Þjóðviljinn - 26.10.1938, Blaðsíða 2

Miðvikudagurinn 2^. okt. 1938.
ÞJÓÐVILJINN
Nýlega hefir verið gerð í Sovét-
ríkjunum kvikmynd eftir hinni
frægu skáldsögu Tolstojs „Kreut-
sersonatan“. Myndin er tekin í Len-
ingrad að mestu leyti, '
*
Árið 1664, 5- desember, strandaði
enska skipið Menay í Ermarsundi.
Aðeins einn maður komst lífs af og
hét hann Hugh Williams.
5. desember I785 strandaði skonn-
orta á eyjunni Mön. Einn maður
komst af og hét hann Hugh With-
ams.
I
5. desember 1820 rakst farþega-
skip á dráttarbát á ánni Thems.
Einn maður komst af eins og áður
og hann hét Hugh Williams.
5. desember 1889 strandaði kola-
skip frá Leeds og einn maður komst
af ásamt sonarsyni sínum. Þeir
hétu báðir Hugh Williams.
•*
Paulette Goddard, sem lék á móti
Chaplin í „Nútíminn“ hefir ekkert
látið á sér bera síðan hún lék í
þeirri mynd, þar til nú fyrir.
skömmu að hún var ráðin til þess
þð leika; í kvikmynd hjá Metro-Gold
wyn-Mayer.
••
1 verslunarhúsi einu í Svíþjóð, þar
sem mikið var jafnan um kaupend-
ur hafði ein stúlkan það starf á
hendi, að líta eftir því, að viðskifta-
vinimir stingju engu í vasa sinn.
Dag nokkum kom kona inn í búð-/
ina og spurði eftir prjónavesti.
Stúlkan tók þegar eftir því að kon-
an smeygði prjónavesti niður í
tösku sem hún var með. Var hún
þvínæst beðin um að ganga inn í
skrifstofuna og að skila prjónavest-
inu aftur.
— Gjarna, sagði konan og dró
upp prjónavesti sem hún hafði kom-
ið með til þess að ganga úr skugga
um hve stórt vestið átti að vera.
••
1 Ameriku eru menn þegar byrj-
aðir að mála bíla með sjálflýsandi
litum. Sagt er að þrátt fyrir hvaða
myrkur sem er sjáist slíkir bílar á
iöngu færi. Búast Ameríkumenn við
að slíkir bílar sem þessir muni
fara sjgurför um heiminn. En nú
er eftir að vita, hvort slíkir bílar
þykja gefast vel ef hætta er á loft-
árásum, og hvað segja þeir um
sjálflýsandi bíla, sem stjóma loft-
vömunum.
*»
Talið er að engar konur lifi jafn
einmana og nokkrar sem hafa tekið
sér búsetu á eyðiey skamt frá Höfða
borg. Skip kemur þangað aðeins
einu sinni á hverjum tveimur mán-
uðum, en að öðru leyti hafa þær
ekkert að segja af umheiminum
nema þegar svo ber við að skip
strandar.
En þrátt fyrir alt hafa þær þó
símasamband við land, og þegar
ein af þessum konum veiktist fyrir
skömmu síðan, gátu þær komið boð-
um til lands um að þær þyrftu á
lækni að halda.
En konunum líkar vel lífið og
þær hafa látið þess getið að þær
æski ekki eftir neinum breytingum
á hag sínum. Jafnframt fullyrða
þær að fjöldi kvenna sé miklu frem-
ur einmana en þær, og það ekki
síst konur sem búiai í hringiðu stór-
borganna.
Þ|öðvlnafálags
baknrnar.
