Þjóðviljinn - 02.09.1938, Blaðsíða 2

Föstudagurinn 2, sept. 1938.
ÞJÓÐVILJINN
Sóknin vid Ebró; 5, grcin.
HftlF il
Þegar ég vaknaði morguninn
26. júlí var sólin komin upp og
skein svo vingjarnlega yfirakra
og aldingarða, og landið, sem
fyrir þrem dægrum hafði verð
í höndum fasista, virtist núsvo
spanskt og friðsamlegt. Engin
skothríð heyrðist. Ég hafðitap-
að sambandi við alla kvöldið
áður og fór nú á stúfana að
leita að félögunum og gekk til
fjalls. Eftir alllanga gönguraksjt
ég á 4. kompaníið; það voru
mestmegnis Skandinavar. Það
hafði fengið skipun um að mar-
séra alla leið upp á fjallstopp
og bíða þar hinna. Þeir skýrðu
frá því strákarnir, að leifar fas-
istahersins hefðu flúið baráttu-
laust um nóttina — og að allur
fjallgarðurinn mikli — alt upp
á efstu brún, er gnæfði viðhirn-
in, — væri á okkar valdi! Ég
hoppaði upp af ánægju, og á-
kvað að slást í förina með 4.
kompaníinu. Ég vissi hvortsem
var ekki hvar brigadastjórnin lá
og 'var því ekkert vit í að dvelja
þarna niðri eða að leita út í
óvissuna.
Það leið á morguninn og sól
nálgaðist hádegisstað. Við geng
um stöðugt upp á við — hjalla
af hjalla —. Hin spanska hádeg-
issól, sem þið, lesendur heima,
getið varla gert ykkur hugmynd
um, helti geislaflóði sínu því
nær lóðrétt yfir okkur. Allir
báru vopn og bakpoka. Það var
erfið ganga fyrir félagana, sem
höfðu barist í* IV2 sólarhring
við rýran kost og enga hvíld.
Þó hækkuðum við smám saman
— og loks stóðum við á fjalls-
brúninni. Áfanganum var lokið!
Hér uppi er pinjuskógur, og
félagarnir lögðu sig þegar í
skuggann og sofnuðu. Tíminn
var nógur, því hinir voru allir
ókomnir upp. Ég var ekki svefns
þurfi, og gekk fram á brúnina
og tók að virða fyrir mér um-
hverfið. Við oss blasti sama dá-
samlega útsýnið og ég hafði séð
‘fyrir 4 mánuðum síðan: Ebró-
dalurinn frjósami breiddi sigút
fyrir fótum okkar. Samfeldir
vín- og nldingarðar eða olivu-
ekrur. Fljótið mikla liðaðistum
sléttuna og hvarf í þröngu,
hrikalegu fjallaskarði langt burt
til hægri. Borgin Asco og í5n-
aðarborgin Flix, sem við höfð-
um tekið í igær — ásamt 2 bæj-
um ,sem ég þekti harla vel hin-
um megin árinnar, — alt blasti
við sjónum vorum. Fjallgarður-
inn stóri ,sem með hernaðar-
legu sinni gat ógnað frjósama
og þéftbýla Ebródalnum, var
(iftur í höndum Spánverja. Thn-
rásarherinn var flúinn.
Þessi dagur var notaður til
stórkostlegra aðdrátta manna og
hergagna, því búast mátti við
gagnárás. Brátt tóku hersveitir
að streyma að frá vinstri, heilir
brigadar úr alspanskri divisjón,
Effítr Hallgrim Halfgrímsson.

Á sjúkrahúsi í Tarragona.
sem í gær höfðu borist okkur
á vinstri hönd og m. a. tekið
Flix (þar sem þeir tóku 800
fanga og 50 vörubíla). Straum-
urinn hélt áfram allan daginn.
Þúsundir manna með alvæpni
marséruðu fram hjá, þ. e. a. s.
þegar hægt var að hreyfa sig
fyrir fjandsamlegum flugvélum
sem stöðugt sveimuðu yfir okk-
ur. Þá hvarf alt í pinjuskóginn;
og áreiðanlega hafa þeir ekkert l
séð, því öllum sprengjum sín-
um vörpuðu þeir einhversstaðar
niðri við Ebró, þar sem ekkert
lið hafðist lengur við! Skamt á
bak við fjallsbrúnina lá sveita-
þorp, og féll það viðnámslaust
í okkar hendur. Undir sólarlag
gengum við þangað og hittum
þá meginhlutann af Skandinav-
isku ’bataljóninni. Mat var deilt
út, og nú loksins fengu félag-
arnir að sofa eina nótt!
