Dagur - 13.11.1968, Síða 5

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Síxnar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
SAMBÖND
SVEITARFÉLAGA
FYRIR tveim áratugum eða svo var
byrjað að stoína fjórðungssambönd
hér á landi — og að halda fjórð-
ungsþing — og munu Austfirðingar
hafa riðið á vaðið en litlu síðar eða
samtímis tók Fjórðungssamband
Norðlendinga til starfa. Það voru
fjórðungsþingin norðanlands og aust
an, sem á sínum tíma hófust lianda
um að beita sér fyrir endurskoðun
stjórnarskrárinnar og skiptingu
landsins í fylki með sjálfstjóm í sér-
málum og komu fram frá þeim til-
lögur um það efni, sem nú síðustu
árin hafa verið á dagskrá Alþingis,
þótt heldur eigi það mál enn örðugt
uppdráttar á þeim vettvangi. Að
fjórðungssamböndum stóðu sýslu-
nefndir og bæjarstjórnir og kusu þær
fulltrúana á fjórðungsþingin og
kjósa enn, þar sem þau eru.
Líklegt má telja, að fjórðungsþing
in, sem svona voru uppbyggð, hafi
haft takmarkaða möguleika að láta
til sín taka í málefnum landshlut-
anna og að tengsl þeirra við almenn-
ing hafi ekki verið svo sterk sem
skyldi. En nú hafa sveitarfélögin fyr-
ir austan hafið samstarf með nýjum
hætti og er framtak þeirra athyglis-
vert. Stofnað hefur verið samband
sveitarfélaga í Austurlandskjördæmi.
Það hefur nú á þessu ári lokið við að
setja sér lög og ráðið sér framkvæmda
stjóra, sem hefur aðsetur á Egilsstöð-
um. Aðalfund sinn hélt það á Hall-
ormsstað 7. og 8. september sl. Þar
voru gerðar merkar samþykktir um
menntamál, heilbrigðismál, atvinnu-
mál, vegamál, hafnarmál, strandferð-
ir, flugmál, raforkumál o. fl. á Aust-
urlandi og ákveðið að halda áfram
undirbúningi að framkvæmdaáætlun
fyrir Austurland. Sjö menn eru í sam
bandsstjóm en stjórnarformaður er
Hrólfur Ingólfsson bæjarstjóri á
Seyðisfirði og framkvæmdastjóri
Bergur Sigurbjömsson viðskiptafræð
ingur, fyrrv. alþingismaður. Þing-
menn kjördæmisins voru gestir á
fundi þessum.
Öll sveitarfélög í Austurlandskjör-
dæmi em nú í sveitarfélagasamband
inu og þannig ákveðið um fulltrúa-
tölu þeirra á aðalfundi, að sveitar-
félög, sem eiga 200 íbúa eða færri
skuli eiga þar einn fulltrúa hvert,
sveitarfélag með 2—700 íbúa 2 full-
trúa hvert og sveitarfélög með 7—
1500 íbúa S fulltrúa hvert, en fjöl-
mennari sveitarfélög 4 fulltrúa.
Það er tímabært fyrir Norðlend-
inga, að gera sér grein fyrir því,
hvort fært sé hér á Norðurlandi, að
komast á það stig félagsmálaþróunar,
á þessu sviði, sem Austfirðingar era
(Framhald á blaðsíðu 7)
Vígsla nýju bókhlöðunnar
(Framhald af blaðsíðu 1).
ar, Stefán Reykjalín, bauð gesti
velkomna. Síðan var hver ræð-
an flutt af annarri. Ræðumenn
voru, Jón G. Sólnes, Stefán
Reykjalín, Bjarni Einarsson,
Gísli Jónsson, Guðmundur Haga
lín, Eiríkur Hreinn Finnboga-
son, sem einnig færði safninu
listaverk eftir Ásmund Sveins-
son að gjöf frá Borgarbókasafni
Reykjavíkur, Ingvar Gíslason,
Steindór Steindórsson og að síð
ustu talaði Árni Jónsson bóka-
vörður, sem um leið þakkaði
gjafir, las heillaskeyti er borizt
höfðu. Að þessu loknu skoðuðu
gestir húsakynni.
Fagran haustdag er safnið var
að taka til starfa í sínu nýju hús
næði, leit Ámi Jónsson Amts-
'bókavörður hér inn á skrifstof-
una, færandi hendi. Hann af-
henti blaðinu meira en 100 blað-
síðu rit: Eyfirðingarit, fyrsta
hefti, sem Amtsbókasafnið hef-
ur gefið út. Notaði ég þá tæki-
færið til að fræðast um sögu
Amtsbókasafnsins.
