Dagur - 29.10.1975, Qupperneq 5

4
5
afe
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðamiaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓHANN K. SIGURÐSSON
Prentvcrk Odds Bjömssonar h.f.
BLIKUR
ÁLOFTI
Vetur er genginn í garð. Liðið sum-
ar var stutt en blítt á Norður- og
Austurlandi, septembermánuður
einn sá kaldasti á síðari árum en
október veðragóður.
Á þessu hausti og í vetrarbyrjun
eru márgar blikur á lofti í þjóðfélag-
inu og meiri óvissa ríkir t veigamikl-
um málum en oftast áður. Þess er þó
fyrst að minnast, að gagnstætt því
sem er í nágrannalöndum okkar,
hefur atvinna verið næg hér á landi
og atvinnuvegirnir hafa verið reknir
með þrótti. Efnahagsmálin, þetta
viðvarandi viðfangsefni stjómvalda,
eru nú tneð öðrum liætti en verið
hefur og ískyggilegri, svo sem alþjóð
er kunnugt og forystumenn þjóðar-
innar hafa staðfest.
Þrátt fyrir efnahagsvanda og hin
mörgu óleystu verkefni, hefur þjóð-
in hafið nýtt landnám og stækkað
yfirráðasvæði sitt með djarflegii út-
færslu fiskveiðilandhelginnar. Ú t-
færslan styðst við þá niðurstöðu Haf-
rannsóknarstofnunar, að flestir nytja
fiskar hér við land séu ofveiddir og
aðeins stórlega minnkuð sókn og
skynsamleg nýting geti komið í veg
fyrir ördeyðu að fáum árum liðnum.
í öðru lagi er útfærslan gerð í krafti
yfirlýstrar stefnu yfirgnæfandi meiri-
liluta þjóða á Hafréttarráðstefnu
S. þ. Samningaviðræður við þær
þjóðir, sem mótsnúnastar eru íslend-
ingum í þessu máli, hafa engan
árangur borið.
Alþingi hefur verið kvatt til fund-
ar og var fjárlagafrumvarpið að
venju fyrst mála lagt fram. Það ber
merki samdráttar á mörgum sviðum.
Alþýðusamband íslands hefur hvatt
aðildarfélög sín til að segja upp gild-
andi kjarasamningum og opinberir
starfsmenn krefjast verkfallsréttar.
Fiskveiðiflotanum var siglt í höfn í
síðustu viku og krafist hærra fisk-
verðs. Voru þetta harkalegar aðgerð-
ir, utan við lög og rétt. Skólafólk
styður lánakröfur sínar með því að
taka sér frí og fara kröfugöngur.
Sumt af því, sem hér hefur verið
drepið á, bendir til uppreisnaranda
í j)jóðarsálinni, og liann fær byr
undir báða vængi í óvissu efnahags-
málanna og vegna óttans við erfiða
tíma. En þótt margar blikur séu nti
á lofti, er J)jóðin vel í stakk búinn
til að mæta erfiðleikum, ef hún ber
gæfu til að sameinast um að sigra þá
á grundvelli lýðræðis og Jiingræðis.
Aðalf. Presíafélags Hólastiftis

!■■■■■■)
Aðalfundur Prestafélags Hóla-
stiftis var settur í Minjasafns-
kirkju á Akureyri kl. 1.30 e. h.
laugardaginn 4. okt. Bæn í kór-
dyrum flutti Þórður Friðbjarn-
arson safnvörður. Söngfólk úr
kirkjukór Akureyrarkirkju
söng undir stjórn Jakobs
Tryggvasonar organista. Séra
Pétur Sigurgeirsson vígslu-
biskup predikaði, og lagði út af
orðunum í Jóh. 4, 34—38. Fyrir
altari þjónuðu séra Stefán
Snævarr prófastur og séra
Birgir Snæbjörnsson og var
altarisganga.
Eftir fundarsetningu var far-
ið heim á heimili vígslubiskups-
hjóna, séra Péturs Sigurgeirs-
sonar og Sólveigar Ásgeirs-
dóttur, til kaffidrykkju. Fundar
störf hófust kl. 4 e. h. í kapellu
Akureyrarkirkj u.
