Þjóðviljinn - 06.01.1939, Side 2

Föstudagurinn 6. jan 1939.
P JÖÐVILJINN
fiUÓOVIUINN
Ctgefandi:
SameiHÍngarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn —
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Rit8tjórnarskrifstofur: Hverfis-
götu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
ítofa Austurstræti 12 (1. hæð),
lími 2184.
Áskriftargjöld á máauði:
Reykjavik og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,50.
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Vikingsprent h. f. Hverfisgötu 4.
Simi 2884.
Artií Frídríbsson, magísíer:
Vídsjá Þjóðvíljans 6, '39
,Mínít ábyrgu"
Prír flokkar í landinu gera
mikið að því að tala um sjálfa
sig sameiginlega sem „ábyrgu“
flokkana. Það eru „Sjálfstæðis-
flDkkurinn", Framsókn og
Skjaldborgin. Það er bezt að
athuga fyrir hverju þessir fLokk-
ar eru ábyrgir.
Þessir flokkar eru ábyrgir
fyrir atvinnuleysinu. Sameigin-
lega ráða þeir ríki og bæjum.
Árangurinn er að atvinnuleysið
hefur vaxið ár frá ári og nú
eru 1200 verkamenn skráðir at-
vinnulausir í Reykjavík einni
saman.
Þessir flokkar ern ábyrgir fyr-
Ir fátæktinni og neyðinni, sem
sverfur æ fastar að alþýðuheim-
ilunum, þótt nægur auður sé
til þess að hver 5 manna fjöl-
skylda geti haft 6 þús. kr. árs-
tekjur.
Þessir flokkar eru ábyrgirfyr
ir Kveldúlfssvindlirui, fyrir millj
ónalánum braskaranna, óreið-
unni og óstjórninni á fjármálum'
þjóðarinnar.
Þessir flokkar eru ábyrgir
fyrir húsnæðisleysinu, semhrekl
ur 3000 Reykvíkinga til að búá
við óþolandi húsnæði, sembann
að er með lögum, — og mest-
alla alþýðu til að búa við húsa-
feiguokur, slíkt að annað eins
þekkist vart á byggðu bóli.
Og þannig mætti halda áfram
að telja. Þessir flokkar eru sem
stendur verkfæri í höndum lít-
ílla fbringjaklíkna í hverjum
þeirrra, sem ekki spyrja fólkið
neitt um vilja þess, heldur
breyta þvert á móti hagsmunum
þess. Fólkið í þessum flokkum
fær engu að ráða. Við kosning-
ar koma þessir flokksforingjar1
tfl fólksins, lofa því öllu fögru
— hitaveitum, atvinnu, Iækk-
andi dýrtíð, húsbyggingum, —
og svíkja það svo allt á effir.
Flokkar þessir eru því ábyrgð-
aríausir gagnvart fólkinu og
aðeins ábyrgir gagnvart klíkum
fjármálamannanna, sem eigaj
þá og reka sem einsbonar einka
fyrirtæki sín.
Vegna ábyrgðarinnar, sem
þessir dnottnendur flokkanna
bera á sívaxandi erfiðleikum1
og versnandi afkomu alþýðunn-
ar, óttast þeir meir og meir'
alla gagnrýni þess eina ftokks,
Sósíalistaflokksins, sem er á-;
byrgur gagnvart fólkinu, enbei4
enga ábyrgð á samei'únlegrj
srillingu og óstjórn borgara-
flokkanna. Eins óttast þeir einö
og pestina óróann og óánægj-
iuna í þeirra eigin flokkum, upp-
reisn fylgjendanna, sem heimta
heiðarlega pólitík og viðreisn
atvinnuveganna.
Þessvegna hrópa þessir borg-
araflokkar nú upp um að það
megi ekki líða neinn flokk f
landinu, sem ekki sé samá'byrg-
ur þeim um svívirðingarnar.
