Þjóðviljinn - 09.06.1938, Síða 2

Fimmtudaginn 9. júní 1938.
P JÖÐVILJINN
Mfræðin
1 isto&ri
er wrfeiiegasti pMtnrinn
náttðrofræði.
I fióra áretugl Wúr engm Islenöingnr teklð háskölsproí í jarðfræði. -
Rannsöknir á Dalvikur-larðskjalfíanma og Vatnaiðkli. - Nanðsp á M\~
komna jarðfræðisafni i Reykjavik.
Viðtal við Sigurð Þorarinsson
Sigurður Pórarinsson er ný-
kominn heim, — með fullum
sigri af þeim erfiða orustuvelli
sem nám íslenskra stúdenta er-
lendis' e‘.r, — hann hefir lokið
embættisprófi í jarðfræði og
landafræði. Enginn skyldi halda
að það sé hversdagsviðburður,
að Islendingur lúki háskólaprófi
í jarðfræði, — það hefir ekki
leikið nema einn af fyrirrenn-
um Sigurðar — Helgi Péturss,
og síðan eru um 40 ár. Er það
næsta ótrúlegt, — einmitt jarð-
fræðin, verkefni hennar, virð-
ast kalla á mentaða íslenska
sérfræðinga, við hvert spor á
landi voru bíða jarðfræðings-
ins óráðin og spennandi úr-
lausnarefni. Verkefni, sem ættu
að kalla á þann heilbrigða þjóð-
armetnað, að íslendingar eigi
öðrum fremur að ráða gátur
ættlandsins. —
Grannur, meðalmaður á hæð,
léttur í spori, skíðamaður og
þaulreyndur jöklaprílari, við-
kynningargóður, félagslyndur,
spaugsamur og víða heima, —-
þannig er Sigurður Þórarins-
son.
Hann er Vopnfirðingur, son-
ur Pórarins Stefánssonar og
Snjólaugar Sigurðardóttur, er
þar bjuggu um skeið.
Auk þess að vera jafnvíg-
ur á jarðfræði og landafræði,
er Sig. flestum betur að sér i
nútímaskáldskap, fæst við yrk-
ingar sjálfur,, á kvæði á víð
og dreif um undanfarna ár-
ganga sænskra blaða, starfaði
á námsárunum sem bókagagn-
rýnir við blað í Svíþjóð, hefir
ritað greinar um feyðir á ís-
landi, tekið virka'n þátt í fé-
lagslífi stúdenta í Stokkhólmi,
— og er þó hér aðeins talið
nokkuð af þeim gjörningum Sig
urðar, sem opinberir eru. Hann
er einn þeirra manna, sem ætti
skilið að fá annað líf, — að
loknum vísindamannsferlinum
endurfæddist hann og yrði
skáldið yfirsterkara á seinniæf-
inni! i
— Já, ég hef átt allstrangt í
vetur, svarar Sigurður fyrstu
spurningu minni. Próflesturinn
tekur sinn tíma, og þó hef ég
ekki setið fastur við hann. I
Stokkhólmi er íjörugt félagslíf
meðal stúdenta, þeirra íslensku
og sænsku, auk þess brallar
maður sittiajf hverju, —; í vet-
ur t. d. gekk ég um meðglamr-
andi safnbauk fyrir spönsku
börnin — áhuginn fyrir málstað
spánska lýðveldisins virðistmér
meiri í Stokkhólmi en hér, —
ef til vill er ástæðan sú, að
margir sjálfboðaliðar sænskir
berjast á Spáni, — við það
verða einnijg þeir sem heima)
eru nær baráttunni.
