Þjóðviljinn - 05.03.1939, Qupperneq 2

Sunnudagurinn 5. marz 1939.
ÞJOÖVÍLJINN
|»60tlUIWI
Útgefandi:
Sameiningarflokkur AlþýSu
_ Sósíalistaflokkurinn —
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis-
gðtu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskril-
stofa Austurstræti 12 (1. hæð)
sími 2184. ’ I J
Áskriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á Iandinu kr. 1,50.
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgötu 4
Sími 2864.
dBm
A aab vlð tlBldln
bjá uábyrgu'1 pingflokkunum
Veirkalýdsbödlar
sameínasf
í leiSara MorgunblaSsins í
gær standa eftirfarandi setn-
ingar:
„Því hefur oft veriS haldið
fram hér í blaSinu, og þaS meS
sanni, aS ríkisvaldiS hér á ís-
landi væri of veikt. Sá ágalli
hefur veriS á skipun þjóSfélags
vors frá fyrstu tíS.
Broddar AlþýSuflokksins
hafa allt fram á síSustu tíma
lokaS augunum fyrir þessari
staSreynd, sem hver alsjáandi
Islendingur hefur hlotiS aS sjá
og viSurkenna”.
PaS er ekki um aS villast.
SjálfstæSisflokkurinn og Skjald
borgin, sem ranglega kallar síg
AlþýSuflokk, fallast í faSma og
kalla hástöfum á rikislögregl-
una.
Á þeim degi urSu þeir
Herodes og Pílatus vinir.
Okkur hefur veriS kennt, aS
„feSumir frægu” hafi flúiS föS-
urland sitt, Noreg, vegna of-
ríkis Haralds hárfagra. ViS
emm viS þaS upp aldir, aS
horfa á þá í blámóSu fjarlægS-
arinnar, sem „frjálsræSishetj-
urnar góSu”, sem heldur vildu
yfirgefa eignir og óSöl og sigía
um sollirm sæ til óþekktra ís-
landsstranda, en gerast kon-
ungsþrælar.
Ef vér sleppum öllum um-
búSum, þá er sagan svona:
Haraldur lúva fór meS *nw
manns um Noreg. Hann braut
á bak aftur sjálfstæSi hölda og
hersa, hann skapaSi ríkisvald í
Noregi. ÞaS vald varS svo harS-
leikiS viS margan höfSingjann,
aS hann kaus heldur aS yfir-
gefa allt, sem hann átti og
unni, og hverfa út í óvissuna,
en lúta ríkisvaldi Haralds kon-
ungs.
Pessi vora fyrstu kynni ís-
lendinga af ríkisvaldi.
Enn þann dag í dag dáir
þjóSin frelsishetjumar, sem
ekki vildu lúta sterku ríkis-
valdi.
Ár og aldir liSu. Afkomend-
ur „frjálsræSishetjanna góSu”
festu rætur í. íslenzkum jarS-
vegi.
Ýmsir þeirra gerðust ríkir
menn, bæSi af fé og völdum.
ASra skorti hvorttveggja. Hlut-
verk þeirra síSamefndu var aS
auka auS þeirra auSugu og efla
völd þeirra voldugu. Til þessa
voru þeir kúgaSir.
En höfSingjamir vildu meira
ríkidæmi. Pess varS ekki aflaS
nema meS þvi aS vinna haS frá
öSrum höfSingjum. P&o kosta?:
deilur, bardaga og blöSsúthelI-
ingar, alþýSan fórnaSi lífi og
limum fyrir valdastreitu höfS-
ingjanna. Slíkir voru harm-
Yfir gamla steinkastalanum
við Austurvöll blaktir íslenzki
fáninn fimm mínútur á dag, >en
þjess á milli logar þar ljós fram
ieftir öllum nóttum. Ekki eru
Ijósin þó kveikt til að lýsa Iýðn-
um út úr ógöngunum, sem land
og þjóð >er komin í, heldur eru
nokkrir flokksforingjar þar að
óhæfuverkum, sem vel skal
dylja fyrir þjóðinni. I hverjum* 1
flokki ier barizt, utan við bíður
þjóðin, sem á örlög sín undir
úrslitunum, — en ekki er hún
spurð ráða.
I öllum þeim flokkum, sem.
