Þjóðviljinn - 14.07.1937, Blaðsíða 2

Miðviku-dagurinn 14. júlí 1937.
ÞJOÐVILJINN
Fréttaritari frá Mancliestcr Gu-
ariliiin, sem dvailið hefir á Aragoniu-
vígstöðvunum hefir nýlega, skrifað
grein um þann félagsanda og fyrir-
myndar aga, sem ríki i spánska, lýð-
veldishernum. Hann er sérstaklega
hrifinn af því, að allstaðar eru bœk-
ur hjá hermönnunum I skotgröfunum.
Hann kveðst hafa, talað við hermann,
sem x byrjun stríðsins kunni hvorki
að lesa né skrifa, sem ekki er óal-
gengt 1 sumum héruðum Spánar, en
hafði lært hvorttveggja af hjálpfús-
um félögum í hvíldartímunum bak
við víglínunai Hann sagði að í sinni
herdeild hefðu í byrjun verið margir
ólæsir, en nú hefðu þeir allir lært
lestur og skrift.
it Frá Honolulu kemur sú frétt,
að þjóðlega atvinnumálastjórnardeild-
in sé nú að rannsaka kærumál 500
verkfallsmanna frá sykurekrunum.
Verkamennirnir segja, að þeir verði
að búa við vinnuskilyrði, sem minni
mjög á bændaánauð miðaldanna. Varð
menn aki-anna hika ekki við að hóta.
þeim með vélbyssum. Verkfallsmenn-
irnir krefjast hærri launa, viðurkenn-
ingar á verkalýðsfélagi sínu og að
hætt verði að beita þvingunum til
þess að vernda hina gömlu vinnu-
samninga.
ic Frá Madlld er símað að í mála-
ferluixum gegn fasistunum, sem
reyndu að koma sér inn í lofther
stjórnarinnar hafi það komið fram,
að fasistarnir hafi agiterað fyrir þvl
meðai flugmannanna: að ganga yfir
til óvinanna. Játningar hinna dæmdu
Peter Freuchen
í Sovétríkjimum.
Danski nordurfarinn og landkönnuðnrinn P.
Frencken, ætlar að fara vísindleiðangur til ís-
hafslanda Sovétríkjanna.
Hinn kuoini danski landkönn-;
uður og íshafsfari, Peter Freu- ;j|
chen, er nýlega kominn til Len-:
ingrad, og verður hann þátttak-:
andi í vísindaleiðöngrum, sem:
fara á til nyrstu, íshafshéraða:
Scvétríkjanna, og rannsaka þjóð-
líf og háttu, Norðutrbúanna,
Við kom.u sina tíl Leningrad:
áttiu, blaðamenn viðtal við Freu-:
chen, og sagði hann þeim m. a.:
eftirfarandi:
»Mér var sönn ánægja að þvi j
a.ð taka boði prófessors Otto:
Schmidt, u.m að koma til Sovót-:
ríkjanna. Nú gefst mér kostu,r á:
að kynnast pólarrannsóknum j,
vísindamanna Sovétríkjanna og j
ég þa,rf ekki að taka það frarn, I
að á því sviði standa Sovétríkin j
nú fremst í heimi. Mér þykir enn j
vænna um þann m.ikl.a árangur j
er náðst hefir, vegna þess að;
hann skuli vera umninn af þjóðji
sem mér þykir mjög vænt; u,m.
Þa.ð var leiðangur Otto Schmidt
sem. tókst fyrst að lenda á Norð-
urheimskautinu, og nú hefir hin-
um djörfu flugmönnum Sovét-
ríkjanna tekist. ,að fljúga yfir
pólinn til Ameríku. Slíkar dáðir
sem þessar vitna ekki einungis
fasista leiddu til þess, að hægt var
að afhjúpa. þýðingarmikla. njósnamið-
stöð fasistanna.
Peter Freuchen.
u,rn, áræði o.g dirfsku, heldur
einnig um tækni á mjög háu.
stigi,.