_ Námið? Jú, ég hef einkum
Sigurður þórarinsson.
lagt stund á „quarter“-jarð-
fræði, og landafræði, einkum
þá hluta landafræðinnar,
er fjalla um samband manns-
ins við náttúruna, kulturgeo-
grafi. Á því sviði langar mig
til að fást vð ýms sögulegpró
blem frá fyrri tímurn, sem mig
grunar að megi fá skynsamlegr;
skýringu á en hingað til hafa
fundnar verið. Auk ýmsra nátt-
úruummerkja, öskulögin t. d.
eigum við frá eldri tímum ó-
venjulega áreiðanlegar heimild-
'ir í lannálum og fornbréfum, er
veita margvisjegan fróðleik um
veðráttu og landshagi.
— Dalvíkurjarðskjálftinn
1934?
Aðalritgerð mín í iarðfræðis-
prófinu fjallaði um rannsóknir
mínar á jarðskjálftanum. Á því
sviði, jarðskjálftarannsóknum,
er mikið starf óunnið. Par þarf
að skipuleggja jarðskjálfta-at-
huganir um land alt, og rann-
saka hvar mest líkindi eru til
að jarðskjálftar verði, og taka
tillit til þess, þegar ráðist er í
stór mannvirki. Er t. d. ráðlegt
að byggja dýra bryggju ogsíld
arverksmiðju á Húsavík, einu
mesta jarðskjálftabæli lands-
ins? Einnig þarf að athuga 'ná-
kvæmlega hvernig byggingar-
lag stenst jarðskjálfta best,
væri það merkilegt rannsóknar-
efni fyrir byggingaryerkfræð-
inga vora. Erlendis, t. d. í Kali-
forníu, er svo mikið tillit tekið
til jarðskjálftahættu, að hús eru
vátrygð eftir jarðskjálftakortum.
Vatnajökuls-rannsókn*rnar?
Ég var þjátttakandi í sænsk-
íslenska Vatnajökulsleiðangrin-
um 1936 ásamt prófessor Ahl-
mann, hinum fræga jöklafræð-
ingi, — Jóni Eyþórssyni og Carl
Mannerfeldt, og hélt þ'eim
rannsóknum áfram sumarið
1937. Ahlmann hefir gefið út
skemtilega frásögn um þenn-
an leiðangur. Auk þess eru
komnir út fjórir kaflar af Vís-
indariti um Vatnajökul, (Vatna-
jökull. Scientific results of the
swedish-icelandic investigations
1936—1937) og er þar saman
kominn árangur rannsókna
okkar, og yfirlit gefið yfir
fyrri rannsóknir.
„Hvað á að gera til að efla
íslenskar jarðfræðirannsóknir?‘
„Það þarf að vekja almennan
áhuga á jarðfræði, — byrja
með því að koma upp góðu
jarðfræðisafni. Leggja áherslu
á að eignast gott steinasafn,
en auk þess þarf að vera á
slíku safni eftirlíkingar af jarð-
myndunum, jarðlögum, bygg-
ingu landsins o. s. frv. Enginn
vandi væri að fá ágætt safn-
efni erlendis frá í skiptum. Ef
vel hefði verið farið með t. d.
zeolitana úr Teigarhorni, eða
silfurbergið okkar, hefðumvið
getað fengið allt, sem okkur
vantaði frá erlendum söfnum.
Nú er það svo, að langfalleg-
ustu zeolítarnir eru komnir í
söfn erlendis og hafa farið
fyrir lítið.
Annars vantar hér fólk til
yfirgripsmikilla rannsókna.
Helst þurfa margir jarðfræð-
ingar að vinna saman, hver
með sérmenntun á vissu sviði,
— steinafræði, almennri jarð-
fræði o. s. frv. Nú sem stend-
ur eru tveir íslenskir náms-
menn langt komnir með jarð-
fræðinám, Tómas Tryggvason
með steinafræði sem sérgrein,
og Guðmundur Kjartansson í
almennri jarðfræði.
