ann
ars vegar svonefndir fimm ára
styrkir („dúxastyrkir") og hins
vegar styrkir til námsmanna er
lendis. Fimm ára styrkjanna
njóta háskólastúdentar einir,
hvort sem þeir stunda nám inn
anlands eða utan, og aðeins
þeir, serh lokið hafa stúdents-
prófi með áfburða árangri.
í 13. gr. læknaskipunarlaga
segir, að heimilt skuli, sam-
kvæmt tillögum Jandlæknis, að
fenginni umsögn læknadeildar
Háskóla íslands, að veita á ári
hverju læknastúdentum ríkis-
lán til náms gegn skúldbindingu
um læknaþjónustu í héraði að
afloknu námi. Engum má þó
veita slikt námslán, fyrr en
hann hefur staðizt fyrsta hluta
embættisprófs.
Af því, sem hér hefur verið
sagt, má ráða, að háskólastúd-
entar og aðrir námsmenn, sem
nám stunda erlendis, hafa mögu
leika á að fá nokkurt námslán
og nokkum beinan riámsstyrk,
stúdentar við Háskóla íslands
hafa möguleika á að fá náms-
lán, en engan beinan styrk,
utan þeir, sem rétt kynnu að
eiga á svonefndum „dúxa-
styrk“. Læknastúdentar njóta
sérstakra lánsmöguleika sam-
kvæmt læknaskipunarlögum.
Námsmenn í öðrum skólum inn
anlands fá hvorki lán né styrk
af ríkisfé.
Nauðsyn endurskoðunar.
Flutningsmenn þessarar til-
lögu telja tímabært að taka
námsstyrktarkerfið til-rækilegr
ar endurskoðunár í því skyni
að efla það og auka. verulega
sem nauðsynlegan þátt í fram-
tíðaruppbyggingu menntamála
þjóðarinnar. Er þá fyrst fyrir að
koma upp námslánákerfi, er
leysi af hólmi núverandi
styrkjafyrirkomúlag, og efla
samtímis Lánasjóð íslenzkra
námsmanna frá því, sem nú er.
Þarf að stefna að því, að allir,
sem stunda langskólanám og
annað dýrt nám heima og er-
lendis, eigi þess kost að fá svo
rífleg námslaun og námslán
samanlagt; að svari eðlilegum
námskostnaði. Rétt er að gera
ráð fyrir, að slíku kerfi verði
komið á í áföngum á nokkrum
árum.
Eins og nú háttar aðstöðu
langskólamanna og annarra,
sem stunda dýrt nám, er óhjá-
kvæmilegt, að þeir vinni mikið
með námi, og er ekki að efa, að
það veldur verulegum töfum á
námsferlinum, lengir námið
jafnvel svo að árum skiptir og
dregur almennt úr náms-
árangri. Á þetta einkum við um
háskólastúdenta. Fer því fjarri,
að almennt geri menn sér grein
fyrir örðugleikum stúdenta í
þessum efnum. Fer ekki hjá
því, að þorri stúdenta stofnar
til mikilla skulda á námsárum
sínum, auk þess sem þeir hefja
lífsstarf sitt — af eðlilegum
.ástæðum — síðar en fléstir eða
allir aðrir. Dýr undirbúningur
undir lífsstarfið tekur langan
tíma og styttir starfsævi
meimtamanna. Er algengt, að
íslenzkir stúdentar séu Við nám
fram að þrítugu, ef ekki lengur.
Bætt fjárhagsaðstaða stúdenta
mundi breyta miklu í þessu
efni. Almennt mundi námstím-
inn styttast stórlega og nýtast
miklum mun betur, auk þess
sem stúdentarnir kæmust fyrr
til starfa og ættu fyrir höndum
lengri starfsævi í þágu þjóð-
félagsins. Aukin námsaðstoð af
hálfu hins opinbera mundi því
fljótlega borga sig og vel það,
enda mundu stúdentarnir m. a.
efnast og eflast að gjaldgetu
vegna opinberra þarfa fyrr en
ella.
Námslaun og námslán þurfa
auk þess að ná til fleiri náms-
manna innanlands en háskóla-
stúdenta, þó að þar sé þörfin
einna brýnust.
Greiðsla skóladvalarkostnaðar.
Eitt þeirra nýmæla, sem
hreyft er með þingsályktunar-
tillögu þessari, er það að settar
verði reglur um greiðslu skóla-
dvalarkostnaðar nemenda, sem
óhjákvæmilega verða að vista
sig til langs tíma utan heimila
sinna. Getur þetta átt við nem-
endur á ýmsum aldri og í mis-
munandi skólum, m. a. nem-
endur í heimavistarbarnaskól-
um, héraðsskólum, menntaskól
um, verzlunarskólum o. s. frv.