Bókavörðurinn sagði: Saga
safnsins hefur aldrei verið rann
sökuð, og þarf að gera það. En
öruggt er, að 1828 sendir stjórn
Stiftsbókasafnsins í Reykjavík,
sem þá var 10 ára, bréf til amts-
mannsins á Möðruvöllum, þar
sem honum er tikynnt, að Bóka
safn norðuramtsins megi velja
úr bókum þeim upptöldum á
lista yfir tvítök, sem Stiftsbóka-
safnið eigi. Bókasafn Norður-
amts virðist þá vera orðin opin-
ber stofnun. Þetta mun hafa ver
ið gert að fyrirmælum frá Karli
HALLDÓRA BJARNADÓTT-
IR, sem verið hefir útgefandi og
ritstjóri Hlínar, hins vinsæla
Ársrits íslenzkra kvenna, frá því
að það hóf göngu sina, byrjar
formála sinn að umræddu við-
bótarhefti ritsins á þessa leið:
„Haustið 1962, þegar ég fór
að fást við bókina Vefnaður á
íslenzkum heimilum á 19. öld,
auglýsti ég í Utvarpi og blöðum,
að Hlín væri hætt að koma út.
Síðasti árgangurinn, 1961, var
43. árgangur ritsins (stofnað
1917).
Ársritið Hlín á því 50 ára af-
mæli á þessu ári. Væri það ekki
nógu gaman að halda upp á af-
mælið með því að gefa út eitt
hefti til minningar. Mætti nefna
það „Eftirhreytur HIínar“. (For
málinn er dags. á Blönduósi 1.
maí 1967).
Fyrir prýðilega samvinnu Sig
urðar O. Björnssonar, forstjóra
Prentverks Odds Björnssonar á
Akureyri, sem prentað hefir
Hlín frá byrjun, komst þessi
góða hugmynd í framkvæmd og
komu „Eftirhreytumar“ út í
fyrra (1967) á hálfrar aldar af-
mæli ritsins. Fór ágætlega á því
að minnast afmælisins með
þeim hætti.
Þetta er myndarlegt rit (230
bls. að meginmáli) og marg-
háttaður fróðleikur er lesendum
þar á borð borinn. Hefst hið
óbundna mál með gagnorðu yfir
liti yfir sögu ritsins frá byrjun
eftir ritstjórann. Síðan kemur
langur kafli um nokkrar „Merk
iskonur“, sem allar báru það
nafn með réttu, þótt eigi verði
þær hér taldar, en mikill gróði
er að því að kynnast þeim, per-
sónum þeirra, áliugamálum og
afrekum á ýmsum starfssviðum.
Við þann lestur urðu mér ofar-
lega í huga spakleg orð séra
Kristjáni Rafni, hinum danska
heiðursmanni, sem var frum-
kvöðull að stofnun Landsbóka-
safnsins, eða Stiftsbókasafnsins
sem það hét þá. Þetta er það
fyrsta, sem ég veit um upphaf
þessa safns, sem opinbers bóka-
safns.
Tveim árum áður skrifaði
Grímur Jónsson, amtmaður,
Finni Magnússyni bréf, og segir
þar, að hann hafi látið tilleiðast
að stofna hér lestrarfélag. Mér
þykir sennilegast, að upphaflega
hafi þetta verið lestrarfélag, sem
Grímur hefur beitt sér fyrir og
Rafn, sem var vinur hans, hafi
komizt að því og eiginlega
breytt þessu lestrarfélagi í opin-
bert bókasafn.
Amtsbókasafnið er gömul
stofnun, samkvæmt þessu?
Já, það er a. m. k. 140 ára
gamallt. Áðurnefnd bókagjöf fór
norður í Möðruvelli, þar sem
safnið var til húsa. En rétt er
að geta þess, að 35 árum áður
hafði Stefán Þórarinsson amt-
maður á Möðruvöllum stofnað
lestrarfélag fyrir Vaðlasýslu,
Skagafjarðar- og Húnavatns-
sýslur. Bækur þess lestrarfélags
voru á Möðruvöllum. En ekki
þekki ég sögu þess. Hvaða tengsl
eru milli þessa lestrarfélags og
safnsins, veit ég ekki.
Hve lengi var safnið á Möðru-
völlum?
