Þjóðviljinn - 25.02.1939, Qupperneq 2

Laugardaginn 25. febrúar 193Q.
ÞJOÐVlLJlNtN
þJÓOVlUINN
o*
Útgefandi:
Sameiningarflokkur AlþýSu
— Sósíalistaflokkurinn —
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sjgfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis-
götu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stofa Austurstræti 12 (1. hæð)
sími 2184.
Áskriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,50.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Vikingsprent h. f. Hverfisgötu 4
Sími 2864.
Arum saman,
Árum saman hefur Alþýðu-
flokkurinn barist fyrir því að
sameina íslenzka verklýðs-
hreyfingu. Aðeins ieitt verkalýðs
félag í einni og sömu starfs-
grein á sama stað, hefur verið
stefnan. Þúsundum saman höf-
um við ,sem áður börðumstund
ir merkjum þessa flokks, lagt
fram krafta okkar, eftir því sem
við varð komið, til þess að vinna
að framgangi þessarar stefnu.
Á síðustu árum höfum við séð
einingarstefnunni vaxa fylgi.
Við höfum séð glæsileg dæmi
jþess ,hvernig verkafólk, sem
á'rum saman hafði skipt sér í
tvö stríðandi félög, lagði allan
ágreining á hilluna, og samein-
aðist í hinni miklu baráttu verka-
lýðsins fyrir bættum kjörum og
aukinni menningtu, í ieinu vold-
ugu verklýðsfélagi. Glæsileg-
ustu dæmin utft þetta er að
firrna á Siglufirði. Svo mjög hef-
ur einingarstefnunni í verklýðs-
málum vaxið fylgi meðal manna
af öllum stjómmáíaflokkum, að
heita má að spor sundrungarinrt
ar frá 1930 séu þurrkuð út og
markinu sé náð. Eitt' verklýðs-
tfélag í hverri starfsgrein á hverj
um stað . !
En til hvers var þessi eining-
arbarátta háð?
Ég ætla að svara fyrir mig
og meginþorra minna gömlu
flokksbræðra úr Alþýðuflokkn-
um.
Hún var háð til þess að gefa
verkalýðnum það vald, sem
honum bar, það vald, sem hann
fær, ef hann ber gæfu til að
standa sameinaður í einum ó-
klofnum verklýðssamtökum.
Okkur var líka Ijóst, fíest-
um að minnsta kosti, að til
þess að þetta mætti verða, urðu
verklýðsfélögin að vera byggð
á grundvelli fullkomins réttlætis,
þar mátti enginn einstaklingur
krefjast þess réttar sér til handa,
sem hann var ekki reiðubúinn
að veita öðrum.
Þegar við tókum að halda
þessari kenningu fram, fast og
afdráttarlaust, innan fLokksokk-i
ar, þá mættu fyrstU vonbrigðin
okkur. Það reyndist svo, það
er ekki án sársauka sagt, að
flestir þeir menn, sem flokkur
ökkar hafði valið til valda og
fbrustu, mátu flokks- og per-
sónuleg völd meira en einingu
og vald verkalýðsins, þeir vildu
ekki sleppa meiningarlausurh
■fbrréttindum Alþýðuflokksins,
innan verklýðsfélaganna, til þess
að tryggja einingu verkalýðsins.
og það vald sem henni fylgir.
Vissulega voru þetta okkur
sár vonbfigði, vissulega þótti
okkur hart að vera svívirtir,
beittir ofbeldi, ólöglegum úr-
skurðum, og brottrekstium, af
þeim mönnum sem flokkur okk-
ar hafði fengið völd í hendur,
og allt þetta fyrir það eitt, að
Stéttaskiptingin á Islandi 1930
I skýrslum Hagstofu Íslands
um manntalið 1930 eru ýmsar
upplýsingar um stéttaskipting-
una á tslandi 1930, sem nauð-
synlegt er að komist fyrir al-
menningssjónir.
Hagstofan skiptir landsmönn
lim í þrjá höfuðflokka: Atvinnu-
rekendur, starfsfólk og verka-
fólk. Ef teknir, eru eingöngu
framfærendur í þessum stéttum
verður skiptingin þannig í
heild:
Atvinnurekendur 10114, þar
af 6620 í landbúnaði.
Starfsfólk 5430
Verkafólk 32015.
