Þjóðviljinn - 15.11.1936, Blaðsíða 3

ÞJÖÐVILJINN
Sunnudagurinn 15. nóv. 1936.
Eftirlaun
Saga eftir J. B. Hreggviðs
þlÓÐVILIINN
Málgrajíi' Kommúiiistafloklís
fslands
Ritstjóri og' ályrgðormaðu''
Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Bergstaðastræti i-7,
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsinga ki ifst.
Laugaveg 38, sími 2181.
Kemur út alla daga, nema
mánudaga
Askriftargjald:
Reykjavík og nágrenni kr. 2.00
á mánuði.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25
á mánuði.
f lausasölu 10 aura ein'.akið.
Prentsmiðja Jóns Helgasonar,
Bergstaðastræti 27, sími .4200
Hvað iiú ?
»Dagsbrún« hefir talað.
Eins og vænta mátti hefir
sterkasta og f jölmennasta. verk-
lýðsfélag landsins strax tekið
sterku.m- og- réttum tökum á
starfskrá Alþýðusambandsins og
hlýtur vitanlega. að hafa forust-
una í að framkvjma hana.
Verkamenn Reykjavíkur og
þeirra volduga félag, -— það er
ekki aðeins afl sem hefir sýnt
mátt sinn til að gera hlutina, —
það er líka, forustuikraftur, sem
skilur tií hlýta.r na,uðsyn eining-
arinnar, þegar stórt á að ske.
Þessvegna. samjiykti Dagsbrún
að krefjast samfylkingar
Kommúnistaflokksins og Al-
þýðuflokksins til að hrinda þess-
ari starfskrá í framkvæmd.
Foringjar Alþýðuflokksins
bafa nú heyrt raust sterkasta
félagsskaparins, sem Alþýð..-
flokkurinn á. Það er að vísu eft-
ir Alþýðublaðinu. að dæma hugs-
anlegt að lítil, klíka. þar, reyni að
þegja rödd verkalýðsins í hel.
(I annað sinn á einum mánuðí
eru. nú ekki birtar þar samþykt-
ir Dagsbrúnar). En það er hin.s-
vegar að óreyndu, ekki hægt að
ætla. hinum vitrari og reyndari
foringjum Aiþýðiflokksins það,
að þeir gangi nú í berhögg við
vilja fóiksins, eins beiiega og
hann kemur nú fram, ekki að-
eins í Reykjavík, heldur og á
öllu landinu, — ekki aðeins fyr-
ir Alþýðusamba.ndsþingið, held-
ur og eftir }>að.
Tímarnir eru of alvarlegir til
að hika, lengur. Kommúnista-
grýlan í »Morgu,nblaoin.u« ætti
síst að hræða, foringja Alþýðu-
flokksins. Þeir þurfa, ekki að ótt-
ast neitt, nema ef Morgunblaðið
skyidi hæla, þeim. Þá væri virki-
lega illa farið.
Ihaldið á Islandi býr sig til
atlögu. Það ræðst á með ölfum
aðferðum, sem hugsanlegt er að
beita,. Verkalýður Islands er
reiðubúinn til að mæta því og
sigra það. Hann krefst til þess
einingar og róttcekra ráðstaf-
ana. Það er alt í veði, sem ís-
lensk alþýða hefir aflað sér af
mannréttindum og hagsbótum,
ef hann ekhi ncer að sameinast
nógu fijótt.
Er það hugsanlegt að barna-
leg hégómagirnd nokkurrá
m'ánina nálægt Alþýi u.blaoin ,
geti hindrað foringja flokksins í
því að framkvæma vilja, verka-
lýðsins?
Við trúum því ekki, fyr en við
tökum á.
Kvöldið áður gerðist einn af
merkustu viðbu.rðum bæjarins.
Úti fyrir fj arðarmy nni nu, þar
sem himin og haf mætast, sást
fyrst ofuriítill reyku.r, síðan ö.r-
iítið dökt strik, sem óx óðfluga
og varð að dökkum depli, sem
varð1 á skamri stund að stóru
svörtu skipi með hvítri yfirbygg-
ingu og svörtum reykháf, er spjó
þykkum reykjarmökk, Sjórinn
fossaði bvítur undan svörtu
stefni skipsins, en alt i einu
hægði það á sér og hvítur gufu-
stiókur liðaðist upp í loftið og
inn yfir bæinn barst sterkur,
dimmur hvinur, sem vakti alla
bæjarbúa af værðardjvala kyrð-
arinnar í bænum. Bátur var
settur á ffot og menn úr landi
fcam út í skipið.
