Þjóðviljinn - 24.11.1936, Page 2

Þriðjudaginn 24. nóv. 1936.
ÞJÖÐVILJINN
Raudu pennarnil* Tímamótin í íslenskri
. -■■■—— bókmentasögu 1935
iii. ÞórbepgHP Þórdapson
Eftir Kristinn Andrésson
Mcðal l»ýskra mcntamanna
rikir nfl hin megnasta reiði. Orsök
hennar er alþjóðleg samkeppni um
besta skáldsögu. Tíu lönd í Evrópu
tóku þátt í þessari samkepni og var
Þýskaland þar á meðal. Forseti
þýsku dómnefndarinnar var kjörinn
þýska skáldið alkunna Rudolf G.
Binding. Maður þessi nýtur nfl
einna mestrar virðingar erlendis af
skáldum þeim, sem fylgja nazistum
að 'máli. Hann hlaut lika kosningu
í alþjóðlegu dómnefndina, sem átti
sæti í London.
f Þýskalandi bárust samkepninni
1238 handrit og þýska dómnefndin
valdi sögu, sem nefndist »Siðasti
þátturinn«. Þegar fylgibréfið var
opnað kom í ljós, að höfundurinn var
Þjóðverji, búsettur í Ungverjalandi,
Paul Neubauer að nafni. Hann er
fæddur í Tékkoslovakíu 1891 og
hefir áður ritað skáldsöguna »Hvert
stefnir?« Hin nýja saga hans »Síð-
asti þátturinn« var svo send alþjóða-
dómnefndinni f London, og þó að
hún fengi ekki fyrstu verðlaun,
keypti amerískt kvikmyndafélag
réttinn til þess að kvikmynda hana.
En þegar alt virtist vera í besta
gengi kom óvæn atvik fyrir. Það
kom alt f einu upp úr kafinu að höf-
undur verðlaunabókarinnar var ekki
aríi, heldur Gyðingur!
— Þetta virðist líkast Ijótum
draumi, og það var hroðaleg svívirð-
ing gegn hinu eilífa hlutverki þýsku
þjóðarinnar. Hér var um mikla sök
að ræða gegn menningarviðleitni
nazistanna. Þannig var tónninn í
þýskum blöðum í marga daga á eft- ^
ir. Fyrverandi blað Göbbels út-
breiðslumálaráðherra »National
Zeitung« í Essen, varpar allri sök-
inni á Rudolf G. Binding og leggur
fyrir hann eftirfarandi spurningu:
— xHvaði ætlið þér að gera, Rudolf
G. Binding til þess að afmá þennan
smánarblett?«
Það er undarleg gletni örlaganna,
að Gyðingur skyldi standa hinum
hreinu aríum framar. Enda er von
að Göbbels sárni.
Með »Rmðu hættunnn
(1935) kemur einnig fram full-
mótað ,hið nýja viðhorf hjá Þór-
bergi Þórða,rsyni. Snemma
hafði hann hneigst til gagnrýni
á þjóðfélagið og séð meinsemdir
þess. Sem djúpur hugsuður
komst hann að þeirri niður-
stöðu, að sósíafisminn væri það
eina skipulag, sem mönnujm
væri sæm'andii að búa við. Þenn-
an boðskap flu.tti Þórbergur af
krafci snilldar og sannfæringar
Þórbergur Þórðarson.
strax í »Bréfi til Láru.«. Frá því
í Vídalínspostillu. hafði naum-
ast heyrst ön,n,ur eins ádeilu-
kyngi, hreinskilni og einurð í
máfi, En Þórbergur var hér á
undan sínum tíma. »Bréf til
Láru«, jafn mikinn reiðstorm
og það annars vakti, hlaut ekki
jafn alvarlega áheyrn og því
bar. Þórbergur dró sig nokkuð í
hlé frá félagsmálunum. Aðeins
stöku sinnuim, þegar hræsnin
gekk honum! sárast til hjarta,
þá gat hann ekki orða bundizt,
þá sneið hann sínar hárbeittu
örvar, eins og í svari til séra
Árna eða Heimspeki eymdarinn-
ar. Að öðru, leyti sá hann,
straum samtíðarinnar ganga yf-
ir spekimál, sín, og hann sneri
sér að efni, er heyrði mest til
framtíðinni og einkum varð
unnið í kyrrþey.