En alls voru framfærendur þá
meðal starfandi fólks 47559.
En ef framfærendur og fram
færðir eru taldir saman í hverrii
stétt verður útkoman:
Atvinnurekendur 38 640 (37<>/o)
Starfsfólk 13 023 (12»/o)
Verkafólk 53 00v> uu,u”,i)
En af atvinnurekendunum
eru 27153 framfærðir og fram
færendur í landbúnaðinum.
Atvinnurekendur eru hér
taldir bæði þeir, sem hafa verka
fólk í-vinnu, og einyrkjar. Af
10114 atvinnurekendum eruj
4277 einyrkjar, en 5837 vinnu-
kaupendur. Eru það því aðeins’
5837 manns, sem kaupa vinnu
32000 verkamanna og verka->
kvenna, og af þessum 5837 eru
3858 í landbúnaðinum en tæp
2000 í fiskveiðum, iðnaði, verzl
un og samgöngum. í
Skifting verkafólks milli at-
vinnuveganna 1930 var svo:
(verkstjórar, tollþjónar, ráðskon
ur og lögregla talin sérlega).
lega.)
Verkstj . o.s.frv. Verkafólk Alls
LandbúnaSur .... 4 10660 10664
Fiskveiðar o. fl. 539 7107 7646
Iðnaður 159 4603 4762
Verzlun 96 581 677
Samgöngur 84 2474 2558
Ólíkamleg atvinna . . 143 80 223
Heimilishjú 1614 3871 5485
2639 29376 32015
Mest áberandi ier stéttaskipt
iingin í fiskveiðum og samgöng
um, þar sem stórfyrirtækjanna;
gætir mest. Af hverju hundraði
manna, sem starfa við fisk-
veiðar eru 8,5% atvinnurekend
ur, 9,4% starfsfólk,, 82f,l verka-
fólk. Og í samgöngum: 6,5%
atvinnurekendur, 15,5 starfs-
fólk og 78% verkafólk. \
Þjóðviljinn mun á næstunni
birta fleira úr þessu manntali
og draga afleiðingar út af því.
En strax af þessu yfirliti máj
sjáf, að verkafólkið er meiri-f
hluti landsmanna, en verkafóhq
starfsfólk og bændur samtals
tæp 90%. Hin eiginlega borg-;
arastétt bæjanna, er því aðeins
rúm 10%. (Þess skal getið til
að valda ekki misskilningi, að
það breytir lítt þessari niður-;
stöðu, þótt forstöðumenn, sem|
í hagskýrslum eru reiknaðir til
starfsfólks, séu taldir með borg-
arastéttinni, því þeir eru aðeinsf
376 að tölu. Hinsvegar skipt-1
ist sjálf borgarastéttin auðvit-
að í millistétt og hreina yfirJ
stétt, en skiptinguna þar á
milli er ekki hægt að sjá, nema
styðjast við efnahagsskýrsl-
urnar, og eru þær kunnar ann
arsstaðar frá að nokkru). i
Séf grefur
gröf þó grafí
Fyrverandi forsætisráðherra
Ungverjalands, Imredy, kom á
„kynþáttalögum' ‘ til verndar lung
verska kynþættinum. Hér eftir
áttu aðeins þeir að teljast hrein
ir Ungverjar, er gætu sýnt að
þeir væru komnir beint af forn
Ungverjum. En svo fór að
fyrsta fórnarlamb 'þessara
ströngu laga varð forsætisráð-
herrann sjálfur! Andstæðingai)
hans sönnuðu skjallega að
langafi hans í móðurætt hefði
verið pólskur Gyðingur. Imredy
varð að segja af sér.
við vildum tryggja unn-
inn sigur einingarstefnunni
í verklýðsmálum, þessari
stefnu, sem, viðj í jgóðrii
trú höfðum barist fyrir undir
merkjum AlþýðufLokksins, vit-
andi ekki annað en að flokkur-
inn stæði þar sem einn maður.
En allt eru þetta þó smámunir
einir hjá því sem hann hefur
komið á allra síðustu tímum.
Alþýðusambandsstjórn, stjórn
Alþýðuflokksins, gengur beint
og brotalaust til verks, og klýf-
ur eitt af elztu verklýðsfélög-
um landsins, af því að meiri-
hluti þess ier á öndverðum
meiði við þessa virðulegustjóm
Svo takamarkalaus er ósvífn?