í upphafi fundarins minntist
formaður séra Björns O. Björns
sonar fyrrv. prests á Hálsi í
Fnjóskadal (1945—55) og Hösk-
uldsstöðum (1935—41). Séra
Björn lést 29. sept. sl. Hann tók
virkan þátt í störfum félagsins.
Fundarmenn risu úr sætum í
virðingar- og þakkarskyni við
minningu hins látna.
Fjórða hefti Tíðinda kom út
sl. sumar, en það hóf göngu sína,
er fyrsti aðalfundur félagsins,
sem jafnframt var framhalds-
stofnfundur, var haldinn á
Akureyri 1899. Kveðja barst
fundinum frá forseta Islands dr..
Kristjáni Eldjárn. Hann ritaði
grein í Tíðindi um helgigripi úr
íslenskri frumkristni.
í tilefni af 300 ára ártíð séra
Hallgríms Péturssonar færði
stjórnin Hóladómkirkju að gjöf
frá félaginu ljósprentað eintak
af eiginhandarriti séra Hall-
gríms af Passíusálmunum, og
var eintakið afhent á síðustu
Hólahátíð. Nokkrir prestar fóru
í messuferðir heim að Hólum
ásamt kirkjukórum sínum.
Stjórnin hvatti til slíkra heim-
sókna að Hólum í samráði við
prófastinn þar séra Björn
Björnsson. Skólasjóðurinn, sem
Guðrún Þ. Björnsdóttir, Há-
teigsvegi 14, Reykjavík stofn-
aði, til byggingar kristilegs
heimavistarskóla á Hólum, nem
ur nú kr. 358.505,50. Formaður
benti á möguleika þess, að hægt
væri að byrja með sumarskóla
þann tíma sumarsins, sem húsa-
kostur Bændaskólans er ónot-
aður.
Fimm sumarmót presta og
prestkvenna hafa verið á Vest-
mannsvatní. Þau hafa jafnan
verið haldin að loknum sumar-
námskeiðum barnanna. Mótið í
ár var fjölskyldumót. Guðfræði
kennarar Háskólans hafa tekið
þátt í mótunum og flutt þar
fyrirlestra. Stjórnin ákvað að
gera tilraun með óformlega
fundi presta einu sinni í mán-
uði. Fundartími var ákveðinn
fyrsti miðvikudagur hvers
mánaðar kl. 2.30 að Hótel KEA,
Akureyri, — í miðdegiskaffi.
Fyrsti fundurinn var 4. des.
1974.
Dr. Richard Beck, Victoria,
Vancouver-eyju í Kanada, sendi
fundinum kveðju, og færði
hann Hólafélaginu 50 dala gjöf
fi'á sér og Margréti konu sinni
í tilefni af 10 ára afmæli félags-
ins.
Allsherjarnefnd var skipuð:
Formaður séra Sigurður Guð-
mundsson prófastur, séra Gísli
Kolbeins og séra Gunnar Gísla-
son.
Gjaldkeri félagsins, séra Pét-
ur Þ. Ingjaldsson, gaf yfirlit um
fjárhag félagsins og lagði fram
reikninga, sem voru samþykkt-
ir. Jón A. Jónsson afgreiðslu-
maður Tíðinda gerði grein fyrir
sölu ritsins og sagði frá athug-
un á því að ljósprenta fyrsta
hefti, sem nú er ófáanlegt.
Rætt var um starfshætti
kirkjunnar. . Framsöguerindi
fluttu séra Tómas Sveinsson og
séra Þórhallur Höskuldsson.
Séra Tómas ræddi aðallega um
sálgæslu sjúkra, og séra Þór-
hallur almennt um starfshætti
kirkjunnar með tilliti til þeirr-
ar þróunar, sem átt hefur sér
stað í þjóðfélaginu, og hvaða
kröfur nútíminn gerir til
breyttra starfshátta. Miklar
umræður urðu um mál þetta.
