Þjóðviljinn - 27.11.1936, Blaðsíða 2

Föstudaginn 27. náv. 1936.
PJOÐVILJINN
Listsýning í AJþýðu-
húsinu.
BarJbu^i Mpray Williams
?g Mðgmis Á. Árjaason.
Ungfrú Wiljiams er ensk lista-
kona, sem er á góðri leið með
að ná glæsilegri viðurkenningu
í heimalandi sínu. Hér sýnir hún
6 .tréskuirðarmyndir, 1 kopar-
stungu og 1 vatnslitamynd. Eru.
tréskurðarmyndir hennar for-
kunnar vel gerðar, bornar uppi
af hinni innilegustu viðkvæmni
og fínijeika. Menn athugi t. d.
nr. 2: Boxwood; grain, og nr. 6:
The Lacemaker. Koparstungan
er og hið prýðilegasta verk. Pað
er Islendingum nýstárlegur á-
vinningur, að eiga þess kost að
kynnast hér þessari ungui, elsku-
legu listakonu.
Magnús Á. Árnason er alt í
senn: málari, myndlistarmaður,
ljóðskáld og tónskáld, einn hinna
göfugu manna, sem lifa og hrær-
ast í listinni í eljusamri kyrþey,
án þess nokkru sinni að spyrja
um la,un eða. í'rægð. — Hér sýn-
ir hann 60 málverk, 3 teikning-
ar og 2 höggroyndir. Þar á með-
al eru 27 landlagsmyndir, og
ber þar mest á myndum frá
ÞingvöUum, sumum mjög fall-
egum. Sú landlagsmyndin, sem
ríkasta. eftirtekt vekur þó, er
nr. 10: Kvöld á útmánuðum. Er
það óvenju fögur mynd, þar
sem álfheimur snævi þakinna
fjalla speglast í tÖfraljúfum
grun um hið fyrstai vor.
En það sem setur sérstæðan
bl,æ á þessa. sýningu Magnúsar
eru, blómamyndirnar, hátt á
þriðja tug, flesti íslensk villiblóm.
Myndir þessar leita, á mann eins
og lýrisk Ijóð, yfirlætislaus og
hjartanleg, og, maður fyllist un-
aðarkend þeirra Eggerts og Jón-
asar: »Smávinir fagrir foldar-
skart«, — og finnur með Einari
Ben., að »með nýrri sjóni yfir
haiuður og haf sá horfir, sem
blómin skilur«. Magnús hefir
með þessuro smágervu, ástúð-
Frh. á 4. síðu.
Randu pennarnir Timamótin í íslenskri
feshmas^80*" A??5
Si . ‘ ■ , '
IV. Jóhannes úr ICötlum.
Eftir Kristinn Andrésson.
Proskasaga Jóhannesar úr
Kötl,um, írá því hann gaf út
í'yrstu Ijóðábók sína »Bí, bí og
blaka« og þar til 1935, að »Samt
mun ég vaka« kom út, er mjög
andstæðurík og merkileg. 1 »Bí,
bí og bla,ka« á Jóhannes heima
inni í blámóðu i'ómantískra
drauma, í »Samt mun ég vaka«,
er hann koroinn út á brautir
raunsærrar hugsunar. Það er
hraður þroski á jafn skömmum
tíma. Eins og mikill hluti þjóð-
arinnar ljfði hann fram til 1930
drukkinn af þjóðlegum hátíð-
leika, í margvíslegum hugræn-
um blekkingum, sem kostað hef-
ir mikið átak að slíta af sér. En
veruleikinn hjálpaði þar drjúg-
um til. Hann kom með stað-
reyndir inn í líf þjóðarinnar og
skál,dsins svo harkalegar, að
skýjaborgirnar hrundu. 1 stað-
inn fyrir fylling óska, kom
kreppan, atvinnuleysi, stétta-
stríð, jafnvel götubardagar.
Með hverju árinu. sá skáldið'
dýpra í. andstæður tíroanna.
Hver Ijóðabók Jóhannesar ber
vitni um fyllri þroska., Með
hverri þeirra, slítur hann af sér
fl,eiri fjötra blekkinganna, þar
til útsýni sósíalismans blasir
við fyrir augum hans. Þá eign-
ast skáldið nýjan skilning á að-
stöðu, sjálfs sín, hverjum a.t-
burði, allri sögu, þjóðar sinnar.
Þennan nýja skilning birtir
»Samt mun ég vaka«.
Það er vandalaust að’ rekja,
þessa, sögu í fáum oiðum. En
hún hefir kostað skáldið, sem
lifði hana:, sitt af hverju. Hafá
átt brennandi cskir, hafa, borið
þær fraro í einlægni hjartans,
fyrir þjóð sína, séð traðkað á
þeim, einni af annari, heyrt alt
hrynja, sem líf manns var bygt
Jóhannes úr Kötlum.