Þeir óttast að slíkur flokkur i
Þjóðviljinn hefur. beðið mig
að skrifa nokkur orð um þetta
efni og verð ég hér með við
þeirri bón. Þó skal það tekið
fram, að það hefur orðið að
samkiomulagi í hinni svonefndu
Faxaflóanefnd, sem síðar verð-
ur minnzt á, að láta ekki blöð-
um né útvarpi í té neitt um
störf nefndarinnar, ritgjörðir
þær, sem nefndarmenn gera um
þetta mál og skoðanir einstakra
nefndarmanna, að svo stöddu,
Þegar fyrir aldamót bom sú
hugsun fram hér á Islandi að
æskilegt væri að friða Faxa-
flóa fyrir togurum til þess að
þyrma ungviðinu og auka veið-
ina. Þeirri hugmynd var meira
að segja skotið fram á prenti
að reyna mætti að byggja eyjar
í flóanum í þeirri von að um-
hverfis þær fengist viðurbennd
ný landhelgi íslandi til handa.
Á árunum ,sem liðið hafa síð-
an, hefir viðleitni íslendinga til
þess að friða Faxaflóa hvað
eftir annað stungið upp höfðinu
enda þótt aldrei hafi lengra
kbmizt. Haustið 1936 var hald-
inn alþjóðafundur í Londpn,þar
sem rætt var um friðun nytja-
fiskánna með því að stækka
möskva þeirra veiðarfæra, sem
dregin eru við botn og Iög-
bjóða stærð á þeim fiski sem
selja má á mörkuðum. Þessi
fundur Iauk ekbi störfum og
var samþybkt að hafa fram-
haldsfund á sama stáð í febrú-
verðí brennipunktur óánægjunn
ar með óstjórn þeirra. Með
síendurteknum hrópum um að
banna eigi slíkan flokk, em
flokksforingjar þessir að ryðja
braut fyrir fasisma, — og um
leið að undirbúa ráðstafanir til
að bæla niður óánægju sinna
eigin flokksmanna, sem þeir
svíkja og ofurselja gengislækk-
un, kauplækkun, dýrtíð og at-
vinnuleysi þvert ofan í öll fög-
ur loforð.
Sósíalistaflokkurrinn afsegir
hinsvegar ekki að bera ábyrgð
á þeim aðgerðum, sem til heillja
horfa fyrir fólkið. Um það hef-
ur hann boðið núverandi stjórn-
arflokkum samvinnu. Um það
hefur hann samvinnu við ábyrg
ar deildir Alþýðuflpkksins Ogi
Framsóknar víða um Iand. Og
á Alþingi hafa þingmenn þeir,
sem nú eru þingmenn Sósíal-
istaflokksins, hvað greinilegast
sýnt það með ttllögum sínum,
að þeir höfðu ábyrgðartilfinn-
ingu, en fyrirlitu lýðskrumið,
sem íhaldið einmitt beitti hvað
sbarpast og vildi afgreiða fjár-
lög með 4—5 mi'ljón króna
tekjuhalla! En það kallar Fram-
sókn nú „að vera ábyrgur flokk-
ur“.
Samsæri ábyrgðarlausu bræð-
ingsbroddanna um að táldraga
þjóðina nú, — meðan þeir
hrópa upp um ábyrgð sína —
er eitthvert viðurstyggilegasta
athæfið, sem Iengi hefur verið
framið í íslenzku stjórnmálal|ífi,
íslenzka þjóðin mun draga
þessa ábyrgðarlausu erindreká
gjaldþnota auðvalds iil ábyrgð-
ar fyrir athæfi þeirra, næst þeg-
ar þeir þiora að leggja mál sitt
undir fólksins dóm. E. O.
ar 1937. Þann fund sátum við
Sveinn Björnsson sendiherra
fyrir hönd Islands og hafði rík-
isstjórnin falið okkur að koma
erindi Islendinga um friðun
Faxaflóa á dagskrá. Þetta
tókst. Fundurinn mælti með
því, að Alþjóða-hafrannsókna-
ráðið tæki málið til athugunar
og rannsakaði það og legði þá
fram álit sitt. Alþjóðahafrann-
sóknaráðið hafði fund í Kaup-
mannahöfn í júní sama ár og
vorum við Sveinn Björnsson
staddir þar meðal annars til
þess að koma þessu máli áleið-
is. Málið var svo falið sérstakri
nefnd, sem kallast Faxaflóa-.