Prófessor Otto Schmidt,, for-
ingi pólarrannsókna Sovétríkj-
anna er ekki einungis ágætur
vísindamaður, .heldur einnig fyr-
irmyndar skipuileggjari, sem
kann að velja fólk og nota það.
Það er óhætt að slá því föstu,
Nýtt verklýðsfélag
Nýtt verkalýðsfélag var í
fyrradag stofnað í Arnarnes-
hreppi í Eyjafirði og var stofn-
fundurinn haldinn í samkomu-
húsinu á Reistará.
Félagið heitir Verkamanna-
félag Arnarneshrepps og voru,
á stcfnfundinum samþykt lög
fyrir það og að það gengi, í Al-
þýðusambandið'.
1 stjórn vorui kosnir:
Ingólfur Guðmundsson form..
Aðalsteinn Jónsson ritari og
Ingimar Brynjólfsson gjaldkeri
og í varastjórn G'uðmundur Rós-
enkransson, Árni Þorláksson og
Bjarni Pálmason.
að Sovétríkin eiga nú slíkt mann
va.1 ungra pólarvísindamanna að
heimurinn m.un fyr en varir
standa á öndinni yfir afrekum
þeirra«.
Og Peter Freuchen endar við-
talið á þessum orðum:
»Á einni fyrstu ferð minni til
heimskautalandanna misti ég
annan fótinn, — og er því seinn
til snúninga. Eg get ekki annað
en hrifist með ,af eldmóði hinna
ungu heimskauítafara Sovétríkj-
anna, og ég hlakka til að byrja
á nýju.m rannsóknarleiðangrum
í Norðuirveg«.
Frá Leningrad hélt Peter
Freuchen áfram til Moskva, en
þaðan ætlar hann til nyrstu,
stranda landanna, sem áður
voru, einu nafni kölluð »Síbería«,
og ranns,a,ka þar siði og .háttu,
frumhyggjanna.. Hann hefir í
hyggju að skrifa síðar bók um
rannsóknir sínar í lieimskauta-
svæðum Sovétríkjanna.
FBAMHALD AF 1. SIÐU
að verða og er augljóst bæði í
New York, Washington, London
og París að menn eru. hræddir
um. að hér kunni að draga til
svo alvarlegra óeirða að ófriður
kn;nni að hljótast, af. Það sem
einkum styður þessa, skoðun, er
það ,að utanríkismálaráðuneyti
Japan hefir lýst því yfir að fram
koma Kínyerja í þessu, deilumáli
væri þannig að það væri aug-
ljóst að taka þyrfti fastar á til
þess að kenna Kínverjum og kín-
versku stjórninni .hvernig ættl
að koma fram við Japani.
Seinustu skeytí frá Nanking
lierma að stjórnin þar sé ennþá
að gera sitt ýtrasta til þess að
koma á sættujm
Anthony Eden átti í dag t,al
við sendiherra Japana í London
og sagði að breska stjórnin léti
sér m,jög ant um hvernig fram
úr þessu deilumáli rættist. Hann
átti einnig tal við sendih.erra
Bandaríkjanna, í London um
þetta mál. Um árangur af þess-
u,m viðræðum er ekki kunnugt.
SovétíSugið
Framhald af 1. síöu.
klukkutím.a á flugi og alt, gengið
að óskum,. Stöðvakerfi það sem
Rússar hafa sett upp á ísnum
í kringum Norður-heimskautið
dugði svo vel að aldrei liðu meira
en þrjár klukkustundir á m.illi
að fregnir fengust frá flugmönn-
uinum. (F.Ú.)
Spánnl Spánnl
Ellen Hörup, hínn þekti danski rithöfundur, er
getið hefir sér orðstír fyrir óþreytandi baráttu sína
í þágu friðarmálanna, ritaði nýlega í »PoIitiken« eftir-
farandi grein um atburðina á Spáni.
Niðurl.
Þannig var sá grunnur er
Spánarstyrjöldin reis af og
þannig er það með öll stríð.