Erlendis vinna stúdentar mik-
ið starf í þágu rannsókna, með-
an þeir eru að námi. Mér hef-
ir komið til hugar, hvort ekki
væri.Vrægt að láta nemendur í
efstu bekkjum menntaskólanna
taka að sér þetta starf hér
heima, t. d. að hjálpa til að
koma upp góðu safni. Hér á
landi ætti líka að gera nemend-
um að skyldu að safna ákveð-
inni tölu steina undir stúdents-
próf eða gagnfræðapróf jafn-
hliða plöntusöfnun. Jarðfræðin
hlýtur að vera þýðingarmesta
grein náttúrufræðinnar hér á
landi að undantekinni fiskifræð-
inni. Þessvenga er eðlilegt að
við sýndum henni mikinn
sóma.
— Hvað ferðu að gera nú á
næstunni?
— Ætli ég fari ekki
út í eitthvað ,,praktiskt“. Fólki
þykir ekkert atlrugavert við
það að sagnfræðingar og aðrir
slíkir séu að grúska í efnunL,
sem ekki verða látin beinlínis
í askana, en jarðfræðingar
verða skilyrðislaust að finna
einhverja góðmálma eða annað
til praktiskra nota. En almenn-
ar rannsóknir á jarðfræði Is-
lands eru komnar það skammt,
að t. d. leit að málmum hlýtur
að vera fálm. — Ég vildi gjarna
taka að mér deild náttúrugripa-
'ivær norskar konur — sem áttu
sinn soninn hver í Ameriku — voru
að tala saman og ba.rst samta.lið aö
sonunum vesIai1 hafs. Segir þá önnur.
kona.n: Sonur minn er. nýbúinn að
skrifa. Hainn segir 1 bréfinu að
ha,nn sé orðinn eitthvað stórt, a.nn-
aðhvort »!assarón« eða, »barón«, hvert
heldur var man ég ekki, en það er
víst eitt og hið1 sama..
**
Um borð 1 togurunum frú Reykja-
vík er þa.ð siður, að ef einhyer há-
setinn ekki kemur á vöku, sendir
skipstjórinn stýrimanninn fram í
lúkar með hitamælir til að mæla lík-
amshitann 1 manninum. Einum stýri-
manni var lltið gefið um þessar
sendingar. Eitt sinn sér f.kipstjóri að
tvo menn vantar og er nonum sagt
að þeir séu báðir veikir. Þeir hétu
Jón og Guðmundur. Eins og yenja
var, sendir skipstjóri stýrimanninr
»fram í« með mælirinn, og fer hann
svo til vinnu sinnar, en gieymdi að
líta á mælirinn. Skipstjóri spyr eft-
ii líðan mannanna, og hvað hitinn
sé. hár. Stýrimaðurinn svaraði önug-
ur: »Það eru B9 í Guðmundi. en
hörku gaddur í Jóni«.
~k
Sunnlenskur skipstjóri var eitt
sinn sem oftar á siglingu inn Eyja-
fjörð og lét stýra í suður eins og
yera bar. Um vökuskifti kemur einn
hásetanna að stýrinu og spyr hvaða
strik hann eigi að stýra. Skipstjór-
inn segir: »Stýrðu akkúrat í S, en
ekkert sunna.r«.
Danskur skipstjóri stiandaði eitt.
sinn skipi sínu og fórust allii nema
skipstjóri og ungur piltur, sem var
matsveinn. Skipstjórinn hét á skap-
arar.n, meðal annars því, að ganga
með baunir i skónum til æfiloka --
ef sér yrði björgunar auðið, og fékk.
drenginn til a,ð heita hinu sama. Svo
fór að þeir komust að landi, á eyði-
stað, en höíðu áður látið baunirnar
í skó sína.. Á göngunni til bygða
kvaldist skipstjóri mjög af að ganga.
á baununum, en drengur kvartar
hyergi. Skipstjóri dáðist að dreugn-
um og spyr hann eftir líðan í fótun-
urn. Drengur segist ekkert finna tii
undan baununum, — »en ég bara
sa.uð þær fyrst«.