Kvöldverður var í boði bæjar
stjórnar Akureyrar og sam-
sætinu stýrði bæjarstjórinn,
Bjarni Einarsson. Hann ávarp-
aði fundarmenn og flutti starfi
kirkjunnar heilla- og blessunar-
óskir. Séra Pétur Þ. Ingjaldsson
talaði og brá upp svipmyndum
úr starfi prestsins. Jóhannes
Tómasson aðstoðar æskulýðs-
fulltrúi sýndi 4 stuttar kvik-
myndir með útskýringum. Séra
Birgir Snæbjörnsson og frú
Sumarrós Garðarsdóttir buðu
til kaffidrykkju á heimili sínu
og þar lauk fyrri fundardegi, er
komið var fram yfir miðnætti.
Sunnudagur 5. okt..Fundur-
inn hófst í kapellu Akureyrar-
kirkju kl. 9 með morgunbæn
séra Árna Sigurðssonar. Séra
Gunnar Gíslason mælti fyrir
hönd laganefndar og lýsti til-
lögum nefndarinnar. Voru þær
samþykktar. Breytingar eru
þær helstar að allir prestvígðir
menn á félagssvæðinu, svo og
guðfræðikandidatar og guð-
fræðinemar geta orðið félagar
í Prestafélagi Hólastiftis. Fram
kom sú hugmynd frá séra Gísla
Kolbeins, að makar félags-
manna gætu einnig gerst félag-
ar prestafélagsins. Hugmynd-
inni var vel tekið og henni
vísað til laganefndar.
Séra Örn Friðriksson gerði
grein fyrir fundi 30. sept. um
kjaramál, er stjórn Prestafélags
íslands boðaði til í Reykjavík.
Óskað var eftir fulltrúum deild-
anna úti á landi og sótti séra
Örn fund þennan fyrir hönd
Prestafélags Hólastiftis.
Fram komu tvær tillögur á
aðalfundinum, báðar samþykkt
ar af allsherjarnefnd:
„Aðalfundur Prestafélags
Hólastiftis, haldinn á Akureyri
dagana 4. og 5. okt. 1975 skorar
á kirkjumálaráðherra að flytja
frumvarp til laga á næsta Al- '
þingi um endurreisn Hóla-
biskupsdæmis." Flutningsmað-
ur séra Árni Sigurðsson.
„Aðalfundur Prestafélags
Hólastiftis haldinn á Akureyri
4. og 5. okt. 1975 beinir þeim til-
mælum til kjaranefndar Presta
félags íslands að hún taki upp
samninga fyrir hönd presta við
bíla- og vélanefnd ríkisins um
greiðslur fyrir aksturskostnað í
þágu embættisins. Beinum við
því til nefndarinnar, að nauð-
synlegt er, að taka tillit til
akstursskilyrða.“ Flutnings-
menn séra Jón A. Baldvinsson
og séra Úlfar Guðmundsson.
í umræðum kom fram ágrein
ingur um það, hvar biskup á
Norðurlandi ætti að sitja.
Fyrri tillagan var samþykkt
með 12 atkv. gegn 3, en síðari
tillagan með öllum samhljóða
atkv.
Stjórn Prestafélags Hóla-
stiftis var endurkosin: Séra
Pétur Sigurgeirsson vígslu-
biskup og prófastarnir séra
Björn Björnsson, séra Pétur Þ.
Ingjaldsson, séra Sigurður Guð
mundsson og séra Stefán
Snævarr. Fram kom tillaga frá
séra -Ágústi Sigurðssyni, að kos
inn yrði varamaður stjórnar-
innar. Kosinn var séra Gunnar
Gíslason.
Áður en prestar fóru til
messugjörða í ellefu kirkjum
við Eyjafjörð sátu þeir hádegis-
verðarboð sóknarnefnda Akur-
eyrar og Lögmannshlíðarsókna.
Hófinu stýrði Finnbogi L.
Jónasson skrifstofustjóri. Til
fundarins komu 20 prófastar og
prestar ásamt eiginkonum, sem
voru 15. í Hólastifti éru nú 27
þjónandi prestar og séra Frið-
rik A. Friðriksson fyrrv. pró-
fastur, sem er heiðursforseti
félagsins.