Verndun auðmagnsins er grund-
völlurinn fyrir ».hlutleysispóli-
tík« stórveldanna, sem rekin er
til hagsm,u,na fyrir Franco.
Hann var fulltrúi afturhaldsins,
með honum stóðu auðvaldsherr-
ar Spánar. Frá hans hendi
. þu.rfti ekki að óttast að verki
smiðjur yrðui þjónýttar, námur
teknar eignarnámi eða jarðeign-
um landsherranna skipt u,pp
m.illi langsoltinna bænda og
vinnumanna. Þess vegna beittu
hin lýðræðissinnuðu stórveldi
óðar refsiaðgerðum gegn löglegri
lýðræðisstjórn Spánar. Þess-
vegna neitaði Frakkland að selja
stjórninni flugvélar. Þessvegna
neitaði England skipum stjórn-
arinnar um olíu í Gibraltar.
Þess vegna var stjórnarskipun-
um þegar 9. ágúst s. 1. bannað að
sigla á Tangerhöfn. Þessvegna
er hinni svokölluðu hlutleysis-
pólitík, ásamt, með stöðugum
brotum: fasismans á henni sífelt
haldið uppi.
Meðan spænska þjóðin berst
fyrir frelsi sínu, liggur peninga-
valdið í lævíslegri fyrirsát alt í
kring. Úr launsát sinni fylgist
það með rás vi'ðburðanna. Það
er það, sem gefur m.erkið, þegar
stjórnir þess kippa í þræðina.
En hvernig er svo hægt að
samrýma þessa nöktu, hags-
munapólitík enskra og franskra
yfirstétta við stórvelda-hags-
muni beggja þessara ríkja.
Enska heimsríkinu, getur ekki
staðið á sama, þó að ítalir reisi
fl.otastöð og flughöfn á Mallorka.
og víggirði Ceuta, þannig að Gí-
braltar missi alveg gildi sitt sem
verndarvirki enskra siglinga til
Indlands. Enn þá verri eru horf-
urnar hjá Frakklandi. 1 fyrsta
lagi yrði því algerlega bægt frá
Afríkunýlendum sínum, svo að
það gæti ekki flutt blökku-
mannahersveitir yfir Miðjarðar-
haf, ef til ófriðar kæmi. Auk
þess yrði það svo umkringt af 3
fasistaríkjum, ef Franco sigr-
aði á Spáni.
Engu að síður hefir Frakk-
land fylgt, Englandi í hl,u,tleysis-
pólitíkinni. Bæði þessi lýðræðis-
ríki hafa í trássi við alþjóðarétt
og sína, eigin stóiwelda-hagsm;uui
neitað spænsku stjórninni um
vopn. Þau hafa heldur kosið að
sjá Franco sigra, en að verkalýð-
Urinn fengí vOpn í hönd — og
eiga þar óskilið m.ál jafnaðar-
maðurinn Leon, Blum og íhalds-
maðurinn Baldwin. Þeir .hafa
sett hagsmuni auðvaldsins ofar
stórveldahagsmunum ríkjanna.
Eða lítur það aðeins þannig út á
yfirborðinuí. Eru stórveldin
máske aðeins hernaðarleg
verndartæki auðmannanna? Er
peningavaldið svo sterkt, að það
ráði jafnan úrslitum?
Enskl utanríkismálaráðherr-
ann, herra Eden staðfestir þessa
skoðuu. Þegar í septembermán-
uði hafði hann tilkynt, Hitier að
»Spánn og spænskax eignir
skuli vera ósnert. Þeirra öryggi
má ekki skerða af neinum aðila,,
eftír að landið kemst út úr þess-
um, vandræðum«.
England bíður þannig úrslilta
Spánarstríðsins, án þess að gera
sér nokkrar sérstakar áhyggjur.