Til 1846, en virðist þá vera
flutt. Þá segir Grímur Jónsson
amtmaður, að hann hafi ekki
fengið neinn mann til að vera
gæzlumaður safnsins og ekki
heldur húsrými fyrir safnið.
Þess vegna hafi hann neyðzt til
Matthíasar Jochumssonar: „í
sálarþroska svanna býr sigur
kynslóðanna.“
Og þá er stutt sporið til upp-
eldis- og fræðslumála, en um
þau fjallar næsti kafli í ritinu,
all langur og fróðlegur að sama
skapi, og allt er það lesmál vel
í letur fært og tímabært. Gegnir
sama máli um erindin og grein-
arnar um heimilisiðnað, garð-
yrkju og heilbrigðismálin, sem
næstar eru á blaði. Auk hins
framantalda eru í heftinu fjöldi
læsilegra greina, er margvísleg-
an fróðleik flytja. Margir höf-
undar, konur og karlar, koma
hér við sögu, og yrði það langt
mál, ef telja ætti nöfn þeirra
allra. En sameiginlega skal þeim
öllum þakkað framlag sitt til
þessa afmælisheftis Hlínar.
Halldóra Bjarnadóttir leggur
sjálf mikinn og góðan, og-marg-
þættan, skerf til lesmáls ritsins,
er lýsir vel vakandi áhugaeldi
hennar og skilningi hennar á
gildi varðveizlu þeirrar þjóð-
legu menningarerfða, sem hún
hefir sérstaklega helgað óvenju
lega langt og ávaxtaríkt ævi-
starf sitt.
í þessu hefti kemur einnig
fram djúpstæður ræktarhugur
hennar til vor íslendinga vestan
hafs, sem hún hefir sýnt bæði í
orði og verki með mörgum
hætti.
Allmargt kvæða og vísna er í
heftinu, og eykur hið bundna
mál á tilbreytni efnisins. Margar
myndir, einkum mannamyndir,
eru einnig í ritinu, og eiga þær
sitt gildi.
Sérstaklega skal þess getið, að
Halldóra hefir tekið upp í þetta
kveðjuhefti Hlínar hið snjalla og
íturhugsaða ávarp, er Halldór
Kiljan Laxness, rithöfundur,
(Framhald á blaðsíðu 7)
að láta safnið niður í kassa og
flytja þá til Akureyrar og koma
þeim fyrir í pakkhúsi hjá Guð-
mann kaupmanni. Það var flutn
ingur safnsins til Akureyrar.
Grímur hefur borið safnið mjög
fyrir brjósti, því hann var sí-
skrifandi ráðuneytum úti í
Kaupmanna'höfn út af safninu.
Eitt af síðustu verkum hans
1849, var að reyna að koma á
stofn fjárhagslegu styrktarfélagi
fyrir safnið. Innanríkisráðherra
úti í Kaupmannahöfn virðist
'hafa verið safninu vinsamlegur
og mælti með því, að ráðinn
yrði maður til að annast það og
koma því á góðan stað hér á
Akureyri, og að bækur verði
lánaðar endurgjaldslaust úr
þessu safni. Búið var þá að
semja og gefa út, úti í Kaup-
manna'höfn, bókaskrá, en hún
var prentuð 1951. Vilhjálmur
Finsen mun hafa séð um prent-
unina.
Hvenær var safnið svo opnað
hér?
Ein'hverntíma skömmu eftir
1850. Og þá er líklegast, að
Andreas Mohr kaupmaður hafi
verið fyrsti bókavörðurinn hér
á Akureyri. Svo tekur Ari Sæ-
mundsen umboðsmaður við
bókavörzlunni og Bern'hard
Steincke faktor hjá Gudmann,
en hann kom mikið við sögu á
þessum árum og virðist hafa
verið mikill framfaramaður og
tók m. a. safnið upp á arma sína.
Árið 1863 var skipuð fyrsta
bókasafnsnefndin. í henni voru:
Jóhann Thorarensen lyfsali,
sonarsonur Stefáns Þórarinsson
ar amtmanns á Möðruvöllum og
þessi Bernhard Steincke ásamt
Jóhanni Halldórssyni, skóla-
stjóra, sem þá var oddviti bæjar
stjórnar hér. Líklega voru það
þessir menn, sem réðu Frið-
björn Steinsson bókavörð safns-
ins 1866. Þá er safnið talið vera
1000 bindi. Mjög mikill hluti
safnsins voru danskar bækur,
enda var Akureyri þá hálf-
danskur bær. Friðbjöm sá um
safnið mörg ár. Árið 1875 var
safnið flutt í góða stofu í ráð-
húsi bæjarins inni í Búðargili,
sem þá var fínt hús og nýbyggt.