(Fréttatilkynning)
KRISTJÁN FRÁ DJÚPALÆK
skrifar
um bækur
Haraldur Zóphoníasson.
FLÉTTUR, ljóð og lausavísur.
Útg. Fagralrlíð s.f., Akureyri.
Mottó:
Þrátt mér óður yndi lér
— eins og bróðir nóinn.
Mér í blóðið borin er
blessuð ljóðaþráin.
Það er víst ekki ofsagt. Harald-
ur er góður fulltrúi þeirrar
göfugu menntar, sem liggur í
brjósti þessarar þjóðar, að
binda hugsanir sínar í mál guð-
Ilaraldur Zóphoníasson.
anna. Hann þarf að gleðja vin
við tækifæri og í áfangastöðum
lífs hans, ellegar kveðja hann
í hinsta sinn, og goðmálið ligg-
ur hreint og langræktað á
tungu. Annað mál, óbundið,
hæfir ekki að dómi rímsnilling-
anna. Alþýðuskáld — þetta orð
hefur verið notað í niðrandi
Fræðslu” os aðalfimdur KSNE
Árlegur fræðslu- og aðalfundur
K.S.N.E. var að þessu sinni
haldinn í Hrafnagilsskóla, Eyja
firði, dagana 2.—4. október sl.
Á fundinn mættu 120 kennarar
víðs vegar að úr Norðurlands-
umdæmi eystra.
Fráfarandi stjórn gerði grein
fyrir störfum og reikningum fé-
lagsins og m. a. gekkst stjórnin
fyrir 4 námskeiðum á sl. skóla-
ári, í bókasafnsfræðum, teikn-
un, kennslu yngri barna og
handmennt auk árshátíðar, sem
haldin var að Laugarborg í
Eyjafirði 1. desember sl. og var
þátttaka félagsmanna á nám-
skeiðunum og árshátíðinni góð.
I stjórn félagsins fyrir næsta
ár voru kjörnir: Sigmar Ólafs-
son, Barnaskóla Akureyrar,
Björn Ingólfsson, Barnaskóla
Grýtubakkahrepps, Jóhann
Ólafsson, Barna- og unglinga-
skóla Reykdælahrepps, Hall-
dóra Jónsdóttir, Hafralækjar-
skóla, Þórey Ketlisdóttír, Stóru
tjarnaskóla.
Um síðustu áramót tók sam-
bandið við útgáfu tímaritsins
Heimilis og skóla. Fjárhagur
blaðsins er heldur bágborinn,
enda hefir allur tilkostnaðui'
við útgáfustarfsemina farið ört
vaxandi undanfarin ár, t. d. var
kostnaður við útgáfuna árið
1973 um 300 þúsund krónur en
verður á þessu ári vart undir
750 þúsundum króna.
Að venju fór fram marg-
háttuð leiðbeiningar- og fræðslu
starfsemi í tengslum við aðal-
fundinn. Flutt voru erindi um
Námsmat og Ríkisútgáfu náms-
bóka, námsstjórar skólarann-
sóknadeildar menntamálaráðu-
neytisins leiðbeindu kennurum
í ensku, eðlisfræði, stærðfræði,
tónmennt og mynd- og hand-
mennt. Haldin voru stutt nám-
skeið í íslensku, tónmennt,
mynd og handmennt, renni-
smíði, málmsmíði og sér-
kennslu. Fyrirlesarar og leið-
beinendur voru 17 að tölu.
Sýningar voru haldnar á
kennslubókum frá Ríkisútgáfu
námsbóka og handbókum í
mynd- og handmennt, sem
Bókaverslun Snæbjarnar Jóns-
sonar í Reykjavík sendi hingað
norður. Þá sá Anna Kristjáns-
dóttir, námsstjóri, um sýningu
á námsgögnum í stærðfræði og
leiðbeindi um notkun þeirra í
kennslu.
Fundinum lauk svo með árs-
hátíð í Laugarborg.