Næsta morgun var haldið af
stað til brigaðans. Á vegunum
gengu nú vörubílar og bryn-
vagnar, sönnun þess, að við
höfðum skapað möguleikana
fyrir flutningi stórra hergagna
yfir fl ótið. Þar sem við gengum
á veginum gat allsstaðar að líta
herfang er fasistarnir höfðu
hlaupið frá; en fallbyssurnar
flestar voru á braít. Þeim hafði
tekist að draga þær með sér
um nóttina.
Brigaðinn hafði haldið í átt-
ina til borgarinnar Gandesa. Það
var löng leið. Við gengum all-
an daginn og fram á rauða nótt.
Þá náðum við Ioks hinum bata-
ljónunum og fengum mat, en
ekki voru menn fyr lagstir til
hvílu merki var gefið: Allir af
stað! Margir bölvuðú hvíldar-
leysinu, en það dugði ekki.
Myrkrið varð að nota. Um daga
var allur flutningur orðinn ó-
mögulégur veí?na loftárása. Af
stað var gengið — og er fyrsta
dagskíman lýsti, komum viðtil
bæjarins Dorbara, sem þegar
var í okkar höndum. Bærinn
var því nær mannlaus og allur
sundurtættur af sprengjum. Þó
var hann hreinasta bing bá, í
samanburði við útlitið nokkrum
dögum síðar, þegar fasistar
höfðu skotið á hann látlaust dög
um saman eins og til að hefna
sín á húsaskrokkunúm, því eng-
inn lýðveldishermaður hafðist
þar við. Við héldum stanslaust
gegnum bæinn og kompaníu'n-
um var lagt út í „1. línu“ á milli
Dorbera og Gardisa. Fasistar
höfðu nú dregið að sér allmikið
lið Mára og ítala og veittu harð-
vítugt viðnám. Nú loks hitti ég
brigadastjórnina eftir 2 sólar-
hringa brottveru.
Gandesa-vígstöðvarnar voru
nú skipulagðar frá báðum hlið-
um. Um nætur drógum við að
fallbyssur og skriðdreka. Nokkr
ar flugvélar fengum við einnig
í okkar þjónustu. Fasistar gerðu
hið sama, nema hvað þeirhöfðu
margfalt fluglið (eins og venju-
lega) á við okkur. Eftir 3 daga
bardaga við mikið mannfall
hafði okkur tekist að þoka lín-
um vorum hægt og hægt áfram
og taka eina og einá smáhæð af
innrásarhernum. — Við nálguð-
umst Gandesa hægt og örugt
—, ég ætlaði að hitta nokkra
Skandinaviska og þýska Télaga
er þar foru. Þá lenti ég í riffla-
skothríð frá fasistum og fékk
brot úr ,,explusivri“ kúlu í
vinstri handlegginn. „Björgun-
armenjn hinnar spönsku ogvest-
rænu menningar“ nota nefni-
lega því nær eingöngu slík skot-
færi nú á dögum, og eru það
talsverðar framfarir frá því í
Abessiníustríðinu, því þá notaði
fasistinn aðeins dum-dum kúlur.
— Þetta var þó ekki hættulegt
sár, og ég dvaldi eftir sem áður
á vígstöðvunum. En tveim dög-
um síðar var ég nokkru verri
og læknirinn skipaði mér á
sjúkrahús. Þó ég hefði heldur
óskað að vera og sjá Gandesa
(falla í hendur lýðveldisins, varð
ég þá að hlýða og aka burtu.
Hallgrímur Hallgrímsson.
Alpn íítn alt ladtfejst-
IMMtflggm
Framh. af 1. síðu.
Manni fellur allur ketil| í eld
yfir slíkri ábyrgðarlausri fram-
komu. Og menn spyrja: Hverju
sætir þetta? Þessari spurningu
verður ekki svarað, nema með
því að athuga aðdraganda þess
ara atburð^ í stjórnmálum lands
ins í heild sinni.
Fyrir bæjarstjórnarkosningv
arnar í vetur var þörfin fyrir
sameiningu albýðunnar orðin
svo mikil, að klofningsmennirn-
ir í stjórn Albýðusambandsins
gátu ekki komið í veg fyrir að
verkalýðurinn gengi sameinað-
ur til kosninga næstum alþstað-
ar. — Én þeir hugsuðu fólkinu,
sé'm hafði tekið af þeim ráðin,
þegjandj þörfina. Meðan kosn-
ingarnar stóðu yfir voru lögð á
ráðin, hvernig tvístra skyldi
hinum sameinuðu kröftum að
kosningunum loknum. í Reykja
vík gaf foringi kbfningsmanna
sem skipaði efsta sæti á lista al-
þýðunnar, út yfirlýsingu, þegar
kosningabaráttan stóð sem hæst
um það að hann og félagar
hans myndu hafa að engu samn-
inga þá, sem gerðir höfðu ver-
ið milli flokkanna um bæjarmáj
Reykjavíkur. Þessi yfirlýsing var
'gefin í því augnamiði, að spiHa
fyrir fylgi listans, þar sem hann
sjálfur skipaði efsta sæti, því
honu.m þótti málstað sundrung-
armanna best borgið með því
að gengi sameiningarlistans yrði
sem minst. í tveimur bæjum,
Siglufirði og Neskaupstað, unnu
verkalýðsflokkarnir sameinaðir
glæsilegan kosningasigur og
tóku stjórn bæjarmálanna ísín-
,ar hendur. í báðum þessum bæj
um voru strax hafnar tilraunir
til að koma verklýðsflokkunum
í hár saman. Á Siglufirði tckst
það ekki. Og þar er árangur-
inn af samstarfi alþýðunnar svo
glæsilegur, að engum dylst.
