Þjóðviljinn - 09.05.1939, Síða 2

Þriðjudagurinn 9. maí 1989.
ÞJ6ÐVILJINN
0IÓOV1UINN
Ctgefandi:
Sameiningarflokkur . alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn —
Bitstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartaison.
Bitst jórnarskrif stofur: Hverf-
isgötu 4 (3. hæð), sími 2270.
4fgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
4shriftargjald á mánuði: .. .
Reykjavik og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar á landinu
kr. 1,75. 1 lausasölu 10 aura
eintakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgöíu
4. Simi 2864.
S jálfsíasdí s verka -
mennírnír eða
Ólafur Thors
Þeír eru ekki margir sólskins
blettirnir í heimkynimim Al-
þýðuflokksins um þessar mund-
ir. Stefán er að vísiu kiominn í
stjórnina, en kjósendunnir,
hváð er um þá? Rösk tvö hundr
uð mættu í hinni kröfulausu
kröfugöngu Stefáns l.maí.Síð
an hefur verið þungbúinn hiní-
ihn og daprir dagar hjá Alþýðu-
blaðinu. Á þessum skýjaða
stjórnmálahimní hefur Jónas
Ouðmundsson þótzt sjá feikn-
stafi. Úr þessum feiknstöfum
hefur hann niátt lesa þéssa
spurningu: Hve lengi fáum við
Stefáh að sitja í hægindum,
feitra embætta, þegar fólkið
hefur snúið við ökkur bakinu?
Já, hve lengi, og Jónas hefur
drekkt sorgum sínum. En síð-
ustu dagana hefur Jónas þóttst
sjá rofa til sólar. Ólafur Thor^
og' Stefán Jóhann hafa samið
um skipulagsmál verkalýðs-
hreyfingarinnar. Og Jónas sér í
anda þann dýrðafdag upprenna
þegar Alþýðuflokkurinn og Sjálf
stæðisflokkurinn „taka“ hönd-
um saman“ því þá geta þeir
„steypt öllu hinu kommunist-
iska hyski af stóli og sent það
út í yztu myrkur, þar sem
það rauhverulega á heima“,
eins og Jónas orðar það, af orð
gnótt prúðmennsku sinnar.
Ekki að furða þó maðurinn beri
frani í blaði sínu strangar kröf-
ur um, að ruddaskap í blaða-
mennsku sé stranglega refsað.
En hverfum aftur að efninu.
Jónas staðhæfir í Alþýðubl.
í gær, að Sjálfstæðismenn hafi
snúið „af braut sinihi“ í 'fagsam-
bandsmálinu. Hann telur að
enginn þurfi að „hneykslast“
á því þó Alþýðuflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn taki upp
bróðurlega samvinnu í þessu
sem öðru. Þessu til sönnunar
minnir Jónas á að „kommún-
istar“ hafi unnið með Sjálfstæð
ismönnum í verklýðsfélögum.
} eitt skipti skal Jónasi Guð
mundssyni gert svo hátt undir
höfði að tala við hann í fullri
alvöru. Þá skal honum fyrst
sagt, að sameiningarmenn, sem
Jónas í 'krafti sannleiksástar sinn
ar ætíð kallar kommúnista, hafa
unnið og munu vinna að því
með verkamönnum úr öllum
stjórnmálaflokkum, að koma
skipulagsmálum verklýðssam-
takanna í það horf að innan
þeirra ríki fullkomið lýðræðiog
jafnrétti. Verkamenn, semfylgja
Sjálfstæðisflokknum að málum
hafa tekið virkan þátt í barátt-
unni fyrir þessum réttlætismál-
um, og enginn vænir þá þess
að þeir muni hlaupa frá þéim
málstað, fyr en fullur sigur er j
unninn, en sá fullnaðarsigur á i
Pislarvælti Hermanns Jðnassonar
Katrin Thoroddsen svarar forsætisráðherra
í blaði forsætisráðherrans,
Tímanum, sem út kom þann 2.