Það var þinghús bæjarins og
einnig fangageymsla. Skömmu
síðar varð það að venju, að amts
skrifarinn gætti bókasafnsins.
Meðal þeirra, sem höfðu það
starf á hendi var Júlíus Sigurðs
son bankastjóri. Hann var amts
skrifari og bókavörður í 10 ár.
Þarna var svo safnið til 1906,
þegar amtið lét safnið í hendur
bæjar og sýslu. Þetta hét íslands
norður og austur amts bókasafn
á síðari hluta 19. aldar. En kring
um 1890 féll burtu orðið austur,
enda er þá komið amtbókasafn
á Seyðisfirði, fyrir Austurland.
Árið 1904 var safnið flutt í kjall
ara Samkomuhússins, sem þá
var nýbyggt og var þar til húsa
til 1930. Mikill áhugi var á því
hér 1905 og 1906, að byggja yfir
safnið. -Þá var haldinn borgara-
fundur um málið og söfnuðust
þá nær eitt þúsund krónur, sem
var töluvert mikið fé á þeim
tíma, eða nálægt fimmti hluti
þess, sem áætlað var, að safn-
hús myndi kosta. Ekki varð af
framkvæmdum. Oftar var mál
þetta þó á dagskrá, t. d. 1917 var
samþykkt að fá uppdrátt af bók
hlöðunni. En um 1930 var safnið
flutt í gamla barnaskólann, Hafn
arstræti 53. Nú skyldi byggja
yfir safnið en það di'óst. Stúdent
ar á Akureyri fóru árið 1934 að
•hugsa fyrir aldarafmæli þjóð-
skáldsins Matthíasar. Þá tók
Stúdentafélagið bókasafnsbygg-
inguna mjög á dagskrá og beitti
sér fyrir málinu, þ. e. byggingu
DR. RICHARD BECK:
Merkis-ársrit kveður
nýrrar bókhlöðu. Þá var nokkru
fé safnað hér í bænum, og félag
ið beitti sér ennfremur fyrir því,
að bæði bær og ríki styddu mál
ið. Þá var áætlað, að byggingin
kostaði um 100 þús. kr. Mál
þetta var svo á dagskrá fram-
undir stríðið, en koðnaði þá allt
niður.
Jóhann Ragúels og kona hans
önnuðust bókavörzlu um nokk-
uð langt skeið, sennilega frá
1906 og fram til 1917. Brynleifur
Tobíasson var þá bókavörður
eitt ár, síðan Jónas Sveinsson
frá Bandagerði frá 1919 til 1925.
Þá var Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi ráðinn bókavörður,
og hafði hann það starf með
höndum til 1954. Tók þá við Sig
laugur Brynleifsson. En í árs-
byrjun 1962 tók Árni Jónsson
við bókavarðarstarfinu.
Er safnið mikið notað af al-
menningi?
Já, mikið. Á síðasta ári voru
lánuð út 87 þúsund bindi, eða
Arni Jónsson bókavörður.
8.5 bók á hvern íbúa bæjarins.
Mun þetta hærri hlutfallstala en
annarsstaðar gerist, held ég.
Heimlán fara fram á neðri hæð
nýja safnhússins og eru allar
bækur, sem þar eru, ætlaðar til
heimlána. Lestrarsalurinn með
sínu hand'bókasafni er á annarri
hæð. Svo er þarna geymslusafn
í hjólaskápum frá Ofnasmiðj-
unni. Við fáum eitt eintak af
öllu prentuðu máli, útgefnu hér
á landi. Það er allt skráð og
'bundið í sérstakt band og komið
fyrir í þessu geymslusafni. Það
er ekki ætlað til almennra út-
lána. Lestrarsalurinn er sæmi-
lega rúmgóður fyrir meira en
30 manns. Auk þess eru góð
sæti fyrir þá, sem líta vilja í
blöð og tímarit, sér til fróðleiks
og skemmtunar.
En héraðsskjalasafnið?
Já, það er þarna til húsa, þ. e.
héraðsskjalasafn Eyjafjarðar-
sýslu og Akureyrarkaupstaðar.
Skjalavörður þess er Árni
Kristjánsson.
Síarfsmenn?