ábyrgir eru fyrir atvinnuleysinu
og fjármálaóreiðtmni, gengur
snjallasti bragðarefur þingsins
berserksgang, minnir bnoddana
á samábyrgð þeirra fyrir svindl-
inu, ýtir við undirforingjunum,
um að nútíðar- og framtíðar.
bitlingar séu í hættu og lofsyng
ur svo 5; Tímanum fyrir fólk-
inu hvernig allir verði að sanr
einast um að vernda heiðar-
leikann, hagsmimi fólksins og
útgerð — Kveldúlfs.
Hvíslið hljómar sem fegurstí
hljóðfærasláttur í eyrum Ólafs
Thors og hvert orð um þjóð-
stjórnina bergmálar í sálum
vissra langþyrstra íhaldsmanna
sem dytti fimmeyringur' í tóm-j
an peningakassa. Viðkvæmt
sparnaðarhjarta JónS Pálmason-
ar viknar, þegar sjálfur JónaS
frá Hriflu prédikar niðurskurð
ríkisútgjalda — og >er það ekki
von? Hví skyldi ekki skera
niður dálítið af fénu til verk-
legra framkvæmda og alþýðu-
trygginga, er þjóðin ætlar öl!
að sameinast? Hví skyldi ekki
skera lamb fátæka mannsins:
í veizlunni, sem „Grimsby-
lýður‘ og „stórbænda-aftur-
halda halda týndum syni sín-
um, er hann snýr aftur heim?
0n í |eyrum sumra annarra í-
haldsmanna lætur hvíslið sem
seiðandi hljómur að vísu, en
sem þó beri að varast. Það eru
lærisveinar erlendu harðstjór-
anna, sem lært hafa af því
hvernlg Hitler leikur Chamb-
erlain, — og teygja nú Fram-
sókn á asnaeyrunum lengraog
lengra til afsláttar. Það er Garð
ar, Gísli & Go., sem hugsa
sem svo: „Nú er framsókn bú-
in að eyðileggja Alþýðuflokk
inn og hvorki þorir né vill vinna
með báðum verklýðsflokkun- ,
um. Það er bezt að hún upp-
skeri eins og hún hefur sáð.
Vilji hún iekki „blameraa sig
á samvinnu við „kommúnist-
ana“, þá á hún einskis annars
úrkosta len að koma skríð-
leikar Sturlungaaldarinnar. —
Peir enduSu, sem kunnugt er,
meS því a5 rikisvaldið norska,
sem „feðumir frægu” vildu ei
lúta, sló hrammi sínum á ís-
lenzku þjóðina árið 1262.
En nú ber svo undarlega við,
að sömu söguskýrendurnir,
sem ekki fá nógsamlega lofað
uppreisn feðra vorra gegn rik-
isvaldi Haralds hárfagra,
harma það nú eitt, að. ekki
skyldi vera nógu sterkt ríkis-
vald í landinu sjálfu til þess að
hindra uppivöðslu höfðingj-
anna. Að þeirra dómi vantaði
ísland sinn Harald hárfagra á
Sturlungaöldinni til þess að
forða landinu frá erlendri yf-
irdrottnan og í dag kalla Alþ -
blaðið og Morgunblaðið á Har-
ald hárfagra til þess að forða
landi og þjóð frá glötun.
Ef hinar sögulegu staðreynd-
ir eru færðar úr fötum borg-
aralegrar sagnaritunar, kemur
í ljós, að valdataka Haralds
hárfagra Þýddi það eitt, að einn
böðull alþýðunnar varð öllum
hinum sterkari. Böðlarnir, sem
urðu að lúta í lægra haldi,
þekktu vel til þess að kúga, en
þeim var óljúft að láta kúg-
ast. Pessvegna flýðu þeir land.
Á íslandi héldu þeir áfram að
kúga. Enginn meðal afkomenda
þeirra reyndist, svo að úr
skæri, öðrum snjallari í því.
Norska ríkisvaldið varð þar
snjallast. „Pað sem að helzt
hann varast vann, varð þó að
koma yfir hann”. Próunin
iiiaut að leiða til þess, að þjóð-
in eignaðist einn allsherjar
alþýðukúgara, — ríkisvald. Ef
ekki innlent, þá erlent.
Verkamenn í Hafnarfirði
vildu íá að ráða málum sínum
sjálfir. Peir vildu vera um það
sjálfráðir, hvort menn, sem
ekki tilheyra þeirra stétt, væm
í stéttarfélagsskap þeirra eða
ekki. Peir höfðu mál sitt fram.
