Þjóðviljinn - 05.11.1936, Blaðsíða 2

Fimtuidag-inn 5« nóv. 1936.
ÞJÓÐVILJINN
Nordurleióin mikla
Sjóleiðin, sem Sovétríkin hafa opnað, norð-
an um Síberíu.
OSSIETSKV
Fridarpostuliim sem
nasistarnir pinta
Gamla Rússland gugnaði fyr-
ir náttúruöf 1 u.num og reyndi þvi
nær ekkert til að sigra þau.
En a.lger umskifti hefir sósí-
alisminn haft í för með sér. Or
lygnum fljótum hefir hann
dregið fram' óhemjui raforku.
Hann hefir gert loftið að einni
aðal umferðaleiðinni. Hann hef-
ir gert og gerir sskurði, sem
tengja saman Svartahafið,
Kaspíahafið, Ishafið og, Austur-
sjóinm, Og hann hefir sigrað ís,
frost og fellibylji Norðudshafs-
ins. Til skamms tíma var sjó-
leiðin norðan við Asíustrendur
talin ófær.i Þegar skip þurftu að
ferðast frá Leningrad til Vladi-
vostok, uirðu. þau. að sigla kring-
um Evrópu, gegnum Miðjarðar-
og Imll,andshaf. Sú leið er 12682
sjómllur.,
En á síðustui árum hefir þetta
gerbreyst. I kjölfar umfangs-
mikilla rannsókna, sem enn er
ekki lokið, er nú heilj skipafloti
árlega f arinn að sigla norðurleið-
Marokkomenn ad
rísa upp gegn
fasistunum
Fyrir nokkrum dögum. komu
50 Marokkómenn, úr liði fasist-
anna við Cordoba, til herstöðva
stjórnarhersins og báðu um a.ð
verða teknir í her lýðveldisins.
Var það þegar gert, og berjast
þessir Marokkómenn nú með
stjórnarhemum. Sýnir þetta
greinilega, að starfsemi lýðveld-
isflokkanna og þó sérstaklega
kommúnistanna, meðal Mar-
okkóhermannanna, er byrjuð að
ina, sem aðeins er 6185 sjómílur
(frá Murmansk til, Kyrrahafs-
ins). I ár hafa nærfelt helmingi
fleiri: skip fiarið þessa leið en í
fyrra. Norðurleiðin, sem skiljan-
lega er fær aðeins nokkra sum-
armánuðina hefir geysimikla þýð-
ingu’ fyrir allt þjóðlíf og at-
vinnuvegi Síberíu., Áður urðu í-
búarnir við norðurströnd henn-
ar að ferðast þúsundir kíló-
metra til að sækja vörur sínar.
Nú renna fuljfermd skipin að
la.ndi hjá þe-im og sigla langt
u,pp eftir hinium miklu fljótum
Síberíu.. Ömissandi eru flugvél-
arnar orðnar, sem taka við vör-
um úr skipiuinum og flytja þær
inn í, landiði. Og, á síðustu 5—6
árum hefir ra,djó- og veðurstöðv-
um, sem, ómissandi eru, fyrir
þessa Leið, f jölgað úr 2 upp í 55..
Opnum norðu,rleiðarin.nar sýn-
ir, að það finnast engar þær tor-
færur, sem sósíaljsminn ekki
sigrast á.
bera árangur. En atfstaða þeirra
er mjög þýðingarmikil, þar sem
þeir eru kjarninn í herliði fas-
istanna.
1 síðustu viku ávarpaði ara-
biski kommúnistinn Mústafa
Ibnu. Jala Marokkómenn á
Spáni og í Marokkó, í útvarp,
fagnaði han,n hinni byltingar
sinnuðu sjálfstæðisbaráttu, sem
nú er að grípa um sig meðal
Rifí'kabylanna í Marokkó, og
skoraði jafnframt á þjóð sína
að rísa, upp gegn hernaðarein-
ræði spönsku fasistanna í Mar-
okká Ibúar Marokkó eru um
Carl von Ossietsky hefir dval-
ið í fangabúðum síðan í febrúar
1933. 1 bæklingi, sem er nýlega
kominn, út og nefnist »H,ver var
glæpur hans«, rita 15 nafnkunn-
ir Engle:n,dinga,r, þar á meðal
Aldous Huxley, Rose Macauley,
J. B. Priestley, H„ G. Wells og
Virgina Woolf, Leggja þau' hina
mestu áherslu á, að Ossietsky
verði veitt friðarverðlaun No-
bels, þau er koma til úthlutunar
í haust.
Æfis'aga Ossietskys er harm-
saga, ekki afleins vegna með-
ferðar þeirrar, sem hann hefir
■hlotið, síðan nazistarnir komust
til, valda, Orsök þess er sú, að
hann hefir barist og mun stöð-
ugt fylgja þeirri hugsjón, sem
einu, sinni var viðurkennd í Ev-
róipu, -— friði, frelsi og réttlæti.
Hann hefir verið pyntaður fyrir
það eitt að boða slíkar hugsjón-
iri.