Auk mín eru: Lárus Zophon-
íasson deildarstjóri heimlána-
deildar, Indriði Hallgrímsson
BA og Hörður Jóhannsson frá
Garðsá.
En hvað um þetta Eyfirðinga-
rit, sem þú varst að fá mér áðan
í hendur?
Æ-já, ef þú setur eitthvað í
blaðið um bókasafnið, þá minntu
á það fyrir okkur. Ég hef áður
nefnt þetta rit við þig. Okkur
hefur lengi dreymt um það, og
1. hefti þess kom út núna á
vígsludaginn. Amtsbókasafnið
er útgefandi þess, en við Árni
Kristjánsson höfum séð um út-
gáfuna. Þetta er fjarska yfir-
lætislaust hefti, en bara snoturt,
þótt ég segi sjálfur frá, enda
prentað hjá POB. Mér finnst
það sjálfum helzt til dýrt. Það
kostar 200 krónur til áskrifenda.
En upplagið er svo lítið, að okk-
ur er ómögulegt að selja það
ódýrara. Heftið er 111 síður í
stóru átta blaða broti, prentað á
góðan pappír, og efnið er þetta.
Fyrsta greinin nefnist „Bæja-
teikningar úr Eyjafirði.“ Þar er
vakin athygli á stórmerkilegu
verki Jónasar Rafnars, yfirlækn
is, en hann hefur gert teikning-
ar af um 140 bæjum í Eyjafirði
framan Akureyrar eins og þeir
munu hafa verið á seinni hluta
19. aldar og um sl. aldamót.
Greininni fylgja fáein sýnishorn
af þessu menningarsögulega
stórvirki. Þá eru þættir úr sögu
Eyjafjarðar á fyrri hluta nítj-
ándu aldar eftir Hallgrim sál.
Hallgrímsson bókavörð og
frænda þinn frá Reistará. Svo
er grein eftir Kristmund Bjarna
son um Bernhard Steincke. sem
einna merkilegastur og menn-
ingarlegastur var danskra fak-
tora á Akureyri á 19. öld. Hann
á það sannarlega skilið, að Ey-
firðingar minnist hans. Þá er
greinarkorn eftir Ki'istján Eld-
járn um mynd af séra Bjarna
Hallssyni, sem prestur var til
Grundarþinga á síðari hluta 17.
aldar. Mynd þessi, sem varð-
veitt er í Þjóðminjasafni, er lík-
lega frá árinu 1681, svo að hún
er með elztu mannamyndum,
sem varðveittar eru á íslandi.
Dr. Finnur Sigmundsson hefur
tekið saman greinina Blaðað í
gömlum réttarbókum úr Eyja-
firði. Loks er löng grein, sem
nefnist Athugun á íbúadreif-
ingu og atvinnuskiptingu í Eyja
fjarðarsýslu 1860—1960 eftir
ungan menntmann, Bernharð
Haraldsson. Ekki veit ég, hvort
mönnum þykir grein þessi
skemmtilestur, en þarna er fjall
að um mjög merkilegt og mikil-
vægt efni, algerlega hlutlæg hag
fræðileg og landfræðileg rann-
sókn. Allt tal um strjálbýlis-
vanda og lausn hans verður hálf
gert fimbulfamb, nema við eign
umst slíkar athuganir og rann-
sóknir á öllum sviðum mannlífs
þessa lands. Eini gallinn á rit-
gerð Bemharðs er sá, að henni
eru helzt til þröngar skorður
settar. Þótt lesa megi mikinn
fróðleik úr þessari grein og töfl-
um, sem fylgja henni, vekur
hún fyrst og fremst ótal hag-
sögulegar spurningar, sem svara
þyrfti í náinni framtíð.
Hvernig seljið þið ritið?
Það mun fást í nokkrum bóka
verzlunum, en við leggjum aðal
áherzlu á að safna áskrifendum.
Hér á Akureyri geta menn gerzt
áskrifendur í Amtsbókasafninu,
í POB, hjá Jóhannesi Óla Sæ-
mundssyni, Fögruhlíð, og hjá
Gunnari E. Aðalsteinssyni,
Rauðumýri 11. Svo erum við að
afla okkur umboðsmanna úti
um héraðið og úti um land.
Áskriftarverðið er, eins og ég
sagði áðan, kr. 200.00.
Þetta er 1. hefti. Hvað um
framhaldið?
