Þjóðviljinn - 25.02.1937, Blaðsíða 2

Fímtudaginn 25- febrúar 1937.
HOÐTIEIINM
r
Þegar litið etr á ekilyrðin, sem
listir eiga við að búa hér á Is-
Jandi, má það teljast undravert,
hverju afkastað er á því sviði.
Landið er fáment, fólkið fátækt,
vöntun á undirbúningsskóluín,
lítils stuðnings og örfunar að
vænta frá hinu opinbera — og
þó fjölgar þeimt Islendingum ár-
lega, sem komast á hæð við lista-
menn stórþjóðanna. Við eigutn
málara, sem fara land úr landi
með sýningar sína,r og fá ágæta
dóma, við eigum söngmenn og
tónlistarmenn í fremstu röð, og
við eigum skáld, sem vel myndu
sóma sér í akademíum stórþjóð-
anna. Pað er erfitt að gera sér
í hugarlund, hversu mikið þess-
ir menn hafa orðið að leggja á
sig, hversu miklu þeir hafa orð-
ið að fórna, en það ætti að vera
augljóst, að listin er í augum
þeirra eitthvað annað og meira
en innihaldslaus hégómi.
Leiklistin á hér að vonum
erfiðast uppdráttar allra list-
greina, vegna þess, hvað hún er
bæði kostnaðarsöm og staðbund-
in. Hér er ekkert viðunanlegt
leikhús til, enginn leikskóli, eng-
in leikhefð. Þó hefir komið fram
álitlegur hópur áhugafólks, sem
er reiðubúið að bjóða örðugleik-
unum birginn, og gerast braut-
ryðjendur á sviði íslenskrar leik-
Iistar. Sunit af þessu fólki hef-
ir jafnvel leitað sér mentunar
við erlenda leikskóla, svo að á-
etæða er til að ætla, að það taki
list sína aJvarlega. Það eru án
efa þegar til það góðir leikkraft-
ar hér í Reykjavík, að þeir ættu
að vera þess umkomnir, að
auðga menningarlíf bæjarins að
miklum mun og hefja leiklistina
í sömu hæð og aðrar listgreinir.
Leiklistin er eitthvert mesta
menningartæki sem til er, og
hennar er sérstaklega brýn
nauðsyn hér á Islandi. Hún á að
fegra og fága hið talaða orð, hún
á að vera lyftistöng hinnar ungu
siðmenningair okkar um fram-
komu, og fas, og hún á að kenna
Leikfélag Reykjavíkur.
fólkinu ,að hugsa rökrétt og
sjáJfstætt um hin mörgu og al-
varlegu, vandamál, sem nútíma-
maðurinn á við að glíma. Þetta
hefir verið hlu.tverk leiklistar-
innar aJstaðar og á öllum tím-
um, þar sem hún, hefir náð
nokkrum þroska, og þetta hlut-
verk verður hún að leitast við
að leysa, hér, ef hún á að eiga
nokkra framtíð. Iæikfélagið hef-
ir því miður sett sér aJtof lágt

Ingibjörg Steinsdóttir og Indriði
Wawge.
mark í starfsemi sinni að þessu.
Það hefir lagt altof einhliða á-
herslu, á að skemta,, og Isegar
það hefir tekið til meðferðar
leikrit alvarlegs eðlis, hefir það
yfirleitt valið leikrit, sem lítið
eða ekkert gildi hafa fyrir ís-
lenska áhorfendur-
Um jólaleytið sýndi það mjög
fraxnbærilegt gamanleikrit og
hefði maður þá mátt búast við
einjiverju viðameira næst, en í
þess stað sýnir það nú annan
gamanleik. Um þennan leik er
ekkert annað að segja annað en
manna konup,
Gamanleikur eftir Walter Hackert
það, að hann er tegundarhreinn
reifari, og þó af lakara tagi.
Reifari er og verður altaf reif-
ari, hvernig sem á er haldið.
Það má vel vera að rnargir
Waage.
skemti sér vel í leikhúsinu, en
það er ekki hægt að tala um lisfc
í sambandi við slíkan leik, og
það er ekki sjáanlegt, að hann
veiti nokkuð fram yfir lélega
kvikmynd, en af þeim höfum við
nóg. Það verðujr ekki hjá þvi
komist, að heimta eitthvað meira
,af þessu, eina leikfélagi bæjar-
ins og það ætti reyndar að gera
hærri kröfur til sín sjálft. Leik-
félagið verður að gefa starflsemi
sinni eitthvert innihald, ein-
hvern tilgang, annars verður
það aldrei fugl né fiskur, annars
verður aldrei neitt úr þeim
hæfileikum, sem til eru, á sviði
leiklistarinnar. Listin verður að
hafa einhvern boðskap að flytja,
annars deyr hún. Leikfélagið
gengur auðsjáanlega út frá
gagnstæðum fbrsendum í starfi
sínu: Ef leikfélagið hefir boð-
skap að flytja, þá deyr það.
