Þjóðviljinn - 06.05.1937, Blaðsíða 2

Fimtudaginn 6. maí 1937.
ÞJÖÐYILJINN
Hollywood gegn spönsku
fasistunum.
Chaplin og Marlene Dietrich í fararbroddi
Nýlega kom frétt frá kvik-
myndabænum Hollywood, sem.
mjög stingur í stúf við þær slúð-
ursög'Oir ujn; kvikmyndastjörn-
urna.r, sem annars eru helstu
fregnirnar, sem þaðan eru send-
ar út urm heiminn.
Malraux á fundi með
«stjörnunum«
25. mars s. 1. var haldinn
fu,ndur í Hollywood, og sóttu
hann ekki færri en 12000 manns,
flest, leikarar, leikstjórar og aðr-
ir sem vinna við kvikmyndatöku.
1 forsæti fundarins sátu nokkr-
ar af þektustu »stjönmnum« í
Hollywood,, þar á meðal Charlie
Chaplin, Marlene Dietrich, Wall-
ace Beery, Joan Crawford,
Douglas Fairbanks og Pmd
Muni.
Mannfjöldi þessi hafði safnast
saman til að heyra hinn heims-
fræga franska rithöfund, André
Malraux, segja frá borgarastyrj-
öldinni spönsku, en Malraux hef-
ir sjálfur tekið þátt í henni sem
flugliðsforingi í stjórnarhernum.
I1/* miljón dollara á fáum
mínútum
Chaplin íjnyndinni »Nútíminn«.
umgetnum, fundi hafði- geysileg
áhrif. Eftir uppástungu hans
var hafin innsöfnun til spönsku.
alþýðunnar, og safnaðist hálf
Önnur miljón dollara á örfáum
mínútum.
Fréttarltari enska kommiinista-
blaðsins Daily Worker i Madrid,
Franck Pitcairn hefir nýlega sent
blaöi sínu skýrslu um viðtal, sem
hann átti við aðalritara Kommúnista-
flokks Spánar, Jose Diaz. Diaz skýrði
Pitcairn frá þvi að nærri helmingur
þeirra Spánverja, sem nú væru í
•Kommúnistaflokki Spánar væru í
kernum.
Vk Á hverjum degi kemur til Gí-
braltar fjöldi manna, sem eru að
flýja úr her uppreisnarmanna. Pykir
þetta ásamt ýmsu fleiru benda til
þess, hve mikil óreiða ríkir í herj-
um uppreisnarmanna.
-fa Blöðln um víða veröld rita nú
sem ákafast um vaxandi íasisma-
hættu í Rúmeníu. Rúmenska stjórnin
hefir orðið að grípa til ýmsra varn-
arráðstafana til þess að hefta fram-
ferði fasistanna. En á meðan þetta
er að gerast lýsa þýsku blöðin með
hjartnæmum orðum og mikilli hrifn-
ingu hinni vaxandi árvekni rúmenskr-
ar æsku undir forustu Codreanu for-
ingja járnliðsins. Lýsir það sér í öllu
að hinir rúmensku fasistar eru aðeins
málpipur Pjóðverja og undir stjórn
nasistanna i Berlín.
ÍT Spánska fréttastofan »Agence
Espagne« skýrir nýlega frá því, að
Rogelio Espirnosa borgarstjóri í La
Linea sé nýkominn til - Gibraltar.
Espirnosa hafði meðferðis 200.000
peseta, sem voru úr eigu breiðfylk-
ingar Francos í La Liena. Borgar-
stjórinn skýrði yfirvöldunum í Gí-
braltar frá því að hann væri flúinn
úr borginni.
Ef til vill eru nú þeir atburð-
ir að gerast í Japan, sem skera
úr um það, hvort tekst að koma
þar á hreinu fasistisku einræði
hersins, eða hvort einhvers kon-
ar borgaralegt lýðræði fær að
lifa þar áfram.
Þingrof Hajasi-stjórnarinnar
í vetur var gert þvert ofan í
vilja þingflokkanna. En stjórn-
in ætlaði sér að byggja upp nýj-
an og voldugan fasistaflokk fyr-
ir kosningarnar, flokk sem hún
gæti framvegis stuðst við 1 þing-
inu, og þannig haldið áfram að
stjórna undir þingræðisyfirsk ni.
Helstu stefnuskráratriði þessa
nýja flokks var aukinn vígbún-
aður, styrking Japans út á við
og umskipun ríkisvaldsins í
fasistiskt horf. Jafnframt réðist
Hajasi hatramlega á frjálslyndu
flokkana, og hafði óspart, hótan-
ir í frammi um að þeir mundu
ekki eiga afturkvæmt til áhrifa
á stjómmál landsins.
Stjómin er óvinsæl.