Er það án efa sanngjörn og
raunhæf aðferð til þess að jafna
námsaðstöðu í landinu, að hið
opinbera greiði kostnað, sem
leiðir af óhjákvæmilegri dvöl
nemenda utan heimila þeirra.
Til lengdar verður ekki undan
því vikizt að fara þessa leið. Er
það nú mikill beinn útgjalda-
liður fyrir sveitaheimili og önn
ur, sem líkt eru sett hvað snert
ir skólagöngu. Sem dæmi um
óbein áhrif á fjárhagsafkomu
og heimilislíf sveitaheimila er
vert að geta þess, að stór hluti
menntaskólanemenda, sem
verða að sækja skóla í önnur
héruð eða landsfjórðunga, neyð
ist einnig til þess að dvelja
fjarri heimilum sínum hvert
sumar í því skyni að afla fjár
til skólagöngu sinnar. Þetta á
fyrst og fremst við um nemend-
ur úr sveitum, þar sem fjár-
aflavon er lítil miðað við það,
sem gerist í uppgripavinnu til
sjávarins. Með þessu móti verða
börn og foreldrar. fyrr viðskila
hvort við annað en ella mundi,
auk þess sem heimilin missa
dýrmætan liðsafla frá nauð-
synjaverkum. Er áreiðanlega
tímabært að gefa þessu fullan
gaum, enda verulegt hags-
muna- og réttlætismál fyrir þá,
sem verða að búa við þetta
ástand.
Rétt er að geta þess, að þessi
mál hafa verið til endurskoð-
unar í nágrannalöndum okkar
undanfarin ár. Svíar hafa þegar
tekið upp mjög víðtækt kerfi
námsaðstoðar, sem felst í öfl-
ugri lánafyrirgreiðslu og bein-
um námslaunum. Allir stúdent
ar og skólanemar yfir 16 ára
aldur fá einhvers konar náms-
aðstoð í formi beinna launa og
lána. Hvað háskólastúdenta
snertir þá eru samanlögð laun
og lán svo mikil, að svarar eðli-
legum námskostnaði. Það þýðir,
að stúdentar geta gefið sig að
námi heilir og óskiptir allan
námstímann. í Noregi hefur
stjórnskipuð nefnd lagt til, að
námsstyrktarkerfið verði aukið
stig af stigi á 10 árum. Stefnt
skuli að því að létta námskostn
aðarbyrði nemenda á nær öll-
um skólastigum, m. a. með
greiðslu ferðakostnaðar og
aukaútgjalda vegna námsdval-
ar utan heimila. Nefndin leggur
til, að stúdentar hljóti aukinn
aðgang að lánum og fái að námi
loknu endurgreiddan ákveðinn
hluta af námskostnaði. — í
Sovétríkjunum og fleiri lönd-
um í Austur-Evrópu eru náms
laun greidd stúdentum við há-
skóla og víst öðrum náms-
mönnum. Q
ORÐSENDING TIL
ÁRNA G. EYLANDS
Guðmundur góði.
Ekki má það lengur tefjast að
þakka vini mínum Árna G. Ey-
lands fyrir viðleitni hans hér í
blaðinu að færa til betri vegar
það, sem honum fannst mistak-
ast um ritsmíðar mínar, og er
það engu síður þakkarvert, þó
að ekki sé ég viss um að hans
skoðun sé réttari en mín. Málin
skýrast við það að vera rædd
frá fleiri hliðum.
í fyrra skrifaði Ámi langan
kapitula um það orðalag hjá
mér, að ég hafi komizt þannig
að orði, að vel færi á því, ef
stytta Guðmundar hins góða
yrði flutt að Hólum og væri lát
in standa þar „yfir“ Gvendar-
brunni. Gat Árni ekki séð, ef
ég man rétt, að þessu yrði neinn
veg fyrir komið nema brunnur-
inn væri fyrst fylltur af grjóti
og Guðmundi síðan tyllt þar
ofan á. Þótti honum þetta verk
lag óhafandi og vildi láta Guð-
mund standa „hjá“ brunni sín-
um eða „við“ hann, og væri þá
allt við hæfi.
Af því að okkur Árna kom
saman um aðalatriðið, að
skemmtilegt væri að minnast
Guðmundar og heilsugjafa hans
með þessu móti, nennti ég ekki
að skipta mér af athugasemd
hans, sem mér sýndist þó næsta
ástæðulaus, þar sem hvoru
tveggja þýddi eitt og hið sama.