Framhaldið fer alveg eftir
því, hvernig þessu hefti verður
tekið. Ef við fáum 600 áskrif-
endur höldum við ótrauðir
áfram, en fari fyrirtækið nú þeg
ar á hausinn er því sjálfhætt.
Nokkuð í undirbúningi?
Já, okkur-hefði langað til að
koma út sóknarlýsingum Eyja-
fjarðarsýslu á næsta ári og við
'höfum þegar hafið fyrsta undir-
búning að útgáfu þeirra gagn-
merku heimilda.
Nokkuð, sem þú vilt segja að
lokum?
Ekkert, held ég, nema ef ég
mætti nota tækifærið og flytja
öllum þeim, sem stutt hafa að
því með ráðum og dáðum, smá-
um og stórum, að bóbhlaðan við
Brekkugötu 17 er orðin að veru
leika, innilegustu þakkir. Amts-
•bókasafnið stendur nú í þakkar
skuld við marga aðilja, og suma
svo stórri, að hún verður
hvorki með orðum tjáð né gjaldi
greidd.
Svo vona ég, að Amtsbóka-
safnið eflist og blómgist á kom-
andi árum, svo að það verði
Akureyringum og Eyfirðingum
sá Vitaðsgjafi, sem aldrei er
ófrær, hvort heldur menn leita
þar ánægju og hvíldar í tóm-
stundum eða hagnýts og menn-
ingarlegs fróðleiks. Ég vona það
eigi eftir að verða lifandi brunn
ur, sem æskan getur ausið af,
og traust borg síungra fræða, og
þá ekki sízt eyfirzkra fræða. Ég
vona og 'bið, að þar megi ætíð
ríkja góðir hugir, og Guðsbless-
un, svo að safnið verði smám
saman verðugt þeirrar veglegu
og glæsilegu umgerðar, sem Ak
ureyringar hafa nú veitt því,
segir Árni Jónsson bókavörður
að lokum og þakka ég viðtalið.
Dagur ámar Amtsbókasafninu
og Akureyringum heilla með
nýju bókhlöðuna. E. D.
Gestir við vígsluathöfnina. (Ljósm.: E. D.)
Fréllðfilkynning frá sfjórn Amtsbókasafnsins Akureyri
„HÚSBYGGINGARMÁL Amts
bókasafnsins á Akureyri hafa
lengi verið á döfinni, a. m. k.
síðan 1905.
Um 1930 kom fjörkippur í um
ræður um þessi mál, og fáum
árum síðar gekk Stúdentafélag-
ið á Akureyri fram fyrir skjöldu
í þeim umræðum. Þá munaði
mjóu, að málið yrði leitt til sig-
ursælla lykta. Árið 1935 var
höfð samkeppni um uppdrátt að
nýrri bókhlöðu á lóðinni
Brekkugötu 17. Arkitektarnir
Gunnlaugur Halldórsson og
Bárður ísleifsson 'hlutu 1. verð-
laun í þessari samkeppni. Úr
framkvæmdum varð þó ekki
vegna fjárskorts og síðan styrj-
aldarinnar. Húsnæðismál safns-
ins voru svo leyst til bráða-
birgða árið 1948.
Áratug síðar, eða 1958, hóf
bókasafnsnefnd nokkurn áróð-
ur til að fleyta máli þessu áleið-
is. Komst þá skriður á umræður
um það, sem lauk með því, að
bæjarstjórn gerði svofellda sam
þykkt á fundi sínum 10. maí
1960:
„Bæjarstjóm samþykkir að
minnast hundrað ára afmælis
'bæjarins, m. a. með þeim hætti
að láta reisa 'hús yfir Amtsbóka
safnið á Akureyri. Verði undir-
búníngi hraðað svo sem unnt er
og að því stefnt, að framkvæmd
ir verði hafnar á hundrað ára
afmælinu.“
10. október 1961 kaus bæjar-
stjórn sérstaka byggingarnefnd
bókhlöðunnar. í henni áttu sæti:
Jón G. Sólnes, bankastjóri, for-
maður, Davíð Stefánsson, skáld,
Stefán Reykjalín, byggingameist
ari, Jón Hafsteinn Jónsson,
menntaskólakennari og Árni
Jónsson.
Nefnd þessi hefur starfað síð-
an og haft í samráði við bæjar-
stjóra yfirumsjón með byggingu
hússins. Við lát Davíðs heitins
Stefánssonar tók varamaður
hans, Gísli Jónsson, mennta-
skólakennari, sæti í nefndinni.
