Þjóðviljinn - 25.08.1938, Page 2

Fimtudagurinn 25. ágúst 1938.
ÞJ6ÐVILJINN
A.: Hugsaðu, pér, föðursystir mín
gaf mér púsund króna ávísun.
B: Til hamingju. Þú getur pá
líklega borgað pað sem pú skuld-
ar mér?
A.: Vertu nú rólegur. Þú færð
nú bráðum að heyra hvernig draum-
urinn endaði.
**
Á sænskum sveitabæ vildi pað
sérkennilega slys til, að tveir hest-
ar féllui niður í tóman brunn. Þeir
voru samfastir með aktygjum og
voru á beit skammt frá brunnin-
um og varð öðrum fótaskortur og
féll niður í brunninn og dró hinn
með sér. Það gekk mjög erfiðlega
að ná hestunum upp, einkum peim
sem undir varð, pó tókst pað eftir
tveggja stunda stímabrak. Þeir voru
báðir óbrotnir ,en auðvitað mikið
lerkaðir og meiddir.
**
Gústaf V., Karl og Anna.
Gústaf V. Svíakonungur er vanur
að fara sjálfur í gegnum bréf sín.
Um daginn fékk hann bréf með
eftirfarandi efni:
„Elskulegi Karl minn.
Ég bíð pin við Tombergsklukk-
una næsta laugardagskvöld kl. 8.
Komirðu ekki pá, bíð ég til hálf
níu, og komjrðu pá ekki, bíð ég
til níu, og ef pú kemur ekki
heldur pá, skal ég bíða eftir pér
allt mit líf.
Þín elskandi Anna“.
Konunginum pótti petta skrítið
bréf. Honum tókst pó að ráða gát-
una, er hann hafði aðgætt umslagið.
Þar hafði sýnilega verið skrifað
Nr. 232, én svo hátt, að póststimp-
illinn hafði tekið yfir tölustafina,
neðar stóð Gústaf V. Stokkhólmi.
Gustaf V lét nú senda skeyti út í
herskipið, sem bar nafn hans, og
bauð nr .232 að rriæta kl. 8, laugar-
dagskvöldið við Tornbergsklukkuna.
Og par stóð karl á réttum tíma eft-
ir boði kongs og par var Anna auð-
vitað einnig mætt. Lengri er sagan
ekki.
••
Endingarlítid hjónaband.
Það var brúðkaup bónda eins
skamt frá Soffia. Er fólk kom frá
kirkju hófst drykkja og varð brúð-
urin strax svo ölvuð, að hún braut
mjög dýrmæta postulínsskál, sem
bóndinn hafði gefið henni í festar-
gjöf. Er hann sá petta, varð hann
svo reiður að hann gaf brúðurinn
utan undir og hún hafði fulla skaps-
muni til að borga fyrir sig. Það
urðu vjrkileg slagsmál sem enduðu
með pví að maðurinn fór á hjóna-
bandsskilnaðarskrifstofu bæjarins og
fekk skilnað. Samlíf hjónanna varð
ekki lengra en eina og hálfa klukku-
stund. Það halda menn að sé met.
er á Laugaveg 10, opin alla
virka daga frá 5—7 e. h.
Félagar, munið að greiða
flokksgjöld ykkar skilvíslega.
■ . .
- r- >
Vatnajoknll hefir fært út riki sitt í snmar eftir að hafa minkað i 50 ár.
Viðial við Sig~
urð Pömrinsson
jarðfrgeðing.
Sigurður Pórarinsson, jarð-
fræðingur er nykominn til bæj-
arins eftir tveggj'a mánaða ferða
lag um Skaftafellssýslur og j
norður- og vesturhluta lands-
ins. Hefir hann unnið að jökla-
rannsóknum í Skaftafellssýslu,
en athugunum á surtarbrandi
fyrir norðan og vestan.
Tíðindamaður blaðsins hafði
tal af Sigurði í fyrrakvöld, þar
sem hann var að búast til Sví-
þjóðarferðar, en þar ætlar hann
að dvelja í vetur og vinna að
rannsóknarefnum sínum ásamt
prófessor Ahlmann, en hann
var foringi sænsk-íslenska
Sig. pórarinsson, jarðfræðingur
Vatnajökulsleiðangursins 1936
ásamt Jóni Eyþórssyni veður-
fræðingi.