nefndin og eiga sæti í henni 9
menn, þeir A. V. Táning, sem
er formaður, Árni Friðriksson,
sem er ritari og auk þeirra 2
fulltrúar frá Englandi, 1 frá
Skiotlandi, 1 frá Noregi, 1 frá
Þýzkalandi, 1 frá Frakklandi og
1 frá Hollandi. Aub þess að
margir nefndarmenn hafa starf-
að að rannsóknum málsins og
að íslendingar hafa framkvæmt
all ýtarlegar rannsóknir með
varðskipinu Þór í Faxaflóa, hef-
ur nefndin haldið 2 fundi á
þessu ári. Þess er vænzt og
það er áform nefndarmanna að
nefndin skili áliti sínu til AI-
þjóðahafrannsóknaráðsins vor-
ið 1940. Um álit nefndarinnar
og gang málsins eftir að það
er komið úr hennar höndum
get ég því miður lítið sagt að
svo stöddu. Á hinn bóginn vil
ég fara nokkrum orðum urrc
nauðsyn þess, að Faxaílói verði
friðaður, sem og árangur þann
er vænta ma að slík friðun hafi
í för með sér.
Það er ekki ofsögum sagt, að
fiskveiðar hafa fengið meiri og
meiri þýðingu fyrir Evrópubúa
eftir því sem tímar hafa liðið
fram. Þótt ekki séu taldar hval-
og selveiðar, telst mér svo lil
að það verðmæti, sem Evrópu-
þjóðirnar sækja nú árlega í
skaut Ægis, nemi rúmum 1000
millj. kr. og aflamagnið sé
rúmar 4 milljónir smálesta á
ári. Hér er því að ræða um
mjög stórfellda atvinnu fyrir
milljónir manna og ætti því að
vera ljóst, hvílíkt skarð yrði
fyrir skildi ef fiskveiðar minnk-
uðu til muna, þannig að útgerð
yrði að dragast saman í stóri
um stíl. Allar þjóðir eru því á
eitt sáttar um það, að nauðsyn-
legt sé að vernda nytjafiskana
gegn rányrkju og að hefjast
verði handa hið fyrsta ef ekki
á að verða um seinan. Því enda
þótt rányrkju hafi oft verið
kenndur aflabrestur, sem mað-
urinn áttt enga sök á, verður
því þó ekki neitað, að hún hef-
ur oft höggvið djúp skörð í
fylkingar nytjafiskanna. Til
þess að gera okkur ljóst, hvaða
örlögum dýrategundir geta sætt
ef hóflaust er veitt, nægir að
minnast afdrifa sléttbakanna, er
áður ,voru verðmætustu hvalir
í sjó, en nú mega teljast úr sög-
unni. Og þegar við minnumst
þess, hvaða þýðingu fisbveið-
arnar hafa í dag, ekki aðeiná
fyrir okkur Islendinga, heldut
einnig fyrir allan heiminn, get-
um við fljótt orðið ásátt um,
hvílíkt högg það væri fyrir
þjóðirnar, ef fisk'veiðar drægj-
ust saman að verulegu leyti.
Þær ráðstafanir, sem hingað
til hafa verið gerðajr í jnörgum'
löndum, hafa aðallega verið
með tvennu móti: a) lögboðum
lágmarksstærð á möskvum
allra þeirra veiðarfæra, sem:
dregin eru við botn og b) lög-
boð um lágmarksstærð á þeim
fiski, sem halda má í skipum,
flytja í land eða selja. Það getá
verið skiptar sboðanir um það,
að hvaða gagni þessar ráðstaf-
anir komi, en hvað sem því líð-
ur, þá má eiga víst, að þær eru
spor í rétta átt. Sjómönnum hér
á landi er bunnugt um hvílíb
mergð af spærlingi og öðrum
smáfiski getur veiðst í botn-
vörpu og margir eru þorskarn-
ir, ýsurnar og kolarnir, sem
falla fyrir aldur fram vegna
botnvörpunnar. En hitt er þó
ótalið, sem sloppið getur get-
pr í gegnum möskvana ef þeir
eru teknir upp úr sjó, en á því
byggist, að hverri vernd þeim
bemur ef þeim er sleppt. Þetta
getur komið skarkolanum að
miklu haldi þar sem hann er
mjög lífseigur og lætur lítið
á sjá, þótt hann sé nokkr-
ar mínútur ofansjávar. En svo
eru iil fiskar, sem ómögulegt et
að hlífa með þeim tveimur ráð-
stöfunum, sem hér hafa verið
nefndar og þar má fyrst telja
lúðuna. Bæði er það ,að lúð-
an er mjög viðkvæm, og Joolir
illa að koma upp úr sjónum,
svo hún mun alla jafna dauða-i
dæmd, þegar hún er bomin á
skipsfjöl. Þá er eigi heldurhægt
að lögbjóða lágmarksstærð á
möskvum, sem henni mætti
verða til verndar, því ef eitt-
hvað á að veiðast í vörpuna,
myndi veiðast mikið af lúðu
og þar með yrði stofninum
eftir sem áður hætta búin af
ofveiðum, áður en einstakling-
arnir kæmust í gagnið og yrðu
kynþnoska.