(Úr fréttatilkynningu)
merkingu hin síðari ár. En, guð
minn góður. Er nokkuð betra
hlutskipti en vera skáld alþýðu,
fólksins í landinu? Hver er
munur á þjóðskáldi og alþýðu-
skáldi í landi jafnréttis? Því
sæmi ég þennan ágæta svarf-
dæling heiðursheitinu alþýðu-
skáld í fremstu röð. Allir viður-
kenna, þrátt fyrir vaxandi
rembing gegn hagmælsku, að
listiðja fjöldans sé hinn lífgef-
andi jarðvegur stóru listamann-
anna, sem stakir gnæfa yfir
hina. Lof sé hinum hæstu
trjám, en gleymum eigi þeim
lægri, sem voru ungu sprotun-
um skjól og skjöldur í fyrstu.
Það er mikill sigur að geta
ort svo snjalla lausavísu, að
hún skilji eftir fullkomna
mynd. Fjórar stuttar línur. Mál
verk sem allir skilja, fullkomin
sýn. fullkomin tjánirtg sýnar í
vísu:
Gilda meiða, gamla sögn,
geyma breiðar lendur.
Bær í eyði orpinn þögn,
undir heiði stendur.
Þannig málar höfundur þess-
arar bókar landslag. Og þannig
tjáir hann harmsögu í slátur-
tíðinni:
Saklaust lambið litla dó,
lífið stutta þrotið.
Hátt í morguns hljóðri ró
hlumdi banaskotið.
Það vekur athygli hve snilld-
arlega Haraldi tekst að leika að
dýrum háttum án þess glata
efni sínu í formið. Hann getur
byggt upp brag eins og fyrsta
kvæði þessarar bókar m. a. á
leik að örnefnum og velur einn
torveldasta bragarhátt, sem
getur, en kemur í mark sem
sigurvegari. En hann er þó
bestur samferðamaður á jafn-
sléttu hversdagsins, raulandi
ferhendu, sem sprettur upp úr
næmu hugskoti.
Færir hljóða faðminn í
foldarslóð og ögur
vornótt góða, vær og hlý,
vökurjóð og fögur.
Þetta er hvorki meira né
minna en 176 bls. bók, ágætlega
útgefin og verður þeim kær-
komin, sem kunna að meta
hlýjan og skyggnan hug alþýðu
manns, sem mælir á tungu guð-
anna.
Fléttur fást aðeins í verslun-
inni Fögruhlíð á Akureyri. □
í dag, 15. október, verður opnuð
ný veitingastofa að fyrstu hæð
Hótel Esju í Reykjavík. Þessi
nýja veitingastofa, sem hlotið
hefur nafnið Esjuhcrg, er með
sniði caféteríu og bætir úr
brýnni þörf. Gestir Hótel Esju,
sem eru 264 þegar gistirými er
fullskipað, hafa fram að þðssu
haft aðgang að veitingastofu á
9. hæð hótelsins, sein áðeins
rúrnaði 58 manns í sæti. Veit-
ingastofan Esjuberg mun hins
vegar hafa sæti fyrir 248 gesti.
Jafnhliða opnun Esjubergs
verður nýtt og fullkomið eldhús
tekið í notkun, en slíkt hefir
ekki verið fyrir hendi að Hótel
Esju. Þar var allgóð aðstaða til
frumvinnslu matvæla í kjallara
hótelsins og að auki þrjú lítil
eldhús með ófullkomnum tækja
kosti. Með opnun Esjubergs og
nýs eldhúss má því segja að
merkum og óhjákvæmilegum
áfanga sé náð í byggingu hótels
ins.
Esjuberg, sem er að fyrstu
hæð Hótel Esju, er 404 m2 að
gólffleti, en eldhús er 154 m2.
Afgreiðslu verður svo háttað,
að gestir verða afgreiddir við
langt afgreiðsluborð og er af-
Héfe! Esju
greitt frá báðum endum. Um
sömu rétti er að ræða í báðum
tilfellum.
Að Esjubergi verður mikið
úrval rétta, allt frá bestu steik-
um til ódýrra smárétta. Allt
kapp verður lagt á að afgreiðsla
gangi fljótt og vel.
Hótel Esja er eign samnefnds
hlutafélags í eigu Flugleiða h.f.
Stjórn skipa: Hörður Sigur-
gestsson, sem er formaður, Al-
freð Elíasson og Axel Einars-
son.