Ossietsky er fæddur 1887 í
Hamborg. Honum gafst þegar
fyrir styrjöldina, miklu, færi á
því að kynna sér ‘ bölvun
hernaflaraindans í, Þýzkalandi.
Ilann fór í stríðið, og það færði
honum heim sanninn um það,
»að ekkert er eins eyðileggjandi
eins og almætti hershöfðingj-
a,nna«. Ossietsky vonaði eins og
margir fleiri í Þýskalandi og
annarsstaðar í Evrópu, að hið
nýja lýðvefdi, sem átti ,svo mörg-
um atfbragðskröftumi á að skipa,
mundi auðnast að sigrast á tor-
tímandi áhrifum hersins.
Hann skoraði á sósíaldemó-
kraita og kommúnista að vinna
saman gegn hernaðarandanum.
til, þess að vinna skoðunum,
sínum fylgi, stofnaði Ossietsky
tímaritið »Weltbu,hne« árið 1927.
Það var ekki að furða, þó að
slíkt tímarit kæmi illa við kaun
hernaðarsinnanna, sem að lok-
um höfðuðu mál á hendur Ossi-
etsky fyrir að Ijósta upp leynd-
armálum í sambandi við endur-
vígbúnað Þjóðverja., Málið var
dregið á langinn í 2 ár, en þá
tekið fyrir aftur, og Ossietsky
fuindinn sekur, Honum var þó
gefið færi á að sleppa, Var og
rætt um að léita náðunar hjá
forseta lýðveldisins. Þessu vildi
Ossietsky ekki hlýta. Hann gaf
) v
sig frarn sjálfviljugur, og sagði
við vin sinn, sem skoraði á hann
að flýja til Tékkóslóvakíu, með-
an tími væri til: »Rödd' þess
manns, sem talar yfir landa-
mærin, hlýtur að verða hjá-
róma«,
Þegar Ossietsky var kominn í
fangelsi var nýtt mál, höfðað
gegn honum'. Einn af samverka-
mönnum hans við »Weltbiihne«
ritaði grein1, sem kvað svo ,að
orði, að »hermenn væru morð-
ingja,r« Varnarræða Ossietsky
fyrir réttinum- er einhver hin
göfugmannlegasta og merkileg-
asta, sem nokkur friðarvinur
hefir haldið. Hann kemst svo að
orði í þeirri ræðu: »Ég hefi ald-
rei staðið fyrir rétti með meiri
gleði en nú. Greinin lýsir ná-
Ein af nýjustu lyg-ununi, sem
útbreiðslumiðstöð nazistanna í Ber-
lín hefir sett í gang og Varsjá-flt-
varpið nú einnig fltbásflnar, er að í
rflssnesku tímariti hafi birst kort af
Tékkó-Slóvakíu, þar sem 15 stöðvar
væru merktar sem »okkar lofthers-
stöðvar«.
Þetta er eins og nærri má geta
uppspuni einn. t rússnesku tímariti
hefir birtst kort, þar sem sýndar
eru 15 nýjar flugvélastöðvar, er
Tékkó-Slóvakía hafði komið upp. Og
þessu hafa fasistarnir svo snúið
svona!
Skyldi Morgunblaðið virkilega ekki
gleypa fluguna?
kvæmlega skoðunum mínum. Ég
er ekki einn af þeim mörgui, sem
varfli friðarvinur eftir ófarir
Þjóðverja 1918. Eg hefi barist
gegn stríði og verið í félagsskap
firiðarvina síðan 1912. Og ég
enid,urtek það, að kynnj mín af
stríðinu istiaðfestu aðeins fyrri
skoðanir mínar, að stríðið færi
maninkyninu ógnir og hörmung-
ar og sé þar að auki engin hetju-
dáð------Eitt verða menn að
gera sér Ijóst. Vinur minni og
starfsbróðir Dr. Tucholsky
reyndi ekki í grein, sinini að
varpa skugga á neina stétt
manna. Ummælum hans var
beint gegn sjálfu stríðínu, og við
vitum glöggt, að það eru ekki
hermennirnir, sem, ofsækja okk-
ur, heldur þeir, sem hafa hagn-
að' af styrjöldum«.
Við þessi ummæli þarf fáu
einu að bæta. Ossietsky hvarf
aftur að ritstjórn »Weltbuhne«,
Aftur neitaði ,h,ann að flýja.
lan,d, þegar Hitl,er, ímynd þeirr-
ar stefinu, sem hann barðist
gegn, kom til valda. 1 þrjú ár
hefir Ossietsky orðið að þola
hörmungar og ógnir fangabúð-
anna, og þar þjáist ha,nn ennþá.
(Aö mestu eftir »Manchester
Guardian).
750,000.. (N.P.)
Kaupið
Þ|ödviljanii
Dúfnr I Andakíl
Smásaga eftir Amalie Pettersen f. Schwanenfliigel
Skammirnar urðu síðast svo kröftuigar, að þær
komust fyrir sáttanefnd, og ýrosir kröfðust sérstakr-
ar nefndar til að hreinsa til urn þetta mál, eða þá
að strax yrflu stjórnarskifti, og Owesen ritstjóri
reyndj árangurslaust að min,n,a menn á stefnu og tak-
mark flokks síns.