þ. m., birtist grein um píslar-
vætti Hermanns. Jónassonai og
ofsóknir þa:r, sem hann liefur
orSiS fyrir af minni hálfu, er
hann ineS röggsemi og snaræSi
hindraÖi „nokkur” júSabörn í
því aS eta aSþrengt íslenzkt
ungviSi út á gaddinn. Auk þess
hefur greinin aS geyma heim-
spekilegar hugleiSingar um hé-
gómagirnd mannanna almennt
og mína sérstaklega; ásamt föS
urfegum áminningum mér til
handa, aS varast alla auglýs-
ingastarfsemi um mannúS
mina, en svala í þess staS Iijálp
fýsi minni í kyrþey á „íslenzk
um börnum, sem ekki séu síS-
ur þurfandi fyrir aSstoS”. AS
lokum er svo leiSarvísir i
sannri mannúS og fylgir grein-
arhöfundur þar mjög fyrir-
mælum fógetans fræga: „Mitt
skammtaÖ sviS og skyldureit,
ég skoSa mína héraðssveit”.
svo maSur nú „citeri” ljóS, aS
siS Hemianns Jónassonar, en
honum til vamar og vegs er
umtalaö greinarkom ritaS.
Pó aS þessi fjölbreytta rit-
smíS sé með afbrigöum óhönd-
ugléga skrifuS, er hún samt at-
hyglisvert tímanna tákn og öll
hin eiiikennilegasta. Einkum i
augum þeirra, sem málavöxt-
um em kunnir og því glögg-
skygnir á rangfa:rslumar og ó-
sannindin, er uppistööuna
mynda. Nú kasta ég ekki stein-
inum vegna þess, aS ég sé meS
öllu syndlaus sjálf, því skylt er
aS geta þess, aS mér hefur oi'S-
að vinnast þegar á komandi
hausti. Hinsvegar sjá samein-
ingarmenn enga ástæðu tilþess
að ræða þessi mál við „verka-
manninn“ Ólaf Thors. Verklýðs
samtökin hafa frekar þurft að
ræða yið hann um önnur mál,
en skipulagsmál sinnar eigin
stéttar. Við hann hefur verka-
lýðurinn rætt um þurftarkröfur
sínar til kaups og kjara, en
alltaf mætt atyinnurekendanum,
sem spam við broddum, gegn
öllum kjarabótakröfum verka-
manna.
En Stefán Jóhann og Jónas
Guðmundsson hafa talið sér
sæmandi að sitja við samninga-
borð með þessum manni, um
skipulagsmál verklýðsfélaganna.
Hér er því um það tvennt að
velja hvort verkamenn sjálfir
vilja í ibróðemi byggja upp rétt
látt skipulag verklýðssamtak-
anna og leggja deilur um önnur
óskyld mál á hilluna á meðan,
eða hvort atvinnurekendur eiga
að gera samtök verkamanna að
verzlunarvöm, á markaði
pólitískra spekulanta eins og Ól-
afs Thors og St. Jóhanns. Það
er um að ræða verkalýðssamtök
eða vinnufylkingiu.
Jónas og Alþýðublaðið má
vita það að sameiningarmenjn
munu halda áfram að vinna að
því að sameina verkalýðinn til
baráttu fyrir hans eigin hags-
muna- og menningarmálum, er
þeim því jafn kært að vinna
með Sjálfstæðisverkamönnum
sem Alþýðuflokksverkamönnum
Framsóknarverkamönnum eða
Bændaflokksmönnum.
Hinsvegar verður það ekki ef-
að að Stefán Jóhann heldur á-
fram að semja við foringja Sjálf
stæðisflokksins, hann um það,
við sameiningarmenn semjum
við verkamenn og vinnummeð
þeim.
iö á, óafvitandi þó, aS skýra lít-
ilsháttar rangt frá afskiptum
FriSarvinafélagsins af umtöl-
uSu máli, og þykir mér þaö
leitl og biS velvirSingar á. En
þessa verS ég fyrst vör, er for-
maöur FriSarvinafélagsins, hr.
GuSlaugur Rósinkranz, sýndi
mér þá vinsemd aS lána mér
þann 3. þ. mán. afrit af bréfa-
skiptum þeim, er félagiS hafSi
átt viS forsætisráSherrann um
dvalarleyfin. Bréf þessi hafSi
ég aldrei séS né heyrt fyrr. Eg
er ekki meSlimur í FriSarvina
félaginu og hafSi eingöngu átt
viSræður um máliS viS menn
úr stjórn þess. Og því var þaS,
aS mér var ókunnugt um, aS
FriSarvinafélagiS hafSi sótt um
leyfin í mínu nafni en ekki
sínu, og ber frásögn mín i T’jóS
viljanum þ. 28. apríl þess Ijós-
an vott. Eg hafSi alltaf haldiS.
og til þess hafSi ég beinlínis
ætlazt, áS umsóknin væri skrif-
uS í nafni félagsins, þó mér
vafalaust hafi láSst aS taka þaS
nógu skýrt fram, kannske ein-
mitt vegna þess, hve stjóm
FriSarvinafélagsins tók strax
vel málaléitunum minum,
og ef til vill líka vegna
hins, aS fleiri en einn af
meSIimum félagsins höfSu boS-
izt til aS taka eitthvaS af börn-
um. Hinsvegar hafSi ég tekiS
þaS greinilega fram, aS ég
myndi persónulega ábýrgjast
samastaöi handa 8—10 börnum
og því ér sú tala tiltekin í frá-
sögn minni. PaS má gjarnan
geta þess hér til fróöleiks, aS
ég átti kost á ágætis heimilum
fyrir miklu fleiri börn. Svo
mikil er hégómagirni Isiend-
inga.