En þá kom atburður, sem
hann gat ekki þolað, jafnvel
þótt han,n gerðist í öðru landi:
pyntingar fasismans í Þýska-
landi. Hann þoldi ekki að heyra
um aðra eins villimensku og
reis á ný í krafti ádeilu sinnar.
Mannúð hans, hjartalag hans,
þoldi það ekki: Hann gekk fram
fyri.r skjöldu.
Og samtímis fór hann að þrá
dýpra sósíalisroann, og veita
landi hans meiri athygli. Hann
vildi með eigin augum sjá fram-
kvæmdir hans, þann gróður,
sem í Sovétríkjulnum var að
spretta. Honum varð það per-
sónuleg nauósyn. Ef þar l,ifði
ekki réttlætið, bræðralagið og
mannúðin, þá táknaði það fyrir
Þórbergi örvæntingu um sigur
alls þess, er hann hafði heitast
þráð í lífinu. Því trúnni á
þroskamöguleika mannsins und-
ir skipufagi auðvaldsins hafði
hann, löngu glatað:
»f auðvaldslöndunum hefir þróun
lífsins gengið öfuga leið. Við höfum
mlst trúna á þennun heim og þetta
líf. Við höfum glatað svo gersamlega
trúnni á þroskamöguleika mannsins,
að við erum teknir að lita á hann
sem heimskt dýr, sem beri að tukta
með harðstjórn og hýða með grimd.
Við höfum flest tapað fyrir fult og
alt trflnni á þjóðskipulagið, sem við
lifum undir. Við okkur blasa enda-
lausar torfærur og ógöngur í öllum
áttum«. (Rauða hættan).
Með þetta, trúleysi á framtíð-
arhorfur mannsins í, auðvalds-
skipulaginu hélt Þórbergur til
Sovétríkjanna, Ha,nn hélt
þangað til; að bjarga við trú
sinni á lífið, réttlæti þess, fram-
þróun þess og möguleika, Og
»Rauða hættan« er einmitt
fögn,uiður Þórbergs yfir því, aö
lífi og framtíð mannsins muni
borgið á jörðinni:
xFólkið hefir fengið nýja trú,
öðlast nýja, volduga fyllingu. Það
hefir fengið óbifandi trú, sem engir
vindar fá skekið, á þcnnan heim og
þettn líf, trú á mátt mannsins, á
heimsbyltingu hinna starfandi
stétta, á uppbyggingu fyrirmyndar-
þjóðskipulags, á sköpun nýrrar
menningar, á samstarf og bræðra-
lag allra þjóða. Þessi jákvæða, virka
afstaða til lífsins, þessi eldlegi á-
hugi fyrir viðfangsefnum dagsins í
dag og dagsins á morgun er eitt af
mörgu óvæntu, sem vestrænn ferða-
maður brýtur við blað í hugmynda-
Fu;ndu.r var haldjnn í félagi
járniðnaðarmanna s. 1. sunnud.
Mörg mál voru tif umræðu. M. a.
var samþ. að gefa 100 krónuír
til Iðju til styrktar verksmiðju-
fólkinu á Álaíbssi.
M. a. voru umræður um síð-
asta, þing Alþýðusambands ls-
lands. Að þeim loknum komu
fram 3 tillögur. Ein frá Kristni
Eiríkssyni svohb’óðandi:
xFélag járniðnaðarmanna samþykk-
ir að lýsa trausti á báðum fulltrú-
um sinum, sem sátu 13. þing Alþýðu-
sambands lslands«.