Herforingjaklíkunni, sem
stendur að japönsku stjóminni,
er það Ijóst, að stefna þeirra
Malraux er á fyrirlestraferð
um Bandaríkin,, að tala máli
spönsku alþýðunnar, og skora á
fólk að sýna í verki samúð sína
með hetjubaráttu spönsku þjóð-
arinnar. Á ferð sinni kom Mal-
raux til Hollywood, og hin eld-
heita hvatningarræða hans á
á mjög lítið fylgi meðal þjóðar-
innar, og að landið logar í óá-
nægju með núverandi stjómar-
far. Almenningsálitið fordæmir
einróma hernaðareinræðið. —
Þingrofið og tilraunirnar til að
skapa fasistaflokk áttu að verða
til þess að kúga almenningsálit-
ið, til þess að þurka út síðustu
leyfamar af þingræði í Japan,
og setja þar upp einræðisstjórn
hersins eftir fasistafyrirmynd-
um.
Þingrofið var einn liður í á-
ætlun herforingjaklíkanna um
að ná óskoruðum yfirráðum í
stjórnmálunum og atvinnulíf-
inu. Og myndun fasistaflokks-
ins átti að skapa það fjölda-
fylgi,, sem japanska fasismann
hefir vantað fram að þessu. En
það er nú komið á daginn, að
þessi áætlun hefir algerlega mis-
tekist.
Samband við f jármálaauðvaldið.
Stjórn Hajasi hafði fyrst og
fremst það hlutverk að brjóta á
bak aftur andstöðu þingsins
gegn vígbúnaðaráformum her-
stjómarinnar. Það sýndi sig að
Mótmæli gegn spönsku
fasistunum
En kvikmyndafólkið * lét sér
ekki nægja að láta peningana af
hendi. Fyrir nokkru gáfu heims-
frægir kvikmyndaleikarar,
Chaplin, Wallace Beery, Marlene
engum borgaraflokkanna tókst
að mynda stjórn í óþökk hers-
ins, þó að mestur hluti þjóð-
arinnar stæði að baki þingflokk-
anna. Herinn neytti þessa sig-
urs síns til hins ýtrasta, og til
að festa sig í sessi samþykkti
hann nú talsverða undanláts-
semi við hann hluta fjármálaauö
valdsins, sem beinast samband
hefir við afturhaldssömu þing-
flokkana, og var fjármálaráð-
herrann í stjóm Hajasis og
bankastjóri Japansbanka út-
nefndur úr þeirra flokki. Enn-
fremur samþykkti stjórnin að
lækka að miklum mun skatta á
stóriðjufyrirtækjum, sem Hi-
rota-stjómin hafði komið á.
Það var þessi undanlátssemi
við stóratvinnurekendur, og
fjármálaauðvaldið, sem varð til
þess, að þingið samþykkti fjár-
lög Hajasi-stjórnarinnar, þrátt
fyrir hin óskaplegu vígbúnaðar-
útgjöld þeirra.
Hrakfarimar
í utanríkismálunum.
Þrátt fyrir þessa undanláts-
semi við aðra flokka japönsku
yfirstéttarinnar, verður hern-
aðareinræðið stöðugt óvinsælla
meðal þjóðarinnar. Hrakfarirn-
ar í utanríkismálunum, sem
urðu til þess að þýsk-japanski
samningurinn var gerður, urðu
líka til að auka mjög óánægj-
una innanlands.
Dietrich og fjöldi annara út
mjög harðorð mótmæli gegn
framferði spönsku fasistanna og
hinna þýsku. og ítölsku banda-
manna þeirra, og sendu, um, leiö
eldheitar baráttukveðjur til
spönsku frelsishetjanna.
Vekur þessi afstaða kvik-
myndaleikaranna mjög mikla at-
hygli í Ameríku,. og er tálið að
þetta geti haft mikil áhrif á al~
menningsálitið þar i landi um at-
burðina á. Spáni.
íjóflaratkyæöi í Lnx-
emtmrg 11 bannið á
Kommúnistaflotknum.
Fyrir nokkru var skýrt frá
því að stjórnin í Luxemburg
hefði látið banna Kommúnista-
flokkinn þar í landi. Verkalýðs-
hreyfingin tók þetta mál mjög
óstinnt upp, og hótaði allsherj-
arverkfalli. Sá stjómin sér ekki
annað vænna en ákveða, að fara
skyldi fram. þjóðaratkvæði um
lög þessi, og fer það fram sam-
tímis þingkosningunum 6. júnl.
Þar af leiðandi hefir Kommún-
istaflokkurinn fullan rétt á þátt-
töku, í þeim kosningum. Stjórnin
vonar að hún geti fyrir þann
tíma æst fólkið svo gegn Komm-
únistaflokknum, að þjóðarat-
kvæðið gangi henni í vil, en lftil
líkindi eru talin til þess.