Veit ég ekki betur en það orða-
lag, sem Árni hneykslaðist á,
hafi verið talin góð og gild ís-
lenzka frá því Askur Yggdrasils
stóð „yfir“ Urðarbrunni æ
grænn, hár baðmur ausinn
hvítaauri, og er þess ekki getið,
að brunnurinn hafi verið full-
ur af grjóti. Talað er um það í
fornu máli að standa yfir gröf
eða greftri einhvers, og skilja
menn enn í dag hvað átt er við.
Og í þriðja lagi ætla ég, að Árni
G. Eylands hafi einhvern tíma
í æsku sinni staðið „yfir“
fé, og hafi hann þá hreint ekki
staðið uppi á hryggnum á roll-
imum, heldur hjá þeim eða í
nánd við þær.
Þarf þá ekki að orðlengja
meir um málvísindin.
Spámenn og frelsingjar.
Þá kem ég að Hans Nilsen
Hauge, sem ég á að hafa talað
eitthvað ógætilega um. Ekki
hef ég þó talað verr um hann
en það, að líkja honum við ginn
heilaga spámenn og taldi hann
brautryðjanda þess konar fólks
í Noregi. Hins vegar gerði ég
kannske minna úr menntun
hans en vera bar. En með því
að kalla hann lítt menntaðan
átti ég aðeins við það, að hann
hafi verið lítið lærður í guð-
fræði. Hafði ég þennan visdóm
m. a. úr Bjarma, sem ég taldi
að óhætt mundi vera að treysta
í þessu efni (IX árg. 17. tbl.).
Þar er ekki getið um, að hann
hafi neina upplýsingu fengið,
en orðið snemma all-hugsjúkur
um frelsi sálar sinnar, svo að
félagar hans hafi hlegið að hon
um og kennt í brjósti um hann.
Svo frelsast hann allt í einu
upp úr þurru úti á akri 5. apríl
1796 og eftir það taldi hann „allt
vera einskis virði í heiminum.11
Hann varð sárhryggur út af
synd sinni, og fór að langa til
að lesa heilaga ritningu.
Mætti af þessu ætla, að hann
hafi ekki gert mikið af því áður.
Auðvitað varð hann samt sem
áður þegar í stað miklu slyng-
ari í „trúnni“ en aðrir menn og
þar með taldir prestarnir, og
fór um endilangan Noreg og til
Danmerkur til að „vekja“
menn. Einkum var honum, af
skiljanlegum ástæðum, méinilla
við svonefnda skynsemisstefnu,
sem þá var ríkjandi í kirkjunni,
og sótti hann að ríkiskirkjunni
og prestunum með svo miklum
fúkyrðum, að ekki þótti fært
annað en setja hann í steininn.
Rak svo langt „æði hans og
villa“, að kóngur taldi sig þurfa
að skrifa íslendingum sérstakt
viðvörunarbréf. Segir . Bjarmi,
að hann hafi og farið að skrifa
bæklinga, smáa og stóra, sem
ekið hafi verið í Vagnhlössum
út um allar byggðir og „þó að
margt mætti finna. að málinu
á þeim, því að hann var h'tt
lærður í þeirri list, þá seldust
bæklingar hans svq: að fádæm-
um sætti.“ Jafnframt þessu
fékkst hann við verzlun og gerð
ist kauþmaður í Bergen.
Loks segir Bjarmi, að „mest-
ur hluti þeirrar kristilegu safn-
aðarstarfsemi", sem nú eigi sér
stað í Noregi eigi rót sína að
rekja til „vakningar" Hauges.
Ég hef nú leitt Bjarma til vitnis
um þennan vakningafaraldur í
Noregi, sem seinna barðist mjög
gegn þeim Johannesi Ording og
Kristian Schelderup, og sé ég
ekki að mikið beri á milli. Þetta
byrjar venjulega sem geðveiki
og endar í ofstæki.
Vel má það vera, að Hauge
hafi ekki verið alls varnað t. d.
við saltbræðslu og verzlunar-
brask, en ekki sannar það, að
hann hafi verið mikill andlegur
leiðtogi. Salomonsens Leksikon
kemst þannig að orði, að kenn-
ingum hans hafi verið ábóta-
vant í því, að þar hafi gætt tals
verðra andlegra óklárinda (led
af adskillig aandelig Uklarhed).
Hins vegar hefur verið allmikill
völlur á honum, og haft hefur
hann tröllatrú á spámennsku
sinni eins og siður er margra
fávísra og naglalegra manna.