AS lokinni þessari syndajátn
ingu minni, vil ég snúa mér aS
yfirsjónum greinarhöfundar-
ins, en þær eru fleiri og meiri.
Hann fuIlyrSir meSal annars:
„Innflutningur barnanna hefur
strandaS á því, aS FriSarvinafé
lagiS hefur ekki fullnægt þeim
skilyrSum, sem hliSstæS félög
hafa uppfyllt á NorSurlönd-
um”. Ennfremur segir hann á
öSrum staS í greininni: „Pegar
athuguS eru bréfaskiptin milli
FriSarvinafélagsins og forsætis
ráSherra, sést, aS þaS er meS
öTíu rangt. aS nokkur dráttur
hafi veriS á svari ráSherra”.
Ofi nú skulum viS athuga bréf-
in.
FriSarvinafélagiS skrifaSi sitt
fvrsta bréf þann 12. des. 1938.
Pví miSur hafSi formaöur þess
ekki afrit af því bréfí, og er
þaS bví ekki hér meS. En af
svari forsætisráðherra, sem
dagsett er hann 16. desember s.
á, sézt glöggt, hvert innihaldiS
hefur veriS.
I.
Reykjavík, 16. dcsemb. 1938.
McS tilvisun til biéfs FfiSar-
vinafélagsins dags. 12. þ. mán.
varðandi málaleitun fröken Kat
rínar Thoroddsen, læknis, um
dvalarleyfi handa börnum af
GySingaættum, er hún hyggst
aS taka viS um stundarsakir,
meðan foreldrarnir, sem verSa
aS flýja Pýzkaland, eru aS
koma sér fyrir í öSru landi,
sendir ráSuneytiS hérmeS, til
athugunar, endurrit af sim-
skeyti, dags. 14. þ. m., frá sendi
herra íslands í Kaupmanna-
höfn, þar sem skýrt er nokkuS
frá afstöSu stjórnarvalda í
skandinavisku. löndunum til
slíkra mála.
Jafníramt því aS vísa aS öSru
leyti til símskeytisins, vill ráSu
neytið sérstaklega benda á
þann aöstöðumun, sem um er
að ræða milli þess aS senda um-
getin börn frá Pýzkalandi, um
stundarsakir, til hinna NorSur-
landanna, og aS vetrarlagi til Is
lands, sem liggur svo langt úr
leiS, um íeiS og bent er á, a&
Danir og NorSmenn vdrSast
mjög hikandi viS aS veita slík
landvistarleyfi og heimti trygg-
ingu fyrirfram fyrir því, aS for-
eldrar geti fengiS dvalarfeyfi í
öSru landi innan ákveSins
tima.
Hermann Jónasson.
(sign.)
Til Islandsdeildar FriSarvinafé
lags íslánds, b/t herra yfir-
kennara GuSlaugs Rósin-
kranz, Reykjávík.
II.
Afrit af símskeyti, dags, 14.
des. 1938, til Utanríkismála-
deildar, Rvík, frá sendiherra ís
lands í Kaupmannaliöfn:
„GySingaböm, Danmörk Nor
egur enga afstöðu tekið Sviar
hafa lofað dvöl þrjú fjögur
hundruS böm tákmarkaSan
tíma gégn trýggingu útflutningi
annars lands siðar stop. HiS op-
inbera mjög varkárt en unnið
aS þvi af prívat Organisalion-
um einnig Danmörku Noregi
fá dvalarleyfi gySingabörn þó
þessum tveim skilyrSum primo
aSeins bráSabirgðadvöl sec-
undo aS foreldrarnir hafi þeg-
ar tryggt innflutningsleyfi til
annars lands innan fyrirsjáan-
legs tíma”.
III.
2. jan. 1939.