»There must be something rott-
en in the state of Denmark«.
G. Á.
Frá Alpingi.
FRAMHALD AF 1. SIÐU.
Lýðsskrum Ólafs Thors
Og í gær, þegar ölafu,r Thors
reis upp með Sínum v,ana belg-
ingi og hroka, barði sér á brjóst
og réðst á stjórnina fyrir það,
hvernig hún hefði þarna þver-
brotið allar lýðræðisreglur og
þingræði, varð fátt um svör hjá
atvinnumálaráðherra, annað en
það, að hann hefði átt tryggan
þingmeirihlujta að baki sér. Og
þegar Ólafur las upp úr sam-
þykt frá flokksþingi Framsókn-
armanna, þar sem yfirlýst er sú
stefna, að aðalflokkarnir á Al-
þingi ættu, að hafa íhlutun um
stjórn síldarverksmiðjanna, og
spurði forsætisráðherxa, hvort
Framsóknarmenn á þingi mundu
standa við þetta., Svaraði Her-
mann því þannig, að það hef&i
altaf verið stefna Framsóknar-
flokksins, að allir þrir aðalflokk-
ar þingsins hefðu íhlutun um
stjóm verksmiðjanna. Og þad
mundi koma fram þegar í nefnd-
inni, sem fengi þetta mái til um-
ræðu, hvemig Frœmsóknarmenn
ú þingi hugsuðu sér framkvæmd
þessarar samþyktar flokksþings-
tns.
Varð ölafur gleiður við, og
bauð strax samvinnu Sjálfstæð-
ismanna til að breyta í. í gamla
Frh. á 3 síðu.
Arið 1936 létu þýsk yfirvöld t
Rínarhéruðunum hándtaka 2100 and-
fasista, Þetta dæmi nægir til þess a9
sýna hvilík >ánægja< ríkir í þessum
hluta landsins með stjórn þriðja rlk-
isins.
1r 1 Modena á Italíu varð nýlega
mikil sprenging í púðurverksmiðju.
fmsum getum er að því leitt hvaS
valda muni og hafa sumir talið að hér
hafi verið um hermdarverk að ræða.
Eins og að vanda lætur í Italíu hafa
ítölsku blöðin ekki minst á þetta.
Hinsvegar fullyrða erlendir frétta-
ritarar að mikill fjöldi manna hafi
verið handtekinn i tilefni af þessum
atburðum.
•fc Nýlega er komið út í Sviþjóð-
hjá Albert Bonnier annað bindi af ís-
lenskum fornsögum í sænskri þýð-
ingu. Hefir Hjalmar Alving þýtt sög-
urnar og séð um útgáfuna. I fyrra
bindi var Eyrbyggjasaga og Lax-
dælasaga, en í þessu siðara bindi er
Gísla saga Súrssonar og Grettissaga,
Sögunum fylgir formáli og ýmsar
skýringar og kort af sögustöðum.
Fyrirhugað er að þessi sænska útgáfa
af Islendingasögum verði í fimnx
bindum. I þr’emur síðustu bindunum'
verða meðal annars þessar sögurr
Njálssaga, Egilssaga Skallagrímsson-
ar, Vlgaglúmssaga, Hrafnkelssaga,
Hænsna-Pórissaga, Gunnlaugssaga
ormstungu og Bandamannasaga.
Hjalmar Alving hefir valið sögurnar
í samráði við prófessor Sigurð Nordal
og fékk hugmyndina að þessu útgáfu-
verki er prófessor Nordal hafði flutt
erindi sín í Stockhólmi fyrir nokkr-
um árum. Nokkru íyrir aldamót
komu út örfáar af Islendingasögun-
um á sænsku, en þýðingarnar þóttu
stixðar og náðu sögurnar minni út-
breiðslu en vænta mátti. (FCr).
Gamlæ Bíó.
Skuggar í Paradís-inm
(Börn náttúrunnar.)
GamJa Bíó sýnir þessa dagana
ágæta mynd frá lífi Suðurhafs-
eyjabúa, sem Evrópumenn
svifta frelsi og reyna að eyði-
leggja með þrældófni í fosfór-
xiámum. Myndin er ágæta vel
leikin. Höfuðleikendurnir, Mala
og Lotus, eru, að góðu kunn úr
álíka kvikmyndumr. En innihald
myndarinnar gefur tilefni til
að ræða nokkru, nánar það þjóð-
félagslega fyrirbrigði, sem
þarna er um að ræða.
