Þjóðviljinn - 07.07.1938, Blaðsíða 2

Fimmtudaginn 7. júlí 1938.
PJÖÐVILJINN
Yfirgripsmiklar rannsóknir á
eðli og háttum Golfstraumsins
Sjö þjóðir þar á meðal Islendingar taka þátt í rannsóknunum
Vjðial við dr. phil. A. Vedel Taaning
Hafrannsóknarskipið „Dana“
kom til Reykjavíkur í gær,um
hádegisleytið, úr langri rann-
sóknarferð.
Tíðindamaður pjóðviljans átti
tal Við dr. phil. A. VEDEL
TÁNING, foringja vísindaleið-
jangursins, rétt eftir að skipið
lagðist við Löngulínu, og bað
hann að segja nokkur orð um
skipið og förina.
Dr. Táning skýrir svo frá:
— Pað eru þrjú ár síðan ég
kom til íslands, þá með gömlu
„Dana“. Það skip sökk eftir á-
siglingu í Norðursjónum, og
þetta var byggt í staðinn. Er
þetta önnur rannsóknarför skips
ins.
Rannsóknir þær, sem gerðar
hafa verið eru þáttur í dönsku
fiskiveiða- og hafrannsóknun-
umj í Norðursjónum og norðan-
verðu Atlanzhafi, en þær eru
aftur þáttur í hinum alþjóðlegu
hafrannsóknum.
Rannsóknarefnin í ár hafa
verið bæði á sviði líffræði og
sjófræði (hydrografi).
Við fórum frá Kaupmanna-
höfn 14. júní, um Kielarskurð-
inn og til suðvesturhorns ír-
lands. Pangað komum við 20.
júní, og hófum þar sjófræði-
rannsóknirnar.
Hlutverk okkar þar var einn
liðurinn í alþjóðlegum rann-
sóknum á eðli og ásigkomulagi
Golfstraumsins. Upphafsmaður
og skipuleggjari þessara miklu
rannsóknarfyrirætlunar !er dr.
Helland Hansen í Berlín, og
undanfarin þrjú ár hafa verið
haldnir margir fundir til und-
irbúnings. Pessi ríki taka þátt
í rannsóknunum: Frakkland,
Þýzkaland, Skotland, Danmörk,
Noregur, Island og Bandaríki
Norður-Ameríku.
Tilætlunin er að fá sem allra
yfirgripsmest úrvinnsluefni um
ásigkomulag Golfstraumsins, en
hann hefir, sem kunnugt er, á-
kaflega mikla þýðingu fyrirallt
Jíf í Norðurhöfum, og löndum
er að þeim liggja.
Rannsóknunum er þannig
hagað: Vestur af Azoreyjum
liggur þýska hafrannsóknarskip-
ið „Altair“, 4000 tonn að
stærð. Enn 'vestar liggur
franska skipið „Cari Mari“, en
skip frá Bandaríkjunum, „Átl-
iantis“, tekúir hydrografískan
„þverskurð“ milli strandarinnar
og Bermudaeyja, norska skip-
ÍÖ, „Armauer Hansen“ siglir
(Frh. á 4. síðu.)
Sunnudaginn í miðföstu messaði
prestur einn og lagði út af guð-
spjalli dagsins: „Jesús mettar 5000
Ölafur „gossari‘“, þá í kirkju. Þegar
er Ólafur hét, þá í kirkju. Þegar
prestur hefir yfir guðspjallið og
minnsit á „brauð og fiska‘“ segir
Ólafur svo prestur heyrði: „já, já,
brauð og fiskur, fiskur og brauð!
Þar voru ekki grautarnir".
**
Kaupmaður úti á landi hafði menn
til fæðis og gekk uppkomin dóttir
hans um beina. Þótti henni þeir
ekki stundvísir til máltíða, og læt-
ur orð falla á þá leið, að ekki veitti
af að hafa þá í réttum svo til þeirra
næðist á „réttum“ tíma. Um þetta
kvað einn borðgestanna:
Hrundin netta, handa mjalla
heist í glettum svör ég finn,
ef þú réttar okkur alla
upp á slettist meydóminn.