(Frá kynningardeild Flug-
leiða)
Fáir atburðir liðinnar aldar
hafa skilið eftir dýpri spor og' '
sárari reynslu í sögu íslensku
þjóðarinnar en hinir miklu.
fólksflutningar vestur um haf.í
Frá því 1870 til aldamóta er tal-
ið, að ekki færri en 12 þúsundir
manna hafi flutzt til Vestur-;.
heims, og frá aldamótum til'
fyrri heimsstyrjaldar um 2 þús-
undir. íbúafjöldi landsins var
um þetta leyti 70 þúsundir og;
kemur þá í Ijós, að nær fimmti'
hver maður yfirgefur landið á
fjörutíu árum, og leitar gæf-
unnar í fjarlægri heimsálfu.
Getur hver og einn gert sér f
hugarlund þau áhrif er slík-
fólksfækkun hafði á líf og störf.
og framtíðarvonir þeirra sem
eftir voru.
Orsakir hinna miklu fólks-
flutninga vestur um haf eru
margar, en verða ekki raktar í-
þessari grein, en í stað þess
verður nú sagt lauslega frá
fyrsta varanlega landnámi ís-
lendinga í Kanada, sem er
hundrað ára í dag.
Hátt á fjórða hundrað íslensk ,
ir landnemar höfðu komið til
Kanada haustið 1874 og sest að
til bráðabirgða á ýmsum stöð-"
um í austurhluta landsins, en
þó aðallega í Toronto og ná-
grenni og haft þar vetursetu.
Ákvörðun þeirra var að stofna
landnám, þar sem staðhættir ■
væru líkir og hér heima og land
rými það mikið, að sem flestir
gætu haldið hópinn og varðveitt
með því tungu sína og menn-
ingu. Höfðu þeir heyrt um frjó-
semi Rauðárdals og fleiri staða -
vestur á sléttunum, þar sem:
landnemar annarra þjóða höfðu
fyrir nokkrum árum sest að og
vegnað vel. Var kjörin sendi-.
nefnd að kanna landið og velja
síðan landnám þar sem best
hentaði. í nefndinni voru 5
menn og forystumaður þeirra,
Sigtryggur Jónasson frá Möðru
völlum í Hörgárdal, en að auki
enskur maður, John Taylor að
nafni, sem bar hag þeirra mjög
fyrir brjósti og leiðbeindi þeim
og hjálpaði á margan hátt.
Hann kom síðar mikið við sögu
íslendinga. Þessi hópur kom til
Winnipeg 16. júlí og eru taldir
fyrstu íslendingarnir sem þang-
að lögðu leið sína. Eftir nokkra
dvöl í bænum, sem þá taldi að-
eins 1870 íbúa, var siglt niður.
Rauðána á stórum Yorkbáti og
norður á Winnipegvatn. Var'
svo haldið norður með vestur-
ströndinni til smáfljóts er síðar
var nefnt íslendingafljót. Víða
var komið við, og land ítarlega
skoðað. Eftir þessa landkönn-
unarferð var nú ákveðið að
velja vesturströnd Winnipeg-
vatns til landnámsins og það'
talinn heppilegur framtíðar-
staður, en ákvörðun í þessu
efni þoldi enga bið þar sem ís-
lendingar voru orðnir óþolin-
móðir af langri leit og byrjaðir
að tvístrast í ýmsar áttir. Eftir
að sendimenn komu til baka
gáfu þeir stjórninni í Ottawa
skýrslu um för sína, sem sam-
þykkti að gefa öllum íslending-
um sem vildu, kost á landi við
Winnipegvatn, sem þeir einir
skyldu hafa ótvíræðan eignar-
rétt á, og máttu ekki önnur
þjóðarbrot setjast í lönd þeirra.