Ef þær ráðstafanir ,sem að
ofan voru greindar væru full-
nægjandi til þess að vernda:
nytjafiskastofnana, þá væri *
raun réttri ekkert meira um það
mál að segja. En það, sem sagt
var um lúðuna, ætti að
nægja til þess að sanna, það,
að ekki er hægt að vernda alla
nytjafiska með þessum aðferð-
um. Og svo kemur annað mjög
þýðingarmikið atriði í viðbót,
en það er fólgið í því, að þær
ráðstafanir með möskvastærð,
á netum og lágmarksstærð á
fiski, sem koma að fullum not-
um á einum stað geta haft sára-
litla þýðingu á öðrum'J I Norð->
ursjó veiðist t. d. ýsan að-
eins eitt ár áður en hún verður
kynþnoska, en í Faxaflóa 3Va
ár, þannig að af hverjum 1000
ýsum, sem koma inri í veiðina.
ná 500 bynþrlosba í Norðursjón-
um, en aðeins 94 í Faxaflóa,
ef hin árlega dánartala á báð-
um stöðum er hin sama.
Þetta ,sem sagt var um ýs-
una ætti að nægja sem dæmi
um það, hvílíkur munur er á
sliti nytjafiskanna í köldum og
heitum sjó, þannig að hjá okk-
ur norðíur í höfum verður að
gera friðunarráðstafanir um-
fram þær, sem gerðar eru t.
;d. í Norðursjónum. Það er full-
sannað, að margir nytjafisba-
stofnar í Norðurhöfum slitna
fljótt við hlífðarlausa veiði og
eru seinir að ná sér á strik á
ný. Hér má nefna að árið 1922
veiddu enskir togarar 28 kg. af
skarkola að meðaltali á togtíma
hér við land, en 4 árum seinna
var veiðin orðin röskum 20%
minni eða um 22 kg. á togtíma.
I Barentshafi veiddust 442 kg.
að meðaltali á togtíma árið
1922, en aðeins 48 kg. 4 árum
seinna. Við sjáum á þessu að á
sama tíma, sem skarkolastofn-
inn hér við land minnbar um
rösklega 20% minnkar skar-
bolastofninn í Barentshafinu um
nærri því 90% af því að sjórinn
er það kaldari en hér og vöxt-
ur sbarbolans hægari. Og nú
er svo bomið að úr Barentshaf-
inu koma aðeins um 3000 smál.
af skarkola á ári, eða varla4%
skarkolaveiði Evrópu, þótt þar
væri gullnáma af kbla fyrir
nokkrum árum.
Og hversvegna viljum við nú
fá Faxaflóa friðaðan fyrir
dragnót og botnvörpu? I fyrsta
Valdímatr Ásmundsson;
lagi af því, að við álítum það
markvissara fyrir þá verndun-
arstefnu, sem að framan et,
greind og talin er nauðsynleg,
að friða einmitt Faxaflóa, held-
ur en einhver önnur svæði hef
við land eða annars staðar, því
að af öllum svæðum, sem til
greina koma, er Faxaflói einná
bezt þekktur, og það ,sem við
vitum um hann, virðist ótvíræti
benda í þá átt, að við getum
vænzt árangurs, ef við fáuml
friðuninni framgengt. Þó a$
við vitum að friðun Faxaflóa
myndi kioma að gagni fjölda
sjómanna, sem í hann sækja
veiði með lóðum, handfæri og
netum, þá megum við þó ekki.