Flestir, sem vetlingi gátu vald-
ið fóru niour á bryggju, hnöpp-
uðust þa,r saman og bið:u skips-
ins. Mest bar þar á vinnuklædd-
um verkamönnum, því bryggj-
an var þeirra, aðalsamkomustað-
u.r seinni hluta vetrar, hvort sem
var. Þar næst settn sinn svip á
hópi.nn stráklingar á ýmsum
aldri, alt frá strákum ujn ferm-
ingu, sem þóttust vera stórir og
sterkir menn , og öpuðu aft í'as
fullorðinna roanna og bölvuðu
eins og berserkir, til lítilla snáða,
sem stungu. litlu lpfunumi sínum
upp í sig og borðwðu. skít. Þarna
komu einnig litlar telpur með
skólatösku.rnar sínai'. Og jafnvel
fínar dömur á bæjarins mæli-
kvarða, sem skotruðu. a,ugu,num
forvitnislega til, hins komandi
skips, en vitanlega sátu allar
heldri manna, frúr heima, því
það var ekki virðingu, þeirra
samboðið að láta, sjá sig á jafn
í'orugum stað. Þess þarf ekki að
'geta að verkamiannakonurnar
sáti': heima yfir kvöldsoðning-
unni.
Skipið seig hægt að. bryggj-
unni. Mennirnir hnöppuðust enn
fastar saman og biðu í eftir-
væntingu,. Festum var fleygt
miillj skipsins og bryggjunnar.
Nokkrir sjálfboðalið.a.r gengu
frá festuinum í landi, en á skip-
inu unnu að því menn í lélegum
í'ötum, sem gljáðu. af fitu og ó-
hreinindum, og voru sýnu verri
og vanhirtari en verkamannanna
í landi. Uppi á stjúrnpall.inum
sáu bæjarbúar framan, í hafn-
sögumann sinn, sem ljóroaði í
framan af ánægju yfir hinu þýð-
ingarmikla sta.rfi sínu við hlic
hins enska, skipsstjóra. Aðrir
skipsmenn, seon; voru, að vinna
stóðu flestir uppi á þiljum og
horí'ðu með kæruleysislegri for-
vitni farmannsins á íbúa hins
norðþæga bæjar, þeir voru allir
sýnu dekkri yfirlitum en menn-
irnir á bryggjunni. Meðal háset-
anna höfðu. stúlkurnar komið
auga á mann með bert tattover-
að brjóst, og, stóðuj þær því í
hvirfingu, bentu á hann í laumi,
pískruðu og flissuðu. Á nöktu.
brjósti sjómannisns skynjuðu
þœr litskrúð hins f jarlæga lands,
sem hafði í'óstrað þessa, þeldökku
menn.
Skipið lá nú við bryggjuna.
Hópuriun á bryggju.nnj clrevfö-
ist. Menn gengu aftur og fram,
lásu orðin New Castle og nafn
skipsins, sem enginn í bænum
gat síðan munað. Kolaskipið til
útgeroarmaunsins var komið.
Fólkið í bæn.um ræddi þennan
stórviðbu.rð vetrarins. Það húm-
aði. Bryggjan va,r ljósum
skreytt., Breski fáninn blakti
fyrir kaldri goiunni.
Nótt. —
Morgunn.
Menn voru snemma á ferli
þennan morgun.Frá því kl. 6 um
morguninn gengu vinn.uklæd,dir
menn niður; á bryggjuna. Þar
stóðu þeir í skjóli hver við ann-
an og biðu þess, að vinnan byrj-
aðh Þeir voru. flestir þöguilir og
þungbúnir á svip og skotruðu
jafnvei augunum fjandsamiega
hver til annars. Nokkrir reyndu.
að segja einhverja, fyndni en
hláturinn dói jafnharðan út aft-
ur eins og ha,nn fengi engann
hljóm.grunn,,
Mennirnir hefðu tæpast verio
alvarlegri, þótt þeir hefðu verió
staddir við jarðarför. Og þó var
þetta. fyrsti stórviðburður vetr-
arins, því nú fyrst var ulm
nokkra verulega vinnu að ræða
hjá mörgum þeirra. Hvers vegna
vo,ru, þeir þá svona, alvarlegir.