— Hvað segir þú frá jökla-
rannsóknunum, og hafa orðið
I helmsókn f
Sov6trik|nnnm
Effír Dir, |ohn Lewís, eínn að&Ileíð*
foga ,Leff~bo©k~clttb' í Englandí
Ef þú athugar lifnaðarháttu
sovét-þjóðanna, rekurðu þig
brátt á athyglisvert atriði. Fólk
getur gert alt, sem það langar
til. Sovétríkin eru frjálsasta land
heimsins — og frelsið þar íeykst
með degi hverjum. Það er
reyndar ekki íitið á það, sem
neina frelsisskerðingu að eng-
um er leyft að leiða fólkið aft-
ur undir þrældómsokið eða
opna landið fyrir árásarherjum
fasistanna. Slík hártogun á frels
ishugtakinu mun eiga meir upp
á háborðið í London en í
Moskva. Þar er litið á verndun
sósíalismans sem skilyrði frels-
isins — og þetta er einfaldlega
of augljóst mál til þess að fara
að skeggræða það. Annars eru
engar aðrar takmarkanir áfrelsi
manna. Og hin gróandi vísindi
— hið kreppulausa þjóðskipu-
lag — síaukin tækni — í stuttu,
máli sósíalisminn, veitir öllum
þessum miljónum síaukið frelsi.
Þú getur séð það hvar sem þú
lítur. I sjálfkrafa leikjum og
samsöng fólksins, í uppeldis-
starfinu í skemtigörðunum — og
öllum menningarstofnunum í
sambandi við iðjuverin, í hinni
jákvæðu gagnrýni í blöðunum —
í keppninni um aukin vinnuaf-
köst og bætta tækni o. s. frv.
— Það er voldug þjóðarhreyf
ing — talandi vottur um mark-
víst framtak og frelsi fólksins
— og hver sá sem ekki hefir
uppgötvað þetta — liann veijt
lítið um Sovétríkin.
Mennísig frjáísrar
þjóðar,
Það er margt fleira, sem ber
því vitni, að Sovét-verkamað-
urinn sé virkilega frjáls. Menn
gera sér alment ekki grein fyr-
ir því, að hin mikla hylli. sem
leiklistin nýtur þar, hin afskap-
lega eftirspurn eftir bókmentum
hin mikla þátttaka í allskyns
lista- og fræðsluklúbbum, ber
einmitt vott um raunverulegt
frelsi fólksins. Þetta er ekki
bara gert fyrir fólkið af ein-
hverri föðurlegri stjórn. Yfir-
leitt eru takmörk fyrir því,hvað
hægt er að gera fyrir menn.
Aðeins frjálst fólk mundi
flykkjast í leikhúsið í Moskva
til að horfa þar á Ieikrit eftir
Chechov eða Knut Hamsun.
En alt þetta hefi ég séð með
eigin augum.
í verkamannaklúbbum sem
ég heimsótti, sá ég mjög góða
málverka- og teiknimyndasýn-
ingu, sem verkamennirnir sjálf-
ir höfðu skipulagt. Forstjóri
eins aðalbókaforlagsins tjáði
mér, að bækur sígildra höf-
unda eins og Shakespeare^ og
Schillers, Goethes, Byrons,
Heines, Anatole France og
Flaúberts, kæmu út í 30—50
þús. eint. upplagi. Sama gengdi
um nútímahöfunda eins og
Hemmingvey, Richard Alding-
ton, Erskine Caldwell, Tomas
Mann og Romain Rolland.
Bókasöfn eru allsstaðar í verk-
nokkrar breytingar á afstöðu
jöklanna?
— Um 50 ára skeið hafa flest
ir skriðjöklar frá Vatnajökli ver
ið að ganga til baka. Skrið-
jökultungurnar eru að styttast
og þvnnast. Orsakir þess eru
hlýrra veðurfar en áður, ogvirð
ist þessa fyrirbrigðis hafa gætt
um allan heim en þó hvað mest
við norðanvert Atlantshaf. Eng-
um getum skal að Jxví leitt,
hvort þetta hlýviðristímabil sé
nú á lenda ,en þó má geta þess,
að sumir vísindamenn þykjast
hafa fundið að það skiftist á
heit og köld tímabil er vari í
40—50 ár. Ogi í ár hafa margir
ir af skriðjöklum Vatnajökuls
gengið fram og þyknað, ogmá
e. t. v. setja það í samband
við mikil snjójxyngsli á jöklin-
um suma undanfarna vetur, svo
sem veturinn 1936—7. En ann-
ars er þekking okkar á sam-
bandi jökla og veðráttu enn
mjög í brotum, og tilgangur
sænsk-íslensku Vatnajökulsrann
sóknanna var að reyna að
bæta eitthvað þar úr. Hefir
bráðnun og snjókoma á austur-
hluta jökulsins nú verið mæld
unx þriggja ára skeið og mun
verða haldið áfram ef fé fæst.