Þessi lög um »verndun þjóð-
félagsins« er ekki einungis beint
að kommúnistum, heldur yrðu
þau, til þess að þrengja stórum
kosti lýðræðisins. Þau eru flutt
af stjóminni og afturhaldsmeiri-
hluta þingsins að undvdagi Iiitl-
Japanir eiga nú erfiðara um
vik í Kína en áður. Þeim hefir
ekki tekist að kúga Kínverja til
hlýðni, og nú er svo að sjá, sem
meiri möguleikar séu á einbeit-
ingu allra krafta kínversku
þjóðarinnar gegn erlendu inn-
rásarherjunum en nokkru sinni
fyr.
Landrán Japana í Mandsjú-
kúó hefir ekki fært þeim þann
hagnað, sem þeir gerðu ráð
fyrir. Alt það sem þeir hafa get-
að sogið út úr þessu nýja hjá-
landi hefir verið uppétið af hin-
um æðislega vígbúnaði.
Fjármál ríkisins eru í megn-
ustu óreiðu, og kjör fólksins
versna stöðugt; ekki einungis
verkamenn og bændur verða nú
að lifa hreinasta hungurlífi,
heldur einnig mikill hluti milli-
stéttanna.
Þannig er árangurinn af
stjórn herforingjaklíkanna.
Kosningarnar.
Þrátt fyrir alt þetta, hefði þó
enginn búist við því, að japanski
fasisminn mundi bíða svo herfi-
legan ósigur í kosningunum,
sem raun varð á,. Af 4.66 þing-
sœtum fengu stuðningsflolclcar
fasismans, stuðningsflokkar
Hajasi-stjómarinnar einungis
40 sœti, og frjáislyndu og rót-
tceku floklcarnir eru í meirihluta.
Hajasi-stjórnin gerði alt
Látlausir bardagar
á Baska-vígstööv-
unum.
FRAMHALD AF 1. SIÐö
Á Baskavígstöðvunum stend-
ur nú aðalorustan um umráð yf-
ir veginum meðfram ströndinni
milli Guemica, og Bermeo. Báðir
aðilar telja, sig hafa þar yfir-
höndina.
Brottflu,tningur óvopnfærra
borgara frá Bilbao byrja á
morgun. Verða þá 4000 manns
fluttir þaðan með skipinu »Hav-
ana«. Breski konsúllinn er kom-
inn aftur til Bilbao frá Hendaye
til þess að aðstoða stjórnina við
brottflutning fólksins.
1 skeyti frá Santander er sagt,
að staðhæfingar uppreisnar-
manna um hafnbann við San-
tander sé uppspuni einn. I gær
hafi t. d. sextán flutningaskip
þ. á. m. eitt breskt, komið til
Santander, og ekkert þeirra orð-
ið fyrir nokkrum tálmunum, á
leið sinni þangað. (F.Ú.)
crsstjómarinnar. »Sambandið tíí
varnar lýðra0ðinu« hefir nú tek-
ið u,pp baráttu gegn lögum þess-
um.
Gerist
áskrifendur
að Rétti.
hugsanlegt til þess að hafa á-
hrif á kosningarnar sér í vil,
víða var augljóslega skipulögð
kosningakúgun. En ekkert
dugði. Fasisminn beið hinn
smánarlegasta ósigur.
Kosningabaráttan varð að
baráttu þjóðarinnar gegn hern-
aðareinræðinu, gegn fasisman-
um, gegn hinum æðisgengna
vígbúnaði, gegn hungurstilveru
fjöldans, dýrtíð, tollum og
sköttum. Hún varð að einhuga
baráttu þjóðarinnar fyrir lýð-
ræði og þingræði, fyrir almenn-
um m.annréttindum, fyrir mál-
frelsi, ritfrelsi, funda- og fé-
lagafrelsi, fyrir friðarstefnu í
utanríkismálunum, og gagn-
kvæmum samningum millí
Japans annarsvegar og Kína cg
Sovétríkjanna um það að hvor-
ugt ríkið skuli ráðast á hitt.
Og fasisminn beið herfilegan
ósigur. Hajasi hefir lýst því yf-
ir ,að hann muni halda áfram
við stjóm gegn vilja yfirgnæf-
andi meirihluta þingsins. Enn er
ekki séð hvernig málin skipast
upp úr þessum kosningum, eða
hvort Hajasi og hernaðarklík-
unni tekst að halda völdunum.
En hvergi í heimi, þar sem fas-
isminn hefir tekið völdin, á hann
eins lítið og ótrygt fjöldafylgi
og í Japan.
Hann styðst ekki við neitt
nema byssustíngi hersins, — og
sú stoð stenst ekki til lengdar
sameinað áhlaup miljónanna.
Erlend yfirlit.
Baráttan milli lýðræðis og fas-
isma í Japan harðnar stöðugt.