Stefón Reykjalín hefur verið
fulltrúi nefndarinnar gagnvart
byggingaraðiljum og fylzt með
daglegum framkvæmdum.
Leitað var til arkitektanna,
sem áttu verðlaunateikninguna
frá 1935, þeirra Gunnlaugs Hall
dórssonar og Bórðar ísleifsson-
ar. Þeir lögðu nú fram alveg
nýja teikningu af húsinu. Hún
var samþykkt af byggingar-
nefnd, og eftir henni hefur ver-
ið byggt.
Byggingarframkvæmdir hóf-
ust vorið 1963. Þeim hefur síðan
verið haldið áfram eftir því sem
fjárveitingar til byggingarinnar
hafa leyft.
Enn er ekki alveg ljóst, hver
byggingarkostnaðurinn verður,
en gera má ráð fyrir að hann
nemi rúmum 13 milljónum, þeg
ar öll kurl koma til grafar, m. a.
lagfæring lóðar, járn á þak o. fl.,
sem bíður næsta sumars.
Bókhlaðan stendur við
Brekkugötu 17. Lóðin hefur
þann kost, að hún er nokkuð
miðsvæðis í bænum, en er ef til
vill helzt til lítil, þegar höfð er
í huga sú ætlun að reisa í fram-
tíðinni bókageymslu norðvestan
við húsið. Þá er einnig enn sem
komið er of lítið svæði ætlað til
bílastæða.
Guðmundur Gíslason Hagalín.
Húsið sjálft er 30 m. langt og
16 m. breitt, eða um 480 ferm.
Rúmmál þess mun vera tæpir
4000 rúmm. Framhluti þess, sem
austur að götunni snýr, er tvær
hæðir, en vesturhlutinn er þrjár
hæðir. Aðalinngangur er á aust
urhlið. Fyrst er komið inn í and
dyri, sem er að mestu úr gleri.
Þaðan er gengið inn í heimlána-
salinn. Hann er um 30 m. á
lengd og 9 m. á breidd, eða um
270 ferm. (með anddyrinu).
Skammt innan við dyrnar er
afgreiðsluborð, þar sem heima-
lánin eru skráð og tekið við bók
um úr láni. Sunnan við borðið
eru 'barna- og unglingadeildirn-
ar, litlu börnin að austan, en
unglingarnir að vestan. Svæðið
norðan við anddyrið er ætlað
Eiríkur Hreinn Finnbogason.
fullorðnum. Bókahillur eru með
fram öllum veggjum, og í norð-
urhlutg salarins eru sex „hillu-
eyjar“ á gólfi. Almenningux hef
ur frjálsan aðgang að öllum bók
um í þessum sal og getur fengið
þær lánaðar eftir reglum safns-
ins. Þá eru dagblöðin þarna, og
góð aðstaða til að lesa þau. Al'J-
mörg sæti eru í salnum, svo að
gestir geti tyllt sér' niður óg
gluggað í bók, ef þeir kjósa.
Gólfefnið er korkur með slithúð
úr næloni. Lamparnir eru svo-
nefndir Raak-lampar frá Hol-
landi. Bókahillur undir glugg-
um eru frá OfnasmiðjunnL í
Reykjavík. Allar aðrar bó'kahill
ur í salnum eru frá Reska Metal
industri A/S í Kaupmannahöfn.
í miðjum heimalánasalnum er
stiginn upp á efri hæðina. Þar
uppi er lestrarsalurinn. Hann er
jafnstór og salurinn niðri að
flatarmáli, en rúmum metra1
hærra undir loft. Þrír veggir
hans eru að mestu úr gleri. Á
gólfi er grátt nælonteppi. Salqr-
inn skiptist nokkuð í tvennt. af
stigagatinu og „hillueyjum“ aust
an þess, en þar er meiri hlutinn
af handbókasafni salarins. í suð
urhlutanumr eu 28 lesborð með
svörtum „eternit" plötum. Þessi
hluti salarins er ætlaður þeim,
sem stunda nám og rannsóknir.
Þarna er einnig afgreiðsluborð
salvarðar, en mjög skammt er
þaðan í bókageymslu geymslu-
bókadeildar og filmugeymslu.
Norðan við „hillueyjarnar", sem
eru frá Reska eins og hillur
neðri salar, eru þægilegir stólar,
ætlaðir þeim, sem lesa vilja tíma
rit þau, er liggja frammi í saln-
um. Nyrzt í lestrarsalnum eru
þrír lesklefar fyrir fræðimenn
og þá, sem af sérstökum ástæð-
um þurfa að vinna einir sér. Öll
húsgögn á báðum sölunum hef-
ur Valbjörk h.f. smíðað. Ljósa-
búnaður í lesrarsal eru amerísk
ir „Prescolite“-kastlampar, felld
ir inn í loftið.