Vetrarmælinguna anna'kt þeir
Guðmundur bóndi í Hoffelli í
Hornafirði og Skarphéðinn
Gíslason á Vagnsstööum( í Suð-
ursveit, en sumarmælingarnar
hefi ég annast. Auk þess hefi
ég mælt skriðhraða skriðjökl-
anna og hefir það t. d. sýnt
sig, að Hoffellsjökull skriður
fram yfir 2 metra á dag, þar
sem hann fer hraðast, og er
það meiri hraði en menn áður
höfðu gert ráð fyrir. Þvnning
jöklanna hefir verið mæld.
Þess má geta, að á alþjóða-
fundi landfræðinga, er haldinn
var í Amsterdam í sumar,
vakti fyrirlestur próf. Ahlmanns
um Vatnajökulsrannsóknirnar
mikla athygli, og var talið æski-
legt að þeim rannsóknum yrði
eitthvað haldið áfram.
— En hvað hefir þú að segja
frá Vestfjörðum?
— Mér þótti mjög gaman að
ferðast um þenna lítt rannsak-
aða landshluta, þar sem eghefi
aldrei komið áður. Um athug-
anir mínar þar vil ég helst vera
fáorður að svo stöddu, þar sem
mér hefir ekki unnist tími til
þess að vinna úr þeim. Hins-
vegar sannfærði það ferðalag
mig enn betur en áður, hversu
órannsakað land vort er jarð-
fræðilega, og hvílík reginverk-
efni bíða þar úrlausnar.
smiðjum, klúbbum og víðar —
og þau eru sannarlega ekki lát-
in ónotuð. Hvað sem andstæð-
ingarnir segja, þá getur engin
harðstjórn látið fólk lesa ef það
ekki vill það — og engin
þrælakynslóð getur sýnt slík-
an áhuga og frumkvæði í menn
ingarmálum og fræðslustarfi.
Hverníg eru kjör
verkamanna.
Það er oft um það spurt:
Hvaða laun hefir nú rússneski
verkamaðurinn, borið saman
við verkamenn í Bretlandi.
Ef þú berð best launuðu
bresku verkamennina saman
við rússneskan verkamann, sem
hefir meðallaun, eru laun hinna
fyrnefndu sennilega hærri. En
það eru hættulegar gloppur í
þessum samanburði. í fyrsta
lagi fara öll laun svo að segja
daghækkandi í Sovétríkjunum,
en í Bretlandi hafa lífskjör alls
fjöldans farið hríðversnandi síð-
ustu áritt, og það stendur jáfn-
vel fyrir dyrum að þeirra skást
launuðu bíði sama hfiitskiftið
fyr en varir.
Breski verkamaðurinn metur
afkomu sína eftir launum, en
þó þau séu sæmilega há, á hann
allt undir atvinnurekandanum,
kreppa, veikindi og elli geta
svift hann öllum afkomumögu-
leikum. Hann hefir ekki afstöðu
til að setja börn sín til menta.
Hann er aldrei öruggur um að
fá að halda vinnu sinni. Auk
þess eru í Englandi miljónír
verkamanna sem hafa lægri
laun en þetta og — hundruð
þúsunda, sem eru atvinnulausir
og vita ekki hvernig þeir eiga
að draga fram lífið. Slíkt þekk-
ist ekki í Sovétríkjunum —
hver maður hefir rétt til að
vinna ,elli- og sjúkratryggingu,
aðgang að mentun og mögu-
leika til að bæta eigin kjör.
Laun venjulegs verkamanns í
Sovétríkjunum eru ef til vill
ekki eins há og hjá þeim hæst-
tlaunuðu í Bretlandi. En hann
á það, sem er meira virði en
einber launaupphæð. — Hann
hefir tryggingu og öryggi á
lífi sínu — og ótakmarkaða
möguleika til síbatnandi af-
komu — menningar og menta.
Sovéfríkín dæma sína
eígin gagnrýnendur.
Það þarf einskonar hugarfars
byltingu til að sjá þetta alt í
réttu ljósi. Þeir sem skoða þetta
alt frá sjónarmiði sérréttindaT
stéttanna — koma vonsviknir
heim. Jafnvel sósíalistar getaorð
ið 'fyrir vonbrigðum, þ. e. a. s.
þeir, sem halda að sósíalisminn
komi fyrirhafnarlaust —, það
sé einskonar Áladins-töfralampi
sem aðeins þurfi að nudda,
þá sé alt í Iagi. Slíkir menn
hafa ekki möguleika til að meta
Sovétríkin — alt það erfiði og
baráttu, fórnir og mentunar-
starf, sem uppbygging sósía-
Framhald á 4. síðu.