Þeir vissu að einhverjir þeirra
myndu verða, skiidir eftir, en
hverjir? Það va,r hin miklá
spurning, sem kom þeim í hálf-
gert jarðarfararskap. Skyldi ég
fá vinnui? Mennirnir biðu þögul-
ir- Það var þykt í lofti, dökk ský,
hráslagalegur vindur. Það byrj-
aði. a,ð rigna ofurlítið. Kaldur
slydduýringu,rinn varö að vatni
niður við sjóinn, en fjöllin, fyrir
ofan bæinn voru hvít niður í
miðjar hlíðar. Fjörðurinn ýfðist
af vindgárum. Nokkrir leituðu
sér skjóls Aðrir stóðu kyrrir á
bryggjunni. Hálforáðin slyddan
settist á f'öt þeirra.Aðeins nokkr-
ir ,»fastamenni« voru klæddir ol-
íustökkum með sjóhatta á höfði.
Einn í þessum hóp var Magnús
gsmli Stefánsson.
Ha.nn hafði á yngri árum ver-
io talinn einn duglegasti maður
bæjarins, en va,r' nú kominn á
efri ár og farinn að láta á sjá.
Þar að auki var hann nokkuii
fatlaður, því eitt sinn lenti hann
í skipreka á einu a,f skipu.m
útgerðarmannsins, sem kolin
átti. Hann hélt sér á fleka í
fieiri klukkutíma, ác.ur en hon-
var bjargað og þá kói hann á
höndum og fótu.m og misti fram-
an af nokkrum, támi og fingrum.
1 seinni tíð var farið að ganga
meira og meira, fram hjá hon-
um og taka yngri og hraustari
menn í vinnu, Hann haí'ði síp-
ustu árin fengið 20.00 kr. elli-
styrk, en þótt hann byggi í lágri
kjailarakompn og gerði ekki á
annan hátt háa,r kröfur til lífs-
ins, hrökk sú upphæð skamt til
framfæris. Af hverju var Magn-
ús gamii að vinna á bryggjunni?
Því settist ,ha,nn ekki i helgan
stein, eða m. ö., o.- fór í hornið til
einhvers ættángja sinna, eða átti
hann kanske engin börn? Jú,
Magnús gamli hafði aiið upp tvo
hrausta syni. Konan hafði dáið
drotni sínum, og synirnir voru
horfnir út í buskann. Annar var
»átján barna faði,r« í öðrum
fiskibæ,- Hinn hafði hringiða lífs-
in,s sogað til sín. Magnús gamli
hafði síðast frétt af honum í er-
lendum, hafnarbæ og sennilega
var hann nú að' velkjast á ein-
hverjn flu.tningaskipi á heims-
höfunum. Einhverju álíka skipi
og nú lá við bryggjuna. Kola-
dalli. Magnús gamji horfði hæg-
um aðgætnum augum á skipið.
Rigningin hélt áfram,.
Verkstjórinn var kominn á
bryggjuna'og farinn að skipa
mönnum til vinnu. Hópurinn
smáþyntist. Það glamraði í skófl-
uro, skrölti í eimvindum, marr-
aði í vírum, hvein í gufupípum.
Bílar flautuðu, menn hrópuðu.
Þetta rann saman í hina, sterku
hljómkviðu hafnarvinnunnar.
Menn þeir sem ekki fengu
vinnu smátíndust burtu, Magnús
gamli stóð einn eftir á bryggj-
unnn Regnið hélt áfrarn að setj-
ast í föt hans. Því fór hann ekki
heiro? Verkstjórinn leit illu
hornauga til hans, honuim
gramdist að hann skyjdi vera að
flækjast þarna, Hvað átti Magn-
ús gamli að gera heim? Var ekki
sarna hvar hann flæktist. Það
var ekki til neins fagnaðar að
I flýta, sér heim í fúla kjallara-
I kompuna, hvort sem var, Hann
‘ viljdi ekki fara, hei m,„ E. t. v.
fengi hann eitthvað að gera ef
hann biðú Hann, fór því út í
skipið og leitaði sér skjóls undir
efi a þilfari skipsins. I sál hans
var háð hörð barátt:a,Voru þetta
þá launin fyrir það, að haí'a slii-
ið kröftu.ro sínum af ósérhlífni
la,nga æfi, 'að standa, uppi einn
og yfirgefinn, srnáður, hundsað-
uf'. Veraékki tekinn í vinnu þeg-
ar ha.nn væri búinn að siíta öll-
um sín.um bestu kröftum í þjón-
ustu þessa sama manns. Vera
fleygt eins og gömlu,, slitnu skófl-
un.r.mi, sem voru. skildar eftir um
morgunmn og aðrar nýjar tekn-
ar í staöinn
Ilonum hitnaði af reiði.