Var hún samþ. með 13 atkv.
gegn 10, 3 seðlar auðir. Eftir-
fræði sinni um þroskamöguleika
mannsins, þegar hann kemur til
Sovétlýðveldanna«. (Rauða hættan).
Við förina, til Sovétríkjanna
græðast lífsvonir Þórbergs að
nýju, hugtur hans frjóvgast, og
lífsskoðanir hans skýrast og
festast, Sá m;álaflutningiur, sem
Þórbergur hóf þegar í »Bréfi til
Láru« eignast nýjan sannfær-
ingarkraft, nýja staðfestingu.
Eins og úr dýpstu uppsprettu
sannfæringar og vissu stíga
setningarnar í »Ra,uðu hætt-
Uinni« kyngi magnaðar. Og hin
liétta fagnandi gamansemi Þór-
bergs, sem »Bréf til Láru,« var
svo auðugt a,f, lifnar jafní'ramt
aftur, eins og í, barnslegri gleði
hans yfir því, að sjá drauma
sína rætast. »Rau.ða, hættan« er
engin venjuleg ferðasaga held-
ur staðfesting margra, ára
reynslu og hugsunar, ráðning
margra vökunótta drauma um
fegra líf fyrir alla menn.
Hún er þetta fyrir höfundinn,
fyljing lífsskoðunar hans, stað-
festing á nauðsyn scsíalismans,
þess er koma skal., En um leið
er hún máttþrungin áskorun til
íslensku þjóðarinnar um að
leggja, inn á nýjar brautir. Hún
heimtar breytta sögu, nýja
sögu, er tímamótaverk.
farandi tillaga, sem fram kom,
kom því ekki til atkv.greiðslu:
»Félag járniðnaðarmanna þakkar
Filippusi Amundasyni fyrir starf
hans i þágu félagsins á siðasta þingi
Alþ.sb., þar sem hann á þinginu
barðist fyrir einingu verkalýðsins.
Jafnframt vítir félagið Þorvald
Brynjólfsson vegna framkomu hans á
þinginu, þar sem hann beitti sér gegn
einingunni, þvert ofan í áður yfir-
lýstan vilja félagsins«.
Að síðustu, var samþýkt með
öllum greiddum atkv. tilljaga sú,
sem birf er fremst í blaðinu í
dag (1., síðu, 1. dálki).
Félag járnidnaðarmanna
með samfylkingn
HELSKIPIÐ eftir B. Traven 13
um, Nú var mér borgið.
Að þessu sinni var ég snar í snúninguro, því nú
mátti ég engan tíma missa. Þarna glóði á gullið mitt
framundan á götunni.
Mér virtist Fibby taka máli miínu mikið betur en
konuí sinna,r eða vinstúlku. Mér var öldungis sama,
hvernig sambandi þeirra var varið. Að minsta kosti
þótti honum saga mín ágæt. Fyrst brosti hann, en
for svo að skelilhlæja, svo að fólk nam staðar á göt-
unni. Hefði ekki ölj framkoma ha,ns bent til þess,
hver hann var, þá leyndist það þó ekki af fyrstu
orðum hans: — Zat so. Svona getur enginn hlegiö
nema Ameríkumaður. Það eru, karlar, sem kunna að
hlæja-
— Jæja, drengur minn. Sagan yðar er afbragð.
Svo fór hann aftur að skellihlæja. Mér hefði þó fund-
ist nær, að hann hefði grátið yfir sögu, min,ni. Hann
leit á hlutina frá öðru sjónarmiði en ég, og sá aðeins
það brosjega,
— Hvernig líst þér á, Flory, sagði hann og sneri sér
að lagskonu sinni. Er ekki saga hans ágæt. Hann er
eins og ujigi, sem hefir dottið úr hreiðrinu,
— Það er mjög sorglegt. Hvaðan eruð þér? Frá
New Orleans? Það er gaman að heyra. Fibby, móð-
ursystir mín býr þar, Hefi ég ekki sagt þér frá henni
Kitty móðursystur minni. Hún á heima i New Orle-
ans? Ég held, að ég hljóti að hafa sagt þér frá henni.