á, borft á kalt glott hinna. nöktu
staðreynda, hafa orðið að tæta
af sér blekkingavefinn, möskva
fyrir möskva: alt þetta er eng-
inn gamanl,eikur. Það er sárt.
Sárindi þessarar reynslu, finn-
ast víðá í Ijóðum Jóihannesar.
En einn bjartan d,ag er gangan
á enda, út úr myrkviðinum. Ný
braut blasir við framundan,
greið og bein: Skáldið er frjálst,
er sjáandi, skynjar í nýju Ijósi
alt imhverfið. Þá vikja sárind-
in fyrir varfærinni gleði nýrra
vona., sem í fyrstu er ekki full,-
komlega treyst, Þær eru eins og í
fálmandi, og gleði þeirra titr-
andi í kvæðum skáldsins. En
seinna glæðast vonirnar sterku
lífi, veruleikinn staðfestir þær.
Hinn, nýi skilningur festist.
Þá er komið fram í »Samt
mun ég vaka«. Skál,d,ið er ekki
lengur í vafa uiro, hvert stefnan
liggur, fyrir þjóð sína, fyrir
sjálí'an sig. Það gengur einart
til liðs við alþýðu.na, til að berj-
ast með Henni fyrir fyllingu
hinna nýju. óska., um sköpun
hamingjusamara lífs. Og hinn
nýi skilningur hefir gefið Jó-
hannesi nánari tengsl við þjóð
siina, gréitt ' honum leiðíiro inn j
að'hjarta alþýðurinar, vakið hjá
honum hrennandi 'samúð', gert
hann samgrönari öllu. lífi henn-
ár og allri sogú hennar frá byrj-
un. Þetta, vitna, kvæði eins og
»Vér öreigar« og »Frelsi«. Þessi
skilningur hefir líka opnað hug
hans enn betur fyrir Ijóðum
eldri skáldanna, svo líf þeirra.
tendrast í nýrri myr.d í Ijóðum
Jóhannesar. Þainnig hefir skál,d-
skapur hans eignast dýpri ræt-
ur í veruleik samtiðarinnar og
jafnframt íslenskri þjóðarsögu.
Það hefir verið gaman að fylgj-
ast með því, hvað ört skáldið
hefir þroskast. Og þó er eftir að
minnast á, hvað hugur þessa
skálds hefir verið næmur fyrir
öllum viðburðum í heimssögu
ÁR SHÁTIÐ
IDNSAMBAWDS BYpÍNGAMANNA
verður haldin að Hótel Borg laugar-
daginn 28. nóvember kl. 8 síðdegis.
FJÖLBREITT SKEMTIATRIÐI.
Adgöngum. á skrifstofunni Suðurgötu 8.
SKEMTINEFNDIIV.
Látlaus en
kærkomin
jólagjöf
er fullgerö mynd
en
15 Foto| fæst að-
eins hjá LOFTI, Nýja Bíó.
síðustu ára„ Jóhannes hefir ort
storbrotin kvæði um ymsa af
þessúm viðburðum, t. d. Brúna
höndin, Heilagt stríð, Dimitroff.
Hjarta skáldáins hatar og elsk-
ar méð alþýðimni í heiminúm,
hún á samú'ö þess alla.
Þanriig hefir hiö nýja sjónar-
mið eins og það birtist í. »Samt
mujn, ég vaka«, gefið lífi og' ljóð-
um Jóhannesar úr Kötlum auði
og dýpt, og jafnframt styrkt og
þroskað hans skáldlegu hæfi-
l,eika.
Nú stendur hann sem mesta
ljóðskáld þjóðarinnar, arftaki
hinna bestu sósíalistisku höf-
unda, Þorsteins Erlingssonar og.
Stephans G. Stephanssonar, í
brjóstfylkingui þeirrar vaxandi
alþýðuhreyfingar, sem á mátt-
inn til. að gera óskir skáldsins
að véru],eika.
HELSKIPIÐ eftir B. Traven 15
— Það heldj ég, herra minn?
— Hvað eigum við að gjöra við yður. Hverjum
þeim, sem finst vegabréí'slaus í Hollandi er varpað í
sex mánaða fangelsi og svo er hann, fluttur heim til
síns lands. En nú vitum við' ekkert frá hvaða landi
þér eruð. En við geturo ekki drepið yður eins og' hund.
Viljið þér fara til Þýskalands?
— Mig langar ekkert til þess að fara þangað. Þeg-
ar Þjcðverjuro er sýndur reikningur þá------
— Nú þér viljið ekki fara til, Þýskalands. Ég get
vel skilið það.