Hafa og ofstækismenn ávallt
talsverð áhrif á hópa manna,
sem standa á líku stigi. og þeir
eða þaðanaf lægra. Verður þá
einfeldni og barnaskapur þess
fólks, sem veður um byggðir og
þykist vera að vekja aðra, hinn
ferlegasti og drýldni þess yfir
„frelsun“ sinni og heilagleik
brosleg.
Að sjálfsögðu er ekki hátt ris
ið á okkur klerkum í þessu efni
heldur. En þegar um „guð-
fræði“ er að ræða, ætti ekki að
veita af allri vitglóru og þekk-
ingu, sem menn hafa yfir að
ráða. Svo mælti Páll postuli, að
á safnaðarsamkomum vildi
hann heldur tala fimm orð með
skilningi, til þess að geta frætt
aðra, en tíu þúsund orð með
tungu.
Benjamín Kristjánsson.
Árni G. Eylands og haughúsin
í VEL meintri greiri eftir Áina
G. Eylands, sem birtist hér í
blaðinu 12. nóveber sl. eru tvær
villur, sem nauðsynlegt er að
leiðrétta.
1. Ámi telur að gólf í mykju
húsi þurfi að snarhalla að íæm-
ingarstað, ef hægt eigi að vera
að nota mykjusnigil. Þetta er
alrangt. Haughúsgólf þarf að
vera lárétt, þar sem mykjan að
öðrum kosti Situr föst í hall-
anum, en allt þvagið skilst að
og situr í polli þar sem lægst er.
Bændur hafa reynt þetta sér til
skelfingar og hef ég áður bent
á þessa hættu í handbók bænda
og víðar.
2. Árni telur að nauðsynlegt
sé að hafa innkeyrsludyr á
haughúsum og nota megi snigla
sem ýtt sé inn um dyrnar og inn
eftir húsinu um leið og tæmt er.
Nú er hér um að ræða þau haug
hún, sem algengust eru, þar
sem þvag og mykja eru ekki
aðskilin og ætti það að vera aug
Ijóst, að slík hús verða ekki
tæmd út um dyr. Stafar það ein
faldlega af því, að haugflóðið
myndi steypast út um dyrnar
jafnskjótt og þær væru opnað-
ar, og mætti sá sem upp á því
!tæki raunar teljast góður ef
hann ekki tapaði lífinu. Þessi
mál eru því hreint ekki svo ein-
föld og mönnum í fljótu bragði
kann að virðast.
Ýmislegt í grein Árna G. Ey-
lands er hins vegar ágætt og
vil ég taka undir ummæli hans
um nýtingu húsdýraáburðarins
og hef ég sem forstöðumaður
teiknistofunnar bent á þá hlið
málsins í Búnaðarblaðinu og
víðar, svo og í daglegu starfi.
Um tæki til tæmingar haug-
geymslu er það að segja, að
fullnægjandi eða æskileg lausn
á því máli er ekki enn fengin,
hvorki hér né annarsstaðar.
Mjög mikil neyðarlausn er það,
sem víða sézt erlendis, að
blanda áburðinn mjög miklu
vatni. Það kostar ekki minna
en tvöfalt rými áburðargeymsl-
anna og þó mikinn hræriútbún.
að vegna botnfalls, og loks eyk-
ur það útkeyrslumagnið í tonna
tali.
Það getur að sjálfsögðu hent
menn að kaupa skakka dælu-
tegund til þessara hluta, og
stafar það þá oft af því að menn
veigra sér við að kaupa dýrar
tegundir. Menn verða þó að
gera sér Ijóst að vélvæðing
kostar fé og verða þá þeir, sem
hennar vilja njóta, jafnframt að
hafa ráð á að kaupa þau tæki
sem duga svo við verði unað.
í lausgöngufjósum má búast
við að nokkurt hey verði ætíð
í mykjunni. Dælur fyrir slík
fjós verða því ætíð að vera með
söxunarútbúnaði. Þá er annað
atriði sem reikna verður með,
en það er sú staðreynd að þegar
mykjan hefur verið nokkra hríð
í haughúsi, gerjast hún lítið eitt
og flýtur þá upp, en nokkuð af
þvagi situr við botn. Þetta
þykka lag á yfirborðinu sezt þá
í kekki, ef það er hreyfingar-
laust og ekki hræriútbúnaður á
dælunni, sem komið geti í veg
fyrir verulegan aðskilnað þvags
og mykju. Slíkur útbúnaðuK
þarf því ætíð að vera á dælun-
um og nefnist hann „framhjá-
hlaupsloki“. Dælan þarf þá acj
(Framhald á blaðsíðu 7.)