Þessi sigur alþýðunnar verður
til þess, að Herodes og Pílatus
verða vinir, Alþýðublaðið og
Morgunblaðið heimta „sterkt
ríkisvald”. Hafnarfjarðardeilan
hefur sýnt atvinnurekendum,
að verkamenn eiga þann sam-
takamátt, sem getur boðið kúg-
un atvinnurekandans byrgin.
hvort sem hann styður Morg-
unblaðið eða Alþýðublaðið.
Hersar og höldar deildu um
það á dögum Haralds hárfagra,
hver þeirra gæti kúgað alþýð-
una mest. Haraldur batt enda
á þær deilur.
Höfðingjar Sturlungaaldar-
innar kepptu um það, hver
þeirra gæti kúgað alþýðuna
mest. Hákon Noregslconungur
batt enda á þær deilur.
Kveldúlfur og bæjarútgerð
Hafnarfjarðar keppa um hver
lengra komist í atvinnukúgun
og annarri þrælmennsku í garð
alþýðunnar. Sagan hefur kent
þeim herrum, sem ráða í þess-
um fyrirtækjum, að óviturlegt
er að deila að hætti höfð-
ingja fornaldarinnar, þess-
vegna sameinast þeir í
kröfunni um sterkt ríkisvald,
það vald þýðir samstarf kúgar-
anna — þjóðstjórn — fasisma,
Slíkur er Haraldur hárfagri nú-
tímans.
Hvernig mætir íslenzk alþýða
þessum nútíma Haraldi hár-
fagra, lætur hún kúgast, eða
flýr hún land? Hvomgt má
henda. Hitt sæmir, að hún
standi sameinuð, sem einn mað-
ur, og krefjist þess að fá að lifa
frjáls í frjálsu landi, í landi
menningar, þar sem „sterku
ríkisvaldi” er ofaukið, því eng-
inn þegn þjóðarinnar situr yfir
annars hlut, og réttiælið er
hyrningarsteinn þjóðfélagsins.
Slíkt er þjóðfélag alþýðunnar,
þjóðfélag sósíalismans.
S. A. S.
andi til okkar, upp á okkar
skilmála. Og þangað til að hún
gefst upp og gengur að þeim
getur hún látið fara fram hverj
ar kosningarnar á fætur öðrum,'
— við vinnum á við þær allar
og setjum alltaf frekari skil-
yrði og altaf verður Framsókn
arklíkan ófærari til að stjórna
landinu. Og svo má Jónas halda
að hann sé >einhver Chamb-
erlain og Hermann að hanxl
sé sá komandi Hitler. Við get-
um beðið þangað til hræðslan
við fjandann, sem þeir máluðu /
sjálfir á vegginn, — bolsé-
vismann —, er búinn að reka
þá nauðuga viljuga undir okkar
yfirráð“.
Og á meðan leika þeir verka
lýðsvini og lýðræðissinna út á>
við, það er svo ódýrt og þægi-
legt og girnilegt til fylgisauka
Það kostar ekki einu sinni svo
mikið sem að halda atvinnu-
bótavinnunni x Reykjavík í
gangi, greiða lögboðin gjöld
til Verkamannabústaðanna eða
líáta Kveldúlfstogarana ganga.
Það kostar bara nokkur orð
í Morgunblaðinu, engin verk í
sjálfu lífinu. Er hægt að hugsa
sér betri kaup? — Fasistaarmj
ur íhaldsflokksins vaggar sér í
sætum framtíðardraumum:
Hann er að vona að komast ó-
dýrast allra fasislaffokka Ev_
rópu til valda, með því að láta
einfaldlega lýðræðisöflin mala
hvort annað í sxmdur í kvöm
hins pólitíska ofstækis, sem'
malar svo sérstaklega vel íkot-
ríkinu, þar sem hver undir-
broddur þykist vera slíkur smá
konungur í ríki sínu, að hanxx
geti ekki lítillækkað sína tign
á því að tala við hina.
Enn eru aðrir þingmenxi Sjálf
stæðisflokksins, sem ekki
gleyma því að meiripartur kjós
enda þeirra ann lýðræði og
frelsi og kjósa með Sjálfstæð
isflokknum þessvegna. En þeir
lem fáir ogl í ríkum mæli gædd
ir þeim eiginleikum borgaralegs
lýðræðis að hugsa fallega og
framkvæma fátt. Þá — eins og
lýðræðissinna hinna flokkanna
— skortir dáðina, að þora að
rísa upp gegn afturhaldsmakkl
inu, sem þeir vita að meirihluti
þjóðarinnar hatar. Þeir breyta
eftir gamalli íslenzkri þjóðar-
reglu að láta vaða á súðum í
vissunni um að það fari allt
saman einhvemveginn.