Þessi lögregluþjónn var augsýnilega skynsamur ná-
ungi.
Þvínæst hrópaði hann til eins lögregl,uþjónsins og,
sagði:
-— Fa.rið með þennan mann inn í. einhvern klefa
og gefið honum einhvern morgunverð. Farið síðan
og kaupio énskt blað og tímarit handia honum til þess
að lesa, honum líður þá skár og fyrir alla. muni, látið
hann hafa nokkra vindlinga..
VIII.
Seint um kvöldið var ég; sóttur aftur og var mér þá
skipað að fylgjast með tveimur mönnum, sem hvor-
ugur var í lögreglubúningi. Við gengpm rakl,eiðis til
járnbrautarstöðvarinnar og ókum eitthvað út í busk-
ann. Að lítilli stundu liðinni stigum við út úr járn-
brautinni í litlu þorpi. Var nú farið með mig til lþg-
reglustöðvarinnar. Ég var látinn setjast á bekk og
lögregluþjónarnir gláptu á mig um leið og þeir komu
á vörð eða fóru af verði. Einn og einn tal,aði við mig.
En þegar klukkan var orðin nærri tíu, komu tveir
menn til mín og sögðu:
—: Það er kominn tími til þess að fara,
Við gengum lengi, lengi yfir akra og engjar. Að
lokum námum við staðar og; anjnar maðurinn sagði
hljótt.
— Farið nú í þessa átt, sem ég bendi yður. Þér
rnætið engum á þessari leið. En ef svo skildi fara,
að einhver yrði á ferðinni, þá' gætið þess vei, að víkja
úr vegi, Þegar þér hafið gengið um stund, komið
þér að járnbrautinni. Þér fylgið henni, uns þér komio
til stöðvarinnar. Bíðið þar,. uns morgnar. Strax þegar
lestin fer af stað í'Jýtið þér yður að aðgöngumiðasöl-
•unni og ségið:
— Un troisiéme á AnversJ') — Munið þér þetta.
— Það vona ég. Það ætti að vera auðvelt.
— En þér megið ekki segja neitt annað. Þér fáið
farseðil og farið til Antwerpen.. Þar verður yður ekki
skotaskuld úr því að komast í skipsrúm. Þá vantar
altaf sjómenn. Hér hafið þér ofurlitinn nestisbita og
eitthvað til þess að reykja. Þér megið ekkert kaupa,
fyr en þér komið til Antwerpen. Hér hafið þér 30
belgiska franka.
Maðurinn rétti mér böggu.1 með smiurðu' bi auði,
pakka af vindlingum og eldspýtustokk.
— Komið svo aldrei aftur til Hollands. Þá fáið þér
*) Far á þriðja farrými til, Antwerpen,
sex mánaða fangelsi og verðið þar að auki reknir úr
landi. Þér hafið verið aðvaraðir í votta viðurvist.
Verið þér sælir og góða ferð.
Þarna stóð ég þá aí'tur um miðja nótt og vissi ekk-
ert hvar ég var staddur eða, hvert ég skyldi halda.
Ég gekk spottakorn í áttina, sem þeir bentu mér,
uns ég var genginn úr skugga um, að förunautar
mínir sæjui ekki lengur til ferða minna. Þá nam ég
staðar og íhugaði ráð mitt.
Átti ég að fara til Belgíu? Þar beið min, æfilangt
fangelsi, Eða átti ég að snúa aftur við til Hollands.
Þar bíða mín aðeins sex miánuðir.i Það var miklu
betra. En við þetta bættist burtrekstur úr landinu,
og guð mátti vita, hvað þeir gerðu, við mig fyrst ég
hafði ekkert vegabréf. Þetta var ljóta, klípan. Hefði
ég aðeins haft vit á að spyrjast í'yrir um til hvaða
lands þeir ætluðu að senda mig. Varla yrðu IIol,-
lendingar mikið betri viðskiptis en Belgíumenn.
Þó komst ég að þeirri niðurstöðu, að líklega væri
mér best að snúa, við aftur. Að minsta kosti gat ég
bjargað mér í hollensku og það er meira en ég gat
sagt uim frönskuna hjá þeim í Belgíu.
Ég hélt áfram um hríð, en settist svo niður á þúfu,
til þess að borða,, svo sneri ég við. Mig hrylti við æfi-
löngiu. fangelsi.i
Þetta gekk ágætlega, og.ég hélt fram.
— Nemið staðar, annars verður skotið.
Það er virkilega óþægilegt, þegar kallað er utan
úr myrkrinu.
— Annars verður skotið.
Maðurinn getur ekki miðað og ekki sér hann mig