Eyjaskeggjar Suðurhafseyj-
anna lifa á frumstigi þjóðfélags-
þróunarinnar, í mannfélagi, sem
onn ekki þekkir stéttaskiftingu,
né kúgun, —• aðeins vísi til höfð-
ingjavalds hjá foringja ættar-
hópsins. Það er hin svokallaða
frumsameign, — frunakommún-
ismi, sem ríkir hjá þessum eyja-
skeggjunx. Og það er ekki und-
arlegt, þó Evrópumönnum úr
spiltu, þjóðfélagi stéttakúgunar
virðist líf þessara náttúru,barna
einskonar »paradís«.
Inn í þessa paradís »villi-
mannanna,. heiðingjanna, lágu
þjóðflokkanna«, — eins og sum-
ir kalla þá, brýst nú auðvald Ev-
rópu til að afla sér ódýrs vinnuv
afls, til að svifta hina frjálsu,
frelsi sínu, til að þrælka börn-
um náttúrunnar út í drepandi
lofti námanna.
Þannig hefir það gengið til
gagnvart þessum frumstæðu
þjóðum- Á mannránum og þrælæ
haldi hafa ensku, hollensku,
spönsku, portúgölsku auðmanna-
stéttirnar grundvallað au,ð sinn.
Við skulum nú skýra nánar frá
þessu úr góðri heimild.
»Fundur gujl- og silfurauðæfa
Ameríku, — þrælkun og útrým-
ing hinna innfæddu, sem grafn-
ir voru lifandi í námunum, —
sigrar og rán í Austnr-Indíum,
— breyting Afríku í eitt alls-
herjarveiðiland til að veiða
negra og selja þá, —: I>að tákn-
aði ajt morgunroða auðvalds
skipujagsins.
Um nýlendukerfi kristnu
þjóðanna ritar1 maður að nafni
Howitt: »Villimenska og grimd-
arverk hinna svonefndu kristi-
legu þjóðílokka í öllum löndum
jarðarinnar og gagnvart hverri
þjóð, sem þeir gátu updirokað,
á sér engan líka á nokkru tíma-
bili verajdarsögunnar, hjá
nokkrum þjóðflokki,, hve viltur
og ósiðaður, harðbrjósta og ó-
svífinn sem hann var«. Saga
holJensku nýlendnanna er »ógur-
leg mynd af svikum, mútum,
morðum og varmensku«. Gott
dæmi eru aðferðirnar við mann-
rán á Celebas, til að fá þræla til
að vinna á Java. Mannræningj-
ar voni, gerðir út, Þjófurinn,
túlkurinn og seljandinn voru að-
ulumboðsmenn við verslun
þessa, innfæd’dir »prinsar« aðal-
seljendurnir. Æskujýðurinn, sem
stolið var, var geymdur í fang-
eJsum í Celebes, þangað tiJ hann
var orðinn nógu þroskaður til að
senda hann með þrælaskipunum.
Opinber slcýrsJa segir svo frá:
>Bara í borginni Makassar t d.
er fujt af leynilegum fangelsum,
hverju öðru ógurlegra og öll eru
þau fuJJ af þessum fórnardýr-
um ágirndar og harðstjórrnar,
hnept í Mekki, rifim með ofbeldi
frá f jölskyldumi sínum«- Til þess
að ná Malakka á sitt vald mút-
uðu Hollendingar landstjóra
PortúgaJa. Hann slepti þeim
1641 inn í borgina, Þeir fóru
beint heim til hans og myrtu
hann, til að »spara sér« að borga
mútumar, 21 875 sterlingspund.
Hvar sem þeir stigu fæti á
grund, hlaust landeyðing af.
Banju,wangi, eitt héraðið í Java,
hafði 1750 yfir 80,000 íbúa,, 1811
aðeins 8000. Þetta er hin, milda
verslun!«
Þessi fáu dæmi eru úr hinu
mikla riti Marx, >Auðmagn«.
Mætti þar finna mörg fleiri
dasmi.
Við Islendingar þekkjum líka
úr okkar sögu dæmi um sams-
konar meðferð. Mannrán enska
kaupmannaauðváldsins voru
ekki bundin við Asíulönd og
Kyrrahafseyjar. Á 15. öld
frömdu enskir kaupmenn einnig
mannrán hér á Islandi. Hinir
rændu Islendingax voru svo
seldir mansali á þrælamörkuð-
um í Lynn og öðrum enskum
borgum. Þeir höfðu lika mildara
form fýrir mannrán, ensku
kaupmennimir, — þeir keyptu.
börn hér á Islandi og fluttu' út
og seldiu. Á 15. öld var bann lagfc
við því hér að foreldrar seldu
börn sín þannig.
Kvikmyndin í Gamla Bíó er
góð,, en hún sýnir þó aðeins mild-
asta formið af menningar- og
siðleysi auðvajdsskipulagsins.
Við hliðina á veruleikanum
bliknar myndin af þrældómi
rændu negranna í íosfórnámun-
um.