Málverk þau, sem prýða klefa
vegginn gegnt uppgönguinni,
eru eftir Jón Stéfánsson, Gunn-
laug Blöndal og Jóhannes Kjar-
val. Við vesturvegg í lestrarsal
verða eirmyndir af Matthíasi
Jochumssyni og Davíð Stefáns-
syni. Ríkharður Jónsson hefur
gert myndina af Matthíasi, en
Severin Jacobsen, danskur
myndhöggvari, myndina af
Davíð.
Vesturhluti hússins er, eins
og fyrr getur, þrjár hæðir. Þar
eru á neðstu hæð tvær bóka-
geymslur, bókbandsstofa, snyrt-
ingar og hitaklefar. Á miðhæð
þessa húshluta er stór bóka-
geymsla, vinnuherbergi og tvær
litlar skrifstofur, auk klefa fyrir
fágæti og önnur sérstök verð-
mæti. Geymslusafn Amtsbóka-
safnsins er að mestu varðveitt
í bókageymslunni á þessari hæð.
Það er geymt í járnskápum, sem
rennt er til á teinabrautum.
Þessir skápar, sem Ofnasmiðjan
í Reykjavík hefur smíðað, eru
hið mesta þing. Þeir eru nokkuð
dýrir miðað við venjulega
skápa, en við notkun þeirra
sparast geysimikið húsrými.
Þeir eru mjög hagkvæmir, og
miðað við byggingarkostnað pr.
ferm. fer ekki milli mála að þeir
margborga sig. Á efstu hæð vest
urhlutans er Héraðsskjalasafnið
og stór bókageymsla, sem síðar
verður búin hjólaskápum. Bóka
og skjalageymslurnar eru þann-
3g gerðar, að varla mun annað
rými hérlendis eldliættuminna
en þær.
í vesturhluta hússins er mið-
stöðvarhitun, en í austurhlutan-
um, sölunum báðum, er hitað
upp með heitu lofti. Hitakerfi
þetta er jafnframt loftræsting og
heldur jöfnum og réttum raka
í húsinu. Kerfið er að nokkru
leyti amerískt, en að nokkru
leyti smíðað af Sameinuðu verk
stæðnnum Marz hér á Akureyri.
Sigurður Svanbergsson, vatns-
veitustjóri, hefur haft umsjón
með uppsetningu hitakerfisins,
en fyrirkomulagi þess öllu hef-
ur Kristján Flygering, verk-
fræðingur í Reykjavík ráðið.
Ljósabúnaði hefur Sigurður
Halldórsson, verkfræðingur í
Reykjavík ráðið, en Elektro Co.
hér á Akureyri hefur annazt um
uppsetningu sem og allar raf-
lagnir hússins.
Byggingameistarar hússins
hafa verið þeir Gunnar Óskars-
son og Páll Friðfinnsson. Máln-
ingu hafa þeim Benedikt Bene-
diktsson og Skúli Flosason
annazt.
Margir fleiri hafa komið við
•byggingarsögu bókhlöðunnar á
liðnum árum. Of langt mál yrði
að þylja hér öll þau nöfn, þótt
ástæða væri til. Hér skal að lok
um aðeins eins manns getið.
Gunnlaugur Halldórsson mun
hafa verið aðalhöfundur teikn-
jngar þeirrar, sem húsið er reist
eftir. Hann hefur verið arkitekt
hússins þau ár, sem það hefur
verið í smíðum. Hann hefur ráð
ið gerð þess í stóru og smáu,
einnig gerð og vali húsgagna og
húsbúnaðar. Hann er í einu
orði sagt höfundur bókhlöðunn-
ar.“ □
- Aukafundur [
(Framhald af blaðsíðu 8).
bæjarstjórn, að Slippstöðinni h.f.
verði veitt sjálfskuldarábyrgð
fyrir 10 millj. kr. láni, sem
tryggt sé með sjötta veðrétti í
eignum fyrirtækisins. Ennfrem-
ur að bærinn veiti einfalda bæj-
arábyrgð fyrir 15 millj. kr. láni.
Framangreindar beiðnir voru
samþykktar á bæjarstjórnar-
fundinum í gær, samhljóða. Q