þessara manna, að beint frá
skrifstofu forseta Alþýðusam-
bandsíns berast þau boð, að það
sé „ofureðlilegt“ að kljúfaverk
lýðsfélög og stofna mörg félög
í sömú starfsgrein á sama stað.
Svona blygðunarlaust fótumtreð
ur Stefán Jóhann þá stefnu,sem
Alþýðuflokkurinn hefur barizt
fyrlr ámm saman.
Þessi framkoma getur ekki
átt rætúr sínar að rekja til þessí
að Stefáni sé lekkFfull Ijóst, að
klofin verklýðshreyfing er veik
og vanmáttug, en sameinuðvold
ug og sterk. Nei, hún hlýtur
að eiga rætur sínar að rekja til
þess að Stefáni er ljóst, að van-
máttur verklýðshreyfingarinnar
getur þýtt völd fyrir hann, og
atvinnu fyrir skrifstofur hans.
Við sem eitt sinn treystum Stef-
áni verðum að viðurkenna, að
okkur hefur skjátlast, við verð-
um að sætta okkur við að af-
skrifa það álit, sem við eitt' sinn
höfðum á honum, bæði sem
stjórnmálamanni og manni,
* þangað til ekkert er eftir. Það
er leiðinlegt að okkur skuli hafa
missýnst. En þó okkur hafi mis-
sýnst í þessu þá hefur okkur
ekki missýnst í því, að samein-
iing verkalýðsins í óklofin stétt-
arsamtök án tillits til stjómmála
flokka, að sameining alþýðunn-
ar í neytendafélögunum einnig
án tillits til stjórnmálaflokka,
sameining allra sósíalista í ein-j
um lýðræðisflokki, og samstarf
allra lýðræðisafla í landinu erui
hugsjónir sem enu þess verðar
að vinna fyrir af fremsta megni,
og við skukim vinna fyrir þær
og sigra. S. A. S. j
Góð leiklist er
útlæg úr Dýzka-
landi
Næsta mynd Chaplins á að
heita Einræðisherrann, og er
gert ráð fyrir, að henni verði
lokið í sumar. Efni myndarinn-
ar er frá Hitlers-Þýzkalandi,og
leikur Chaplin „foringjann“.
Þýzki sendiherrann í Banda-
ríkjunum reyndi fyrir nokkm
að hindra sýningu á einni mynd
Chaplinst Stjórn Bandaríkjanna
neitaði að taka tilmæli sendi-
herrans til greina, með þeim
forsendum að þýzk lög giltu
lekki í Bandaríkjunum.
Eftir valdatöku Hitlers var
fjöldi leikenda og leikstjóra
reknir frá Þýzkalandi. Margir
þeirra fluttu til Englands og
Bandaríkjanna. Þar var þessum
ágætu listamönnum vel tekið,
Og mátti segja að t. d. í London
hleyptu þeir nýju "lífi í leiklist-
arstarf borgarinnar. Lefkhúsr
sókn jókst að miklum mun við
það að geta séð Elisabet Bergn-
er, Lucie Mannheim, Grethe
Mosheim, Oskar Homolka og
aðrar leik-„stjörnur“ á sviðinu.
Conrad Veidt, kvikm.Ieikarinn
frægi, hefur hafst við í Lpndon
síðan nazistar tóku völdin f
Þýzkalandi. Veidt lék áður fyrri
í Þýzkalandi m.a. hlutverk rót-
fæka skáldsins Körners, ognot-
aði við það tækifæri korða Körn
ers, er honum var lánaður af
Körnerssafninu. Búizt var við
að Veidt væri hlyntur nazistUm,
en hann kaus að flýja til Eng-
lands 1933. Fyrsta mynd hans
þar var „Gyðingurinn Súss“, -
eftir samnefndri skáldsögu Lion
Feuchtwangers, og hlaut hann
mikið lof fyrir leik sinn; í þeirrii
mynd. Þýzku blöðin hótuðuhon
um öllu illu ef hann nokkru
sinni stigi fæti sínum á þýzka
grundu.
Max Reinhardt, leikstjórinn
heimsfrægi, hefur mjög aukið
hróður sinn með starfi sínu {
Ameríku. Áður fyr stjórnaði!