Það eru áreiðanl.ega, engar ýkjur, að í fullan hálfan
mánuð var athæfi okkar einia umtalsefni bæjarbúa,
sem skifti þeim í tvo andvígia flokka. Aðeins nokkrir
roenn, með hina spiltu, Evrópumenning-u, með lítils-
virðingú fyrir siðferðinu, töldu þetta krakkapör, sem
skömm væri að l,áta hafa slík áhrif á sig. En allir
alvarlegir, siðprúðir menn dæmidu okkur hart fyrir
þennan glæp, Gömul vináttubönd brustu, og hin ó-
trúlegustu sambönd mynduðust. Bæði blöðin réðust
á oss í milji línanna, og þó kvað við sinn tóninn í
hvoru, en þó var það sama lagið. Hansen skrifaði
leiðara, sem hét vormerki, þar sem rækilega var sýnt
frarm á hvernig börn hægrimanna græfu grnndvöll-
inn undan stefnu: þeirra. Og Owesen neyddist æ
lengra til fordæmingar á athæfi okkar., Flokkurinn
klofnaði meir og meir, það var eins og þingið léki
á þræði. Mistist eitt atkvæði, gat það haft slæmar af-
leiðingar fyrir samband ríkjanna,., Brysti sambandið,
var það líkast til; sjöstirninu að kenna. Og þó var
spurningin, hverja afstöðu Rússland mundi taka og
Þýskaland.
Við höfðum setið og verið að lesa nafnlaus bréf,
sem okkur bárust þessa dagana, það var nógu, fróð-
legt, að reyna að þekkja rithandir sendandanna, sem
margir voru vinir okkar. — E:n, þegar rökkrið kom,
neyddi mamma mig til þess að ga,nga út og viðra mig.
Og á þessari göngu sá ég hið eina ljós í öllum þess-
um þungu raunum.
1 útjaðri bæjarins kom, alt í einu til mín maður.
Það var — lögreglustjórinn.
‘Nú átti að taka mig fasta. Ég komst þó samt í
tugthúsið, hugsaði ég.
— Amaiíal sagði hann.
Ég rétti fram báðar hendurnar. Úr enskum lög-
reglusögum' vissi ég, að það fyrsta sem gert var við
glæpamenn, var að setja, á þá handjárn og skipa þeim
að þegjia — því alt sem þér segið, verður notað til.
að vitna á móti yður við réttarhöldin.
Eg sagði því ekkert, en. beið járnannia og að ha,nn
segði:
— I laganna nafni! —
En hann tók fast og vingjarnlega um hendur mín-
ar, án þess að setja á þær járnin.,
— Þú skelt ekki vera hugsjúk út af því, sem fólk
í þessari rottuhol,u. blaðrar, Það heldur að það sé
þungamiðja alls þess, sem gerist í heiminiUim, og hve
lítið sem út af beri, fari veröldin úr skorðum. Kærðu
þig kollójfia um þessa smáborgaraapaketti, þú og vin,-
í ' • ' ■ ■ ' ' ‘
konur þínar eru fjörugir fuglar, og í ráðuineytinu
rí.kir glaðværð út af þessu hlægilega bréfi. Þeir hafa
ekki of mikið af glaðværðinni að segja þa,r, þó þeir
hefiðu nú annars getað verið einir u,m hituna, en ekki
kastað henni í, alla, Vertu bara ról,eg, Amalía,, og
gerðu; vinkonur þínar það lika., Lesið a.f ka,ppi og
teiknið — og gangið svo undir próf. Og ef þessi a,ba-
kálfur, sem stjórnar skólanum, gerir nokkrar hundar
kúnstir, skal ég sjá u,m að þið komist aljar undir
próf sem uitanskólanemar í Kristjaníu. Og ef þið
svo komið heim með sæmilegt prótf, skulið þið fá blys-
farir og dansleiki.
Ég hetfði, getað hlaupið upp um hálsinn á honum,
en varð nú sarot að láta nægja að félla nokkur þakk-
lætistár. Og ég bað ha,nn ,að fylgja mér ekki heiro,
því þá er ég viss um að næsta morgun hefði það veriö
komið út um, alt, að ég hefði verið handtekin.
Svo ég segi nú allan sannleikann, varð annað Ijós
á vegi mínum þetta kvöld, Á horninu hjá Winter mætti
ég laglega fulltrúanum hjá Mortensen kaupmanni.
Hann tilheyrði nú eiginjega ekki »hringnum« en við
höfðum þó oft hitst, og hann va,r svo einstaklega
þægilegur.
Nú bauð hann gott kvöld og slóst í förina. Fy,rst
talaði haun um al,t annað — hann var svo nærgætinn
— en þegar við vorum næstum komin heim, tók hann
í hendina á mér og sagði:
Mér fanst þetta reglulega skemtilegt sem þér skrif-
uðuð ráðuneytinu — svona gamansemi á enginn nema
þér. Ég slæ all,a í. rot se|n e,ru að fjargviðrast út af