Par eS háttvirt bréf ySar
dags. 16. des. síðastl. inniheld-
ur ei svar við bréfi FriSarvina-
félagsins dags. 12. des., þar sem
télagiS óskar eftir leyfi til
handa fröken Katrínu Thor-
oddsen lækni, aS mega taka
nokkur börn af GySingaættum
um stundarsakir, ■ óskum vér
eftir ákveSnu svari viS nefndri
málaleitan. Pess skal getiS, til
nánari skýringar, aS börn þaú,
sem hér um aS ræða, eru
börn vinafólks fröken K. Thor-
öddsen.
Jafnframt leyfir félagiS sér
vegna þeírra upplýsinga sem
ráSuneytiS hefur fengið, um
hvaS gert hefur veriS til hjálp-
ar GySingabörnum í hiríum
NorSurlöndunum og ráSuneyt-
iS sent oss afrit af, aS senda af-
rit af bréfi frá frú ASalbjörgu
Sigurðardóttur.
F. h. stjórnar FriSarvinafé-
lagsins. (Undirskrift)
Til dóinsmálaráSherrans.
IV.
Samkvæmt umtali í sam-
bandi viS inní'lulning nokkurra
Gyðingabarna hingaS til Iands,
vil ég leyía mér aS gefa eftir-
farandi upplýsingar:
Sumarheimili fyrir GySinga-
börn frá Vín var starfrækt í ná
grenni Oslo í sumar. í haust
þegar ég var í Orfo auglýstu
blöSin eftir fólki, sem vildi
taka þessi börn aS sér til fram-
búðar. Fleiri gáfu sig fram en
börn voru og mætti engri mót-
spyrnu frá hálfu stjórnárvalda.
ASalbjörg Siguríardóttir.
(sign.
Til formanns FriSarvinafélags
íslands
V.
Reykjavík, 16. febrúar 1939.
Eftir viStöku bréfs félagsins,
dags. 2. janúar þ. á., þar sem
óskaS er eflir leyfi til handa
frk. Katrínu Thoroddsen lækni
aS mega táka nokkur börn af
GySingaættum um stundaisak-
ir, skal félaginu hérmeS til vit-
undar gefiS, aS hiS umbeSna
leyfi verSur eigi véitt.
F. h. r.
E. u.
Ragnar Bjarkan
(sign.)
Til stjórnar FriSarvinafélags
Islands.
Bréf þessi þurfa ekki mik-
illa skýringa viS. Pau sýna
glöggt, aS greinarhöfundurinn
fer meS staSlausa stafi, er hann
fullyrðir, aS skilyrSisbundin
dvalarleyfi hafi veriS veitt.
Hann falsar staSreyndir til aS
fela ósómann. Ekki get ég þó
stillt mig um aS vekja eftirtekt
á einstökum atriðum, svo sem
því, aS rúmir 2 mánuSir líSa
frá því aS ráSherrann fær uin-
sóknina og þar til liann gefur
ákveðin svör. Nú má vel vera,
aS tveir mánuSir séu met i
vinnuhraSa dóms- og kirkju-
málaráSuneytisins og er þá
vissulega ekkert viS því aS
segja' Þó aS slíkum afrekum sé
háldiS á löfti. En allt er aSstæS-
unum háS hér í heimi, og þó ,
aS vinnugleSin geti stvtt mönn-
um svo stundirnar, aS tími og
rúm gleymist, er viShorfiS allt
annaS þeim. sem aðgerSarlaus
bíður, jafnvel þó ekki sé um
foreldra aS ræða, er bíSa úr-
skurSar um örlög barna sinna.
1 fyrra bréfi sínu víkur ráS-
herrann aS aSstöSumun íslands
og annarra NorSurianda, hve
langt þaS sé úr leiS og leiSin
erfiS um hávetur. Petta er al-
veg rétt athugaS hjá ráðherran-
um, þar er um geysimikinn aS-
stöSumun aS ræSa. og ef Her-
mann Jónasson hefSi haldiS
hugsuninni áfram, er ekki ó-
sennilegt, aS honum hefði hug-
kvæmst, aS þeir foreldrar hlytu'
aS vera aSþrengdir, sem sæju
þan kost einan bömum sínum
til bjargar, aS senda þau um
hávetur langa leið^ til lands. 1
sem beir líklega gerSu sér i '
hugarlund aS væri óvistlegl
vegna kulda. En Hermann .Tón-
asson hugsar ekki svo langt,
kapnske hefur hann ekki mátt
vera að því, kannske hefur
hann ekki hæfileika til þess aS
ímynda sér kjör annarra.
NokkuS er þaS, aS skýringar-
laus og skilyrSislaus neitun
kom aS lokum, eins og raun
ber vitni um.