**
Bóndi einn á Barðaströnd, sem
Jón hét, bjó þar rausnarbúi, en
sambúð hjónanna gekk skrikkjótt.
svo að orð var á gert. Loks fórsvo
að Jón fer að heiman, en kona hans
sat eftir með allt búið. Daginn, aem
Jón fór að heiman kvaddi hann með
þessari vísu, sem kunn er orðin:
Er nú saddur sarpurinn
og sýndist standa á þambi,
burtferðar var biti minn
banakringla af lambi.
Eitt sinn er sjómenn voru lög-
skráðir á skrifstofu sýslumanns, er
talinn var nokkuð sérdrægur skeði
þetta atvik: Þegar inn í forstofuna
kom skildu menn þar eftir höfuð-
fötin. Sýslumaður var þar fyrir og
tók á móti sjómönnunum. Segir þá
einn þeirra: „Það er best að ég hafi
mína húfu með mér, svo henni verði
ekki stolið". Sýslumaður svaraði
engu, en leit reiðilega á manninn.
**
Ökunnugur ferðamaður, er eitt
sinn var staddur í Björgvin, hittir
sendisvein og biður hann að vísa sér
á Strandgötuna, hann eigi brýnt er-
indi við mann þar. Drengurinn lof-
ar því, en segir að það kosti 25
aura. Gesturinn gengur strax að því
og réttir honum peninginn. Þá segir
sendisveinninn: „I3ú stendur á miðri
Strandgötunni, maður minn“.
**
Dómarinn: Þvi skilaðir þú ekki
peningabuddunni á lögregluskrifstof
una, þegar þú fannst hana.
Ákœrði: Ég fann hana svo seint
um kvöldið, að skrifstofan var lok-
uð“.
Dómarinn: En næsta morgun?
ÁkœrSi: Þá var hún tóm. ,
Utbreiðið bjóðviljaon
Einn af boðberum
ítölsku fasistamenn
ingarinnar.
Eftir Ilja-Ehrenburg.
Hinn 25. janúar boðaði lög-
fræðingurinn Marsico til fundar
í ítalska bænum Avilino. Á
þessum fundi hélt hann ræðu,
-og hvatti íbúana til að hjálpa
uppreisnarforingjanum Franco á
Spáni. „Fimmtíu þúsund Pjóð-
verjar eru komnir til Spánar.
ásamt þeim verðum við að
frelsa spönsku þjóðina frá rauðu
harðstjórninni“.
Fyrsta ítalska hersveitin var
flutt til Spánar og kom til Cad-
iz 6. febrúar 1937, fjögur flutn-
ingaskip, er tundurspillar fylgdu
Hermennirnir gengu inn í
Breiðfylkinguna og fengu með-
limaskírteini. En það var líka
það eina„ er þeir áttu samefig-
inlegt uppreisnarmönnum. Pví
annars höfðu ítalirnir, sína eigin
yfirboðara, eigin matreiðslu og
meira að segja sín eigin hóru-
hús.
En hernaðartilkynningarnar
voru hver annari raunalegri.
Aðgerðirnar gengu allt öðruvísi
en fyrirhugað var í Róm. Yfir-
maður ítalska liðsins, Girnuzzi
ofursti skrifar í mjög svo dap-
urlegri fyrirskipun: „Hegnið
með mestu hörku öllum aga-
brotum, þau koma alltof oft fyr-
ir“. —
Ásamt öðrum skjölum, er
stjórnarliðar rákust á, var á-
róðursflugmiði með einkennileg
um teksta: Um tár, tígrisdýr,
svölur og inn á milli vísur eft-
ir d'Annunzio og hátíðleg róm-
antík. Flugmiðinn endar með
þessari andríku setningu: „Ein-
hverntíma skulu söngvar vor-
ir hljóma um spánska jörð í takt
við vor herskáu áhlaup“. Ekki
veit ég hvernig hefir tejkist með
sönginn, en hermenn lýðveldis-
hersins hafa lítið heyrt til hans
ennþá og hvað snertir herskáu
áhlaupin, þá hafa þau ekki vilj-
að blessast. Þrátt fyrir mikinn
liðsmun hafa ítalirnir hvað eft-
ir annað á flótta og átt fót-
um sínum fjör að launa. I bar-
dögunum' á Guadarra'mavíg-
stöðvunum tóku stjórnarsinnar
dag einn 20 ítalska skriðdreka
og fjölda fanga. Peir hefðu get-
að sent hlutleysisnefndinni í
London heilt safn af yfirfor-
ingjum, undirforingjum, her-
mönnum og vopnum úr hin-
um konunglega ítalska her.