Reinhardt ýmsum leikhúsum í
Berlín, Reinhardt-leikhúsunum í
Vín, og á hverju ári hátíðaleikj
unum í Salzburg. Sviðsetning-
ar hans á Shakespeare og leik-
ritum „Sérhver“. Fyrsta kvik
mynd Reinhardts, J(jónsmessu-
næturdraumur“, þótti afbragð
Leiksýningar hans vestrá náðu
geysimiklum vinsældum. Þar
sýndi hann í fyrsta skipti sorg-
arleik um „Gyðinginn gang-
andi“, eftir Franz Werfel. f
leik þessum léku á annað hundr
að leikarar, og var þar sýnd
þjáningarganga Gyðinga gegn
um aldirnar. Reinhardt vinnur
nú að undirbúningi sýningar áj
„Fást“, sem verður gerólík
fyrri sýningum á því v-erki.
Kommúnistinn Hans Ottó lék
árum saman „hetjuhlutverk“ á
Ríkisleikhúsinu í Berlín. Hann
fékk mjög hátt kaup, en Iifði
óbnotnu lífi og eyddi mesturu
tekjum sínum í starfsemi
Kommúnistaflokksins. Hann var
fram'úrskarandi vinsæll bæði af
leikhúsgestum og samleikurum
stnum. Er nazistar komust til
valda, bauð stærsta leikhúsið
í Zúrich honum góða stöðu.
SnndMllin og aí-
mallsmót K. B.
Hr. ritstjóri! Ég leyfi mér
hér með að óska eftir rúmi í
blaði yðar fyrir eftirfarandi leið-
réttingar og athugasemdir út
af grein þeirri ler birtist í blaði
yðar í dag, undir fyrirsögninni
„Stjórn Sundhallarinnar“:
Þar sem mér er kunnugt um
að grein þessi er eftir hr. Þórar-
in Magnússoi . af
fomstumönnunum í sundmálum
bæjarins, og ætti því að’ vera,
vel kunnugt um gang þessa
máls, þá verð ég að láta undrun
mína í ljós yfir því að hann
skuli láta fara frá sér jafn óvand
aða og villandi grein, ieins og
raxm ber vitni um, og ég mun
hér gera grein fyrir.
Ég vil þá fyrst og fremst
skýra þá hlið málsins er kemur
mér v.ið í sambandi við hið um-
rædda afmælismót K.R.
Hr. Björgvin Magnússon, sem
er fulltrúi K.R. í þessu máli,
hringdi mig upp í síma seint í
janúarmánuði og fór þess á leit,
að K.R. fengi að halda sundmót
í Sundhöllinni 2. marz og svar-
aði ég því, að það myndi vera
hægt okkar vegna, en benti
honum á það um leið, að til
stæði að aðalhreingerning Sund
hallarinnar færi fram síðustu
vikuna í febrúar og myndi því
vera heppilegra fyrir þá að
halda mótið 9. marz, og féllst
B. M. á það fyrir sitt leyti, en
sagðist þurfa að athuga það
mál nánar. Bað ég hann að tala
við mig aftur eftir nokkra daga,
því þá gæti ég gert út' um þetta
mál. En B. M. lét aldrei neitt
frá sér heyra fyrr en 10. þ. m.,
en þá hafði verið getið um það
jáður í dagblöðum bæjarins, að
mótið ætti að fara fram 2. marz.
Og gat ég því eigi dregið aðra
ályktun af því, en að K.R. vildi
láta mótið fara fram 2. marz
án tillits til þess hvenær hrein-
gerningin færi fram. Kom mér
það því á óvart, er Björgvin
kom til mín þann 10. þ. m.
með skilaboð frá sundráðinuog
vildi fá mig til að fresta hrein-
gerningunni fram í marz, en
það taldi ég mér eigi fært,
hversu feginn sem ég vildigeta
gert þetta fyrir aðila, og það
af mikilvægum ástæðum. Jafn-
framt því bauð ég honum
að fá 9. marz fyrir mótið, og
samþykkti B. M. þá að mótinu
skyldi frestað til þess dags, og
vissi ég éigi annað, fyrri en í
dag, að svo myndi verða.