gleyma því, að aðalhugsjónin
er ekki að.eins sú, að varðveitai
og bæta hagsmuni þeirra manna
sem; í flóann sækja, heldur hin,
að eignasí friðland fyrir allan
íslenzka fiskistofninn, ekki að-
eins okkur sjálfum til góðs og
gengis, heldur einnig öðrum
þjóðum, sem hingað sækjas
björg. Og ástæðan til þess að
öll þau veiðarfæri, sem dreg-
in eru við botn verða að flytj-
ast út af hinu friðlýsta svæðl,
er sú, að með þessari friðuni
skbtið að ákveðnu marki.
er
Þetta mark er það að vernda al*
veg sérstaklega þrjár tegundir
nytjafiská, sem dragnót og
botnvarpa eru einkar nærgeng-
ar við, en þessar tegundir erur
ýsa, skarkoli og flyðra.
Framhald.
Skúli Thoroddsen
(í palladómum Fjallkonunnatr 1894)
Skúli Thoroddsen er þrekleg-
ur maður, svipmikill og alvar-
íegur. Hann talar ekki ioft eða
lengi í senn en er þó dável
máli farinn. Hann getur orðið
heitur og beisbyrtur, þegarþví
er að skipta. Á síðasta þingi;
átti hann mótstöðumenn, sem
ekki spörðu að leita höggfæris
á honum, en flestir voru þeir,
sem s'.uddu hann eða töldu hann
góðan þingfélaga. Isafold gef-
ur í skyn, að hann hafi verið
bráðónýtur á þingi, en færir
engin rök fyrir því heldur eri
öðrum sleggjudómum sínum.
Hún hefði heldur átt að skjótaj
örvum sínum að neðri deild
þingsins allri, er kýs þennan
ónytjung, sem hún telur, í 18
nefndir 1891 og 14 nefndir 1893,
enda var enginn kosinn í fleiri
nefndir á hvorugu þinginu.
SKOLI THORODDSEN
— — Hvað Sbúla snertir, cr
það alkunnugt, að hann hefur
verið einhver duglegasti fior-
mælandi atvinnumála á þingí
(samgöngumálsins, verzlunar-
mála o. fl.) og ekki síður allra
mannréttindamála.
Nú cru líðín átfafíu ár frá
fecðingtt Skúla Thoroddsen
Áttræðisafmæli Skúla heitins
Thoroddsen er í dag. Hann er
f. 6. jan. 1859, d. 21. maí 1916.
Hann var sonur skáldsins Jóns
Thoroddsen, varð lögfræðing-
ur í Khöfn 1884 og sama ár
sýslumaður og bæjarfógeti á
ísafirði, stofnaði Þjóðviljann
1886, varð þingmaður 1890,
„Skúlamál“ hafin gegn honum
1892 með fádæma ofsókriarof-
forsi, en Skúli óx af að lokum,
Iét af embætti með heiðri 1895,
átti jafnan margvíslegan þátt
í bæjarmálum og atvinnumálum
á ísafirði, en fluttist 1901 til
Bessastaða og 1908 til Reykja-
víkur. Þjóðviljann gaf hann úf
fram til ársloká 1915, en mátti
ekki nefnast ritstjóri hans fyrir
afturhaldinu, svo lengi sem
hanu var konunglegur embætt-
ismaður. ’ ;
I tilefni af fullveldisafmælinu
1. des. var Skúla minnzt meðaí
fiorvígismanna alþýðunnar og
talin nokkur af baráttumálum
hans. Hér að ofan birtist um-
sögn samtímamanns, sem er svo
hlutlæg mitt í áköfustu deilun-
um um Skúla, að hver maðuri
treystir slíkri söguheimild.
Hún sýnir, hvernig Alþingi
notfærði sér starfsorku hans,
þrátt fyrir tregðu þess gagnvart
framfarakappi hans og Iýðræð-
isbaráttu.
Hún sýnir, hvernig íhaldið,
sem þá er að bíða ósigur 1
„Skúlamálum“, reynir í Isafold
að gera lítið úr þessurri
ísafjarðarfógeta, reyna aðþegj*
hann í hel, fyrst ekki tókst að
halda honum; í tukthúsi né níða
burt mannorðið.
Hún segir af andstæðingum,
sem Ieita höggfæris á
og fylgismönnum, sem styðjá
fbrmælanda sinn í baráttumál-
Framhald á * 8föB’