Núna, þegar umræSur hafa
orSiS um máliS og Hermanni
Jónassyni er ljóst, hve fram-
koma hans er fordæmd af öll-
um góSum drengjum, Iivogst
hann þá aS bæta málstaS sinn
meS b]ekkir>"""'° i,„„
aS skella skuldinni á FriSar-
vinafélagiS, segja það hafa
hleypt málinu í strand meS því
aS uppfylla ekki skilyrSi, sem
aldrei voru sett? ESa ætlar lög-
fræSingrírinn Hermann Jónas-
son, forsætisráSherra hins full-
valda íslenzka ríkls, aS halda
því fram, aS „forordningar”,
settar i öSrum ríkjum, skuli aS
sjálfsögSu gilda hér? Er Tima-
greinin rituð af honum sjálfum
eSa innhlásin af honum? ESa
er hún ábygðarlaust þvaður ó-
Kona Roosevelts hefur tekið til
uppfósturs spanskan dreng, sem
missti foreldra sína í borgara-
styrjöldinni. Segist hún með ‘ því
vilja skapa fordæmi handa öðrum
Bandaríkjamönnum. 1 Bandaríkj-
unum er nú verið að koma íyrir
fjölda spánskra barna.
Maryland er fámennasta borg
í heimi og heitir hún „Arundel-on-
the Bay”. Ibúar borgarinnar eru
aðeins einn og er það lögreglu-
þjónn. Segja Arentumenn að þetta
muni tvímælalaust vera met og að
færri geti íbúar borgarinnar ekki
orðið.
—o—
Við fornminjauppgröft, sem ný-
lega var gerður í Sviss kom upp
úr kafinu brjóstlíkan úr skíru
gulli. Var brjóstlíkanið á 1 i/2 met-
ers dýpi, og sýndi það mann í
rómverskum herklæðum. Talið er
að hér hiuni vera um brjóstlíkan
að ræða af rómverska keisaran-
um Antoniusi Piusi, sem ríkti í
Róm miíli 138 og 161.
Nýlega bar svo við á stað ein-
um suður í Miðjarðarhafi að sjór-
inn varð rauður setn blóð. Ýmsar
skýringar hafa komið fram á
þessu fyrirbrigði, svo sem um
skyndilega rotnun sjávarjurta,
eða að liturinn stafi frá jámi í
sjávarbotninum, sem hafi hagg-
ast við, jarðlagarask. En alþýðan
þar syðra er ekki í neinum vafa
um að þessi atburður boði stórtíð-
indi og gífurlegar blóðsúthelling-
ar.
Lögregluþjónn einn í Strand-
vik í Noregi tók einu sinni fastan
utanbæjarmann, sem hann ákærði
fyrir of hraðan akstur.
— Lögregluþjónninn segir að
.ér hafið ekið á 80 km. hraða,
sagði lögreglufulltrúinn.
Já, ég var neyddur til þess að
hraða för minni, af því að ég
hafði stolið bílnum, var svar hins
ákærða.
María gamla kom í fyrsta
skipti með sonarsyni sínum til í-
þróttaæfingar og voru piltamir að
æfa sig í hlaupi á íþróttavellinum.
Allt í einu kvað við marghleypu-
skot og allir piltamir þutu af stað
og varð þá Maríu gömlu að orði:
Skélfilegir bjánar geta strák-
arhir verið að halda að þeir geti
hlaupið kúluna uppi.
nierkilegs ritstjóra? Petta lang-
ar bæði mig og aðra að vita, og
eins þá um leið, hver gefið hef-
ur mannaumingjanum þessar
villandi upplýsingar, ef þaö er
ekki ráðherrann sjálfur.
Annars eru þessi áðurnefndu
skilyrði bæði athyglis- og um-
talsverð, einkum með hliSsjón
af ólikum aSstæSum íslands og
annarra NorSurlanda. Hin
löndin, Danmörk, Noregur,
SvíþjóS og Finnland, eru vel
þekkt og vel metin, ltjör alls al-
mennings dágóS, menning mik-
il. en fólkiS hjálpfúst og mann-
úSarrfkt. PaS er því ekki að
undra þótt innflutningur flótta-
mannabama og eins úthungr-
aðra Spánarbarna hafi verið
mjög mikill til þeirra, þar sem
líka bæði einstaklingar og félög
gengust fyrir mannúðariáðstöf-
unum. En þrátt fyrir þetta
mikla aSstreymi er þaS þó ekki
fyr en undir árslok 1938 að
nokkrar hömlur eru settar.
Hvaða mánaSardag þaS var
FRAMHALD A 3. SfÐU