Af þessu er það fyllilega Ijóst,
að fulltrúa K.R. var það kunn-
ugt frá fyrstu tíð, að hneingern-
lingin átti að fara fram á þessurn
tíma, enda segist hann hafa
skýrt sundráðinu frá því, en
þó því miður ekki fyrr en á
fundi þess þ. 10. þ. m., og var
mér eigi kunnugt um þann
Hann var rekinn frá ríkisleik-
húsinu, en vildi ekki fara úr
Iandi, en kaus að berjast áfram
í Þýzkalandi fyrir málstað
sósíálismans. I desember 1933
var hahn tekinn fastur á heim-
ili sínu þá alheill. Þremur dög-
um síðar var hann dáinn. Kona
hans fékk ekki að sjá líkið,
vegna þess hve það var skelfi-
lega meðfarið. Nazistar kvöldu
hann tímunum saman og hentu
honum loksins út um glugga,
Allir samleikarar hans við Ríkis
leikhúsið ákváðu að fylgja Hans
Otto til grafar, en var bannað
það af ríkisstjóminni.
7
mrc^
Jónas Guömunásson setlaöi
hér um daginn i mesta írafari
aö „endarbæta” ísienzka blaöa-
mennsku. Skrifaöi hann Þa
leiðara i Alþijðublaðið og krafð
ist þess, að lög yrðu sett, er
kæmu í veg fyrir persónuiegai
árásir blaðanna. Slík takmörk-
un á prentfrelsi væri vafataust
þægileg manni með fortiö
og nútíð — Jónasar Guðmunds
sonar.
**
En það voru hæg lieimatökm
að byrja á þessari siðbót i IS~
lenzkri blaðamennsku. Jónas
er yfir-ritstjóri dagblaðs i bæn
um, að vísu minnst lesna dag-
blaðinu og lélegasta. Maðm
skyldi búast við að í blaði Jón-
asar yrði ekki ráðist að persónu
legu mannorði manna sömu
dagana og heimtuð eru lög td
varnar því. En sömu dagana ar
heilum blöðum eytt tmannorðs
skemmandi róg, — ef nokkur
tæki mark á því. — Þar er ráð-
ist að fátækum verkamanni °9
því logið, að hann sé meinsseris
maður, og annað er eftir þvi■
*•
Ef siðleysingi eins og Jónas
Guðmundss. fengi völd, mnndi
hann setja þau lög að akki
mætti minnast á hans eigtn’
háu persónu, — en hinsvegaf
mætti hann hella ærumeiðand-1
svívirðingum yfir hvern þann
sem honum þóknaðist.
*•
Nei, Jónas Guðmundssom
Þessháttar endurbætur í blaöa'
mennsku eiga aðeins skilið fHr'
irlitningu allra heiðarlegra
verkamanna. Þér munuð finn<x
til þeirrar fyrirlitningar. P°
ekki væri nema í uppsögnnn'
um, sem rignir yfir Alþýðublað-
ið.
••
Alþýðublaðið er liálf feimið
við það, að þingmaður 111
danska „bræðraflokknum
hef
ur gengið beint yfir í nazista~
flokksbrot Arne Sörensen, L
því skyni, að afla því sseta a
þingi. — Fyrirsögnin hljóðai■
„Reiddist af því að hann fákj
ekki að vera í kjöri”! Segd
blaðið að Dalby hafi verið taf-
arlaust rekinn úr flokknuh1’
ekki að hann hefði sagt sig 111
honum.
dr|átt er orðið hafði á þesSf*
skýrslu hans til ráðsins um Pc
atriði.. ^
Fær það því eigi staðizt
nokkurn hátt, þær fullyrðm£a_
Þórarins, að ég hafi eigi
ið skeyti um þetta til fL1'
K.R., ásamt því að það >er un^
arlegt, þegar hann segir
,/orðrómur“ um lokuiúna ia _
verið tekiinn fyrir á sundra
fundi 10. þ. m., þar sem Björg
vin segist einmitt hafa s
frá því á þessum fundi að
hefði verið kunnugt um 1° 11 ^
ina, — og er það eigi mtn s .
þó það hafi eigi komið
hjá honum fyrr. * j
Annars má geta þesS’ a
fyrra kom engin ósk fram
rúm í Sundhöllinni fyrfr s
Frh. á 4. síðu.