M
Og á meðan vaða fasístarnir
fram í vissunni um að allt Iendi
á iendanum til þeirra, sem eru
nógu frekir. \
**
í stærsta þingflokknum Fram:
sókn stendur ,nú úrslitahríðin
um stefnu og framtíð þess
fLokks. Ekki sér þó á að nokjkr-
um þingmanni flokksins sé það
Ijóst, hún mun enn vera í und-^
irvitund flokksins baráttan sú.
Flokksvélin sú bezt smurða og
hraðvirkasta, sem Island hafur
þekkt, hamast nú. Þjóðstjórnar
tilboðið er malað í gegn, kvörn
in bryður Evstein sem ekkert
væri, Framsókri svíkur I:elg-
ustu loforð sín eir.s og að
drekka vatn, spor Bændaflokks
ins eru b " að hræða. Meöan
brætt er » þinginu, stjórnar
Landsbar.kinn ’ ndinu, afgreið
ir Kveldúlfsmálið með því að
Æi F* R.
Síðastliðna viku feófur sókn
Æ. F. R. verið ixokkuð hægíara,
sérstaklega þö fyrri hluta vik-
unnar.
5 áskrii'endur að Landnenx-
anum hafa bætzt við og 7
nýir meðlimir. Alls hafa þá
bætzt við síðan 1. febrúar 80 á-
skrifendur að Landnemanum
og 21 meðlimur.
Nú er málfundahópurinn
hæstur í báðum greinum áætl-
unarinnar, eða með 14 áskrif-
endur og 9 meðlimi. Næstur í
öflun meðlima, er saumahóp-
urinn með 4 meðlimi, en ensku
hópurinn og taflhópurinn í á-
skrifendasöínuninni með 10
hvor.
hafa sex forstjóra næstu árinJ
þjóðin borgar og bankayáðs-
mennirnir þegja, — því hvað
varðar þjóðina um hvernig fé
hennar er ráðstafað? Hún má
bara þakka fyrir að fá að kjósa
fína menn í bankarjáð. i
Einhver tregða kemur þó
öðruhvoru í „hakkamaskínu“
flokksins. Það ieru einhverjaf
taugar, sem tengt hafa þing-
menn við kjósendur, og ein-
hverjar tætlur af gamalli
tryggð við hugsjónir, sem'
ieinu sinni vom flokksins, sem;
flækjast fyrir vel smurðumi
hjólunum. Og hin vanheilagai
þrenning — stjórn Framsókn-
ar, stjórn ríkisins, stjórn S. I.
S. — sem er í senn lein og
þrenn — þýtur upp til að
hreinsa til í vélinni. Hún ótt’-
ast slík„stopp. Miðstjórnarfund
urinn í vetur andaði full-rót-
tækum blæ. Það verður endan
lega að brjóta þessar vinstrx
tilhneigingar á bak aftur. Sum-
ir, sem fyrir májnuði
voru hetjur og heimtuðu end-
anlega afnám á ofríki Kveld-
úlfs, leru sú farnir að dansa með
eftir pípu Jónasar. Dansinn heit
ir „Ræfladans“ og stefið eri
svona:
„Dönsum hú hratt, svo hlekkj-
anna okkar við njótum.
Gnauði um hönd gróin bönd.
Glamri nú járn á fótum,
kveðjum stef, stiklum skref,,
stígum nú dans á spjótum.
En sumir eru þeir, sem ekki
vilja dansa með. Skyldu þeir
standa eða falla? Ef til villstend'
ur ieða fellur íslenzka lýðræð-
ið með þeim? En ætli þeir viti
það? j
*•
Það skyldi þó aldrei vera að
leftirmæli eftir þennan 1Q manna
þingflokk Framsóknar, gamla >
stefið a’ tarna:
Dansinn undir hlíða,
hann ier sig svo seinn,
átján voru konurnar,
ien karlinn einn.
•*
\
I Sankti Jóhanns söfnuðin-
um liggja menn á bæn, þvíþað
er siður gamalla guðleysingja
er árin færast yfir þá og íhalds
semin tælir þá, að „dröja“ sér
til dnottins, — en sá drottinn
>er nú íslenzka ríkisvaldið, ier
hefur látið pund hirðanna bless
ast og margfaldast um þeirra
daga, meðan hjörðin týndi töl-
unni. Og þeir biðja „Eflist þú
ríkisvald og til vor komi þín
ríkislögregla, máttug og sterk
á sjó og landi. Gefðu oss
bvngri fjársektir á verkalýðinn
og forðaðu okkur frá Héðni
og kommúnistum og ölluþeirra
athæfi. Fyrirgefðu okkur að við
vorum einu sinni sósíalistar,
svo sem vér og fyrirgefum.