Nýlendusvæðið var frá norðri
til suðurs 42 mílur strandlengis,
en 11 mílur frá austri til vest-
urs. Auk þess tvær eyjar í
Winnipegvatni, Mikley, skammt
frá vesturströndinni, 18 mílur
að lengd og 6 að breidd, og smá
ey, sem Engey var nefnd, norð-
vestur af Mikley, um 160 ekrur
að stærð. Það voru margir
kostir í augum íslendinga við
val þessa landnáms. Fyrst og
fremst ótakmarkaður réttur
yfir því, ágætt veiðivatn, miklir
skógar sem annars staðar til
húsagerðar og eldiviðar, vatna-
leiðin-til Winnipeg og síðast en
ekki síst ákvörðun Kanada-
stjórnar að leggja járnbraut frá
hafi til hafs og skammt frá suð-
Sigtryggur Jónasson, sem kall-
aður hefir verið „faðir íslenska
Iandnámsins.“
urodda nýlendunnar. Þá þótti
■ gott að nýlendan væri mátu-
lega úr. alfaraleið til þess að ís-
lendingar gætu varðveitt þar
þjóðerni sitt án þess að hverfa
þegar í þjóðahafið. Allir íslend-
ingar sem vestur voru komnir
• urðu þessum málalokum mjög
fegnir, því að nú væri hægt að
stofna nýtt ísland í Vestur-
heimi. En flestir voru með
tvær hendur tómar og því
meira en illa undirbúnir vond-
um vetri eins og 1874—1875,
sem varð sá harðasti, sem vitað
var um. Voru því sendir tveir
menn, Sigtryggur Jónasson og
John Taylor á fund stjórnar-
innar í Ottawa að sækja um
styrk til nýlendustofnunar. Það
var alger undantekning að veita
landnemum slík lán, en fékkst
þó, fyrst og fremst végna mik-
illar velvilaar landstjóra Kan-
ada, sem þá var Dufferin lá-
varður. Hafði hann dvalið á ís-
landi um tíma sumarið 1856,
r kynnst fólkinu vel og skrifað
ferðasögu, sem bar landi og
þjóð mjög vel söguna. Reyndist
hartn hinum fátæku og fákunn-
andi íslensku landnemum frá-
.bærlega vel og heimsótti þá að
Gimli 1877 svo sem víðfrægt er.
•Var nú reynt að ná til allra ís-.
lending'a, sem komnir voru
vestur, hvar sem þá var að
finna og þeim kynntir mála-
vextir. Þann 25. september
lögðu svo af stað frá Ontario
- hátt á þriðja hundrað íslend-
ingar með eimlest til Sania sem
stendur við Huronvatnið. Það-
an var farið með eimskipinu
Ontorio, sem var svo lítið, að
það gat tæplega rúmað allan
hópinn, hvað þá fjöldann allan
af nautum, hestum, svínum,
kindum og alifuglum af ýmsum
tegundum, sem tekið var með
og fólkið varð að klemma sig á
milli, svo það mátti sig vart
-hræra. Vont var í sjó og margir
urðu veikir. Getur hver og einn
giskað á líðan farþeganna undir
slíkum kringumstæðum. Þrí-
tugasta september var vatna-
leiðin á enda við Duluth í
Minnesotaríki í Bandaríkjun-
um og stigið í járnbrautarlest
með farangur og fénað áleiðis ur og vinnumaður hans, ýtt var
til Rauðár, en þá tók við ferð frá landi og þar með hófst hin
með eldgömlu skiphrófi sem furðulega sigling niður Rauð-
dró tvær miklar flatbyttur og ána. Ekki voru vistarverur í
kom svo þessi fylking til Winni- bátunum góðar. Mjög var
peg 11. október. Samkvæmt þröngt og þarna urðu menn að
skýrslum er fullyrt, að alls hafi matreiða og sofa. Einu sinni að
þar stigið á land 85 íslenskar minnsta kosti var komið að
fjölskyldur, samtals 285 manns. landi, en það var á sunnudegi.