Hér hafa um fjölda ára starf-
að þrjú félög til bókaútgáfu fyr-
ir almenning. Félög þessi eru,
eins og kunnugt er, Bókmenta-
félagið, Þjóðvinafélagið og
Sögufélagið. Öll hafa þessi fé-
lög unnið sitt merka starf, en
um tvö þau fyrnefndu má það
að minsta kosti segja, að þau
voru komin út á háskalega ein-
hæfar brautir í útgáfustarfsemi
sinni. Slíkt gildir enn að fullu
með Bókmentafélagið, enda
fækkar félagsmönnum þar ár
frá ári, og ekki annað séð en
að sá félagsskapur lognist að
fullu út af næstu árin ef ekki
verður tekið í taumana.
Um Þjóðvinafélagið er nokk-
uð öðru máli að gegna. Það
hefir þegar tekið í taumana,
og reynt að laga sig eftir kröf-
um nútímamanna. Síðustu árin
hefir félagið gefið út ýmsar læsi
legar bækur, sem mætt hafa al-
mennum vinsældum og má þar
nefna „Bakteríuveiðarnar“ í
þýðingu Boga Ólafssonar.
Ársbækur Þjóðvinafélagsins
eru að þessu sinni fjórar: „Al-
manak“, „Andvari“, „Örnefní í
Vestmannaeyjum“ og „Bréf og
ritgerðir“ eftir Stephán Q Step-
hansson.
Almanak Þjóðvinafélagsins
mun vera sú bók, sem er einna
útbreiddust um land alt. Ber þó
síður en svo til, að bók þessi sé
merkilegri en aðrar bækur, sem
út koma á árinu. Hitt veldur
hér öllu um að bók þessi hef-
ir að geyma dagatalið með
fjölda upplýsinga þar að lútandi
Þar sem bók þessi er svo mik
ið keypt, ætti það að vera
félaginu sérstök hvatning að
vanda vel frágang hennar, og
hafa efni bókarinnar í sem
mestu samræmi við þarfir al-
mennings, eftir því sem stærð
lejdir. Til dæmis er erfitt að
sjá hvaða þýðingu það hefir að
birta nær tveggja ára fréttir
eins og gert er í árbókinni.
Þetta hefir vafalaust haft sína
þýðingu fyrir 50—60 árum, með
an fréttasambönd öll stóðu langt
að baki því sem nú er. En þessu
verður að breytja; í sámræmi við
kröfur nútímans.
Hins sama gætir að nokkru
um Andvara. Hann virðist enn-
þá að mestu klæddur í sama
snið og hann var fyrir 60 árum.
En hinu má ekki gleyma, að
hann geymir nú myndarlegt
safn af æfisögum þeirra manna,
mest hefir borið á undanfarin
hundrað ár. Þar að auki geymir
Andvari ekki svo veigalítinn
hluta af æfistarfi tveggja ágætra
íslenskra náttúrufræðinga,
þeirra Þorvaldar Thoroddsen
og Bjarna Sæmundssonar. Að
þessu sinni geymir hann góða
grein frá óbygðum íslands eftir
Pálma Hannesson rektor, ásamt
ýmsu fleiru sæmilega læsilegu.
Þriðja bókin er „Örnefni í
Vestmannaeyjum“ eftir dr. Þor-
kel Jóhannesson. Þetta er all-
mikil bók, og sýnir glögt hvers
vænta má, ef öllum héruðum
landsins verða gerð sömu skil
og jafnframt hve gífurlegt
starf slík örnefnasöfnun yrði.
Höfundur bendir réttilega áþað
í formála, hvílík náma örnefnin
séu fyrir atvinnu- og menning-
arsögu þjóðarinnar, en það eru
einmitt þær greinar íslenskrar-
ar sagnaritunar, sem öll önnur
saga byggist á, og mest hefir
verið vanrækt af íslenskum sagn
fræðingum. I ritinu eru ennfrem
ur tvær gamlar sóknarlýsingar
frá Vestmannaeyjum og er önn-
ur þeirra yfir 200 ára gömul.
■Er í þeim margvíslegan fróðleik
að finna um háttu Eyjaskeggja
áður en nútíminn reið í garð.