Einn fanganna, Sachi Achille'i,
lautinant, sagði við mig:
„Ég er foringi í ítalska hern-
um og gegni skyldu minni sem
slikur. Enginn mun nokkru sinni
geta undirokað ítalíu. Við höf-
um voldugan her. Við erum
sendir hingað til Spánar til að
hjálpa Franco hershöfðingja, er
sjálfur hefir ekki nægan mann-
afla.
Bergonzoli hershöfðingi hefir
látið þessi orð falla í ræðu:
„Vér munum sýna spönsku
þjóðinni hið stórkostlega við
hina ítölsku fasistamenningu“.
Ég skal nú í stuttu málisegja
ykkur frá einum af þessum boð-
berum hinnar fasistisku menn-
ingar á Spáni.
Nafn hans er Placido Dante.
Hann er kennari að menntun,
en hafði verið tekinn í ítalska
herinn sem undirforingi.
Ég vek athygli á því, að ég
tek hvorki venjulegan verka-
mann, iðnaðarmann né bónda
sem dæmi, heldur einmitt kenn-
ara. Ef kennararnir ættu ekki að
geta framkvæmt hin djörfu
menningaráform Bergonzolis
hershöfðingja, hver ætli gæt\
það þá?
— Eruð þér meðlimur fasista-
flokksins spurði ég.
- Já,
— Hversvegna geng’UÖ þér i
flokkinn?
— Til þess að geta lifað
sæmilegu lífi.
— Hversvegna fóruð þér til
Spánar?
— Ég fékk skipun um það.
ítalía ætlar að hjálpa Franoo.
— Hversvegna hjálpar ítalía
Franco.?
Franco hershöfðingi hefirlof-
að Italíu Baleare'yjunum.
— Vitið þér hverjir sitja í
spönsku stjórninni?
— Pað er stjórn anarkista og.
kommúnista.
— Vitið þér hver Azana er?
— Nei, það nafn hefi ég ald-
rei heyrt.
— Hver stjórnar Spáni?
— Ég veit ekki betur en það
sé kommúnistinn Largo Caball-
ero.
— Þekkið þér sögu föður-
lands yðar?
— Auðvitað.
— Hver var Nitti'?
— Kommúnisti1.
— En Matteotti?
— Hann dó þegar á fyrstu I
árum fasistabyltingarinnar. i
Eftir stutta þögn bætti Dante
við, þessi boðberi fasistamenn-
ingarinnar:
— Rússland er að reyna að
ieggja Spán undir sig ásamt
Englandi og Frakklandi.
— í hvaða skyni?
— Til þess að vinna Gíbraltar
Rússland gæti þá haft vald á
öllu Miðjarðarhafinu.
— Haldið þér virkilega að
Rússland sé að reyna að leggja
undir sig Gíbraltar í samráði
við England, þar sem England
á Gíbraltar nú þegar?
Kennarinn þurrkaði svitannaf
enni sér. Hann var sýnilega ó-
vanur svona mörgum og flókn-
um spurningum.
Hann var giftur og átti konu
iheimái í íAquilaj. í vösunum hafðí
hann tylft mynda af kvenfólki
frá Cadis, Sevilla og Burgos.
Hermaður úr lýðveldishern-
um, sem hlustaði á mig yfir-
heyra kennarann, benti á höfuö
hans og sagði:
— Asni!
Hermaður þessi var óbreyttur
sveitamaður frá Jaen. En hon-
um var það ljóst, að þessi kenn-
ari var villimaður, að marokkó-
búarnir voru menningarfólk í
samanburði við hann, þennan
villimann með tannbursta og
gásgrímu, sendan af ítalskafas-
ismanum til að eyðileggja hina
ágætu spönsku menningu.
Ilja Ehrenburg.