Á innflytjendahúsinu var dvalið Lét þá John Taylor kalla fólkið
í nokkra daga, en mikil von- saman til guðsþjónustu sem
brigði urðu það öllum er frétt- hann hélt við bát sinn. Var
ist að engra heyja hafði verið dvalist við land næstu nótt, en
aflað í væntanlegri nýlendu og á mánudegi hélt svo ferðin
því ekki hægt að fara með nein- áfram.
ar skepnur þangað. Var því Siglingin niður Rauðá gekk á
fyrirsjáanlegt mjólkurleysi all- ýmsu. Stundum strönduðu bytt-
an næstkomandi vetur. Varð urnar á flúðum eða rákust á
þetta til þess, að meira en hálft land, enda stjórn þeirra ekki
hundrað manns varð eftir í sem skyldi. En lánið lék við
Winnipeg, sem ákvað að fresta hópinn, að því leyti, að stillur
búsetur á Nýja-íslandi til vor- og blíðviðpi héldust alla leið frá
daganna. í Winnipeg voru ýms Winnipeg til árósa. Þar tók
nauðsynleg matvæli keypt, gufubáturinn Colville við og
verkfæri, eldstór og efni til dró allan prammaflotann, (sum
netagerðar. En maturinn reýnd ir segja að halarófan hafi verið
ist skemmdur og var því ekki 100 rnetra löng) norður með
keypt meira en svo að endast strönd Winnipegvatns út undir
mætti til jóla, en þá var rá'ðgert svonefnt Víðirnes (Willow
að fara innkaupaferð til Winni- Point). Rúma mílu frá landi
peg eða Selkirk. Vegna hjálpar kastaði gúfubáturinn anlterum
stjórnarinnar var hægt að og skipstjórinn harðneitaði að
kaupa það nauðsynlegasta af fara lengra. Veður var þá að
vörum og verkfærum, en marg- versna, og komin norðaustan
ur íslendingur lagði upp í þessa gola og kvika á vatnið. Ekki
vetursetu í nýlendunni mjög vildi hann heldur fara nær
klæðlítill, því fötin sem koiríið landi, þar sem hann óttaðist
var í að heiman farin að slitna grynningár. Þá var klukkan að
mjög og ekkert fé til fatakaupa. ganga fimm, föstudaginn 21.
Frá Winnipeg' áttu íslending- október, sem var síðasti dagur
arnir sjálfir að sjá sér farboi'ða sumarsins. í fyrstu hafði verið
til nýlendunnar. En illa gekk ákveðið að draga allan flotann
að útvega farkost til flutnings norður að íslendingafljóti, þar
á fólki og farangri og kom þar sem Riverton stendur nú, en úr
féléysi til. Loks tókst farar- því varð ekki. Leysti gufubátur
stjórninni að festa kaup á inn þar með öll bönd við flot-
nokkrum gömlum viðarflutn- ann, en Yorkbáturinn var í
ingaprömmum, svonefndum flat skyndi mannaður 8 hraustum
byttum, ferhyrndum kössum ræðurum og lagt til lands með
sem reknir voru saman úr borð allt í eftirdragi. Gekk þetta
viði og plönkum. Voru þeir mjög erfiðlega, en golan og
látnir berast með straumi niður kvikan ýttu á eftir. Lent var
Rauðána, en stýrt með stórum skammt sunnan við Víðirnes,
árum á báðum endum. Stærð inní tjörnina þar í dálítilli vík
þeirra var rúm 36 fet að lengd, og flotinn festur við land. Þeg-
16 á breidd og full 6 fet á dýpt, ar hinn hrakti, ferðlúni og ilia
með þiljur yfir nokkrum hluta klæddi hópur var nú loksins
þeirra. Talið er, að alls hafi flat- kominn til fyrirheitna landsins
bytturnar verið 6, en sumir safnaðist hann saman og hóf
segja 9. Seint á degi 17. október upp sameiginlega bæn til Guðs
hafði farangur allur verið flutt- að blessa nýja, ókunna landið
ur um borð og búist til brott- og þá sem þangað voru komnir.
farar. Þannig hófst landnám Nýja-
Á þriðja hundrað manns íslands í Kanada fyrir réttum
stigu uppí fleyturnar þar á hundrað árum síðan.
meðal John Taylor, kona, dæt- Árni Bjarnarson.
Gamall bjálkakofi frá fyrstu árum landnánisins. Tekin á Gimli 1925
á 50 ára afmæli bæjarins. — Maðurinn lengst til vinstri á mynd-
inni er Sigtryggur Jónasson. (|