Fibby hlustaði ekki á orð vinkonu sinnar. Hann
lpfaði henni að tala eins og árstraumi, sem menn eru
farnir að venjast, án þess að veita honum nokkra sér-
staka eftirtekt. Þvínæst leitaði hann, í. vösum sínum
og kom með einn dollar.
— Þetta, færðu, fyrir, hvað vel þú sagðir söguna,
en ekki beinlínis fyrir söguna sjálfa. Það' er sérgáfa,
sero fáum er gefin að segja lygasögur svo að nokk-
urt vit sé í þeim. Þér eruð listamaður, þó að þér vitið
það ef tdl vilj ekki. Það er leiðinlegt fyrir yður að
flækjast svona, Þér gætuð grætt mikið fé, vinur
minru Viljið þér það?
— Þetta hlýtur að vera einhver listamaður ,sagói
hann og sneri sér að lagskonu sinni. Annars kemur
mér ekkert við, hvert hann hefir vegabréfið sitt í
lagi eða ekki.
— Jú, sannarlega,, Fibby, sagði Flory. Hann hlýt-
ur að vera sannur listamaður. Þú ættir að bjóða
honum til kveldverðar, ef hann kæmi, þá væri okkur
borgið í samkepninni við Penningtonshyskið, sem
þykist vera öllum fyndnari,
Það er ekkert vafamál að þa,u eru gift.
Fibby hl.ustaði ekki á vaðal hennar, en hélt áfram
að skellihJæja. Svo fór hann að leita aftur í vösum
sínum og fann, a,nna,n dollar í viðbót.
Því næst rétti hann mér báða seðl,ana og sagði:
— You see, annan doljarinn átt þú að fá fyrir sög-
una, en hinn fyrir hugmyndina, sem þú gafst rnér
viðvíkjandi blaðinu, mínu. Hún er fimm þúsujid doll-
ara virði í mínum höndum, en í yðar höndum er hún
einskisvirði. En ég ætla að greiða yður hluta af ágóð-
anum. Ég er yður innilega, þakklátur. Verið þér sæl,-
ir og góða ferð.
Þetta voru, fyrstu peningarnir, sem mér áskotnuð-
ust fyrir sögu mína. Yes sir.
Eg flýtti mér að skipta peningunum. Fyrir einn
dollar fékk ég hérumbil hálft þriðja gyllini og fyrir
tvo hérumbil fimm1. Það var dálaglegur skildingur.
Þegar ég hafði skipt peningunum lagði gjaldkerinn,
hérumbil 50 gyllini í hrúgu á borðið fyri,r framan
mig. Þetta kom mér á óva,rt. Fibby hafði hvorki
meira né minna en gefið mér tvo tíu doljara seðla,
en þeir voru svo böglaðir að ég tók þá fyrir dollar-
seðla. Fibby var göfugmenni. Megi Wall-Street blessa
hann.
Það var ekki að efa, að1 tuttugu doll,arar voru, mikið
fé, þó að lítið verði úr þeim til allrar nauðsynlegrar
eyðslu, Einkum á þetta þó við um þann, sem hefir
svelt í marga daga og sofið í húsasundum. Pening-
arnir voru » raun og veru tajpaðir áður en ég hafði
gert mér grein fyrir gijdi þeirra. Það eru aðeins efn-
aðir menn, sem þekkja gildi fjárins. Hvernig eigum
við hinir að hafa nokkru sinni hugmyn,d um alíka
hluti. Þó segir fólk, að sá einn viti hvers virði eyrir-
inr. er, sem vantar hann, Af þessu koma stéttaand-
stæðurnar.
VII.
Ég vaknaði þreyttur um morguninn. Senmlega var
þetta síðasta nótt æfi minnar, sem m,ér miundi auðn-