Verkalýðssamtökin voru í hinni
megnustu niðurlægihgu. Fé-
lagsgjöld innheimtust illa og
allar tilraunir til að ná kjarabót-
um strönduðu að mestu leyti á
innbyrðis baráttu hinna klofnu
verkalýðsfélaga. — Nú er hið
sameinaða verkamannafélag á
Siglufirði eitthvert glæsilegasta,
sterkasta og tiltölulega fjöl-
mennasta verkalvðsfélag á bnd-
inu, og það sem innheimtist í
félagsgjöldum og áður var tal-
ið í hundruðum, má uú telja í
þúsundum. — Kauptaxti verka-
mannafélagsins á Siglufirði ér
nú langhæsti kauptaxti á land-
inu og vinnutíminn stystur. I
bæjarmálunum ríkti hnignun,
afturför og óstjórn undir for-
ustu íhaldsins. Síðan hinn.sam-
einaði verkalýður tók að sér
stjórnina, hafa orðið einhver hin
mestu umskifti, sem dæmi eru
til um nokkurt bæjarfélag um
langan aldur. Atvinna hefir ver-
ið sköpuð. Allstaðar tekið til
óspiltra málanna um lagfæring-
ar og framfarir á öllum sviðum.
Siglfirðingar vita ofur vel, að
allar tilraunir til að sundra al-
þýðunni, miða að því einu að
fá íhaldinu aftur völdin hend-
ur. Og svo mikið hafa þeirlært
af reynslunni, að þeir kæra sigf
ekkert um að hrapa aftur niður
í sama niðurlægingarástandið
og þeir hafa nú haft sig upp
úr, með sameinuðum kröftum.
Því miður hefir klofnings-
mönnunum tekist betur á Norð-
firði í bili. En við spyrjum að
leikslokum. — Við treystum því
að Norðfirðingar sjái til þess,
að hrakfarir sundrungaraflanna
verði enn meiri þar en á Siglu-
firði að kvöldi þess 11. septem
ber. *
Við síðustu alþingiskosningar
var barist um það, hvort Breið-
fylking íhaldsins og Bændafl
ætti að ná völdunum á íslandi.
Kommúnistaflokknum tókst að
hindra það, eins og nú er al-
kunnugt orðið. Kommúnistafl.
skoraði á fylgismenn sína að
kjósa Framsóknarmenn og Al-
þýðuflokksmenn í mörgum kjör
dæmum og hann skoraði jafn-
framt á alla góða drengi úr al-
þýðustétt, að fylkja sér um
Kommúnistaflokkinn í öðrum
kjördæmum, til þess að flokk-
urinn fengi þau fulltrúaréttin d.i,
sem honum bar og ósigur Breið
fylkingarinnar væri tryggður
um leið. — Það sy'ndi sig þá, að
kommúnistar mátu ástandið rétt
Enginn þeirra mörgu kjósenda,
sem fylgdu ráðum hans þá,
munu sjá eftir því nú.
I þetta skifti snýr Kommún-
istaflokkurinn máli sínu til al-
þýðunnar á Norðfirði, til Alþfl.-
manna og kommúnista og allra
þeirra, sem lýðræði og fram-
förum unna. — Hindrið sigur
hinnar nýju Breiðfylkingar und-
ir forustu íhaldsins, sem nú
hugsar gott til þess að hafa
Framsókn og Skjaldborgina í
taumi, eins og Bændaflokkinn
áður. Skapið sterka, starfshæfa
vinstri bæjarstjórn með því að
fylkja ykkur svo röggsamlega
um D-listann að hann fái hrein-
an meirihluta. Sigur sameining-
armanna á Norðfirði, er sigur
einingarinnar og ósip-ur íhalds
og sundrungar um allt land.
Brynjdlfur Bjarnason.
FI«kksskrlfstof8B
er á Laugaveg 10, opin alla
virka daga frá 5—7 e. h.
Félagar, munið að greiða
flokksgjöld ykkar skilvíslega.