Hvor aðilinn sigrar skiptir ekki
miklu máli — í einu atriði
standa, þeir jafnt að vigi. Þeir
verða báðir jafn-blásnauðir, og
peningalaust er ekki hægt, að
stjórna. Þeir verða að ieita til
þeirra sem. eiga peninga. Það
eru Frakkland og England. Þeir
verða neyddir til að samþykkja
þau skilyrði, sem, enskt og
franskt auðvald setur þeim. Hr,
Eden hefir þegar minst á eitt
þessara skilyrða. Það bitnar
mest á hinum eriendu banda-
mönnum, spænska afturhalds-
ins Hitier og Mussolini. Þeir
hernaðarlegu ávinningar, sem
þeir hafa náð og franska og
enska yfiridrotnunarstefnan ekki
vilja sætta sig við, af þeím verð-
ur tæpast mikið eftir. Og
spænskra verkamanna frá
borg og bygð m.un bíða hið sama,
1 8 mán'uði ,hafa þeir með ein-
stæðu hugrekki varist gegn hin-
um þremur erfðaféndu,m: kirkju,
landsheiTum og hervaldi. Víða
höfðu þeir tekið verksmiðjurnar
og myndað verkamannaráð. Það
vorui þeir sem börðust. Ef stjórn-
inni veitti betur voru það þeir,
sem uunu sigurinu. En þjóðfylk-
ingin, bandalag verkamanna- og
borgaraflokkanna tafði þá þjóð-
nýtingu á verðmætum landsins,
sem var takmark verkalýðsins.
1 Kataloníu, semi hafði veriq
gjörhreinsuð að fasistum, kom
þetta fyrst í ljós. Hernaðar-
nefnd andfasista var leyst, upp,
I stað þess kom, hin. gamla borg-
aralega stjórn, ásamt hermála-
stjórn, sem skyldi annast alt, er
að hernaðinum laujt Hin fyrri
ríkisvél tók aftu,r upp starf sitt
með embætitísmönnum sínum og
skrifstofufólki.
Allir flokkar tóku þátt í Þjóð-
fylkingarstjórninni — líka
kommúnistar og anarkistar. Og
þar með var brotinn oddurinn af
róttækni byltingarflokkanna,*)
Ef hr. Eden þyrfti aftur að
blanda sér í innri mál Spánar,
mu,ndi hann að þessu sinni snúa-
áminning sinni til spænsku
verkamannanna. Og hann mun
segja hið sam,a við þá og ha,nn
brýndi fyrir fa.sistu,nu.m: Hags-
munir breska aiuðvaldsins
»sku,lui ósnertir, öryggi þeirra
má ekki skerða af neinum að-
ila«. *
Mun þessum leik Ijúka eins
og einatt, áður, að f jöldinn vinni
orusturnar og valdhafarnir hirði
ágóðann, eins og Saint-Just
forðum; sagði?
Ellen Hörup.
'■') Þessi grein frú Ellen Hörup gefur
mjög ljósa hugmynd um hið svívirði-
lega, baktjaldamakk enska og franska
auðvaldsins I Spánarstyrjöldinni og
hinar raunverulegu orsakir, sem liggja
á bak við hina svokölluðu hlutleysis-
pólitík.
I>ó cru ýins atriðl sérstaklega I sið-
ari hluta, greinarinnar, sem Þjóðvilj-
inn ekki getur verið sammála,. Frúin,
virðist telja, að með þátttöku sinni
1 þjóðfylkingarStjórninni og andúfi
gegn skyndilegri og skefjalausri þjóð-
nýtingu, hafi verkalýðsflokkarnir
svikið sinn eigin málstað. Hitt mundi
sanni nær að þjóðnýtingin sjálf er
lítils virði, ef ekki er hægt að verja
landið fyrir óvinunum. Það er fyrsta
atriðið — skilyrði alls annai-s. Til
þess þarf einhuga átak allra lýðræð-
isflokka og sterka, og markvissa
stjórn. Þess vegna teljum við, að
flokkarnir hafi gert rétt með því að
binda sig fyrst við stefnuskrá sam-
fylkingarinnar og þjóðnýta aðeins
það, sem nauðsyn krafði og taka, þátt
í stjórnunum til að skipuleggja og
herða baráttuna gegn fasistaherjun-
um. I>ýð.