Það hafa orðið kaflaskifti í
sögu íslands síðasta mannsaldur
inn, og það er verk núlifandi
kynslóðar að safna eftir föngum
minjum horfinna tíma og horf-
innar menningar. Eitt af þessum
minjum eru örnefnin. Slík rit
verða aldrei skemtilestur, eða
samfeld saga, heldur baugabrot
til þess að steypa upp úr sögu
landsins .
Fjórða og síðasta ritið eru
„Bréf og ritgerðir“ Stephans
G. Stephanssonar. Er það byrj-
un á miklu ritverki í minsta
kosti þremur bindum. Þjóðvilj-
inn mun síðar skýra nákvæm-
ar frá þessari bók, en hins má
geta, að hér er vafalaust um
merkilegt safn að ræða. Steph-
an G. Stephansson var svo stór-
merkur maður í íslenzkri
menningarsögu, að allt sem
hann snertir á erindi til þjóð-
arinnar .Og mikill fengur er
það íslenskum bókmenntum,.
að eignast nú Stephan G. Steph
ansson allan, kvæði hans, bréf
og ritgerðir.
Með þessari útgáfu hefir
Þjóðvinafélagið ráðist í stór-
virki, sem er líklegt til þess
að afla því almennra vinsælda.
Madiiriíiia,, sem hvorkí AlþýdnbL
né M©rgnnl?L þordii að ncína.
Rykfrakfear
karla.
Vcrð btf* 44,00, 49,50,
59,50, 74,50 Og Út altlll*
arefní, jafngódír þeím
dýrusfu, sem fásí í bæn~
um, kr» 108,50*
V E S T A
Lau$fave$ 40»
Ungliagaskóli ReykJaviknr
fekur fíl sfarfa 1, nóv. n» k.
I skólanum verða kenndar sömu námsgreínar og
kenndar eru í fyrsta bekk gagnfræðaskóla.
Skólagjald kr. 10,00 á máuuðí
Umsóknum verður veítt móttaka á Vesturgötu 17
tíl mánaðamóta.
Haraldur Gttðmundsson
Vesturgötu 17.
FfoKksskrlfstofan er opln
alla vlrkadaua kl. 5-7.
Sfmi 4757.
Félagar eru beðnir aö koma sem
fyrst og gera upp flokksgjöldin.
Á meðal nokkurra heilla-
óskaskeyta, sem stofnþingi
sameinaða sósíalistaflokksins
bárust, var eitt frá Martin
Andersen-Nexö.
Blöð bæjarins hafa gert
þessi skeyti að umtalsefni en
á svo undarlegan hátt að þau
þora ekki að nefna nafn And-
ersen-Nexö, en velja þann
kostinn að gera úr honum
einhvern dularfullan Kaup-
mannahafnarbúa og annað
þessháttar. Mun þó Nexö
vafalaust einna kunnugastur
af núlifandi Dönum hér á
landi, enda er það án efa;
orsök þess, að ekki mátti
nefna hann með nafni.
Samband ísl.
berklasjúk*
línga sfofnað
Stofnþing Sambands íslenskra
berklasjúklinga var sett að Víf-
ilsstöðum 23. þ. m. af formanni
undirbúningsnefndarinnar, Karli.
Matthíassyni. Forseti þingsins
var kjörinn Gunnlaugur Sæ-
mundsson.
Aðalumræðuefni þingsins var
stefnu- og starfsskrá sambands-
ins og lög þess. Þingið sátu um
30 fulltrúar >og lauk það störf-
um 24. þ. m. Á þinginu flutfu
ræður Sig. Sigurðsson berkla-
yfirlæknir, Sig. Magnússon yf-
irlæknir og Óskar Einarsson
læknir við Reykjahælið.
í stjórn sambandsins voru
kósnir: Andrés Straumland for-
seti, Herbert Jónsson riiari, Sig-
urleifur Vagnsson gjaldkeri og
meðstjórnendur jón Rafnsson,
Karl Matthiasson, Ásberg Jó-
hannesson og Þórhallur Hall-
grímsson.