**
Björn Gunnlaugíson kennari þóttí
1 mörgu undarlegur, og mjög var
hann trúgjarn talinn. Einn af hátt-
um hans. var að þéra, alt sem hann
talaði yiö, bæði menn og skepnur.
Sagt er að eitt sinn hafi honum orð-
iö þa.ð á að stígai ofan á löpp á hundi,
og skrækti seppi a.f sársaukanum.
Segir þá Björn: »Fyrirgefið þér, elsk-
an min. Það var ekki meiningin að
meiða yður«. — Einhver haíði talið
honum trú um sð draugur væri f
húsi hans, og var Birni mjög I nö)>
við drauginn. Eitt sinn#f myrkri inn-
an húss rekur Björn sig á, og spyr:
>:Hver eruð þér?« En fékk ekV:ert
sya.r. Segir Björn þá: »Nú, já, já, það
eruð þá þér, — en ekki ætlaði ég nú.
að þéra yður«.
**
Tvær ungar konur gengu saman á
förnum vegi, og sjá tvo menn koma
á móti sér. Segir þá önnur konan:
»Þa,rna koma þá ménnirnir okkar,
feðurnir okkar og menn mæðra okk-
a:r«. Mennirnir voru báðir tvígiftir
og áttu hyer anna.rs, dóttir.
**
Prestur, sem var að yfirheyra
börn f kirkju, segir einum drengn-
um að lesa Faðir vor. Drengur byrj-
ar og les: »Faðir vor, þú sem býr á
himnum«. — Prestur segir drengn-
um að það sé ekki rétt lesið, það eigi
ekki að vera »býr«. — Jjrengurinn
liugsað'i sig ofurlítið um, blistrar og
segir: »Hefur ha.nn þá skift um bú-
stað?«
safnsins, einkum ef safnið flyt-
ur í Ketri húsakynni, en annars
vildi ég helst fá tækifæri til að
gefa mig að þeim rannsóknum,
sem ég hef sjálfur mestan hug
á. Ég gæti fengið góða atvinnu
í Svíþjóð, ef ég vildi, en hér
er svo margt óunnið, að mér
þætti skemmtilegra að geta orð-
ið heima.
Vonandi fær Island og íslend-
ingar að njóta starfskrafta Sig-
tirðar Pórarinssonar. Við höf-
um ekki efni á því, að missa þá
menn úr landi, er líklegastir
eru til þess að vinna íslenskum
vísindum gagn og sóma. Megi
Sigurði auðnast að starfa og
verða langlífur í landinu!
S. G.
Skipafréttir.
Gullfoss er í Reykjavík.
Goðafoss fór í gærkveldi til
útlanda, Dettifoss er í Reykja-
vík, 'Brúarfoss fór frá Kaup-
mannahöfn í ígær áleiðis til ís-
lands, Lagarfoss var á Sauðár-
króki lí gær, Selfoss fór frá
London í gær.
Happdrætti „Fáks“.
Nýlega var dregið í happ-
drætti „Fáks“ hjá lögmanni og
kom upp númer 846. Vinn-
ingsins, sem er úrvalsgæðingur,
má vitja til Björns Gunnlaugs-
sonar.
Skrifstofa
happdrættis Karlakórs verka
manna er í Alþýðuhúsinu við
Hverfisgötu, 3. hæð, skrifstofa
„Iðju“, og er opin alla mið-
vikudaga og föstudaga kl. 8—9
e. h.
Hjónaband.
Nýlega voru gefin saman í
hjónaband af séra Árna Sig-
urðssyni, ungfrú Hansína Jóns-
dóttir og Hafsteinn Guðmunds-
son járnsmíðanemi. Heimili
ungu hjónanna verður á Báru-
götu 13.
Deildarfundurinn.
Athygli skal vakin á því að
deildarfundur KFÍ verður hald.
inn í Iðnó í kvöld, en ekki í
Alþýðuhúsiinu við Hverfisgötu
eins og auglýst hafði verið.