rv&rcdds
„Pað e rathyglisvert, að þeir
mennirnir, sem mestan hetju-
hug sýna af foiystumönnum
Spánar í þessari baráttu fyrir
frelsinu eru jafnaðarmennirnir
dr. Negrin og del Yayo”, segír
Jónas Skjaldborgari í Alþýðu-
blaðinu í gær.
**
Þó nokkra diifsku þarf Jón-
as að eiga til að skrifa þannig,
og alveg er það misskilningur
al' honum skyldi hann halda að
hinn dæmafái hetjuhugur, sem
beztu leiðtogar spánska verka-
lýðsins sýna í hinni heimssögu-
legu baráttu gegn fasismanum,
verði á nokkurn hátt eða nokk-
urntíma taliiin til inntekta fyr-
ir þau huglausu vesalmenni,
sem þessa daga eru að berjast
gegn lýðveldinu á Spáni með
því að viðurkenna þrsel Hitlers
og Mussolinis, sem „löglegan”
stjórnanda Spánar, — þá lítil-
fjörlegu stjórnmálabraskara,
sem nú vilja ekkert annað
i'remur en skríða inn í hálffas-
istiska „þjóðstjórn”.
**
Pað er eftirtektarvert, að
ílokkur, sem kennir sig við
jafnaðarstefnu skuli styðja ís-
lenzka ríkisstjórn til slíks níð-
ingsverks. Pað er eftirtektar-
vert, að stjórnir Norðurlanda,
þar sem „jafnaðarmenn” ráða,
skuli verða einna fyrstir til að
veita fasismanum á Spáni bless
un sína og viðurkenningu, með-
an stjóm lýðveldisins, „jafnað-
armennirnir” dr. Negrin og del
Vayo, kommúnistarnir og
borgaralegu lýðræðissinnamir
á Spáni berjast hetjubaráttu
sinni. Pað er eítirtektarvert að
blöð ,jaínaðarmanna’ skuli vei'a
farin að taka undir árásir aft-
urhaldsins á Spánarstjórn, telja
málstað hennar vonlausan, eða
beinlínis lepja eftir þeim áróð-
urinn, eins og þegar Arbeidei'-
bladet norska lætur einn trot-
skistann skrifa um del Vayo,
að hann sé „týpiskur fulltrúi
hins stalinistiska sósíalisma”.
Pað er ekki ólíkur tóitti því er
þýzka útvarpið talar um „Sov-
ét-Spán”.
Eitt er víst: Hvernig sem fer
á Spáni, hvemig sem fer á ís-
landi — þeir verða aldrei tald-
ir flokksbræður dr. Negrin og
St. Jóhann, del Vayo og Jónas
Guðmundsson.
Kv-eldúlfi og öðrum fíxnimí
skuldunautum. Láttu náðarsól
þína skína á Stefán í ráðherra,
stól, ien ekki á Finn, því haxrn
ier ekki Kveldúlfi þóknanleg- '
ur, þó hann hafi gert iðrun og'
yfirbót í Hafnarfirði. Og hvað
sem öllu öðru Iíður þá gefðu:
okkur sterkt ríkisvald, eins og
Mogginn alltaf hefur beðið um,
svo verkalýðurinn óttist það ogl
kommúnismiim hverfi“. Amen
og það þýðir: já, já, svo skal
verða!
Sagt er að Vilmundur hafi
ekki knopið niður með, þegar
beðið var, en strax og bæn-
inni var lokið hófst rifrildið ixm
byrðis — og það stendur ennj
Aðeins um eitt eru þeir sam-
mála að tala ekki við „kommúxi
áa- QM -e>i!pA(I jj.seq.ioj Soi „ujsí
búizt við að þeir numi rífast
því meir, sem meir rifnar ut-
an af flokknum.
Og þetta kalla peir að vilja
bjarga Iýðræðinu. Og þó aðferðr
irnar til að gera það séu væg-
ast sagt mjög ankannalegar þá
er þó ekki loku fyrir það .skot-
ið, að einhverjir úr þessum
heittrúaða söfnuði virkilega
vilji þetta sem þeir segja. —
En hvenær skyldu þeir átta
sig á að framkvæma það?
Máske tala þeir við „kommún-
istana“ ef þeir hittast í stein-
F*h. á 4 .síðu.