Útgeröarmaðurinn kom út í
skipið og virti íyrir sér vinnuna
í skipinu úr stjórnpalli skips-
ins.
— Gcðan daginn, Mangi minn,
— sagði ,hann um le'.ð og hann
kom út í skipið.
— Það rignir. — Já, sagði
Magnús gamii, og studidi s,ig við
bcrðstokkinn, því hann titraði af
heift, Verkamennirnir hertu sig
ef.ir m.ælti og sumir jafnvel
enn meira. Skófluglamrið varð
örara,.
Menn komu við og
vi;ð gengu. eftir bryggjunni og
horfðu. forvitnisaugum út í skip-
ið. Hópa.r af börnum komu nið-
ui bryggjuna en voru, rekin upp
aftur. Þar komu einnig nokkr-
a,r stúlkur, Það hafði flogið
eins og eldur í sinu, að á skipinu
væri negri og um n,eg,ra höfðu
heyrst ýmsar einkennilegar sög-
ur. Tíminn ieið. Skipsmenn
gengu fram hjá Magnúsi gamla
Það rignir jafnt yfir ríka sem
fátœha þessa dagama, — og þao
mun eiga að tákna réttlæti. En
það er minna réttlceti í hinu,
hvemig þeir eru við illviðrinu
bivnir. Þeir fátæku eiga margir
enga hlíf, en þeir ríhu aha í bíl.
Og íhaldið virðist liafa eihkenni-
lega umhyggju fyrir þessum
»tveimur þjóðum« hvað götuad-
bwnað'.nn snertir. Þar sem fá-
tcekling'amir g an g a, — á
Bergstaiðastr., Njáisgötic, Grett-
isgötu og víðar, — þar eru 1000
pollar á hverri götu, — en þar
sem fína fólkið keyrir í bíl
er liver gata malbikuð svo ekki
sletti' 1 á bílana eða innihald
þeirra rótist til í nvjúku sœtwi-
um.
★
Ibúarnir í nýju húsumim ut-
an Hringbrautar virðast ekki
njóta ástar íhaldsins % eins rík-
um mœli og sumir, sem fá göt-
urnar lagðar til fyrirliugaðra
húsa sinna áður en þau eru
byggð. 1 þessmn A-B-C-götum
er sem sé alt foræði. Það skyidu
þó ekki vera verkamenn að ein-
hverju leyti, sem. búa þarna?
★
1 þrengingmn sinum á Dags-
brúnarfundinum á fóstudaginn,
varð Ölafi Friðrikssyni á sú
slysni, að hæla mjög skipuiagn-
ingu Komnmnistaflokksins. Ól-
afur sccgði: Ef það væri skylda í
Aiþýðuflokknum, eins og Komm-
únist,aflokknum að. mæta á
fundum, þá skylduð þið sjá hvað
Alþýðuflokkurinn væri stór og
sterkur! Alveg rétt! En oilja
ekki foringjar Alþýðuflokhsins
hugsa um það eitt augnablik,
h v e r svegna Al þýðufiokkn-
um ekki tekst að skapa sams-
konar óihuga og skyldurœkni hjá
sínum meðlimum og Kommún-
istaflokknum tekstl
★
Mþýðublaðið gerði það að um-
ræðuefni fyrir skemstu, að þjóö-
viijinn sé ekki blað verkalýðs-
ins. En hxar fengu verkamenn-
imir fréttir af slöasta Dags-
brúnarfundi? Þjóðviljinn birti
langa grein um fundinn cg flest-
ar tillöguraar, en Alþýðublaðiö
lét sér nœgja 13 línu klausu.
þar sem hann sfcóð' við borðstokk-
inn. Hann horfði á eftir skip-
stjóranum, stórvöxnum karli,
ra'.ðum í framan með borða-
la,gði húí'u á hiöfði. Rétt á eftir
fór hvítklæddur þjónn með
rjúkandi te og heitan, ilmandi
miat á bakka. Hann stjakaði
Manga gamla hvatskeytlega úr
vegi og hreytti út úr sér ein-
hverju í skipunarróm, sem
Mangi gamli skildi ekkert í.
Hrollur fór um hann. Nú fyrst
fann hánn að vatnið hafði seitl-
að inn úr föiunum, inn að skinn-
inu. Hann kiptist við af kulda-
titringi.
Nú fann hann að hann var
svangur, voðalega s.angur.
Framhald á 4. síðu.
I